Wpływ choroby na funkcjonowanie rodziny
Dorota Prociów, farmacja, I rok
Funkcje rodziny:
Zarobkowo-produkcyjna - dbałość o zaspokajanie materialnych potrzeb członków rodziny (dzięki środkom pieniężnym)
Opiekuńczo- pielęgnacyjna - zabezpieczenie w sferze fizycznej i materialnej członków rodziny wymagających pomocy lub pozbawionych środków do życia
Prokreacyjna - utrzymywanie ciągłości rodziny; funkcja wynikająca z potrzeb emocjonalnych ojcostwa i macierzyństwa
Seksualna -zaspokajanie popędu seksualnego
Kontrolna - nadzorowanie postępowania członka rodziny przez najbliższych
kulturalno-towarzyska - umożliwienie dostępu do zapoznania się dzieci z wartościami kulturalnymi; pozwala na utrzymanie równowagi wewnętrznej
Emocjonalna - wyrażanie osobowości przez okazywanie uczuć
Konsumpcyjna - wykonywanie czynności związanych z życiem codziennym
Religijna - czynności dotyczące religijnego rozwoju człowieka (np. łączność ze wspólnotą religijną, poznawanie wymogów moralnych)
Zmiany w funkcjach rodziny na skutek choroby
Choroba pojmowana jako stan uniemożliwiający realizowanie pełnionych ról społecznych wywiera wpływ na znaczną sferę życia rodzinnego. Zmiany te są widoczne w prawie wszystkich funkcjach rodziny, a polegają na:
w funkcji zarobkowo- produkcyjnej- korzystanie z urlopu zdrowotnego, niekiedy zaprzestanie pracy przez współmałżonka, czego konsekwencją staje się obniżenie dochodów (w wielu przypadkach zmniejszenie funduszy wynika z konieczności korzystania z drogich leków czy też metod leczenia, co w sposób znaczący uwidacznia się w sytuacji materialnej rodziny)
w funkcji konsumpcyjnej- ograniczone zostaje uczestnictwo chorego
w wykonywaniu czynności związanych z życiem codziennym (głównie codzienne prace domowe), co ma wpływ na obniżenie higieny czy spadek standardu odżywiania
w funkcji opiekuńczo- pielęgnacyjnej- rodzina pomaga choremu dojść do zdrowia, zaczyna bardziej dbać o zdrowie, zwraca większą uwagę na właściwą opiekę nad dziećmi
w funkcji emocjonalnej- zwiększają się starania o wzmocnienie więzi emocjonalnej między członkami rodziny, najczęściej unika się również sytuacji konfliktowych
w funkcji kontrolnej- nadzór nad funkcjonowaniem osoby chorej może być zwiększony lub obniżony, co ma związek z rodzajem schorzenia, na które cierpi pacjent
w funkcji kulturalno-towarzyskiej- obserwuje się wycofanie z życia towarzyskiego lub przynajmniej częściowe ograniczenie kontaktu z innymi, brak uczestnictwa
w wydarzeniach kulturalnych.
Zmiany w funkcjach rodziny na skutek choroby, jakie dostrzegamy
w przypadkach:
krótkotrwałej choroby w rodzinie niepełnej: rezygnacja z obowiązków, których nie trzeba wypełniać codziennie, ograniczenie przygotowywania posiłków (z wyjątkiem śniadań), obniżenie czynności opiekuńczych, wzrost znaczenia funkcji emocjonalnej, ograniczona funkcja kontrolna i religijna
choroby nowotworowej: brak zmian w funkcji konsumpcyjnej, silnie uwidocznione czynności opiekuńcze, wzmocnienie funkcji emocjonalnej
i religijnej
choroby psychosomatycznej: ograniczona funkcja konsumpcyjna (obowiązki pełnią kobiety), obniżenie czynności opiekuńczych (w przypadku choroby matki), starania o wzmocnienie miłości w rodzinie, wzmocnienie funkcji kontrolnej, obniżenie funkcji towarzyskiej, natomiast brak wpływu choroby na funkcje religijne
Rodzaj zmian w funkcjonowaniu rodziny spowodowany jest różnymi czynnikami, np.:
rodzajem choroby, która pojawiła się w rodzinie (w różnych przypadkach wzmocnione i osłabione mogą być różne funkcje)
tym, czy choruje kobieta, czy mężczyzna (w przypadku choroby kobiety zaburzone zostają funkcje emocjonalne, konsumpcyjne, opiekuńczo- pielęgnacyjne)
tym, czy choroba wystąpiła w pełnej rodzinie (świadomość, że można liczyć na czyjąś pomoc i wsparcie, której brakuje w rodzinach niepełnych)
stopień świadomości istniejącego zagrożenia (powód częstszego odmawiania modlitw w rodzinach dotkniętych chorobami nowotworowymi)
Zmiany relacji w rodzinie
Choroba powoduje, że dana osoba nie może w pełni uczestniczyć w życiu rodzinnym,
w większości przypadków niedyspozycja ta jest rekompensowana większym zaangażowaniem bliskich, co przekłada się na ich obniżoną aktywność w sferze pozarodzinnej. W ten sposób rodzina zachowuje równowagę. Niepełne rodziny nie wykazują takiej równowagi, często występują w nich niekorzystne zmiany w pełnionych funkcjach.
Strategie zachowania w komunikowaniu się
częstsze rozmowy o chorobie z osobą dotkniętą schorzeniem lub rozmowy toczące się bez udziału osoby chorej, w gronie najbliższych
unikanie tematu choroby lub ograniczenie rozmów o niej do minimum
Powoduje to często wyzwolenie negatywnych emocji i wytworzenie negatywnej atmosfery wśród członków rodziny, którzy są zmęczeni i nie mają czasu na wypoczynek. Ludzie stają się bardziej konfliktowi, ponieważ zdają sobie sprawę ze swojej bezradności wobec choroby, jednak w większości przypadków są bardziej czuli w stosunku do chorego. Mechanizmem obronnym przed problemami jest unikanie rozmów o chorobie bliskich. Rodzina izoluje się od spraw wykraczających poza sytuację rodzinną, próbując naprawić stan nierównowagi wewnętrznej. Rodziny niepełne dodatkowo borykają się z problemem braku wsparcia lub pomocy w stopniu niewystarczającym.
Często u członków rodziny chorego obserwuje się bezsenność, pogorszenie odżywiania (nieregularne posiłki, brak apetytu), popadnięcie w nałogi (np. palenie papierosów, picie alkoholu).
Bibliografia
Firkowska -Mankiewicz A., Rodzina a problemy zdrowia i choroby, CPBP, Warszawa 1990.
Parsons T., Struktura społeczna a osobowość, Warszawa 1969.