Podstawowym celem władz gospodarczych w większości krajów świata (w gospodarkach rynkowych) jest tworzenie warunków zapewniających osiągnięcie zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

WZROST GOSPODARCZY to proces tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów produktu społecznego (produkcji dóbr i usług w kraju). Procesowi temu towarzyszą zmiany struktury produktu i całej gospodarki. Wzrost gospodarczy oraz towarzyszące mu zmiany strukturalne określa się mianem rozwoju gospodarczego. Ogólnie uznaje się, że wzrost i rozwój gospodarczy w gospodarce rynkowej są procesami które nie przebiegają równomiernie. Towarzyszą im zmiany układające się w cykliczne następujące po sobie fazy wzrostu i spadku aktywności gospodarczej. Wyróżnia się zwykle dwojakiego typu zmiany aktywności gospodarczej: 1) obejmujące dynamicznie zmiany poziomu aktywności gospodarczej znajdujące wyraz w ogólnej tendencji rozwojowej (trend), 2) obejmujące wahania wokół podstawowego kierunku (trendu). Mogą to być zmiany sezonowe powtarzające się w ciągu roku, cykliczne wahania koniunkturalne lub wahania nieregularne mające z reguły charakter przypadkowy. W trakcie zmian aktywności gospodarczej zmienia się stopień wykorzystania czynników produkcji. W czasie zwyżkowania koniunktury rośnie wykorzystanie czynników wytwórczych (w tym zwłaszcza siły roboczej maleje bezrobocie). Co staje się źródłem wzrostu produktu narodowego. W trakcie zniżkowania koniunktury stopień wykorzystania czynników produkcji zmniejsza się. W konsekwencji wytwarza się mniej produktów i usług niż jest to możliwe przy danych zasobach oraz danym poziomie techniki i technologii. LUKA PNB jest to różnica pomiędzy potencjalnym PNB (osiągany w warunkach pełnego wykorzystania czynników produkcji pełne zatrudnienie) a rzeczywistym PNB (wytworzony przy danym poziomie wykorzystania czynników wytwórczych przy danym poziomie zatrudnienia). Dla ustalenia rozmiarów luki PNB wykorzystuje się PRAWO OKUNA. W myśl tego prawa każdy procent o jaki stopa bezrobocia przewyższa naturalna stopę bezrobocia powiększa lukę PNB o koło 3%.

Wahania poziomu aktywności gospodarczej, i co z tym związane, stopy wzrostu gospodarczego oddziałują również na poziom cen (inflacja). W czasie zwyżkowania koniunktury ceny rosną szybciej i odwrotnie. Również stopy % mają tendencje do wahań w trakcie cyklu. W czasie zwyżkowania koniunktury stopy % stopniowo rosną i odwrotnie.

Wyróżniamy 4 fazy cyklu koniunkturalnego: 1)ożywienie: *wydatki przedsiębiorców i konsumentów zaczynają się zwiększać (rośnie popyt globalny), *przedsiębiorcy przeczuwając poprawę sytuacji zwiększają produkcję, zatrudnienie, *spada bezrobocie, co prowadzi do dalszego wzrostu popytu konsumpcyjnego, produkcji i zatrudnienia; 2)boom: *rozmiary inwestycji i konsumpcji są bardzo wysokie, *większość przedsiębiorstw produkuje na poziomie maksymalnych możliwości, *gospodarka funkcjonuje przy niemal pełnym zatrudnieniu, *ceny rosną szybciej niż zwykle, *stopy % stosunkowo wysokie; 3)załamanie: *z pewnych powodów konsumenci i producenci zaczynają ograniczać poziom swoich wydatków (ograniczenie popytu globalnego), *przedsiębiorstwa ograniczają rozmiary produkcji i redukują zatrudnienie, *maleje presja na ceny i stopy %, *w związku ze wzrostem bezrobocia i przewidywanym dalszym spadkiem aktywności gospodarczej popyt w gospodarce ulega jeszcze większemu ograniczeniu, co powoduje dalsze ograniczenie inwestycji, konsumpcji i produkcji, *gospodarka wpada w fazę recesji; 4)recesja: *niskie rozmiary inwestycji i konsumpcji, *produkcja rzeczywista niższa od potencjalnej, *wysokie bezrobocie, *maleje presja na wzrost cen, *stopy % niskie, *długa recesja i dotkliwa w skutkach = depresja gospodarcza (kryzys).

PRZYCZYNY WAHAŃ - ekonomiści wyjaśniając wahania cyklu koniunkturalnego wskazują na 2 rodzaje przyczyn: 1)zewnętrzne: *zmiany demograficzne, *zmiany struktury demograficznej, *postęp techniczny, *wojny i inne zdarzenia polityczne i społeczne; 2)wewnętrzne: a) konsumpcja: *wzrost konsumpcji ożywienie (i odwrotnie), *konsumpcję można podzielić na: -nietrwałych dóbr (żywność i część usług) - dominuje w wydatkach i jednocześnie jest dość stabilna, tzn. jej wahania w cyklu koniunkturalnym są znikome, -dóbr trwałego użytku (samochody, AGD, RTV) - silne wahania; b) inwestycje w dobra trwałe: *wzrost wydatków ożywienie gospodarcze (i odwrotnie), *są najbardziej niestabilnym elementem popytu globalnego; c) działalność państwa: *polityka gospodarcza państwa ma duży wpływ na stan koniunktury, *dysponuje 2 narzędziami oddziaływania na gospodarkę: -polityka fiskalna - przychody i wydatki państwa, -polityka pieniężna (monetarna) - regulacje podaży pieniądza.

Za pomocą tych narzędzi władze gospodarcze mogą oddziaływać na gospodarkę i w ten sposób kontrolować wahania koniunktury. Powstaje jednak pytanie czy władze gospodarcze powinny kontrolować wahania koniunktury (prowadzić politykę stabilizacyjną)? A jeśli tak, to które elementy polityki gospodarczej charakteryzują się największą skutecznością? Podejście do tej problematyki (do roli państwa w gospodarce) zmieniało się wraz z rozwojem myśli ekonomicznej.

MERKANTYLIZM

1) w systemie tym ważne miejsce zajmowały doktryny protekcjonizmu nakładające na państwo obowiązek ochrony produkcji krajowej przed zagraniczną konkurencją za pomocą nakładania na importowane towary ceł osłonowych i wspierania eksportu. 2) merkantyliści uważali, że źródło bogactwa narodowego i siła państwa zależy od ilości posiadanego przez nie pieniądza (kruszców). Twierdzili, że wzrost jego ilości powiększa rozmiary inwestycji, ułatwia obrót gospodarczy i tym samym pobudza wzrost gospodarczy w kraju. Zdaniem merkantylistów źródłem dopływu pieniądza powinno być dodatnie saldo bilansu handlowego. 3) z czasem zasady głoszone przez merkantylistów stopniowo odrzucano, wskazywano bowiem na kat, że wzmożony napływ kruszców do kraju powoduje wzrost jego obfitości i w efekcie przyczynia się do wzrostu poziomu cen krajowych. 4) z kolei „sprzedawanie drogo i kupowanie tanio” prowadzi do kształtowania bilansu handlowego na niekorzyść własnego kraju. W XVIII w. w Europie Zachodniej pojawiły się nowe prądy opierające się na idei liberalizmu w polityce gospodarczej. Jej zwolennicy domagali się ograniczenia interwencjonizmu państwowego, proponowali swobodę działalności gospodarczej i wolność ekonomiczną. Zwolennikami liberalizmu byli ekonomiści klasyczni. Ekonomiści klasyczni: 1) uważali, że gospodarka jest mechanizmem, który poprzez wolną grę sił rynkowych zmierza automatycznie do równowagi, 2)postulowali zniesienie protekcjonizmu w wymianie handlowej z zagranicą (tzw. doktryna wolnego handlu), 3)uważali, że wszelkie próby oddziaływania państwa na gospodarkę powodują zakłócenia mechanizmów rynkowych i mają szkodliwie skutki dla gospodarki zarówno wewnątrz kraju jak i na zewnątrz, 4)działania państwa powinny być ograniczone jedynie do: wymiaru sprawiedliwości, organizacji urządzeń użyteczności publicznej (infrastruktura), pełnienia funckji reprezentacyjnych. 5)jeśli chodzi o politykę pieniężną, to ekonomiści klasyczni twierdzili, że pieniądz jest neutralny a zatem polityka pieniężna (zmiany ilości pieniądza w obiegu) nie ma wpływu na realne procesy gospodarcze (produkcja i konsumpcja). To podejście w obrazowy sposób przedstawił Fisher w swoim ilościowym równaniu wymiany MV = TP (M - masa pieniądza w obiegu, V - prędkość krążenia pieniądza, T - wolumen transakcji w gospodarce, P - poziom cen).

Fisher twierdził, że zarówno V jak i T są wielkościami stałymi w krótkim okresie. V zależy od technik rozliczeń pieniężnych a T jest ograniczone zdolnościami produkcyjnymi w gospodarce. A zatem zmiany ilości pieniądza M prowadzą jedynie do zmiany cen P. Zwolennicy ekonomii klasycznej twierdzili zatem, że rolą polityki pieniężnej jest dostarczenie pieniądza w ilości jakiej wymagają rozmiary transakcji. Wielki kryzys (1929-1933), który dotknął większość państw spowodował przełom w teorii ekonomii określany często mianem rewolucji Keynesowskiej. Ekonomiści klasyczni nie potrafili wyjaśnić jego przyczyn. Teoria Keynesa nie dość, że wyjaśniała te przyczyny, to jeszcze wskazywała ścieżki jego przezwyciężania. Koncepcje Keynesowskie dominowały w polityce gospodarczej większości krajów zachodnich (w latach 1950-1960). Zwolennicy teorii Keynesowskiej odrzucali twierdzenie, że w gospodarce działają mechanizmy samoregulujące, zapewniające równowagę gospodarczą. Byli zwolennikami interwencjonizmu państwowego. Uważali, że gospodarki rynkowe mają tendencje do generowania zaburzeń wzrostu i niekierowane mogą popadać w stałe wahania cykliczne, które mogą się kształtować wokół zniżkowego trendu. Wynika to ich zdaniem z malejącej krańcowej skłonności do konsumpcji: ∆K/∆Y >1 (wydatki nie rosną tak szybko jak dochody, gdyż pojawiają się oszczędności)

co powoduje, że popyt globalny w gospodarce nie nadąża za rozmiarami produkcji (jest niewystarczający). W efekcie powoduje to ograniczenie rozmiarów produkcji, a w ślad za tym zatrudnienia, rodząc kryzys i bezrobocie. Zdaniem zwolenników ekonomii keynesowskiej państwo droga odpowiedniej polityki może uzupełnić brakujący popyt. Działania państwa sprowadzają się do aktywnej polityki pieniężnej bądź fiskalnej.

POBUDZANIE GOSP. ZA POMOCĄ P. FISKALNEJ (Keynesiści nadawali jej priorytet).

Keynesiści twierdzili, że przy wysokich dochodach wzrost wydatków na konsumpcje jest niewielki w stosunku do całkowitego wzrostu dochodu. Część środków jest bowiem zachowywana w formie oszczędności. Zatem przy wysokich dochodach skłonność do konsumpcji jest niska. Przy niskich dochodach krańcowa skłonność do konsumpcji jest duża. W celu pobudzenia konsumpcji (a zatem popytu globalnego) proponują oni zatem:

- zwiększenie progresji opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń socjalnych -zwiększenie opodatkowania warstw społecznych o wysokich dochodach w małym stopniu wpływa na zmniejszenie konsumpcji. Głównie prowadzi do zmniejszenia rozmiarów oszczędności. Podniesienie dochodów niskich, przy których krańcowa skłonność do konsumpcji jest wysoka wpływa na zwiększenie wydatków konsumpcyjnych. Zatem efektem dokonywanego podziału dochodu będzie wzrost globalnego popytu, który następnie zwiększy rozmiary inwestycji i spowoduje wzrost produkcji i zatrudnienia.

-manipulowanie wielkością globalnych wydatków rządowych - zwiększenie tych wydatków prowadzi do wzrostu globalnego popytu poprzez: a)bezpośrednie zasilanie finansowe niektórych grup społecznych (zasiłki), b)wydatki na inwestycje publiczne co pozwala na zwiększenie liczby miejsc pracy oraz powoduje efekt popytowy (dzięki dodatkowym dochodom pracowników zatrudnionych przy inwestycjach publicznych rośnie popyt globalny);

-preferencje dla działalności inwestycyjnej (ulgi podatkowe). Jednocześnie Keynesiści twierdzili, że deficyt budżetowy nie jest zły. W okresie kryzysu jest ważnym elementem polityki ożywienia gospodarczego. Można go pokryć za pomocą emisji obligacji co uruchamia nieczynne oszczędności co sprzyja kreacji pieniądza.

P. PIENIĘŻNA WG KEYNESA: % inwestycje produkcja, zatrudnienie. Mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej do gospodarki opiera się na stopie %: % I (zwłaszcza w majątek trwały) produkcja, zatrudnienie.

Skuteczność polityki pieniężnej zdaniem zwolenników ekonomii keynesowskiej zależy od stanu koniunktury. Twierdzili, że polityka pieniężna może być skuteczna w okresie ożywienia gospodarczego. Produkcja jest wówczas bliska potencjalnej, istnieje Duzy popyt na pieniądz, zwłaszcza transakcyjny (Keynes dzielił popyt na pieniądz na transakcyjny, ostrożności owy i spekulacyjny). Istnieje szybki obieg pieniądza. W efekcie wzrost stóp % może spowodować spadek wydatków (zwłaszcza inwestycyjnych), spadek produkcji i zatrudnienia. Istniejąca ilość pieniądza staje się zatem barierą dalszego wzrostu gospodarczego i może być przyczyną recesji. Państwo drogą odpowiedniej polityki pieniężnej (ekspansywna w tym przypadku) powinno zatem dostarczyć więcej pieniądza (↓%) aby zaspokoić Duzy popyt transakcyjny oraz istniejący popyt ostrożnościowy i spekulacyjny. Pozwoli to na utrzymanie fazy ożywienia gospodarczego. Zdaniem zwolenników ekonomii keynesowskiej polityka pieniężna jest całkowicie nieskuteczna w sytuacji znacznego osłabienia koniunktury. Stopy % SA wówczas niskie ale nie skłania to podmiotów do inwestowania. Podmioty utrzymują bowiem zasoby pieniądza kierując się motywem spekulacyjnym. Wierzą bowiem, że stopy % nie mogą bardziej spaść a raczej tylko wzrosnąć, a to oznacza spadek cen obligacji. W tej sytuacji każda dodatkowa ilość pieniądza (efekt ekspansywnej polityki pieniężnej) zostaje wchłonięta przez tzw. pułapkę płynności. Jedynym wyjściem z tej sytuacji jest aktywna polityka fiskalna.

Reasumując, istotą polityki gospodarczej wg zwolenników ekonomii keynesowskiej jest manipulowanie dynamiką wzrostu globalnego popytu w taki sposób aby w dłuższym okresie nastąpiło zrównanie produkcji rzeczywistej z potencjalną, co z kolei zapewniłoby niejako automatycznie zarówno pełne wykorzystanie majątku trwałego jak i stabilizację cen na poziomie możliwym do zaakceptowania. Tego typu działania państwa określano mianem „fine tuning”. Zdaniem zwolenników ekonomii keynesowskiej groźba inflacji jest najbardziej realna wówczas, gdy rzeczywista wielkość produktu narodowego przewyższa poziom potencjalny. Groźbę tę można jednak ich zdaniem stosunkowo łatwo przezwyciężyć poprzez okresowe restrykcje monetarne bądź fiskalne.

S₀ - globalna podaż, D₀ - globalny popyt, A - równowaga pomiędzy globalnym popytem i produkcją przy danej możliwej do zaakceptowania stopie inflacji i_o.

Załamanie się globalnego popytu (przesunięcie krzywej D₀ do D₁) powoduje dostosowania w dziedzinie produkcji i cen. Produkcja spada do poziomu P₁ (poniżej potencjalnego), zaś inflacja do poziomu i₁. W takiej sytuacji władze gospodarcze powinny podjąć odpowiednie działania. Mogą one przyjąć formę ekspansywnej polityki pieniężnej (obniżka stóp %) bądź ekspansywnej polityki fiskalnej (wzrost wydatków budżetowych). Mogą to być również działania łączone polegające na zastosowaniu obu polityk (Policy mix). Efektem takich działań jest z reguły poprawa koniunktury a ubocznym skutkiem tej poprawy może być także wzrost inflacji.

Groźba inflacji jest szczególnie duża gdy w skutek przedawkowania ekspansywnej polityki gospodarczej gospodarka zbliża się do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych (produkcja osiąga poziom potencjalny). Tę sytuacje odzwierciedla punkt C. Istotne znaczenia dla wyjaśnienia procesów inflacyjnych miało włączenia do analizy keynesowskiej tzw. Krzywej Philipsa opierającej istnienie ujemnej korelacji pomiędzy inflacją a bezrobociem.

Ekspansywna polityka gospodarcza państwa mająca na celu pobudzenie koniunktury powoduje rozszerzenie działalności przedsiębiorstw oraz skłania do zwiększenia zatrudnienia. Jednocześnie rosną żądania płacowe. W odpowiedzi na wzrost kosztów płac producenci podnoszą ceny swoich produktów. W miarę jak gospodarka osiąga pełne zatrudnienie presja na wzrost płac i cen nasila się. Wzrastającemu zatrudnieniu towarzyszy zatem wzrost stopy inflacji i odwrotnie.

Monetaryzm wywodzi się z nurtu teorii klasycznej, dominowały doktryny liberalizmu. Za twórce tego kierunku uważa się Friedmana. Dominował w latach 88. XX wieku. Jego popularność wynikała z niemożności wyjaśnienia przez zwolenników teorii Keynesowskiej fenomenu jednoczesnej inflacji i wzrostu bezrobocia.

Monetaryści podkreślają 2 cechy gospodarki mające wpływ na kształtowanie polityki gospodarczej. Gospodarka jest stabilna w długim okresie jeśli nie zakłóca się mechanizmu rynkowego. Każda próba oddziaływania na gospodarkę przez państwo powoduje wytrącenie jej z równowagi. W polityce gospodarczej główną role odgrywa polityka pieniężna. Zdaniem monetarystów w długim okresie nie ma wymienności między inflacją a bezrobociem. W gospodarce istnieje bowiem pewien poziom bezrobocia, tzw. naturalne i wszelkie próby obniżenia do poniżej tego poziomu będą powodować wzrost cen, na dodatek trwały. U Keynesa było tak, że ekspansywna polityka gospodarcza państwa powodowała rozszerzenie działalności przedsiębiorstw oraz skłaniała do zwiększenia zatrudnienia. Jednocześnie risły żądania płacowe. Zdaniem monetarystów taka sytuacja jest możliwa jedynie w krótkim okresie, bo podmioty wcześniej czy później uzmysławiają sobie, że wzrost dochodów nominalnych nie jest równy wzrostowi dochodów realnych (znika zjawisko iluzji pieniądza).

W efekcie prowadzi to do ograniczenia popytu i podaży siły roboczej i powrotu bezrobocia do poziomu wyjściowego. Nie oznacza to jednak, że spadną również ceny (poziom inflacji). W trakcie trwania procesu pojawiły się oczekiwania inflacyjne. W związku z tym, podmioty gospodarujące, przy kalkulacji przyszłych kosztów będą uwzględniać przynajmniej taki poziom cen (inflacji) jaki miał miejsce w okresie obniżania bezrobocia. Kolejne próby przyniosą podobny efekt.

MONETARYSTYCZNY MODEL IS-LM

W krótkookresowej analizie przyjmuje się, że poziom cen jest stały, w długim okresie (j.w.) ceny ulegają zmianie. Załóżmy, że początkowo równowaga znajduje się w punkcie przecięcia krzywych IS - LM (punkt 1) przy danym poziomie dochodu Y₁ i danym poziomie stopy % r₁. Ekspansywna polityka pieniężna (przesunięcie LM do LM') powoduje przeniesienie punktu równowagi z punktu 1 do punktu 2, w którym stopa % r₃ jest niższa, a dochód wzrasta do poziomu Y₂. Wzrost dochodu do poziomu Y₂ powoduje wzrost cen. W miarę wzrostu cen ilość pieniądza w wyrażeniu realnym spada. Oznacza to spadek podaży pieniądza (pojawia się nadwyżka popytu na pieniądz) i wzrost stopy %. Krzywa LM przesuwa się z powrotem do pozycji LM. Jedynym skutkiem zwiększenia podaży pieniądza (ekspansywnej polityki pieniężnej) jest wyższy poziom cen, które wzrosły proporcjonalnie do wzrostu podaży pieniądza, dzięki czemu realne salda pieniężne pozostały niezmienione.

Przesunięcie krzywej IS do IS' w wyniku ekspansywnej polityki fiskalnej oraz przeniesienie punktu równowagi z punktu 1 do punktu 2, w którym stopa % r₂ jest wyższa a dochód wzrasta do Y₂. Na poziomie Y₂ dochód jest wyższy co powoduje wzrost cen. W miarę wzrostu cen ilość pieniądza w wyrażeniu realnym spada co oznacza spadek podaży pieniądza i wzrost stopy %. Krzywa LM zaczyna przesuwać się w lewo do pozycji LM' gdzie dochód realny wraca do poziomu Y₁. Nowy stan równowagi znajduje się w punkcie 3. W nowym długookresowym punkcie równowagi dochód znajduje się na poziomie wyjściowym, zaś stopa r₃ jest wyższa. Zatem w długim okresie nastąpił efekt całkowitego wyparcia, tj. wzrost poziomu cen, który przesunął krzywą LM do LM', wywołał wzrost stopy %, co spowodowało spadek wydatków (inwestycji zwłaszcza) w takim stopniu, że zniwelował on całkowicie zwiększone wydatki rządowe. Wniosek: polityka pieniężna i fiskalna mogą zmieniać wielkość dochodu w krótkim okresie. W długim okresie jest to niemożliwe.

TEORIA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ:

Jest najbardziej radykalną odmianą monetaryzmu. Kwestionuje ona wszelki sens prowadzenia polityki ekonomicznej poza stabilizacyjnymi działaniami rządu i BC na rzecz: 1) minimalizacji zmian wydatków publicznych (zrównoważony budżet), 2)minimalizacja rozmiarów emisji pieniądza (stabilizacja cen), 3)minimalizacja podatków (stymulowanie podażowej strony gospodarki). Zdaniem zwolenników teorii r.o. wszelka aktywna polityka państwa powoduje jedynie wzrost cen, gdyż ludzie dostosowują swoje postępowanie do informacji o skutkach polityki państwa, wyciągając odpowiednie wnioski, ucząc się na jej doświadczeniach. Zatem wszelkie zmiany w polityce gosp. powodują zmianę zachowań ludzi co czyni tę politykę nieskuteczną. Polityka gosp. może wywołać zmiany w wartościach realnych (np. wielkość produkcji czy zatrudnienia) jedynie poprzez przypadkowe, nieprzewidywalne zmiany tej polityki (jednakże nie może opierać się na przypadkowych decyzjach).

MODEL IS-LM-BP:

Często nazywany modelem Mundella-Fleminga, stanowi rozszerzenie modelu IS-LM o funkcję kształtowania się bilansu płatniczego (BP) i wykorzystywany jest do analizy polityki ekonomicznej (pien. i fiskalnej) w gosp. otwartej. Krzywa BP-przedstawia takie kombinacje dochodu i st.% przy której bilans jest zrównoważony, LM-rynek pieniądza, IS-rynek dóbr. Równowaga wewn. i zewn. jest zapewniona w gosp. jeżeli krzywe IS, LM i BP przecinają się w tym samym punkcie. 1)przy doskonałej mobilności kapitału, czyli wtedy, gdy krajowe i zagr. aktywa finansowe są doskonałymi substytutami i nie istnieją żadne bariery ograniczające międzynar. przepływy finansowe, funkcja BP jest pozioma na wykresie i przebiega w położeniu przy którym krajowa st.% = światowej st.%. Jeżeli krajowa % > światowej % - nastąpi międzynar. napływ kapitału co doprowadzi do nadwyżki w BP, odwrotny efekt nastąpi gdy kr. % < św. %. 2)przy braku mobilności kapitału pomiędzy krajem a zagr., funkcja BP jest pionowa, oznacza to że BP jest tożsamy z b. handlowym i zależy jedynie od wielkości DN. 3)w sytuacji pośredniej, najlepiej odzwierciedlającej rzeczywistość gosp. tzn. gdy w pewnym stopniu istnieje ograniczona mobilność kapitału między krajem a zagr., funkcja BP zawiera się między dwoma skrajnymi przypadkami teoretycznymi.

SKUTKI (EKSP.) POLITYKI PIEN. W SYSTEMIE KURSÓW STAŁYCH PRZY BRAKU MOBILNOŚCI KAPITAŁU:

W sytuacji wyjściowej równowaga wewn. i zewn. w gosp. występuje w punkcie przecięcia się krzywej IS, LM i BP (E). Eksp. polityka pien. (zwiększanie podaży pieniądza) prowadzi do przesunięcia krzywej LM do LM' w prawo oraz spadku krajowych % z r₀ do r₁. Niższa stopa % powoduje wzrost popytu globalnego i dochodu, rośnie również popyt importowy, co w efekcie prowadzi do powstania deficytu BP i tendencji do deprecjacji waluty krajowej. W syst. kursów stałych BC zobowiązany jest do podjęcia interwencji na rynku walutowym, tj. dokonywania zakupu lub sprzedaży dewiz jeśli kurs waluty krajowej odchyla się w górę lub w dół poza ustalone granice. W tej sytuacji będzie to interwencyjna wyprzedaż waluty obcej/zakup waluty krajowej. Skutkiem tego będzie absorpcja wykreowanego wcześniej w drodze ekspansywnej p.p. pieniądza. ↓podaży pieniądza → ↑st. % do r₀→ krzywa LM' przesunie się do pierwotnego położenia LM. Równowaga powraca do pkt. E przy niezmienionym poziomie dochodu i st. %. Analogiczne czynniki, działające jednak w przeciwnym kierunku modyfikują również skuteczność restryk. p.p.: ↑podaży pieniądza → ↓st. % → ↑AD → ↑Y → ↑Im → ↑deficyt BP→ deprecjacja waluty krajowej→interwencja BC (wyprzedaż waluty obcej/zakup waluty krajowej)→ ↓podaży pieniądza→ ↑st. %→ E (powrót do pierwotnej równowagi).

SKUTKI (EKSP.) POLITYKI PIEN. W SYSTEMIE KURSÓW STAŁYCH W WARUNKACH DOSKONAŁEJ MOBILNOŚCI KAPITAŁU:

W sytuacji wyjściowej równowaga wewn. i zewn. jest w punkcie E. Eksp. p.p. prowadzi do przesunięcia krzywej LM do LM' oraz spadku krajowych st. % z r₀ do r₁. Niższa st. % powoduje z jednej strony wzrost popytu globalnego, w tym również popytu importowego. Z drugiej strony następuje odpływ kapitału zagr. (w wyniku różnicy w poziomach kraj. i zagr. st. %), jednoczesny ↑importu oraz odpływ kapitału za granicę prowadzi w efekcie do powstania deficytu w BP i tendencji do deprecjacji waluty krajowej. W systemie kursów stałych BC jest zobowiązany do podjęcia interwencji na rynku walutowym. W tej sytuacji będzie to interwencyjna wyprzedaż waluty obcej/zakup waluty krajowej. Skutkiem tego będzie absorpcja wykreowanego wcześniej w drodze ekspansji monetarnej pieniądza→ ↓podaży pieniądza→ powrót % do r0→ przesunięcie LM do pierwotnego położenia. Zrównanie poziomu kraj. i zagr. st. % hamuje odpływ kapitału co w rezultacie prowadzi do przywrócenia równowagi w BP→ równowaga wraca do E przy nie zmienionym poziomie dochodu i st. %. Analogiczne czynniki działające jednak w przeciwnym kierunku modyfikują również skuteczność restr. p.p.

Reasumując, p.p. w systemie kursów stałych niezależnie od stopnia mobilności kapitału, jest skuteczna tylko przejściowo, jednocześnie skuteczność ta jest tym większa, im szerszy jest przedział dopuszczalnych wahań kursu walut i maleją wraz ze wzrostem mobilności kapitału. ↑Mobilności kapitału ogranicza bowiem w czasie efekty działań monetarnych, ponieważ deficyt/nadwyżka w BP powiększa się tym szybciej, im szybciej następuje odpływ/napływ kapitału. Teoretycznie istnieje jednak możliwość podtrzymania efektów p.p. poprzez przeprowadzenie odpowiednich operacji otwartego rynku, działania tego typu określa się mianem sterylizacji.

POLITYKA FISKALNA (BUDŻETOWA)

POLITYKA FISKALNA-działalność państwa polegająca na gromadzeniu środków pieniężnych i ich wydatkowaniu w celu realizacji zadań stojących przed państwem. BUDŻET: 1) zespół rachunków przedstawiających na okres 1 roku wszelkie stałe wpływy i obciążenia państwa, 2) prezentacja programu działania rządu, w którym ogólne cele polityczne i społeczno - gospodarcze zostają przekształcone w konkretne wyrażone liczbowo zamierzenia do realizacji, 3) prawo: ustawa uchwalana przez sejm, podpisuje prezydent i członkowie rządu. Udział budżetu państwa w PKB uważa się za ważny wskaźnik stopnia ingerencji państwa w gospodarkę. Prace nad budżetem zaczynają się od przyjęcia założeń do budżetu. Są to wielkości prognozowane i dotyczą: 1. tempa wzrostu PKB w kresie budżetowym - ma to wpływ na kształtowanie się dochodów budżetowych. Dla elastyczności i stabilności budżetu korzystne jest założenie niższego wskaźnika PKB gdyż wyższe tempo wzrostu powoduje wpływ dodatkowych środków do budżetu, 2. prognozowanego tempa inflacji - ma to wpływ na kształtowanie się dochodów budżetowych. Korzystne jest założenie wyższego wskaźnika inflacji. Niższa inflacja oznacza wyższe dochody realne budżetu, 3. poziom stopy % - ze względu na obsługę długu publicznego i poziomu kursu walutowego, 4. procentowo określonego deficytu budżetowego - chodzi o wartości brzegowe w jakich może poruszać się Minister finansów i rząd. FUNKCJE P. FISKALNEJ: 1) alokacyjna - polega na gromadzeniu środków przez państwo i ich wydatkowaniu. Jest to jednoznaczne z dokonywaniem zmiany struktury wytwarzanego produktu społecznego. W ramach funkcji alokacyjnej państwo dokonuje podziału czynników produkcji między sektor prywatny i publiczny a następnie wewnątrz tych sektorów. Proces alokacji wewnątrz sektora publicznego polega na bezpośrednim określaniu wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadania (decyduje to o zakresie i formie usług publicznych). Proces alokacji wewnątrz sektora prywatnego dokonuje się pośrednio poprzez korygowanie cen dóbr i usług i czynników produkcji za pomocą dotacji i podatków. Zasadniczym odzwierciedleniem alokacji budżetowej jest wydatkowa strona budżetu. Powszechnie uważa się, że wysoki udział wydatków państwa nie jest korzystny dla rozwoju gospodarczego ponieważ efektywność wykorzystania środków ulokowanych przez budżet jest niższa od efektywności środków ulokowanych przez rynek. Jednocześnie ważne jest na co państwo wydatkuje środki. I tak wyróżniamy: * alokację prorozwojową (budżet prorozwojowy) - gdy duża część środków lokowana jest w naukę, oświatę, infrastrukturę * alokację małorozwojową - opieka społeczne, dotacje dla przedsiębiorstw nierentownych. 2)redystrybucyjna - polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych w społeczeństwie. Państwo kształtuje dochód ostateczny poprzez oddziaływanie na dochód pierwotny za pomocą polityki zredukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne). Istnieją 3 płaszczyzny oddziaływania na podział dochodów w społeczeństwie: 1.redystrybucja bezpośrednia - podatki i transfery socjalne, 2.redystrybucja pośrednia - bezpłatne lub częściowo płatne zaspokajanie pewnych potrzeb przez wykonywanie pewnych usług przez sektor publiczny, np. oświata, ochrona zdrowia. Świadczenia te nie zmieniają podziału dochodu, ale przyczyniają się do zmniejszenia realnych różnic w poziomie życia, 3.oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów - np. szkolenia zawodowe. Właściwym przedmiotem redystrybucyjnej polityki budżetowej jest redystrybucja bezpośrednia. 3)stabilizacyjna - polega na wykorzystywaniu wydatków i przychodów budżetowych do oddziaływania na aktywność gospodarczą i osiągania makroekonomicznych celów gospodarczych, tj. wzrost zatrudnienia, wzrost gospodarczy, stabilność cen.

PODATEK - dokonywane przez władzę przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne pobranie, którego celem jest pokrycie obciążeń publicznych. FUNKCJE PODATKÓW: a)fiskalna - przysporzenie dochodów gromadzonych na cele publiczne, b)pozafiskalna - regulacyjna i stymulacyjna (kształtowanie popytu, oddziaływanie na strukturę konsumpcji poprzez selektywne zróżnicowanie podatku wliczonego do cen wybranych produktów). RODZAJE PODATKÓW: 1)od dochodów (bezpośrednie, od osób fizycznych i prawnych) - w Polsce istnieje system progresywny - os. Fizyczne płacą podatki 19%, 30%, 40%, os. Prawne płaca podatek wg 1 stawki - 19%), 2)nakładane na towary i usługi - pośrednie (VAT - podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier).

KRZYWA LAFFERA: 1)wielkość podatków a produkt społeczny - przy bliskim 0 podatku produkt społeczny jest niski, gdyż państwo nie jest w stanie dostarczyć podstawowych dóbr do prawidłowego funkcjonowaniu systemu gosp. W miarę wzrostu opodatkowania rośnie podaż dóbr publicznych stwarzając bardziej korzystne warunki dla rozwoju działalności. Dalszy wzrost opodatkowania osłabia bodźce do pracy; 2)wielkość podatków a wpływy budżetowe - dopóki wzrost stopy podatkowej wiąże się ze wzrostem produktu społecznego, dopóty dochody budżetowe rosną proporcjonowanie do wzrostu obciążeń podatkowych. Po przekroczeniu przez stopę podatkową pewnego poziomu odpowiadającemu max. wielkości produktu społecznego wzrost podatków będzie osłabiał bodźce do pracy i zmniejszał wpływy budżetowe

---