I S O
1 8 0 0 1
1. GŁÓWNA IDEA I CELE NORMY ISO PN - N 18001
Główną ideą skłaniającą do opracowania norm Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy (SZBiHP) była koncepcja zrównoważonego rozwoju traktująca ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracy pracowników na równi z ochroną środowiska i działalnością gospodarczą firmy.
Bezpieczeństwo i higienę pracy można zdefiniować jako stan warunków pracy i jej organizacji oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy. System zarządzania BHP jest podsystemem systemu zarządzania organizacją. Obejmuje on cele, strukturę, odpowiedzialność, zasady postępowania, procesy wraz z opisującymi je procedurami oraz metody i narzędzia niezbędne dla wdrożenia i utrzymania systemu.
Norma PN-N-18001 wydana w 1999 roku opisuje system zarządzania BHP zgodny z polskimi przepisami. Model ten jest wzorowany na brytyjskiej normie BS 8800.
W 1996 roku Brytyjski Instytut Normalizacyjny (BSI) opracował normę BS 8800 mającą charakter poradnika ułatwiającego skuteczne przewidywanie i zapobieganie występowaniu okoliczności narażających pracowników na utratę zdrowia lub życia oraz przeciwdziałanie chorobom zawodowym
Analizując wymagania normy trzeba opierać się o kodeks pracy, przepisy szczegółowe oraz dyrektywy Unii Europejskiej. Jak dotychczas nie powstała norma międzynarodowa. Prace nad nią idą bardzo wolno i były wielokrotnie wstrzymywane. Obszar, który miałby być objęty systemem ma zupełnie różne uregulowania prawne w krajach samej UE, nie mówiąc już o pozostałych krajach. Dlatego zalecono stworzenie narodowych standardów, które byłyby zgodne z duchem przyświecającym pracom ISO. Takim standardem jest właśnie PN 18001.
Norma składa się z czterech rozdziałów, przy czym w czwartym zamieszczono w sześciu podpunktach wymagania systemu. Autorzy jako jej cel określili wspomaganie działań na rzecz poprawy BHP, poprzez określenie wymagań dotyczących skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Celem SZBiHP jest osiągnięcie ciągłej poprawy skuteczności działań zmierzających na rzecz bhp poprzez określenie wymagań dotyczących funkcjonowania SZBiHP. Istotą zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest nie tylko zapobieganie urazom pracowników i chorobom zawodowym, lecz dotyczy ono wszystkich zdarzeń powodujących straty w przedsiębiorstwie: od awarii sprzętu i urządzeń poprzez przestoje aż do ograniczenia możliwości
uzyskania korzyści ekonomicznych w tytułu niskich stawek ubezpieczeniowych, brak konieczności wypłaty odszkodowań i pozytywnego wizerunku bezpiecznej firmy na rynku.
Norma PN-N 18001 definiuje 20 obszarów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy m.in. monitoring wypadków, szkolenie kadry kierowniczej, środki indywidualnej ochrony, higiena pracy i ochrona zdrowia, bezpieczna technika, promocja bhp w przedsiębiorstwie, bezpieczeństwo poza pracą, przygotowanie planów na wypadek awarii, kontrola
wewnętrzna itd.
Norma PN-N 18001 zawierającą wymagania dla SZBiHP została ustanowiona w 1999 roku. W roku 2000 ukazały się kolejne: PN-N 18002 - zawierają ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego oraz PN-N 180011 - zawierająca wymagania ogólne do procedury auditu.
ZAKRES NORMY
W niniejszej normie wyszczególniono wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, w celu umożliwienia organizacji odpowiedniego sformułowania polityki i celów w zakresie BHP, z uwzględnieniem wymagań przepisów prawnych i innych wymagań dotyczących tej dziedziny.
Norma dotyczy tych czynników bezpieczeństwa i higieny pracy, które organizacja może nadzorować i na które może mieć wpływ. Norma nie zawiera szczegółowych kryteriów dotyczących efektów działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Niniejsza norma ma zastosowanie w każdej organizacji, która zamierza:
a) wdrożyć, utrzymywać i doskonalić system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy;
b) postępować zgodnie z ustaloną polityką bezpieczeństwa i higieny pracy;
c) sama określić i zadeklarować zgodność z wymaganiami niniejszej normy;
d) dążyć do uzyskania potwierdzenia zgodności swojego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy z wymaganiami niniejszej normy przez organizację zewnętrzną.
Wszystkie wymagania niniejszej normy mogą być zastosowane w każdym systemie zarządzania organizacją. Zakres zastosowania będzie zależał od takich czynników, jak polityka bezpieczeństwa i higieny pracy organizacji, charakter działań organizacji oraz warunki, w jakich ona działa.
3. WYMAGANIA DOTYCZĄCE SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY
3.1.Zaangażowanie kierownictwa oraz polityka bezpieczeństwa i higieny pracy
W celu osiągnięcia sukcesu w postaci wdrożonego i skutecznie funkcjonującego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, najwyższe kierownictwo organizacji powinno wykazywać silne i widoczne przywództwo oraz zaangażowanie w działaniach na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy. Działania te powinny obejmować co najmniej udostępnianie niezbędnych środków do zaprojektowania, wdrożenia i funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, ustalanie i aktualizowanie polityki i celów bezpieczeństwa i higieny pracy w organizacji oraz przeprowadzanie przeglądów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
Ustalona przez najwyższe kierownictwo polityka bezpieczeństwa i higieny pracy powinna być dokumentowana i wdrażana w organizacji a także wyrażać zobowiązanie organizacji do:
a) zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym;
b) dążenia do stałej poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy;
c) spełniania wymagań przepisów prawnych oraz innych wymagań dotyczących organizacji;
d) ciągłego doskonalenia działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
zapewniania odpowiednich zasobów i środków do wdrażania tej polityki;
f) podnoszenia kwalifikacji oraz uwzględniania roli pracowników i ich angażowania do działań na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Najwyższe kierownictwo powinno ogłosić politykę bezpieczeństwa i higieny pracy wszystkim pracownikom oraz zapewnić, aby była przez nich zrozumiana.
3.2.Planowanie
Wymagania ogólne
Organizacja powinna określić i udokumentować plany działań ukierunkowanych na osiągnięcie celów ogólnych i szczegółowych organizacji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przy planowaniu działań podczas wdrażania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy powinny być wykorzystane wyniki przeglądu wstępnego, jeżeli został przeprowadzony oraz powinno ono być udokumentowane w formie dostosowanej do metod działalności organizacji.
Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać procedury identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego. Procedury te powinny dotyczyć zagrożeń występujących na stanowiskach pracy w organizacji oraz innych zagrożeń związanych z jej działaniami, wyrobami lub usługami, które może nadzorować i na które może wpływać.
(Wytyczne dotyczące identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego podano w normie 18002)
Cele ogólne i szczegółowe
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać udokumentowane cele ogólne i szczegółowe dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy dla wszystkich odpowiednich poziomów zarządzania wewnątrz organizacji. Cele ogólne i szczegółowe powinny być wyrażane ilościowo, gdy tylko jest to możliwe.
Ustanawiając swoje cele i dokonując ich przeglądu, organizacja powinna uwzględnić wymagania prawne i inne, a także zidentyfikowane zagrożenia oraz wyniki oceny ryzyka zawodowego, możliwości techniczne i finansowe, wymagania operacyjne i biznesowe, a także interes firmy i punkt widzenia stron zainteresowanych.
Cele ogólne i szczegółowe powinny być spójne z polityką bezpieczeństwa i higieną pracy, a zwłaszcza z zobowiązaniami kierownictwa do zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym oraz do ciągłego doskonalenia systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy .
Planowanie działań
Plany osiągania ustalonych celów ogólnych i szczegółowych powinny obejmować:
a) wyznaczenie odpowiednich służb, szczebli organizacji, grup lub osób odpowiedzialnych za osiągnięcie celów;
b) określenie środków niezbędnych do osiągnięcia celów;
wyznaczenie terminów osiągnięcia celów
Organizacja powinna okresowo przeglądać i korygować plany, a w szczególności każdorazowo w przypadku wprowadzenia zmian, np. w organizacji stanowisk pracy, w procesach wytwarzania, produkowanych wyrobach, świadczonych usługach itp.
3.3.Wdrażanie i funkcjonowanie
Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia
Najwyższe kierownictwo organizacji powinno wyznaczyć swojego przedstawiciela, który niezależnie od innych obowiązków powinien mieć określone zadania oraz określony zakres odpowiedzialności i uprawnień, aby:
a) zapewnić, że system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest ustanowiony, wdrożony i utrzymywany zgodnie z ustalonymi wymaganiami;
c) przedstawić najwyższemu kierownictwu sprawozdania dotyczące funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, w celu dokonania przeglądu będącego podstawą doskonalenia tego systemu.
W celu zapewnienia skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy powinny być określone, udokumentowane i zakomunikowane zadania, odpowiedzialności, uprawnienia oraz wzajemne zależności i powiązania:
a) personelu zarządzającego, wykonującego i weryfikującego prace mające wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy;
b) pracowników na stanowiskach robotniczych, pracowników nadzoru, dostawców, podwykonawców oraz osób odwiedzających organizację;
c) personelu wyznaczonego do postępowania w sytuacjach awaryjnych.
Gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać procedury gotowości
i reagowania na wypadki przy pracy i awarie, a także, jeżeli to niezbędne dokonywać ich przeglądu i nowelizacji, w szczególności po wystąpieniu wypadków lub sytuacji awaryjnych.
Organizacja powinna okresowo sprawdzać funkcjonowanie tych procedur w stymulowanych warunkach, jeśli to sprawdzenie jest możliwe.
Jeżeli jest to właściwe, organizacja powinna ustalać sposób postępowania w przypadku awarii ze specjalistycznymi służbami ratownictwa technicznego.
3.4. Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze
Monitorowanie
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać udokumentowane procedury monitorowania bezpieczeństwa i higieny pracy. W celu zapewnienia możliwości śledzenia stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz podejmowanych działań, procedury te powinny obejmować zapisywanie i przechowywanie wyników monitorowania.
Wyposażenie wykorzystywane do monitorowania powinno być wzorcowane i utrzymywane w należytym stanie, a zapisy z tym związane powinny być przechowywane zgodnie z procedurami organizacji.
Auditowanie
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać procedury planowania i prowadzenia okresowych auditów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, które mają być prowadzone w celu:
a) określenia, czy system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest:
zgodny z zaplanowanymi działaniami,
właściwie wdrożony i utrzymywany,
b) dostarczenia kierownictwu informacji dotyczących funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
Przy planowaniu auditów w organizacji należy brać pod uwagę znaczenie objętych nimi obszarów i działań dla bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wyniki poprzednich auditów.
Procedury auditu powinny obejmować określanie zakresu, częstość i metodykę, jak również odpowiedzialność i wymagania związane z przeprowadzeniem auditu i przekazywaniem jego wyników.
KORZYŚCI Z WDROŻENIA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENA PRACY wg PN - N 18001
- Ustalenie celów zarządzania bhp
- Planowanie działań w zakresie bhp
- Opracowanie podstawowych dokumentów
- Identyfikację zagrożeń i ich ocenę
- Kontrolowanie poziomu ryzyka oraz podejmowanie działań
profilaktycznych odpowiednich do stopnia zagrożenia
- Dokonanie formalnej oceny realizacji celów polityki bhp
- Obniżenie składek ubezpieczeniowych
- Łatwiejsze pozyskiwanie poszukiwanych pracowników dzięki renomie
przedsiębiorstwa skutecznie dbającego o zdrowie swoich pracowników
- Zmniejszenie ilości i uciążliwości wizyt PIP
PN-N- 18001:1999 : Elementy i wymagania normy 18001:1999
Wymagania ogólne |
ustanowienie i utrzymanie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy |
Zaangażowanie kierownictwa oraz polityka bezpieczeństwa i higieny pracy |
osiągnięcie sukcesu w postaci wdrożonego i skutecznie funkcjonującego systemu zarządzania BHP |
Planowanie |
|
Wymagania ogólne |
określenie i udokumentowanie planów działał ukierunkowanych na osiągnięcie celów ogólnych i szczegółowych |
Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego |
ustanowienie procedur identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka |
Wymagania prawne i inne |
ustanowienie procedur identyfikacji i dostępu do aktualnych wymagań prawnych i innych dotyczących BHP |
Cele ogólne i szczegółowe |
ustanowienie i utrzymywanie celów ogólnych i szczegółowych dotyczących BHP |
Planowanie działań |
przeglądanie i korygowanie planów |
Wdrażanie i funkcjonowanie |
|
Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia |
wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za zarządzanie systemem BHP |
Zapewnienie środków |
zapewnienie niezbędnych środków do wdrożenia, funkcjonowania i nadzoru nad systemem BHP |
Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja |
określanie potrzeb dotyczących szkolenia w zakresie BHP na każdym szczeblu |
Komunikowanie się |
przekazywanie informacji dotyczących BHP oraz z działaniami organizacji |
Dokumentacja systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy |
Utrzymywanie w stanie aktualnym i zapewnienie dostępności wszystkich dokumentów i danych odnoszących się do postanowień normy. |
Sterowanie operacyjne pracami i działaniami związanymi ze znaczącymi zagrożeniami |
Ustalenie i zaplanowanie procesów mających bezpośredni wpływ na BHP |
Gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie |
odpowiednie działanie w przypadku zagrożenia lub awarii |
Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze |
|
Monitorowanie |
zapewnienie możliwości śledzenia stanu BHP |
Auditowanie |
Zbadanie, czy działanie związane z BHP są zgodne z tym co zaplanowano i skuteczne w realizacji celów. |
Zapisy |
Zaprezentowanie osiągnięcia wymaganego stanu BHP oraz skuteczności działania systemu . |
Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze |
Analizowanie przyczyn i podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie skutków niezgodności. |
Przegląd dokonywany przez kierownictwo |
Stała ocena przydatności i skuteczności w zakresie wymagań normy |
DEFINICJE
Awaria - zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp.
Audit systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - systematyczne i niezależne badanie, mające na celu określenie, czy działania podejmowane w ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz osiągnięte rezultaty odpowiadają planowanym ustaleniom i czy te ustalenia zostały skutecznie wdrożone oraz czy są odpowiednie do realizacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, a także do osiągnięcia celów organizacji w tym zakresie.
Bezpieczeństwo i higiena pracy - stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.
Cel ogólny zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - cel dotyczący działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wynikający z polityki bezpieczeństwa i higieny pracy, który organizacja ustaliła do osiągnięcia.
Cel szczegółowy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - cel wyrażany ilościowo zawsze gdy jest to możliwe, wynikający z ogólnych celów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy organizacji, i który należy zrealizować, aby osiągnąć cele ogólne.
Ciągłe doskonalenie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - proces usprawniania systemu zarządzania, w celu osiągnięcia poprawy wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, zgodnie z określoną polityką bezpieczeństwa i higieny pracy danej organizacji.
Działania korygujące - działania podjęte w celu usunięcia przyczyn istniejącej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz w celu niedopuszczenia do ich ponownego wystąpienia.
Działania zapobiegawcze - działania podjęte w celu usunięcia przyczyn potencjalnej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz w celu niedopuszczenia do ich wystąpienia.
Identyfikacja zagrożenia - proces rozpoznawania tego, czy zagrożenie istnieje oraz określania jego charakterystyk.
Ocena ryzyka - proces analizowani ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka.
Ryzyko - kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.
Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty , w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Stanowisko pracy - przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.
System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - część ogólnego systemu zarządzania organizacją, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.
Zagrożenie znaczące - zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych.