Rzeczpospolita 10.09.07 Nr 211

VAT

MOŻNA NAPRAWIĆ BŁĘDY W DOKUMENTACJI

Kontrolujący muszą uwzględnić naliczony VAT

Podatnik, który nie składał deklaracji i nie prowadził ewidencji, nie traci prawa do odliczenia VAT naliczonego

Urząd w razie kontroli powinien nakazać mu sporządzenie ewidencji i wtedy jest szansa na odliczenie podatku z posiadanych faktur.

Korekta niemożliwa w trakcie kontroli

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, jeśli kupowane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego. Sformułowana w tym przepisie zasada potrącalności jest jednym z najważniejszych elementów konstrukcji podatku VAT, zapewniających jego neutralność.

Ustawodawca określił co prawda ścisłe terminy rozliczenia podatku naliczonego, jednak w art. 86 ust. 13 przyznał podatnikom prawo do korekty deklaracji (jeżeli nie odliczyli podatku w ustawowym terminie).

I nie byłoby problemu, gdyby jednocześnie w art. 86 ust. 15 ustawy o VAT nie znalazł się przepis o odpowiednim stosowaniu art. 81b ordynacji podatkowej. W praktyce oznacza to, że korekty deklaracji składane w okresie od wszczęcia kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego do wydania decyzji określającej lub ustalającej wysokość podatku VAT nie wywołują skutków prawnych.

Czy oznacza to też, że podatnik nie może skorzystać z odliczenia, jeżeli przed kontrolą nie złożył deklaracji?

Najważniejsza zasada neutralności

Jeszcze na gruncie starej ustawy o VAT sądy administracyjne orzekały, że wszelkie odstępstwa od zasady neutralności są wyjątkiem istotnie ograniczającym zasady konstrukcyjne podatku. Dlatego muszą one wynikać z przepisu prawa, a nie z wykładni celowościowej. Sądy kierowały się przy tym m.in. zasadą in dubio pro tributario, oznaczającą, że niedopuszczalna jest interpretacja przepisów w sposób prowadzący do rozstrzygnięć niekorzystnych dla podatnika, jeżeli możliwa jest inna, korzystna wykładnia.

Z wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 22 sierpnia 2006 r. (I SA/ Po 1313/05) oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 września 2006 r. (I FSK 1092/05) wynikają dwie podstawowe tezy.

Po pierwsze, art. 81b ordynacji podatkowej nie może pozbawiać podatnika prawa do odliczenia, a wszelkie odstępstwa od zasady neutralności muszą wynikać z jednoznacznie brzmiącego przepisu prawa, a nie wykładni. Po drugie, art. 21 § 3 ordynacji podatkowej, w związku z art. 121, zobowiązuje organy podatkowe do określenia prawidłowego zobowiązania podatkowego także wówczas, gdy podatnik nie złożył deklaracji.

Ograniczenia muszą wynikać z ustawy

Do tego poglądu stosują się też organy podatkowe. Przykładem może być pismo dyrektora wielkopolskiej izby skarbowej z 27 lipca br. (PA/005-0004/07/JC) skierowane do jednego z naczelników urzędu skarbowego.

W odpowiedzi na wątpliwości dotyczące prawidłowości rozliczenia przez organ podatkowy podatku naliczonego u podatnika, który co prawda prowadził ewidencję zakupu dla celów VAT, jednak albo nie wykazał podatku naliczonego w deklaracji, albo w ogóle jej nie złożył, dyrektor izby skarbowej stwierdził, że konstrukcja VAT oparta jest między innymi na zasadzie neutralności. Sprowadza się ona do zapewnienia podatnikowi niebędącemu ostatecznym konsumentem towaru prawa do potrącalności podatku.

Tak więc podatek zapłacony przy nabyciu towarów i usług podlega odliczeniu od podatku należnego od dostawy towarów czy świadczenia usług.

Gdyby pozbawić podatnika tego prawa, VAT przestałby być neutralny. Dlatego wszelkie ograniczenia mogą wynikać jedynie z wyraźnej regulacji ustawowej.

Poparcie w ETS

Dyrektor izby skarbowej przypomniał, że w licznych wyrokach Europejski Trybunał Sprawiedliwości podkreślał fundamentalne znaczenie zasady neutralności dla systemu podatku VAT. Co więcej, w orzecznictwie krajowych sądów również umacnia się pogląd, że z uwagi na tożsamość konstrukcji polskiego podatku VAT z podatkiem od wartości dodanej, opartym na VI dyrektywie (od 1 stycznia br. zastąpiła ją dyrektywa Rady UE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, DzUrz UE L nr 347 z 11 grudnia 2006 r.), możliwe staje się wykorzystywanie bogatego orzecznictwa ETS w tym zakresie.

Można uzupełnić dokumentację

Dlatego też dyrektor wielkopolskiej izby skarbowej uznał, że jeśli wtoku kontroli podatkowej lub postępowania podatnik, który nie składał deklaracji VAT, przedłoży jednak ewidencję, o której mowa wart. 109 ust. 3 ustawy o VAT, to faktury w niej wykazane powinny być - po weryfikacji - uwzględnione w decyzji określającej prawidłową wysokość podatku. Podobny tryb postępowania powinien mieć także zastosowanie wtedy, gdy podatnik jeszcze przed wydaniem decyzji złoży zaległe deklaracje.

Natomiast przy równoczesnym braku deklaracji i ewidencji podatnik powinien być w toku kontroli wezwany, w trybie art. 155 ordynacji podatkowej, do sporządzenia i przedłożenia tej ewidencji wraz z dokumentacją źródłową.

Należy mieć nadzieję, że zasady postępowania przyjęte w Wielkopolsce stosowane będą przez organy podatkowe w całym kraju.

---