3 nauka o cywilizacjach Oswalda Spenglera

III Nauka o cywilizacjach Oswalda Spenglera

Niemiec
najważniejsze dzieło „Der Untergang des Abendlandes”- upadek zachodu, koniec zachodu, zmierzch zachodu
pierwszy tom ukazał się w 1918 r. po kapitulacji Niemiec
Spenglerowi przypisywano polityczne intencje i głoszenie końca państw koalicji (czyli de facto zachodu)
„Zachód” według Spenglera oznaczał całą cywilizację zachodnią zarówno państwa Ententy jak i Niemcy czy Austro-Wegry
Spengler używa słowa „upadek”, czy „zmierzch” w odniesieniu nie do końca cywilizacji, ale tylko do końca jej młodzieńczej i twórczej fazy (dla cywilizacji chińskiej był to około 200 r. p.n.e. a dla indyjskiej około 300 r. p.n.e.- dalsze przemiany w tych cywilizacjach były dla nich pozbawione większego znaczenia)
I tom- „Zarys morfologiczny dziejów powszechnych: Kształt i rzeczywistość”
II tom „Zarys morfologiczny dziejów powszechnych. Perspektywy dziejów świata”
cel „Upadku Zachodu”- porównanie głównych kultur- cywilizacji dawnych i współczesnych
Spengler zajmuje się bliżej 8 kulturami spośród 12 wymienionych przez Danilewskiego:

ze starego świata nie zajmuje się typem żydowskim i irańskim z Nowego świata zaś peruwiańskim
przyrównuje kulturę do organizmu, mechanizm w jaki kultura rozwija się i wzrasta- przeradzając się w cywilizację, gdy osiąga uwiąd starczy:

kultury są organizmami a dzieje powszechne ich biografiami
dzieje kultury (na przykładzie kultury chińskiej) są dokładnym odzwierciedleniem dzieł człowieka, zwierzęcia, drzewa czy kwiatu
kultura rodzi się wówczas gdy wielka dusza budzi się z praduchowego stanu wiecznie dziecinnego człowieczeństwa
kultura umiera gdy dusza ta urzeczywistni pełnie swoich możliwości pod postacią ludów, języków, dogmatyk religijnych, sztuk, państw, nauki i tym samym powróci do stanu praduchowości- w tym momencie kultura obumiera, traci siły i staje się cywilizacją
każdą kulturę czeka więc zmierzch

według Spenglera w antyku kulturę reprezentowała Grecja, a cywilizację Rzym (cywilizacja ma wydźwięk negatywny!)

każda kultura dąży do własnej cywilizacji
cywilizacje są sztucznymi stanami i stanowią zakończenie, nieubłagany koniec
rzymianie to barbarzyńcy, nie poprzedzający żadnego wielkiego rozwoju- bezduszni, bez filozofii, bez sztuki, rasistowscy, kierują się jedynie możliwym zyskiem, ich wyobraźnia skierowana jest jedynie na względy praktyczne- dusza grecka i rzymski intelekt jest tym co odróżnia kulturę od cywilizacji! Dotyczy to nie tylko antyku
greków można zrozumieć nie mówiąc o ich interesach gospodarczych, Rzymian rozumiemy tylko przez nie (światopogląd staje się kwestią pieniądza)
każdy Grek ma w sobie coś z Don Kichota, a każdy Rzymianin coś z Sancho Panchy
rzymskie panowanie nad światem to zjawisko negatywne- Rzymianie nie zdobyli świata, objęli jedynie w posiadanie tylko to, co leżało na ziemi i mogło stać się zdobyczą każdego Imperium Romanum powstało na skutek rezygnacji antycznego wschodu z zewnętrznej suwerenności- nie w wyniku wykorzystania wszystkich sił militarnych i finansowych, jak kiedyś w przypadku Kartaginy
po Zamie (wygrana nad Hannibalem) Rzymianie nigdy nie prowadzili wojny przeciw wielkiej potędze wojskowej i nie mogli by jej prowadzić
Imperium Romanum nie jest jednorazowym zjawiskiem, ale pojawiającym się co pewien czas typowym stanem końcowym

Spengler interesował się szczególnie schyłkiem cywilizacji antycznej i szukał w nim analogii do przerastania zachodniej kultury europejskiej w cywilizację. W swoich badaniach posługiwał się dwoma greckimi terminami:

homologia- płuca zwierząt lądowych i pęcherze pławne u ryb (morfologiczna równość)
analogia- ze względu na użytkowanie- płuca i skrzela
twory homologiczne- plastyka antyczna i zachodnia muzyka instrumentalna, piramidy IV dynastii i katedry gotyckie' hinduski buddyzm i rzymski stoicyzm, prądy renesansu i dionizyjskie, Wagner- sztuka Pergamonu

obok bogactw analogii i homologii pomiędzy różnymi kulturami- cywilizacjami, dochodzi Spengler do określenia specyficznych cech, odróżniających zwłaszcza trzy z nich:

kultura- cywilizacja apollińska	kultura-cywilizacja faustyczna	kultura-cywilizacja magiczną (między tygrysem a Nilem, Morzem Czarnym i Arabią Południową)
dusza kultury antycznej, która obrała zmysłowo obecne, indywidualne ciało za typ idealny tego co rozciągłe	synonimem duszy faustycznej jest czysta, bezgraniczna przestrzeń ciałem- kultura krajów zachodnich która rozkwitła w X wieku wraz z narodzinami stylu romańskiego pomiędzy Łabą a Tagiem
posąg przedstawiający nagiego człowieka	„sztuka fugi”	Mozaiki, arabeski, kalifaty, maczety
statyka mechaniczna	dynamika Galileusza	Algebra, astrologia, alchemia
zmysłowe kulty bogów olimpijskich	dogmatyka katolicko- protestancka	Święte księgi perskiej, żydowskiej oraz chrześcijańskiej religii „późnoantycznej” i manichejskiej
rozdrobnione politycznie miasta greckie	wielkie dynastie czasów baroku i ich polityka gabinetowa
los Edypa	Los Leara
symbol fallusa	ideał Madonny od Beatrice Dantego po zakończenie drugiej części Fasuta
malarstwo ograniczające ciało konturami- freski Polignota	malarstwo tworzące przestrzenie za pomocą światłocienia- obrazy Rembrandta
Istnienie Greków, określających swoje „ja” soma, nie posiadających idei wewnętrznego rozwoju, tym samym zaś rzeczywistych wewnętrznych lub zewnętrznych dziejów	Istnienie, wiedzione z najgłębszą świadomością, przyglądające się sobie, refleksja, spoglądanie wstecz oraz przed siebie

każda kultura ma swoją własną starożytności, wieki średnie i nowożytność (kiedy to z kultury przeobraża się w cywilizację) dlatego Spengler odrzucał podział całości dziejów powszechnych na starożytność-średniowiecze i czasy nowożytne
wszystkie kultury- cywilizacje są od siebie równie odgraniczone żadnej z nich nie można uznać za lepszą, czy wyższą od innych
wszystkie kultury- cywilizacje są sobie równie obcymi i wzajemnie niepoznawalnymi oraz nieprzenikalnymi ludzkość stanowiła dla Spanglera jedynie pojęcie biologicznego gatunku, rozdzielonego pomiędzy wzajemnie obce światy poszczególnych kultur- cywilizacji, ludzkośc jest bezcelowa
w „Upadku Zachodu” po raz pierwszy zostaje podjęta próba odpowiedzi na pytanie czy istnieje logika dziejów?