Wprowadzenie do polityki społecznej - wykład

Technika zaopatrzenia społecznego jest łączona z 3 wydarzeniami historycznymi:

1) koniec XIXw. początek XXw. - wprowadzenie w krajach skandynawskich i anglosaskich rent starczych - osobom, w określonym wieku nie mających żadnych środków utrzymania i nie mających osób zobowiązanych do alimentacji, zagwarantowano ustawowo minimalne środki utrzymania z budżetu państwa, klasyfikowane jako renta starcza. Odciążając w ten sposób władze lokalne od obowiązku opieki nad tymi osobami.

2) rozwój form zatrudnienia na podstawie służby (cywilnej i wojskowej) - określone grupy społeczne, których praca była określona mianem służby w określonym czasowo przedziale po przejściu w stan spoczynku z budżetu państwa wypłacano dożywotnie emerytury.

3) wydarzenia I wojny światowej - wykorzystanie broni chemicznej i duża liczba ofiar wśród ludności cywilnej wymusiła w niektórych krajach europejskich podjęcie decyzji o stworzeniu specjalnego funduszu, z którego wypłacano świadczenia na rzecz osób zaklasyfikowanych jako ofiary wojenne.

Współczesne cechy zaopatrzenia społecznego:

1) prawo do świadczeń (pieniężnych lub rzeczowych)może mieć każdy obywatel lub grupy społeczne.

2) prawo powstaje w uznaniu zasług lub w związku z zaistniałą potrzebą

3) schematyzm - każda osoba, która znajduje się w określonej sytuacji ma być traktowana jednakowo w stosunku do innych osób

4) formalizm - okoliczności, w których nabywa się prawo do świadczeń w zakresie zaopatrzenia społecznego ściśle reguluje ustawodawca w przepisach prawa, brak uznaniowości

5) roszczeniowość - osoby, które nabywają uprawnienia do świadczeń maja prawo żądać jego realizacji, a w przypadku konfliktu co do istniejącego uprawnienia musi być zagwarantowane postępowanie odwoławcze

6) brak składki - uprawnienia powstają niezależnie od płacenia na powstanie tego uprawnienia składki, finansowanie z budżetu państwa

Np. emerytury służb mundurowych, zasiłki rodzinne, zasiłki wychowawcze, „becikowe”, leczenie alkoholików i ich rodzin, gdy nie są ubezpieczeni, leczenie narkomanów, leczenie więźniów.

Konstytutywne cechy techniki opiekuńczej (pomocy społecznej):

1) adresatem cała ludność - pod warunkiem, znalezienia się w sytuacji życiowej określonej przepisami ustawy o pomocy społecznej. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej na terytorium RP ma każdy obywatel przebywający na naszym terytorium oraz obywatele innych krajów UE oraz legalnie przebywający cudzoziemcy jeżeli tak stanowią ratyfikowane umowy międzynarodowe

2) przesłanki uzyskania prawa - ustawa określa przesłanki uzyskania prawa do świadczeń pomocy społecznej zarówno w stosunku do osoby indywidualnej jak i rodziny. Przesłanką uzyskania prawa jest trudna sytuacja życiowa, której osoba, lub rodzina nie jest w stanie przezwyciężyć przy wykorzystaniu własnych środków i możliwości. Wskazuje się przykładowy katalog okoliczności uzasadniających ubieganie się o taką pomoc, np. bezrobocie, ubóstwo, bezdomność, opuszczenie zakładu karnego, szpitala psychiatrycznego, narkomania, klęski żywiołowe itd. Poza znalezieniem się w trudnej sytuacji życiowej musi być spełniona przesłanka dochodowa - wykazania minimalnego dochodu uzasadniającego ubieganie się o tę pomoc (dochód określony w ustawie). Ta pomoc powinna być wykorzystana w ostateczności.

3) zależna od indywidualnych potrzeb

4) uznaniowość - pomoc społeczna ma charakter uznaniowości, o tym czy świadczenie zostanie przyznane decyduje organ pomocy społecznej

5) brak składki - finansowanie z budżetu państwa

6) brak schematyzmu - indywidualne traktowanie osoby i rodziny

7) brak roszczeniowości - jeżeli organ pomocy społecznej odmówi udzielenia świadczenia, to nie można się od tej decyzji odwołać

Formy udzielanej pomocy:

1) decyzja administracyjna - wydawana na podstawie ustawy o pomocy społecznej i przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. W demokratycznym państwie prawa od każdej decyzji administracyjnej przysługuje odwołanie do innego organu administracyjnego albo sądu. Każda decyzja administracyjna w ostateczności podlega nadzorowi sądów administracyjnych, np. świadczenia pieniężne z pomocy społecznej, umieszczenie w domu pomocy społecznej, kwestie dotyczące rodzin zastępczych

2) umowy cywilne

a) pomiędzy klientowi pomocy społecznej a organem pomocy społecznej, np. umowa użyczenia. Spory rozstrzyga sąd cywilny na podstawie Kodeksu cywilnego

b) pomiędzy organizacjami pozarządowymi a organami pomocy społecznej, np. gmina w celu realizacji określonych zadań z zakresu polityki społecznej (KC)

3) inne - nie wymagające żadnej formalnej podstawy np. obiady, porady prawne

Dlaczego ubezpieczenie społeczne, a nie zwykła pomoc tym, którzy nie mają środków trzymania? Dlaczego nie indywidualne oszczędzanie na starość zamiast wieloletniej składki?

Prawa socjalne - prawa społeczne ONZ

1) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - 1948 - dokument moralno-polityczny, nie podlega ratyfikacji

2) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - 1966 - na podstawie tego dokumentu w ramach ONZ powołano komitet praw człowieka (z siedzibą w Genewie), do którego każdy obywatel kraju, który ratyfikował ten dokument może złożyć skargę na swój kraj, jeżeli uważa, że władza publiczna jego kraju postąpiła sprzecznie z prawami zapisanymi w Pakcie

3) Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych - 1966 - nie przewiduje możliwości składania indywidualnych skarg obywateli danego kraju, natomiast wprowadza różne mechanizmy zobowiązujące państwa, które przyjęły ratyfikację do składania raportów ze stanu realizacji poszczególnych praw.

5 grup praw człowieka: obywatelskie, polityczne,

ekonomiczne, socjalne, kulturalne - nie można ich dochodzić indywidualnie

Prawa socjalne wskazuje się jako prawa najdroższe i najsłabsze, które rodzą po stronie państw zobowiązania o charakterze pozytywnym wymagające aktywnego działania państw w sferze gospodarczej i społecznej. Standard urzeczywistnienia praw socjalnych jest różny w różnych krajach w zależności od postępu społeczno-gospodarczego. Przykładem praw socjalnych są: prawo do zabezpieczenia społecznego w tym prawo do ubezpieczeń społecznych, prawo do pracy, prawo do ochrony zdrowia, prawo do nauki.

Prawa obywatelskie takie jak np. prawo dożycia, prawo do wolności, prywatności, godności, wolności sumienia, wyznania, oraz prawa polityczne takie jak np. bierne i czynne prawo wyborcze, prawo zrzeszania się. Prawa te rodzą zobowiązania o charakterze negatywnym, wymagające powstrzymania się przez władzę publiczną od działań je naruszających. Ewentualne ograniczenia np. prawa do wolności mogą mieć miejsce wyjątkowo i po spełnieniu w demokratycznym państwie prawa przesłanek ustawowych, o których przesądza parlament.

To trzonowe akty ONZ. ONZ wydaje ponadto cały szereg odrębnych aktów prawnych, które uszczegóławiają standard ochrony praw człowieka, różnych grup społecznych, np. dzieci, osób starszych, niepełnosprawnych, kobiet, uchodźców.

Dobra osobiste:

Działanie w granicach przyznanych przez prawo kompetencji wyłącza bezprawność czynu.

Dobra osobiste w prawie cywilnym są chronione na podstawie konstrukcji praw podmiotowych o charakterze bezwzględnym.

Art.24KC - wina nie jest przesłanką w ochronie dóbr osobistych (ochrona niemajątkowa)

Roszczenie o ustalenie naruszenia dobra osobistego (art. 189KPC).

Przesłanka bezprawności jest objęta domniemaniem - pozwany musi udowodnić, że działał zgodnie z prawem, a nie powód musi udowadniać bezprawności.

Art. 343KC - dozwolona samopomoc

Roszczenia majątkowe

W następstwie naruszenia dobra niemajątkowego może wystąpić uszczerbek majątkowy.

Art.445KC uszczerbek niemajątkowy = krzywda = szkoda

Uszczerbek majątkowy = szkoda

Dla naprawienia krzywdy - zadośćuczynienie lub zapłata na wskazany cel społeczny

Dla naprawienia szkody - odszkodowanie

Instrumenty ochrony majątkowej dóbr osobistych

1) zadośćuczynienie, gdy ustawa tak stanowi - art444; 445KC - za krzywdę związaną z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia - art. 448KC - w wypadku jakiegokolwiek dobra osobistego

2) odszkodowanie

Demografia - ćwiczenia (grupa 1)

Umieralność

Zgon - trwałe, czyli nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do życia, konsekwencją czego jest ustanie czynności całego ustroju.

Umieralność - natężenie zgonów w badanej zbiorowości, współczynnik zgonów:

Można liczyć cząstkowe współczynniki dla subpopulacji.

Śmiertelność - natężenie zgonów z określonej przyczyny w zbiorowości osób bezpośrednio narażonych na wystąpienie zgonu z danej przyczyny, np. przeszczepu serca.

Przejście epidemiologiczne

1) obniżanie się intensywności zgonów w każdym wieku

2) zmiana rozkładu zgonów wg wieku

3) zmiana podstawowych przyczyn zgonów

Rektangularyzacja krzywej przeżycia

Krzywa przeżycia - graficzna ilustracja zmieniającej się liczby ludności dożywającej do danego wieku, przy założeniu, że początkowo liczba ludności wynosiła 100 tys.

Horyzontalizacja krzywej przeżycia - powolne dochodzenie krzywej a następnie utrzymywanie się takiego stanu do coraz wyższego wieku, do poziomej asymptoty wyznaczonej przez początkową liczbę ludności.

Wertykalizacja krzywej przeżycia - koncentracja wieku w momencie zgonu w przedziale o coraz mniejszym rozstępie. Tym samym krzywa przeżycia staje się coraz bardziej stroma na odcinku określającym typowy wiek w momencie zgonu.

Ekspansja długowieczności - świadectwo spowolnienia przebiegu procesu starzenia się ludności na poziomie indywidualnym, a tym samym do powolnego dochodzenia przez populację doi wyznaczonego czynnikami fizjologicznymi wieku.

Rektangularyzacja krzywej przeżycia - długookresowe przemiany natężenia zgonów prowadzą do coraz bardziej wyraźnego upodabniania się krzywej przeżycia do boków prostokąta.

Wiek a intensywność zgonów - krzywa przypominająca V z min. odnotowanym teraz w wieku ok 8lat

Syntetyczne mierniki umieralności

1) współczynnik zgonów

2) cząstkowe współczynniki zgonów do poszczególnych grup wieku

3) standaryzacja współczynników zgonów

Tablice wygasania - modelowe podejście do opisu tego, jak wraz z upływem czasu zmniejsza się liczebność badanej zbiorowości pod wpływem pewnego czynnika lub kilku czynników.

Tablice trwania życia - jak wraz z dochodzeniem do coraz bardziej zaawansowanego wieku zmniejsza się liczebność populacji pod wypływem umieralności

Trwanie życia - jaką liczbę lat ma do przeżycia osoba w danym wieku

Trwanie życia noworodka - liczba lat, jaką ma przed sobą średnio noworodek

Normalne trwanie życia - wiek, jaki został osiągnięty przez człowieka

Maksymalne trwanie życia - najwyższy wiek, jaki został osiągnięty przez człowieka

Naturalne trwanie życia - maksymalny z punktu widzenia danego gatunku osiągalne trwanie życia, które z definicji musi być przynajmniej równie wysokie jak maksymalne trwanie życia

Nadumieralność - termin informujący o występowaniu dużej intensywności zgonów w pewnej populacji, ile zgonów mężczyzn przypada na 100 zgonów kobiet

Nadumieralność mężczyzn wynika z praw natury

Przyczyny zgonów

1) wyjściowe (pierwotne) - choroby rozpoczynające bieg wypadków chorobowych lub okoliczności wypadku lub urazu

Zgon niemowlęcia - poniżej 1 roku życia

Zgon noworodka - poniżej 4 tygodnia życia

Umieralność neonatalna - w ciągu 4 tygodni

Umieralność postneonatalna - w ciągu pozostałego 1 roku

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - Rzym, 4 XI 1950

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, 16 XII 1966

Konwencja Praw Dziecka - 20 XI 1989

1

---