nauczyciel referat, Studia - resocjalizacja - Tarnów, I,II,III semestr, I semestr

Definicja nauczyciela

Ten znany wszystkim zawód ma wiele znaczeń. Nauczyciel to przede wszystkim specjalista odpowiednio przygotowany do prowadzenia pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkołach na różnym szczeblu oświaty i szkolnictwa wyższego. Znaczenie słowa sytuuje ten zawód raczej w szkolnictwie podstawowym lub średnim, rzadziej w wyższym, nauczyciele akademiccy nie muszą mieć bowiem przygotowania pedagogicznego. Nauczyciel w szkole podstawowej lub średniej musi spełniać ostrzejsze wymogi formalne i profesjonalne, począwszy od wykształcenia kierunkowego po przygotowanie pedagogiczne.

Zawód nauczyciela należy do tych, które w historii ludzkości wyodrębniły się najwcześniej. Jego tradycje sięgają więc starożytności. Przez wieki zadania, wykształcenie i praca nauczyciela zmieniały się jednak bardzo. Inaczej też rozumiano jego rolę. Na początku - co zresztą zostało do dziś - nauczyciel nie był wykładowcą, ale mistrzem, który brał do siebie ucznia, żeby ten, obserwując, porównując i dyskutując z mistrzem, osiągnął biegłość w jakiejś dziedzinie.

Dziś na ten typ nauczania, polegający bardziej na konsultacjach, może sobie pozwolić jedynie niewielu. Zamiast tego wykształcił się system oświaty oraz system szkolnictwa wyższego, które sformalizowały wymagania, obowiązki, zadania i funkcje nauczycieli. Polski nauczyciel - zgodnie z Kartą nauczyciela - musi mieć wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub wykształcenie uzyskane w tzw. zakładzie kształcenia nauczycieli (pomaturalne studium nauczycielskie). Nauczyciel musi też przestrzegać podstawowych zasad moralnych, spełniać warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu i realizować podstawowe funkcje szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą.

Praca nauczyciela podlega w Polsce z mocy prawa okresowej ocenie, która odbywa się przed awansem na wyższy stopień, a także każdorazowo na wniosek samego nauczyciela, dyrektora szkoły lub organu sprawującego nadzór nad szkołą. Zgodnie z niedawną reformą oświaty istnieją cztery kategorie zawodowe nauczycieli z określonymi zasadami awansu: stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany.

FUNKCJE NAUCZYCIELI

Nauczyciel w swojej pracy zawodowej spełnia różnorodne funkcje. Musi patrzeć w przyszłość, być opiekunem, przewodnikiem, ma być wrażliwy na nowe sytuacje, ma być plastyczny wobec narastających problemów i zadań. Taka postawa powinna wyznaczać ogólne cele pracy nauczycieli.

Pedeutolodzy i dydaktycy przekonują, że umiejętności nauczycieli są w dużym stopniu uzależnione od ich wiadomości. Stąd też przegląd stanowisk naukowych różnych autorów zajmujących się stroną teoretyczną dotyczącą funkcji zawodowych nauczycieli.

K. Sośnicki wyróżnił „umiejętności teoretyczne” i „umiejętności praktyczne”, czyli „zdolność do naukowego wykonywania pewnych czynności stosownie do poprzedzających je procesów myślenia”.

Natomiast T. Nowacki zwraca uwagę na potrzebę i możliwość dostosowania swoich czynności nauczycielskich do zmieniających się warunków i okoliczności.
W. Okoń w funkcjach nauczycieli wyraża zakres i tempo zadań (zespołów):

1.     konstruowanie wiedzy i doświadczenia w celu wprowadzenia młodzieży do życia w społeczeństwie ludzi dorosłych
2.     rozwijanie sil twórczych i zdolności innowacyjnych młodzieży
3.     kształtowanie postaw i charakteru młodzieży
4.     organizowanie działalności praktycznej dzieci i młodzieży, stwarzanie warunków dla ich samodzielnej działalności
5.     posługiwanie się nowoczesną technologia kształcenia
6.     sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów.

Podstawowe funkcje zawodowe nauczycieli w ujęciu globalnym przedstawił

S. Wołoszyn jako:

a/ funkcje wychowawcze (kształtowanie pełnej osobowości) Każdy nauczyciel uczy i jednocześnie wychowuje młodzież. Nauczanie i wychowanie łączą się i tworzą w szkole jednolity proces pedagogicznego oddziaływania i kształcenia osobowości uczniów. Treści nauczania i proces nauczania odpowiednio realizowany nie tylko wzbogacają wiedzę oraz rozwijają i kształcą sprawności i funkcje umysłowe uczniów, lecz są równocześnie główną drogą kształtowania w szkole światopoglądu, postaw moralnych i charakteru dzieci i młodzieży.

b/ funkcje dydaktyczne-potrafiącego uczyć, działać skutecznie, bowiem wiedza i umiejętności są kluczem do przyszłości i nowoczesności. Rozwój społeczeństwa informacyjnego każe spostrzegać inaczej funkcję nauczyciela dydaktyka. W zasadzie jest on, lub będzie wieloprzedmiotowcem w ujęciu interdydsyplinarnym, nauczać będzie wiele przedmiotów wykorzystując nowoczesne techniki i technologie. Potrzebni są przewodnicy, ludzie odpowiednio do tego przygotowani, którym nowe technologie mogą pomagać, ale ich nie zastąpią

c/ funkcje opiekuńcze (stwarzanie warunków) dbającego o dobro ucznia, wrażliwego na krzywdę, pomagającego w trudnych sytuacjach życiowych, zabiegającego o pomoc socjalną dla uczniów jej potrzebujących. Odpowiedzialność nauczyciela nad młodzieżą przebywającą na praktykach zawodowych lub pracującą w warunkach zbliżonych od zakładu pracy, w warsztatach kształcenia praktycznego ma na celu uchronić przed wypadkami, zagrożeniami dla życia i zdrowia wychowanków.

Zadania nauczyciela

Po weryfikacji przytoczonych klasyfikacji na podstawie badań autor C. Banach wyróżnia 6 grup zadań:

1. zadania przygotowawcze -przygotowanie merytoryczne i metodyczne do lekcji, pisanie rozkładu materiału, planów, wypełnianie dokumentów

2. zadania wychowawcze - obejmujące :opracowania planów godzin wychowawczych, organizacja imprez szkolnych klasowych, współpraca z rodzicami, organizacjami uczniowskim, organizowanie wycieczek, imprez kulturalnych. Zadania te wynikają z funkcji wychowawcy klasowego

3. zadania dydaktyczne -przygotowanie i prowadzenie lekcji, poprawa zeszytów, sprawdzianów, ocena uczniów, wykonywanie pomocy naukowych, przygotowanie uczniów do konkursów, olimpiad, prace indywidualne

z uczniami słabymi i zdolnymi, wprowadzenie nowych technik nauczania

4. zadania opiekuńcze -rozpoznawanie i diagnozowanie sytuacji i warunków życia uczniów, organizowanie i przydzielanie pomocy materialnej, troska o prawidłowy rozwój fizyczny i zdrowie dzieci, opieka nad organizacjami uczniowskimi

5. współpraca ze środowiskiem wychowanków - obejmuje udział w pracach organizacji pozaszkolnych, pracach społecznych z uczniami, organizowanie imprez, uroczystości kulturalnych dla środowiska itp.

6. samokształcenie- doskonalenie warsztatu pracy, udział w szkoleniu metodycznym, kursach, zespołach samokształcących, ciągłe zapoznawanie z literaturą fachową, zdobywanie stopni specjalizacji, uczestnictwo w zebraniach organizowanych przez związki zawodowe nauczycieli i władze oświatowe, prowadzenie i opracowywanie pomocy dydaktycznych

7. zadania administracyjno- gospodarcze - pomoc przy remontach szkół, wyposażenie klas, inwentaryzacja, dyżury.

ROLA NAUCZYCIELA W PROCESIE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA.

Wychowanie jest podstawowym pojęciem w pedagogice. Według Bogdana Suchodolskiego„rzeczą najważniejszą w wychowaniu jest kształtowanie ludzi tak, aby umieli żyć w warunkach współczesnej cywilizacji, aby umieli podołać zadaniom, które im stawia, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, które im dostarcza”. Wychowanie to złożony proces, który obejmuje różne formy oddziaływania na człowieka oraz wpływa na jego rozwój przez całe życie.

Pojęciem równorzędnym z wychowaniem jest kształcenie. Kształcenie jest procesem ciągłym i bardzo złożonym. Zdaniem Godlewskiego „kształceniem można nazwać ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom uzyskanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej”. Dzięki tym czynnościom i procesom ludzie zdobywają określony zasób wiedzy, umiejętności i sprawności.

Z kolei Douglas Barnes charakteryzuje proces kształcenia jako kształtowanie intelektu, przekonań, wartości, jakie odbywa się pod gidą???? szkoły”. Zwraca również uwagę na cele stawiane uczniom przez nauczycieli , odpowiednio dobrane przez nich treści i metody nauczania. Określa metody nauczania jako ważne i istotne w procesie kształcenia, ale w równej mierze mówi o celach uczniów, o ich przekonaniach i wartościach, które wpływają na rzeczywisty proces kształcenia, tak samo, jak cele zaplanowane przez nauczyciela. Twierdzi , że kształtowanie to przekształcenie już posiadanej i wciąż nabywanej przez uczniów wiedzy. opatruje się on także pewnych cech organizacyjnych i kulturowych w instytucji samej szkoły oraz pewnych „ukrytych wartości”, które dana szkoła reprezentuje. Dlatego więc, gdy mówi o rzeczywistym procesie kształcenia - mówi o sumie wszystkich celów, zarówno tych stawianych przez nauczyciela, ucznia jak i przez szkołę.

Zadaniem nauczyciela jest w równej mierze uczyć, co wychowywać. Stefan Wołoszyn twierdzi jednak, że „ wychowywać mogą jedynie ludzie wychowani”.

Pożądane kompetencje

Kompetencja nauczyciela -to zintegrowana struktura wiedzy, umiejętności oraz postaw, która to struktura pozwala pobudzić siebie i innych do urzeczywistniania właściwej

Kompetencje praktyczno-moralne.

W grupie kompetencji praktyczno-moralnych mieszczą się kompetencje: interpretacyjne, moralne i komunikacyjne.
1)Kompetencje interpretacyjne- to zdolności rozumiejącego odnoszenia się do świata (do rzeczy, do innych ludzi i do siebie samych w aktach samorefleksji). Dzięki tym kompetencjom widzimy świat (to, co nas otacza, własną sytuację i własną osobę) nie jako przedmiot sprawczych oddziaływań, który trzeba technicznie opanować, poddać kontroli i zmieniać wedle ustanowionych przez nas celów, lecz jako rzeczywistość wymagającą stałej interpretacji, bezustannego wydobywania na jaw jej sensu.
2)Kompetencje moralne nie są - mimo pozorów - tym samym, co wiedza o normach i nakazach moralnych, są natomiast zdolnością prowadzenia refleksji moralnej. Ich udział w naszym życiu wyraża się w pytaniach o prawomocność moralną naszego postępowania. W zależności od poziomu rozwoju moralnego pytania te zadajemy inaczej, różnie też na nie odpowiadamy, ale domagają się one wciąż tego samego - namysłu nad moralną prawomocnością własnych zachowań. A zatem refleksja, którą umożliwiają kompetencje moralne, jest zawsze autorefleksją, jest samorozumieniem wzbudzanym i podtrzymywanym wciąż przez to samo pytanie: jaki powinienem być i w jaki sposób powinienem postępować, by z jednej strony dochować wierności sobie i nie ulec duchowemu zniewoleniu, a drugiej - by swym postępowaniem nie ograniczać innych ludzi w ich prawach do wewnętrznej wolności i podmiotowości i w prawie do wyboru własnej drogi?
3) Kompetencje komunikacyjne -jako zdolność bycia w tak pojętym dialogu nie są po prostu dającą się technicznie opanować umiejętnością komunikowania (przekazywania) wiadomości. Są czymś znacznie głębszym i wykraczającym poza techniczne umiejętności. Upraszczając, zauważamy, że do tych kompetencji należą m.in.:
- zdolność empatycznego rozumienia i bezwarunkowej akceptacji drugiej osoby,
- zdolność do krytyki pojętej nie jako deprecjonowanie czegoś, lecz jako poszukiwanie ukrytych przesłanek cudzych i własnych poglądów, przekonań i zachowań,
- postawa niedyrektywna, nakazująca przedstawiać własny punkt widzenia jako ofertę myślową, jako jedną z możliwych i prowizorycznych odpowiedzi, nie zaś jako odpowiedź gotową (skończoną, zamkniętą).

Kompetencje techniczne
Do grupy kompetencji technicznych należą: kompetencje postulacyjne, metodyczne i realizacyjne. W odróżnieniu od poprzednich te są umiejętnościami, od których zależy instrumentalnie rozumiana efektywność działania i które mają przedmiotowo określony zakres zastosowań.
1)Kompetencje postulacyjne (normatywne) - to umiejętność opowiadania się za takimi czy innymi, ale zawsze instrumentalnie pojętymi, celami, umiejętność identyfikowania się z nimi.
Kompetencje te, w zależności od zaawansowania w rozwoju, okazują się pomocne bądź w odtwarzaniu (naśladowaniu) celów osiąganych przez innych, bądź w wyborze celów zgodnych z zaakceptowaną konwencją (rolą), bądź w ustanawianiu celów własnych, indywidualnych.
2)Kompetencje metodyczne stanowią umiejętność działania według reguł określających optymalny porządek czynności. Treścią owych reguł jest przepis działania mówiący, co i w jakiej kolejności trzeba robić, by osiągnąć zamierzony cel. Takie przepisy czynności nazywa się zazwyczaj metodami, chociaż należałoby dodać, że są one metodami w ścisłym sensie tylko wtedy, gdy gwarantują powtarzalną skuteczność działania. Kompetencje metodyczne, podobnie jak postulacyjne, w zależności od zaawansowania w rozwoju mogą być rezultatem naśladownictwa, efektem świadomego przestrzegania wyuczonych reguł działania lub też mogą być własnym (oryginalnym, twórczym) pomysłem.
3)Kompetencje realizacyjne to umiejętność doboru środków i tworzenia warunków sprzyjających osiąganiu celu. Przykładowo: w przypadku dydaktycznej pracy nauczyciela kompetencje te okazują się pomocne w trakcie opracowywania programu nauczania oraz organizowania czasu, przestrzeni i uczestników procesu dydaktycznego w taki sposób, aby zapewnić skuteczność działania. Mówiąc ściślej, kompetencje realizacyjne okazują się pomocne w stwarzaniu takich warunków działania, jakich wymaga metoda, którą się posługujemy.

B. Śliwierski, Z. Kwieciński Pedagogika t. 2 podręcznik akademicki, PWN 2007

B. Suchodolski, Pedagogika. Poradnik dla kandydatów na nauczycieli, Warszawa 1980.

K. Kruszewski, Sztuka nauczania - czynności nauczyciela, Warszawa 1993,

1. Powinności polskiego nauczyciela według karty nauczyciela

Polski nauczyciel - zgodnie z Kartą nauczyciela - musi mieć wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub wykształcenie uzyskane w tzw. zakładzie kształcenia nauczycieli (pomaturalne studium nauczycielskie). Nauczyciel musi też przestrzegać podstawowych zasad moralnych, spełniać warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu i realizować podstawowe funkcje szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą.

2. Funkcje nauczyciela według Wincentego Okonia.

W. Okoń w funkcjach nauczycieli wyraża zakres i tempo zadań (zespołów):

3. Wymień zadania nauczyciela.

1. zadania przygotowawcze

2. zadania wychowawcze

3. zadania dydaktyczne

4. zadania opiekuńcze

5. współpraca ze środowiskiem wychowanków

6. samokształcenie

7. zadania administracyjno- gospodarcze

4. Wymień Kompetencje nauczyciela:

1. Kompetencje praktyczno-moralne.

a) Kompetencje interpretacyjne

b) Kompetencje moralne

c) Kompetencje komunikacyjne

2. Kompetencje techniczne
a)Kompetencje postulacyjne (normatywne)

b)Kompetencje metodyczne

c)Kompetencje realizacyjne

5. Omów kompetencje realizacyjne nauczyciela

Kompetencje realizacyjne to umiejętność doboru środków i tworzenia warunków sprzyjających osiąganiu celu. Przykładowo: w przypadku dydaktycznej pracy nauczyciela kompetencje te okazują się pomocne w trakcie opracowywania programu nauczania oraz organizowania czasu, przestrzeni i uczestników procesu dydaktycznego w taki sposób, aby zapewnić skuteczność działania. Mówiąc ściślej, kompetencje realizacyjne okazują się pomocne w stwarzaniu takich warunków działania, jakich wymaga metoda, którą się posługujemy.