Zaburzenia mowy.

Bettacyzm

Istota zaburzeń

Najczęstszą przyczyną nieprawidłowej wymowy głosek p, b może być słaba praca artykulatorów. Do zaburzenia tych głosek może dochodzić, gdy mięśnie warg nie pracują prawidłowo, gdy mamy do czynienia z wadami zgryzu, niedomykaniem ust. Dlatego też, w ramach ćwiczeń usprawniających pracę artykulatorów proponuje się: masowanie warg zębami, mruczenie przy silnie zaciśnietych wargach, układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną, naprzemienne rozciąganie lewego i prawego kącika ust ze zwartymi wargami i ściśniętymi zębami, parskanie, "żucie" warg, nadymanie policzków itp.

Istota terapii

Do wywoływania tych głosek często wystarczy jedynie sam pokaz. Jeśli nie przyniesie on skutku, prosi się dziecko o zaciśnięcie warg i gwałtowne wypchnięcie powietrza z ust.
Do metod wywoływania głosek p, b należą również metody substytucyjne. Jedna znich jest wywoływanie głoski b z głoski u. Poleca się pacjentowi, by w czasie wymawiania u naprzemiennie zwierał i rozwierał wargi. Z kolei szeptem wymawiane b przekształca się w p.

Kappacyzm i Gammacyzm

Istota zaburzeń

Kappacyzm i gammmacyzm to wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych. Do najczęstszych przyczyn zaburzeń realizacji głosek k i g, jest niska sprawność ruchowa języka, a w szczególności jego tylnej części. Może to wynikać z ograniczonych możliwości językowych. Zamiast wysklepienia się tylnej cześci języka i zwarcia z podniebieniem miękkim - szczególnie gdy po k, g występuje któraś z samogłosek szeregu przedniego, np. e, i, miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy ustnej.

Istota badania

Wyróżnia się trzy postacie wadliwej realizacji głosek tylnojęzkowych k, g:

1. Kappacyzm właściwy (i gammacyzm wlaściwy) - deformacja tych głosek jest wynikiem zwarcia krtaniowego, w rezultacie którego powstają brzmienia zbliżone do k, g.
2. Parakappacyzm (i paragammacyzm) -zamiana zwartych tylnojęzykowych k, g na zwarte zębowe t, d lub h zjawisko to występuje jako etap przejściowy w procesie kształtowania i rozwoju mowy dziecka, lecz w przypadku przedłużania się do 5 - 6 roku życia uznawane jest za patologię.
3. Mogikappacyzm (mogigammacyzm) - opuszczanie głosek tylnojęzykowych zwartych k, g

Lambdacyzm

Istota zaburzeń

Głoska ta stosunkowo rzadko jest zniekształcana. Najczęściej jest zastępowana przez j, ewentualnie przez r. Wywołanie i doprowadzenie do starannej wymowy tej głoski tj. do kontaktu czubka języka z wałkiem dziąsłowym i ruchu języka w płaszczyźnie pionowej, jest niezwykle ważne także z uwagi na to, że ten układ artykulacyjny stanowi punkt wyjścia do terapii sygmatyzmu (głosek sz, ż, cz, dż) oraz terapii rotacyzmu (głoski r).

Istota badania

Głównie w terapii lambdacyzmu głównie stosuje się ćwiczenia mające na celu doprowadzenie do pionizacji języka np. unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego. Po wyćwiczeniu języka, do pojawienia się głoski l, wystarczy jedynie pokaz właściwego sposobu jej artykulacji.

Rotacyzm

Istota zaburzeń

Rotacyzm to zaburzenie artykulacji polegające na nieprawidłowej realizacji głoski r. Głoska ta może być przez dziecko deformowana (rotacyzm właściwy), zamieniana na inna głoskę (pararotacyzm) lub opuszczana (mogirotacyzm). Ponieważ jest to jedna z ostatnich głosek pojawiajacych się w toku rozwoju mowy dziecka, cechuje ją największa liczba zniekształceń.

Przyczyny rotacyzmu

Dość często zdarza się, że przyczyną rotacyzmu właściwego u małych dzieci (do 5 roku życia) jest nieprawidłowa postawa najbliższego otoczenia, które nie akceptuje faktu substytuowania lub opuszczania głoski r. W takiej sytuacji dzieci, u których brak jeszcze gotowości aparatu artykulacyjnego do wymawiania r prawidłowego, czyli dziąsłowego, poszukują artykulacji zastępczych, łatwiejszych dla nich do zrealizowania (np. r języczkowe, gardłowe itp.).

Zdarza się również, że dziecko 6 - letnie wymawiające wszystkie głoski prawidłowo substytuuje głoskę r głoską l (właściwie realizowaną), przy czym prawidłowo sie rozwija, ma dobry słuch i w pełni sprawny aparat artykulacyjny.
Dane te świadczą o tym, że brak r jest zjawiskiem rozwojowym, tzn. wynika jedynie z indywidualnego tempa i rytmu rozwoju dziecka.

Sygmatyzm

to nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych wszystkich trzech szeregów: I - ciszącego, tj. ś ź ć dź II - syczącego tj. s z c dz; III - szumiącego tj. sz ż cz dż. Określenie dentalizowane oznacza, że głoski te są realizowane ze znacznym zbliżeniem górnych i dolnych zębów.

Wyróżnia się wiele rodzajów sygmatyzmu właściwego. Z punktu widzenia przebiegu korekty logopedycznej ważne jest jedynie zrożnicowanie między sygmatyzmem międzyzębowym a sygmatyzmem bocznym. Istotne jest też to, czy dziecko deformuje tylko jeden lub dwa, czy wszystkie trzy szeregi głosek dentalizowanych, a także, czy nieprawidłowo wymawia jedną, czy wszystkie głoski danego szeregu.

Szereg ciszący

Głoski ś ź ć dź pojawiają się jako pierwsze ze wszystkich dentalizowanych w mowie dziecka. Cechuje je zatem najmniejsza liczba zniekształceń. Często są one zamieniane na ich twarde odpowiedniki: s z c dz oraz są wymawiane bocznie, międzyzębowo, albo jako dźwięki pośrednie między twardymi a miękkimi.

Szereg syczący

Najczęściej spotyka się międzyzębową i boczną realizację głosek
s z c dz.Natomiast w przypadku parasygmatyzmu najpowszechniejsza jest zamiana tych głosek na: ś ź ć dź albo na dźwięki pośrednie pomiędzy twardymi a miękkimi.

Szereg szumiący

W praktyce głoski sz ż cz dż najczęściej są zamieniane na ich łatwiejsze odpowiedniki z pozostałych dwóch szeregów, realizowane prawidłowo bądź deformowane (np. sz jest zastępowane przez s przedniojęzykowo - zębowe, ewentualnie przez s realizowane międzyzębowo bądź bocznie; może też być zastępowane przez ś prawidłowo realizowane, przez ś międzyzębowe lub boczne).

Słuch fonemowy

Istota zaburzeń

Określenie słuch fonemowy (fonematyczny) wywodzi się od terminu fonem . Fonem jest nazwą całej klasy dźwięków, które mają ten sam zespół cech wyróżniających (dystynktywnych, np.dźwięczność) i pełnią tę samą funkcję w wyrazie. Słuch fonemowy jest specyficzną ludzką zdolnością do odbierania i identyfikowania pojedynczych fonemów w wyrazach a w rezultacie do rozróżniania słów.
Dzieci z zaburzonym słuchem fonemowym mogą mieć trudności z rozróżnianiem tzw. paronimów czyli słów różniących się jedną głoską np. t - d. Sprawne działanie analizatora słuchowego jest także podstawą prawidłowgo pisania i czytania. Te czynności usprawniają się wraz z rozwojem dziecka. Zaburzenia słuchu fonemowego mogš być przyczyną nieprawidłowego odczytywania znaczeń wyrazów np. buty - budy.

Istota badania

Najintensywniejszy rozwój słuchu fonemowego przypada między 1 a 2 rokiem życia.
Istotą badania słuchu fonemowego jest stwierdzenie czy dziecko nie ma trudności w rozróżnianiu słów brzmiących podobnie a więc czy potrafi dokonać identyfikacji poszczególnych fonemów w wyrazie. Jest to bardzo ważne, gdyż zaburzenia tego typu prowadzą w konsekwencji do błędnie dokonywanej analizy i syntezy słuchowej, która jest podstawową czynnością w nauce czytania i pisania a także dalszego rozwoju artykulacji dziecka.

Przebieg badania - opis programu

Na stronie znajdują się trzy obrazki np. budy - buty - parasol. Ten zestaw wyrazów różni się opozycją fonemową t - d (buty - budy) natomiast wyraz parasol, jest tu umieszczony w celu zmniejszenia przypadkowości wyboru badanego. Dziecko dobrze różnicujące fonemy w wyrazach nie ma problemu ze wskazaniem prawidłowych obrazków o które prosimy w badaniu.

Diagnoza

W badaniu słuchu fonemowego ważne jest, aby prób wskazania prawidłowego obrazka, o który prosi prowadzący badanie było więcej niż trzy. Możemy wówczas z większą pewnością stwierdzić czy dziecko ma zaburzony słuch fonemowy lub wykluczyć tego typu zaburzenia.

1

---