Małgorzata Jasińska, Magdalena Grybel, gr.13 SM
TEMAT 8: AMERYKA POŁUDNIOWA, CZĘŚĆ PÓŁNOCNO-ZACHODNIA
(Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru, Boliwia, Gujana, Surinam)
KOLUMBIA
Kolumbia była kolonią hiszpańską. W roku 1885 w wyniku antyfederalistycznej rewolucji kraj przekształcono w republikę Kolumbii.
W roku 1903 od Kolumbii oderwała się Panama. W 1934 doszło do starć nadgranicznych z Peru o miasto Leticia, które Liga Narodów przyznała później Kolumbii. W 1943 roku Kolumbia wypowiedziała wojnę państwom osi, a w rok po zakończeniu II wojny światowej władzę, dzięki podziałom wśród liberałów, odzyskali konserwatyści.
W 1947 roku USA zawarły z państwami tego regionu w Rio de Janeiro Międzyamerykański Układ o Wzajemnej Pomocy. W 1948 roku w Bogocie powstała Organizacja Państw Amerykańskich, której celem było wzmocnienie współpracy wojskowej oraz koordynacja polityki gospodarczej. Status OPA zabraniał obcym ingerencji w wewnętrzne sprawy państw regionu, w praktyce dotyczyło to bardziej interwencji ONZ niż Stanów Zjednoczonych.
W 1948 r. w stolicy Kolumbii Bogocie wybuchły krwawe zamieszki. Próbę komunistycznego przewrotu stłumiono. W roku 1953 rządy przejął, w wyniku zamachu stanu, generał Gustavo Rojas Pinilla. Próbując zakończyć wojnę wzmacniał stale armię. Jednocześnie kraj pogrążał się w korupcji. Jego rządy doprowadziły do zawarcia porozumienia między konserwatystami i liberałami o podziale władzy pod szyldem Zjednoczonego Frontu, zawarte w 1958 roku. Wsparli oni wojskową juntę, która w 1957 obaliła generała Pinillę. W roku 1969 roku przez Boliwię, Kolumbię, Ekwador, Chile i Peru powołana została Grupa Andyjska (AMC).
W wyborach w 1970 r. zwycięstwo odniósł Misael Pastrana. Wynik ten nie został jednak uznany przez zwolenników pokonanego Rojasa jako przywódca Narodowego Związku Ludowego (ANAPO) głoszącego „socjalizm kolumbijski”. Mimo protestów Pastrana objął urząd co przyczyniło się do powstania partyzantki antyrządowej. Lewica ANAPO powołała do życia Ruch 19 Kwietnia (M-19), inne grupy zasiliły proradzieckie Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii (FARC). W kraju zapanowała dwuwładza. Rząd sprawował ją nad dużymi miastami, natomiast prowincje zostały objęte działaniami zbrojnych grup antyrządowych. Opanowanie sytuacji w Kolumbii było trudne biorąc pod uwagę, iż kraj rządzony był w dużej mierze przez kokainowe kartele z Medellin i Cali, dysponujące rozległymi wpływami w wielu krajach, płacące partyzantom za ochronę plantacji koki przed zniszczeniem ich przez wojsko. Konflikt zaostrzył się na przełomie lat 70-tych i 80-tych, gdy w obliczu niemocy państwa bogaci Kolumbijczycy zaczęli organizować własne milicje mające za zadanie chronić posiadłości ziemskich przed najazdami lewicowych grup zbrojnych.
W 1985 r. zajęty został pałac Sprawiedliwości w Bogocie przez bojówkę miejskiej partyzantki M-19. W 1987 powstaje Dyrektoriat Partyzancki im. S. Bolívara łączący organizacje partyzanckie. W 1989 r. rząd USA zażądał ekstradycji kilkunastu głównych handlarzy narkotyków, policja i wojsko zapoczątkowały ofensywę przeciwko kartelom narkotykowym, te odpowiedziały wypowiedzeniem władzom „wojny totalnej”. W 10 miastach Kolumbii wprowadzono stan oblężenia. Pod koniec września 1989 r. rząd i partyzanci z M-19 zawarli porozumienie pokojowe, kończące 16-letnią wojnę domową. Ostateczny pokój zawarto 9 marca 1990 r. Uzgodniona została amnestia i demobilizacja partyzantów. Zalegalizowano organizację M-19, której działacze po raz pierwszy weszli do parlamentu w wyniku wyborów z października 1991 r. W czerwcu 1991 r. w ręce policji oddał się szef największego kartelu narkotykowego Kolumbii, Pablo Escobar. Po tym jak uciekł, policja wytropiła i zastrzeliła go w 1993 r. W wyborach prezydenckich w 1994 r. wygrał kandydat partii liberalnej Ernesto Samper. Oskarżony o finansowanie kampanii wyborczej z datków pochodzących od handlarzy narkotyków z Cali ostatecznie został oczyszczony z zarzutów.
W 1997 r. senat kolumbijski ostatecznie zgodził się na ekstradycję handlarzy narkotyków po wystosowaniu żądań przez Stany Zjednoczone.
W 1996 r. powstała Komisja Pojednania Narodowego. Dzięki niej wznowiono rozmowy partyzantów z przedstawicielami rządu zachęconymi ustępstwem rządu Ernesto Sempera. Wycofał on armię z ważnego dla FARC departamentu Coqueta, zdemilitaryzował ten rejon na miesiąc i zawiesił na ten czas nakazy aresztowania przywódców FARC.
Zaczęto realizować tzw. „Plan Kolumbia”. Polegał on m.in. na niszczeniu nielegalnych plantacji koki oraz na intensyfikacji walki z kartelami przemytniczymi. W 2000 r. UE zmieniła swój stosunek do wojny domowej w Kolumbii zgadzając się na pomoc finansową Bogocie w rozwoju procesu pokojowego z partyzantami, ale odmówiła przyłączenia się do Planu Kolumbia, wspieranego przez siły amerykańskie.
Działania władz kolumbijskich miały jedynie taki skutek, że przeniosły kartele z miast do dżungli, co powoduje wzrost poczucia bezpieczeństwa wśród Kolumbijczyków. Nie zmienia to jednak faktu, iż narkohandel w Kolumbii (i innych krajach regionu) ciągle się rozwija.
Rząd Andresa Pastrany (1998-2002) starał się doprowadzić do rzeczowych negocjacji z FARC i mniejszą Armią Wyzwolenia Narodowego (ELN). W listopadzie 1998 roku decyzją Pastrany utworzono w południowej Kolumbii słabo zaludnioną strefę zdemilitaryzowaną o wielkości 42 tysięcy km. kw. (odpowiada to wielkości terytorium Szwajcarii), którą przekazano FARC, w 2000 roku mniejszą strefę zdemilitaryzowaną przyznano także ELN. Otwarte w styczniu 1999 roku rozmowy pokojowe z FARC nie dawały jednak efektu, gdyż rebelianci domagali się dalszych koncesji od rządu, zwłaszcza zerwania powiązań z AUC (Zjednoczona Samoobrona Kolumbii) i odstąpienia od amerykańskiego programu pomocy dla Kolumbii. W 2002 roku po uprowadzeniu przez FARC samolotu pasażerskiego z czołowym senatorem na pokładzie, Pastrana uznał to za wypowiedzenie wojny i ogłosił zakończenie procesu pokojowego, nakazując siłom zbrojnym likwidację strefy zdemilitaryzowanej.
Rząd Alvaro Uribe, który został zaprzysiężony w sierpniu 2002 roku, prezentuje siłowe podejście do problemu, odmawiając jakichkolwiek rozmów pokojowych jeśli nie nastąpi zawieszenie broni i zaprzestanie aktów terroru. Za rządów Uribe przeprowadzono zasadniczą reformę armii, finansowaną przez USA i zmierzającą do zwiększenia skuteczności w walce z grupami zbrojnymi.
Najważniejszym osiągnięciem rządu Uribe jest doprowadzenie do demobilizacji większości prawicowych grup paramilitarnych. 15 lipca 2003 roku rząd zawarł z AUC porozumienie o podjęciu rozmów pokojowych z celem rozbrojenia organizacji do końca 2005 roku. W rezultacie do 2006 roku broń złożyło ponad 30 tysięcy członków AUC. W kwietniu 2006 roku rząd ogłosił, że AUC zakończyła swoje istnienie, aczkolwiek prawdziwość tej deklaracji stoi pod znakiem zapytania. Ponadto w grudniu 2005 roku na Kubie rozpoczęły się negocjacje z ELN. W maju 2006 roku Alvaro Uribe Velez ponownie zostaje wybrany prezydentem (po uprzedniej reformie konstytucji, która dotychczas zabraniała reelekcji).
Obecnie Alvaro Uribe prowadzi aktywną walkę z FARC, ograniczając ich działania oraz zasięg ich wpływów, m.in. dzięki zwiększonej w dużym stopniu obecności sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych w ramach globalnej „walki z terroryzmem”. FARC bowiem jest uznawany przez USA oraz UE za organizację terrorystyczną. Działalność FARC jest również nieoficjalnie popierana przez prezydenta Wenezueli Hugo Chaveza, który wielokrotnie nazywał ich członków „bojownikami” oraz sugerował usunięcie tej organizacji z listy ugrupowań terrorystycznych.
WENEZUELA
Wenezuela była kolonią hiszpańską. W 1821r. Simón Bolívar wywalczył niepodległość Wielkiej Kolumbii, obszaru składającego się z Wenezueli, Kolumbii i Ekwadoru. W 1830 r. wyodrębniono oddzielną republikę Wenezueli. W końcu XIX w. Wenezuela toczyła spór z Gujaną Brytyjską o terytorium, na obszarze którego odkryto złoto. Obszar ten ostatecznie przyznano Gujanie. Na pocz. XX w. odkryto złoża ropy naftowej, co doprowadziło kraj do czołówki gospodarczej kontynentu. Sam surowiec zdominował gospodarkę Wenezueli. Na pocz. XX w. kraj był 3. pod względem wielkości producentem kawy na świecie.
Do 1935 r. trwała w Wenezueli epoka caudillo (autorytarny sposób rządzenia charakterystyczny dla państw latynoamerykańskich) , rządy dyktatorskie przeplatały się z okresami reform lub destabilizacji politycznej. Następnie rozpoczął się proces demokratyzacji systemu politycznego.
Po II wojnie św. doszło do dwóch przewrotów wojskowych, ostatecznie władzę dyktatorską przejął i sprawował M. Pérez Jiménez (1948-1958). Jego rządy cechował: szybki wzrost gospodarczy, rozwój wydobycia rudy żelaza, rozbudowa przemysłu petrochemicznego, zwiększenia zależności Wenezueli od USA. W 1958 nastąpiło zbrojne obalenie władzy M. Pérez Jiménez . Do 1994 Wenezueli trwał okres sprawowania władzy na przemian przez socjaldemokratyczna AD i chadecką Partię Społeczno - Chrześcijańską. W 1992 doszło do nieudanego zamachu stanu, na którego czele stanął przeciwko prezydentowi Carlosowi Andresowi Perezowi Hugo Chavez,. Trafił on za to na ponad dwa i pół roku do więzienia. Po ułaskawieniu przez prezydenta został przywódcą socjalistycznego Ruchu V Republiki, zwanego boliwariańskim, ku czci legendarnego wyzwoliciela Ameryki Łacińskiej Simona Bolivara, zdobył ogromną popularność, dzięki której wygrał wybory prezydenckie 6 grudnia1998 uzyskując 56,24% głosów. Chavez sprawuję do chwili obecnej urząd prezydenta. Swoją politykę skupił głównie na reformy mające skierować zyski z naturalnych bogactw Wenezueli, głównie ropy naftowej, dla poprawienia losu wenezuelskiej biedoty (zmniejszenie ubóstwa - w 1998 r. poniżej progu ubóstwa żyło 55% Wenezuelczyków, a w 2005 37,9%). Prezydent krytykuje ludzi bogatych (obłożenie najbogatszych wysokimi podatkami), jak również Kościół i media. Szacunek zdobył sobie m.in. krytykując kapitalizm, USA i jego sojuszników. Jego polityka spotyka się ze sprzeciwem ze względu na przyzwolenie na stosowanie tortur, egzekucji bez wyroku sądowych i tajemniczych zniknięć (wg Amnesty International) a także na rosnący autorytaryzm, którego przejawem jest m.in. zamykanie niezależnych stacji telewizyjnych i wprowadzenie rządów za pomocą dekretów. Opozycja wenezuelska oskarża Hugo Chaveza o zapędy dyktatorskie i próbę wprowadzenia ustroju politycznego w stylu Kuby, jego administracji wytyka zaś korupcję, niekompetencję oraz liczne nadużycia. Chávez odżegnuje się od komunizmu i krytykuje ZSRR, jednocześnie taktując Fidela Castro za swojego przyjaciela.
W sierpniu 2007r.Chavez zaproponował wprowadzenie do konstytucji poprawek wzmacniających zakres władzy prezydenckiej. Wśród zmian znalazła się między innymi możliwość kandydowania na urząd prezydenta na nieograniczoną ilość kadencji, zniesienie autonomii uniwersytetów i banku centralnego oraz zwiększenie zakresu kompetencji prezydenta, pozwalające mu na zmiany w podziale administracyjnym kraju, prawo dysponowania rezerwami finansowymi oraz wywłaszczanie obywateli z własności prywatnej. Równocześnie Chavez proponował zwiększenie kompetencji instytucji demokracji bezpośredniej, przede wszystkim spontanicznie powstających zgromadzeń dzielnicowych i komitetów zakładowych. Przeciwwagą dla nieograniczonej ilości kadencji miała być możliwość odwołania prezydenta w dowolnym momencie drogą referendum. Wprowadzenie poprawek wymagało referendum konstytucyjnego, które odbyło się 2XII 2007. 51% głosujących opowiedziało się przeciw zmianom.
W polityce zagranicznej stara się utrzymywać dobre stosunki z takimi państwami jak: Kuba, Białoruś, Libia, Syria i Iran, państwami uznawanych przez USA za wrogie. Stosunki Wenezueli z USA uległy pogorszeniu z uwagi na fakt rosnącego autorytaryzm przywódcy Wenezueli, oskarżeń Chaveza o próby zamachów na niego, pogorszenia współpracy w zwalczaniu narkotyków oraz zakupu broni od Rosji, a także wydaleniem ambasadora USA w Wenezueli. Stosunki dwustronne poprawiły się nieco na początku urzędowania prezydenta Baracka Obamy. W sferze gospodarczej Wenezuela jest dla USA bardzo istotnym partnerem będąc największym latynoamerykańskim eksporterem ropy naftowej do USA- wartość wymiany handlowej wyniosła w 2005 r. 40,4 mld USD, z czego 24 mld USD przypadło na eksport wenezuelskiej ropy naftowe, a w 2007 roku - 50,1 miliarda dolarów. Dla Wenezueli USA są największym partnerem handlowym, gdzie trafia około 60% eksportu. Relacje Wenezueli z Kolumbią są napięte (zawieszenie przez Wenezuelę traktatów handlowych z firmami kolumbijskimi, które prezydent Kolumbii porównał do embarga jakie USA utrzymują na Kubie, oskarżanie Kolumbii o wysyłanie bojówek paramilitarnych gotowych do zabicia Chaveza; prezydent Kolumbii Alvaro Uribe zarzuca Hugo Chavezowi wspieranie i dostarczanie uzbrojenia FARC- kolumbijskiej bojówce).
EKWADOR
Powstało w wyniku rozpadu Wielkiej Kolumbii w 1830 r. W skład Ekwadoru wchodzą także położone na Oceanie Spokojnym Wyspy Galapagos, będące jego największą atrakcją turystyczną.
W 1830 Ekwador uzyskuje niepodległość, wewnętrzna sytuacja polityczna kraju była bardzo skomplikowana i pełna napięć. Władzę sprawowano w sposób niezgodny z zasadami demokracji, zmiany kolejnych ekip rządzących dokonywały się często na drodze przewrotów wojskowych i zamachów stanu. W 1941 wybuchła wojna z Peru o Amazonię, gdzie odkryto bogate zasoby ropy naftowej. Wojnę zakończyło porozumienie zawarte w 1942 w Rio de Janeiro pod presją państw obu Ameryk (gwarantowane przez Argentynę, Brazylię, Chile i USA), niekorzystne dla Ekwadoru, który utracił ok. 40% swojego terytorium. W połowie II wojny światowej Ekwador opowiedział się po stronie aliantów i w 1942 r. wypowiedział wojnę Niemcom oraz Włochom. Dzięki temu otrzymał znaczną pomoc gospodarczą od USA, które zbudowały na ważnych pod względem strategicznym wyspach Galápagos bazę wojskową, dla ochrony Kanału Panamskiego.
W okresie powojennym armia przejęła inicjatywę w życiu politycznym państwa i podjęła próby jego unowocześnienia. W 1944 r., w wyniku powstania wojskowego, władzę przejął José María Velasco Ibarra, który przez ok. 30 lat wywierał wpływ na życie Ekwadoru. Jego plany reform, zmierzających do modernizacji zacofanego gospodarczo, rolniczego Ekwadoru, nie zostały zrealizowane. Prowadził niezależną politykę zagraniczną w stosunkach z USA i kwestionował, lecz bez rezultatu, układ graniczny z Peru zawarty po wojnie w 1942. Od lat 70. ważnym elementem gospodarki Ekwadoru stała się ropa naftowa, której bogate złoża odkryto w 1967.
Po powrocie w 1979 r. do rządów cywilnych, kolejne rządzące koalicje próbowały realizować całkowicie odmienne rozwiązania gospodarcze - neoliberalne i socjaldemokratyczne, co nie przyniosło pozytywnych i trwałych zmian w sytuacji społeczno-gospodarczej kraju
W 1993 podjęto decyzję o wystąpieniu Ekwadoru z OPEC. Krok ten był konsekwencją polityki sanacji, dotyczącej gospodarki prowadzonej przez nową ekipę rządzącą. Decyzję o wystąpieniu podjęto w związku z nieprzyznaniem żądanych, wyższych limitów na wydobycie ropy. Po 56 latach sporu granicznego i trzech latach negocjacji między Ekwadorem i Peru, przy dużym wkładzie mediacji Brazylii, USA, Argentyny i Chile, oba państwa podpisały 1998 roku w stolicy Brazylii globalny i ostateczny układ pokojowy. W ten sposób zakończył się najstarszy spór terytorialny w Ameryce Łacińskiej. Potwierdzona została linia graniczna z 1942 roku, a Ekwador zrezygnował z pretensji do 200 tys. km2 Amazonii Peruwiańskiej. Od tego momentu znikła ostatnia przeszkoda na drodze realnej integracji Wspólnoty Andyjskiej.
Od 2007 roku prezydentem jest Rafael Correa.
PERU
Peru było kolonią hiszpańską. Do odzyskania niepodległości doszło w 1821 r. (władza dyktatorska S. Bolívara).
Po obaleniu 1826 dyktatury Bolívara rozpoczęły się walki o władzę, nastąpił chaos polityczny i pogłębiał się upadek gospodarczy.
Dopiero za rządów prezydenta Castilli (II poł. XIXw.) nastąpił spokój wewnętrzny i rozwój gospodarczy, m.in. dzięki pożyczkom zagranicznym.
Z Peru związane jest nazwisko polskiego inżyniera Ernesta Malinowskiego. Był on budowniczym kolei w Peru i Ekwadorze, projektantem i budowniczym Centralnej Kolei Transandyjskiej, budowanej w bardzo trudnych warunkach terenowych (najwyższe wzniesienie 4768 m n.p.m.) i klimatycznych. Do niedawna najwyżej położona na świecie, obecnie wyżej położona linia kolejowa znajduje się w Tybecie.
Podczas I wojny światowej i w następnej dekadzie nastąpił poważny wzrost eksportu surowców; jednocześnie umocnienie pozycji USA w gospodarce Peru. W latach 1932-34 trwał konflikt graniczny z Kolumbią o Leticię, 1940-42 zaś wojna o sporne tereny graniczne z Ekwadorem, rozstrzygnięta na korzyść Peru. W latach 1948-1975 do objęcia władzy w Peru dochodziło w wyniku zamachów stanów, a naczelną władzę w państwie sprawowali generałowie. Problemy (zadłużenie, inflacja, bezrobocie), przerodziły się w głęboki kryzys: 1983-84 strajki i wzrost wpływów lewicy, a w prowincjach andyjskich terrorystyczna działalność maoistowskiego ugrupowania partyzanckiego Sendero Luminoso- Świetlisty Szlak . Jest to organizacja założona w latach 60-tych przez byłego profesora uniwersyteckiego Abimaela Guzmána, zwanego „Prezydent”, „Przewodniczący”. Stworzył on fundamenty organizacji wzorowane na doktrynie maoistowskiej. Była to odnoga Komunistycznej Partii Peru (Bandera Roja - Czerwony Sztandar), która z kolei oddzieliła się od głównej Komunistycznej Partii Peru. Gdy wojskowy rząd Peru po raz pierwszy zezwolił na wybory w latach 80., Świetlisty Szlak był jedną z nielicznych grup powstańczych, które odrzuciły udział w wyborach, zamiast tego rozpoczynając wojnę partyzancką przez atakowanie punktów wyborczych w regionie Ayacucho. Przez lata osiemdziesiąte Świetlisty Szlak powiększył znacznie kontrolowane terytorium i liczbę bojowników. Do 1991 kontrolował duże obszary na prowincji w centrum i na południu Peru, a także na obrzeżach Limy, stolicy Peru, gdzie podjęto ataki przeciw cywilom i infrastrukturze.
W 1992 Guzmán został schwytany przez peruwiańskie siły specjalne, a wkrótce po nim większość innych przywódców. Organizacja poniosła też szereg porażek z rąk samoobrony chłopskiej i rozpadła się na kilka odłamów. Działalność partyzancka zmniejszyła się znacznie od tego czasu, a na zajęte przez nią tereny zaczął powracać pokój.
Obok walki z peruwiańskim rządem, Świetlisty Szlak był też zaangażowany w konflikty zbrojne z inną ważną peruwiańską partyzantką, Ruchem Rewolucyjnym im. Tupaca Amaru (MRTA). MRTA to marksistowska organizacja uważana przez Stany Zjednoczone za terrorystyczną, utworzona w Peru w roku 1984. Od 1986 roku prowadzi wojnę z rządami w swoim kraju. Jej pierwszym głośnym atakiem było bezkrwawe zajęcie w lutym 1987 roku siedmiu stacji radiowych w Limie. Organizacja zajmowała się atakami na siły rządowe i porywaniem jego przedstawicieli.
W 1990 prezydentem został A. Fujimori, przywódca ruchu politycznego Zmiana 90, nie związany z żadną z peruwiańskich partii politycznych. Zastosowana przez niego terapia gospodarcza: reformy wolnorynkowe, zwłaszcza prywatyzacja rozbudowanego sektora państwowego, realizacja programu zaleconego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy, walka z inflacją oraz spłata długów zagranicznych, doprowadziły do okresowego pogłębienia recesji, ale przyniosły spadek inflacji i wzrost gospodarczy (1993). Fujimori kontynuował walkę z terroryzmem, odnosząc sukcesy — 1992 aresztowano przywódcę Sendero Luminoso i znaczną część jego kierownictwa; z mniejszymi rezultatami walczył z korupcją i handlem narkotykami. W 2000 zwyciężył A. Toledo, pokonując A. Garcíę Péreza ,który z kolei zwyciężył w wyborach prezydenckich w 2006r.
Peru jest krajem obciążonym wysokim zadłużeniem zagranicznym, ale jednocześnie jednym z najszybciej rozwijających się w całej Ameryce Południowej. Wzrost gospodarczy w 2006 wynosił 7,7%, w 2007 8,9%, a w roku 2008 9,8%.
BOLIWIA
W 1825 Boliwia uzyskała niepodległość jako Republika Bolivara. Generał S. Bolívar był pierwszym prezydentem republiki. Boliwia traciła kolejne części swojego terytorium na rzecz silniejszych sąsiadów: klęska w wojnie z Chile, (wojna o Pacyfik 1879-84), pozbawiła Boliwię dostępu do morza i bogatego w surowce (saletra) wybrzeża, na skutek konfliktu z Brazylią (1903) utraciła część bogatego w kauczuk terytorium Acre, w wyniku konfliktu z Paragwajem (wojna o Chaco 1932-35) — znaczne obszary Gran Chaco. W 1920 rządy objęła założona w 1914 Partia Unii Republikańskiej, grupująca młodszych zwolenników ideologii liberalnej i pozytywizmu, pochodzących spośród białych klas średnich i wyższych. Jej program zakładał gwarancje dla kapitału krajowego i dalsze unowocześnianie państwa. W 1936 władzę przejęło wojsko, próbując przeprowadzić niezbędne reformy. Utraciło ją jednak 1939 na rzecz konserwatystów.
W 1952 rozpoczęła się rewolucja boliwijska, uznawana za jedną z ważniejszych latynoamerykańskich rewolucji społecznych: zainaugurowało ją powstanie zbrojne, zorganizowane przez Narodowy Ruch Rewolucyjny (MNR), założony w 1941, który w efekcie przejął władzę i sprawował ją do 1964 roku . Przeprowadzono radykalne reformy: zostały znacjonalizowane największe firmy górnicze, uchwalono gruntowną reformę rolną, zniesiono ograniczenia praw wyborczych; chłopi boliwijscy stali się po raz pierwszy w historii ważnym podmiotem życia publicznego.
Okres 1964-82 zdominowały rządy wojskowe. Próby powrotu do programu reform MNR nie udały się. Władze wojskowe zwalczały ruch związkowy i ograniczały swobody demokratyczne.
W 1982 wojsko przekazało władzę rządowi cywilnemu, a następnie Kongresowi. Władzę odzyskał MNR. Po nie rozstrzygniętych wyborach w 1989 utworzono rząd „jedności narodowej” z udziałem Ruchu Lewicy Rewolucyjnej (MIR) i partii Banzera Suáreza Narodowa Akcja Demokratyczna (ADN). W 1997 Banzer Suárez jako pierwszy latynoamerykański dyktator powrócił do władzy na drodze procedur demokratycznych.
W 2001 nastąpiła rezygnacja chorego prezydenta Banzera Suáreza. W 2002 Gonzalo Sánchez de Lozada z Narodowego Ruchu Rewolucyjnego, rozpoczął prorynkowe zmiany w polityce gospodarczej. W 2006 urząd prezydenta objął radykalny przywódca Evo Morales Ayma z populistycznej partii Ruch na rzecz Socjalizmu (MAS). Jednym z pierwszych posunięć władz była nacjonalizacja boliwijskich złóż ropy i gazu ziemnego.
GUJANA
Od końca XVI w. obszar kolonizowali Holendrzy, następnie prawa do prowincji holenderskich uzyskała Wielka Brytania, która w 1831 zjednoczyła prowincje, tworząc Gujanę Brytyjską.
Największym źródłem dochodów Gujany Brytyjskiej w XX w. stała się eksploatacja złóż boksytów. W 1928 r. Gujana otrzymała statusu kolonii Korony brytyjskiej. W 1950 doszło do powstania Ludowej Partii Postępowej (PPP) z na jej czele z Ch. Jaganem i L.F. Burnhamem (radykalna partia o orientacji marksistowskiej). Jej zwycięstwo w wyborach 1953 i pierwsze decyzje spowodowały interwencję zbrojną Wielkiej Brytanii, wprowadzenie stanu wyjątkowego i odsunięcie Jagana od władzy. W 1955 umiarkowany Burnham doprowadził do rozłamu w PPP i 1957 powołał nową partię, o bardziej umiarkowanym programie — Ludowy Kongres Narodowy (PNC), mający poparcie ludności murzyńskiej i władz brytyjskich. PPP stała się partią ludności induskiej. W 1957-64 ponowne rządy PPP z premierem Jaganem na czele.
W 1966 premier Burnham uzyskał przyznanie Gujanie Brytyjskiej niepodległości (odtąd pod nazwą Gujana; członek Wspólnoty Narodów i ONZ)
Wybory powszechne (w związku pogarszającą się sytuacją gospodarczą i licznymi aferami korupcyjnymi) w 1992 wygrała pozostająca od 1964 w opozycji partia Jagana, a on sam został prezydentem. Po jego śmierci (1997) i po wyborach urząd objęła jego żona, Janet. W 1999 J. Jagan zrezygnowała z prezydentury, a urząd przejął jej bliski współpracownik, B. Jagdeo. W wyborach parlamentarnych 2001 ponownie zwyciężyła (PPP); prezydentem państwa pozostał B. Jagdeo.
Głównym wewnętrznym problemem kraju stało się zwalczanie niespotykanej dotąd fali przemocy.
Politykę zagraniczną zdominowały spory graniczne z Wenezuelą i Surinamem. Rząd Gujany kategorycznie odrzucał roszczenia wenezuelskie do terenów przygranicznych, potępił wyrażoną przez Wenezuelę groźbę przerwania dostaw ropy naftowej i odmawiał podjęcia rokowań na temat korekty granic zarówno z Wenezuelą, jak i Surinamem.
SURINAM
Na mocy traktatu podpisanego w 1667 posiadłości w Surinamie, zwane Gujaną Holenderską, otrzymali Holendrzy w zamian za Nowy Amsterdam (późniejszy Nowy Jork). 1814 Surinam wyodrębnił się jako kolonia holenderska. Po II wojnie światowej rozwinęła się eksploatacja boksytów. 1954 kraj uzyskał autonomię wewnętrzną, a w 1975 pełną niepodległość. Wycofanie się w 1979 z rządu ministrów pochodzenia jawajskiego wywołało na początku 1980 kryzys polityczny, którego skutkiem stał się przewrót wojskowy. Zawieszono konstytucję, rozwiązano parlament, nasiliła się opozycja.
W wyniku kolejnego puczu w tym samym roku władzę objął major D. Bouterse jako szef Rady Wojskowej, do 1988 faktyczny dyktator, a do 1992 wywierający znaczący wpływ na politykę państwa. Bouterse ustąpił ze stanowiska na żądanie wybranego w 1991 w wolnych wyborach prezydenta R. Venetiaana. Trwająca od 1980 roku wojna partyzancka została zakończona, w 1992 podpisano układ pokojowy z rządem. W 2000 roku R. Venetiaana ponownie zostaje prezydentem.