w4s6 04.04.2009

MOTYWACJA

Pojęcie motywacji obejmuje wszystkie czynniki odpowiedzialne za uruchomienie wzbudzenie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.

Proces motywacyjny odczuwany jest jako: pragnienie, chęć zrobienia czegoś, zainteresowanie się czymś, dążenie do czegoś.

PYTANIE O MOTYWACJĘ DOTYCZY:

- przyczyn, powodów, pobudek czyli czynników pobudzających do działania, np. ukradł pieniądze, ponieważ był głodny.

- celów działania - obiektów lub stanów, do których jednostka dąży lub chce uniknąć.

Np.: motywacją (motywem) czyjegoś zachowania może być dbałość o zdrowie, zdobycie wykształcenia, dobrej pracy, lub unikanie konfliktów, wysiłku, życia w stresie, itp.

MOTYWACJA - PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

- Złożone formy zachowań mają charakter polimotywacyjny, tzn. uwarunkowane są wieloma motywami, np.: wybór zawodu - może wynikać z takich motywów jak: uzyskanie środków do życia, zdobycie pozycji, realizacja zainteresowań lub konieczność…

- Jeden konkretny motyw może być realizowany za pomocą różnych działań, np.: zdobycie pieniędzy może być realizowane przez: pracę, dodatkowe zajęcia, kradzież, oszustwo…

- Trudno sklasyfikować motywy, jest ich tak wiele jak wiele jest potrzeb i obiektów (celów) zaspokajające te potrzeby.

- Ludzie nie zawsze są świadomi pobudek, przyczyn z jakich wynika ich motywacja, chociaż dążą do konkretnego celu.

- Na indywidualną motywację ma wpływ uznany w danym społeczeństwie system wartości, np.: wiedza, majątek, rodzina…

ŹRÓDŁA MOTYWACJI

1. Potrzeby indywidualne

- potrzeby biologiczne - warunkują zachowanie równowagi ustrojowej (HOMEOSTAZY)

Zaburzenie równowagi wywołuje stan potrzeby, wzrost napięcia i motywuje do podjęcia działań przywracających zaburzoną równowagę.

- potrzeby psychologiczne - to właściwości osobowości, mające charakter wymagań, bez spełnienia których osobowość nie może prawidłowo funkcjonować, rozwijać się i egzystować. (J.Reykowski).

MOTYWACJA WYNIKAJĄCA Z OSOBOWOŚCI POLEGA NA:

- działaniu zgodnym ze zinternalizowanymi wymaganiami społecznymi

- normami, zadaniami społecznymi, wzorami, np. motywem postępowania osoby uczciwej będzie poszukiwanie prawdy i uczciwości, potępianie oszustwa, fałszu, itp.

- rozwoju nowych potrzeb: stawianiu sobie nowych celów, dążeń, planów życiowych, aspiracji.

2. Czynniki zewnętrzne

Wynikają z potrzeb społecznych (organizacji życia społecznego) i czynników sytuacyjnych (np. brak pracy w moim regionie i konieczność wyjazdu.)

Są to wszelkiego rodzaju wymagania i oczekiwania społeczne kierowane do jednostki w celu zmotywowania jej (nakłonienia) do pożądanego zachowania.

Przyjmują formę: kar lub nagród, zachęty, przymusu (wzmocnień), wzbudzania zainteresowania, wskazywania celów słusznych i pożądanych społecznie, stawiania zadań do wykonania.

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA I ZEWNĘTRZNA.

Motywacja wewnętrzna - oparta na zasadzie : „chcę to robić”.

To podejmowanie działania ze względu na samą jego treść, czyli:

- działanie podejmowane na skutek dobrowolnego wyboru.

- wynika z indywidualnych cech osobowości - systemu potrzeb, zdolności, zainteresowań.

- i wtedy samo działanie ma wartość nagradzającą: sprawia przyjemność, dostarcza satysfakcji, nie jest trudne i męczące.

Motywacja zewnętrzna - oparta na zasadzie : „nie chcę ale muszę to robić”.

Motywacja do działania jest skutkiem zewnętrznych oddziaływań na jednostkę ze strony innych ludzi (wzmocnienia) i czynników sytuacyjnych , takich jak: konieczność, brak wyboru, przymus. Motywacja tego typu związana jest z emocjami negatywnymi, zanika gdy ustaną czynniki zewnętrzne. Jednostka ma poczucie ograniczonego wpływu na własne życie.

NAGRODY ZEWNĘTRZNE A MOTYWACJA WEWNĘTRZNE

Nie obniżają motywacji wewnętrznej:

- pochwały - często mogą ją nawet podwyższać.

- nagrody materialne związane z działalnością, np.: płaca za pracę, nagroda rzeczowa za wygrany mecz.

- nagroda będąca niespodzianką, czyli po zakończeniu działania.

Obniżają:

- nagrody materialne nie związane z wynikami pracy, np. wszyscy dostają taką samą premię za pracę.

- Nagrody tzw. sterujące, których uzyskanie jest zależne od spełnienia jakiegoś ważnego kryterium zewnętrznego, np. ambicji rodziców (dostaniesz rower jak będziesz najlepszy w klasie) - maleje zainteresowanie nauką.

- w pracy - nadmierna kontrola pracowników, nadużywanie kar, ograniczanie wpływu na decyzje, odgórne polecenia, rywalizacja itp.

WARUNKI POWSTANIA PROCESU MOTYWACYJNEGO

M = Po * W * P r S , gdzie:

M - motywacja

Po - wielkość potrzeby

W - wartość celu

P r S - prawdopodobieństwo sukcesu (osiągnięcia celu)

Jeśli któryś z czynników równa się 0 to motywacja też równa się 0.

- Człowiek musi mieć wzbudzoną potrzebę (niezaspokojoną)

- wartość celu - musi znać (lub wyrazić sobie) potrzeby i sytuacje, które tę potrzebę zaspokoją.

- Musi zdawać sobie sprawę z własnych możliwości i zewnętrznych okoliczności, na podstawie których określa subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia celu (szansę).

WIELKOŚĆ POTRZEBY A MOTYWACJA

• Motywacja wzrasta w miarę czasu deprywacji (niezaspokojonej) potrzeby, lecz do pewnego momentu. Potem następuje „zmęczenie”, motywacja spada. Deprywacja głęboka wywołuje zniechęcenie, przygnębienia, lęki, brak wiary w siebie, lub agresję, bunt, itp.

WARTOŚĆ CELU A MOTYWACJA - wartość celu zależy od:

• jego użyteczności - od stopnia przydatności do zaspokojenia potrzeby

• jego dostępności - im przedmiotów jest mniej tym SA bardziej cenione i pożądane

• od wysiłku poświęconego na zdobycie - co zdobyte ciężką pracą jest cenniejsze do tego co przychodzi łatwo lub jest dane za darmo.

• częstości kontaktów - częsty kontakt z danym przedmiotem powoduje wzrost jego wartości lecz do pewnego momentu, potem może spadać w wyniku przyzwyczajenia.

OCENA SZANS NA OSIĄGNIĘCIE CELU A MOTYWACJA

• im wyższe subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu tym wyższa motywacja.

• wysoka pewność powodzenia obniża motywacja

• wpływ wcześniejszych doświadczeń: częstość (zawsze się udawało), świeżość (ostatnio mi się udało), i pierwszeństwo (raz mi się udało to uda mi się i tym razem),

• przecenianie małych prawdopodobieństw a niedoceniania dużych

• przecenianie wyników pozytywnych (dobry stan będzie trwał zawsze) a niedocenianie negatywnych (to nieszczęście wkrótce się skończy)

• niska samoocena - niska ocena szans na powodzenia - obniża motywację.

CECHY PROCESU MOTYWACYJNEGO:

1. Natężenie - wielkość napięcia motywacyjnego - ilość wzbudzonej Negri.

Wyraża się w czynnikach:

- siła motywacji - przejawia się w wytrwałości i uporze w działaniu. Silny motyw uodparnia na czynniki destrukcyjne (ból, głód) i przeszkody (groźby, opinie innych)

- wielkość - to rozmiar tego co jest potrzebne do zaspokojenia motywu np.: ilość pieniędzy, jedzenia, pochwał, wielkość domu, itp.

- intensywność - to poziom mobilizacji organizmu: fizjologicznej, umysłowej a szczególnie emocjonalnej. Jest wysoka w sytuacjach zagrożenia, bólu, zaskoczenia poważnie u osób lękliwych, niepewnych siebie i swoich umiejętności

Natężenie motywacji wpływa na sprawność działania

PRAWO YERKESA - DODSONA

2. Kierunek motywacji - określa się przez podanie celu.

Przy wyborze celów ludzie kierują się:

- wartością hedonistyczną celu - zasadą by wybierać cele dające przyjemność a unikać przynoszących przykrości.

- uznanym społecznie systemem wartości, który wskazuje cele akceptowane i pożądane społecznie. Dążenie do celów akceptowanych jest nagradzane do nieakceptowanych jest karane. Wartościowaniu podlegają takie sposoby realizacji celu (podejmowane działania) z punktu widzenia obowiązujących norm prawnych, moralnych, zwyczajnych.

- indywidualnym systemem wartościowania celów, opartym na własnym doświadczeniu.

Może wchodzić w kolizję ze społecznym systemem wartości.

TEORIA HIERARCHI POTRZEB A.MASLOWA - JAKO TEORIA MOTYWACJI.

Poszukiwanie piękna, harmonii, szukanie ESTETYCZNE

przyjemności obcowaniu z pięknem

Bezinteresowne szukanie wiedzy, WIEDZY I ROZUMIENIA

ciekawość, dociekliwość

Dążenie do rozwoju, osiągnięć, doskonalenia, SAMOREALIZACJI

się, pracy nad sobą, wykorzystanie zdolności

Dążenie do siły, kompetencji, sukcesu,

niezależności, oraz poważania ze strony UZNANIA I SZACUNKU

innych, sławy, prestiżu, znaczenia

Należenie do grupy społecznej

(afiliacja), kontakty towarzyskie, PRZYNALEŻNOŚCI I MIŁOŚCI

przyjaźń, wsparcie emocjonalne

Bezpieczeństwo, pewność, BEZPIECZEŃSTWA

ład, spokój, brak obaw

Biologiczne przetrwanie FIZJOLOGICZNE

MOTYWACJA NIEDOBORU I MOTYWACJA WZROSTU

- Potrzeby niższe (tzw. Niedoboru) funkcjonują na zasadzie : „apetyt maleje w miarę jedzenia” - uzupełnienie niedoboru przywraca równowag i wygasza potrzebę na jakiś czas. Potrzeba spełniła swoją funkcję motywacyjną.

- potrzeby wyższe (wzrostu) np.: samorealizacji funkcjonują na zasadzie: „apetyt rośnie w miarę jedzenia”. - zaspokojenie potrzeby nie wygasza jej lecz ją rozwija na poziomie wyższym od obecnego.

Potrzeby wzrostu motywują do naruszania równowagi i poszukiwania celów nowych, np.: ludzie nie poprzestają na dotychczasowych osiągnięciach, zainteresowaniach, pozycji społecznej lecz stawiają sobie cele bardziej pożądane.

KONFLIKT MOTYWÓW (WYBORÓW) WG KURTA LEWINA

przyciąganie - przyciąganie

Konieczność wyboru jednego z dwóch celów tak samo atrakcyjnych. Typowe zachowanie: wahanie (niekiedy długie). Gdy decyzja zapadnie, atrakcyjność wybranego celu rośnie a odrzuconego maleje.

unikanie - unikanie

Konieczność wyboru jednego z dwóch celów o takiej samej wartości negatywnej. Cel, do którego się zbliżamy wydaje się bardziej przykry niż odrzucony. Ciągle wahanie i silne emocje - skutek: nerwice. Typowe zachowanie: ucieczka, szukanie celu zastępczego. Daje to chwilowa ulgę ale nie rozwiązuje problemu.

przyciąganie - unikanie

Sytuacja gdy ten sam obiekt ma wartość pozytywną i negatywna - gdy się zbliżamy do niego rośnie wartość negatywna (odpychanie), gdy się natomiast oddalamy rośnie wartość pozytywna (przyciąganie) - ambiwalencja uczuciowa. Ciągłe wahania, ucieczka.

OSOBOWOŚĆ

Osobowość to charakterystyczny dla jednostki, wewnętrzny system struktur i mechanizmów regulujących jej zachowaniem w środowisku społecznym.

Osobowość jednostki opisuje się poprzez podanie cech jej zachowanie.

Osobowość jest właściwością dynamiczną, ulega zmianom rozwojowym i przekształceniom pod wpływem doświadczeń osobistych i czynników sytuacyjnych.

Z drugiej strony jest systemem, który zapewnia względną stałość i ciągłość zachowania.

FUNKCJE OSOBOWOŚCI

ADAPTACJA PSYCHOLOGICZNA - Radzenie sobie z problemami poprzez: zmiany we własnym zachowaniu, dokonywanie zmian w środowisku i wybór odpowiedniego środowiska.

INTEGRACJA PSYCHOLOGICZNA - Warunkująca spójność i względną stałość zachowania. Łączenie różnych struktur i mechanizmów psychicznych w jednolity system sterujący zachowaniem. Dzięki temu tworzy się poczucie własnej tożsamości, autonomii i kontroli nad sobą i biegiem zdarzeń. (M. Kofta, D. Doliński).

CZYNNIKI ROZWOJU OSOBOWOŚCI

1. Zadatki wrodzone - anatomiczno-fizjologioczne

Cechy układu nerwowego warunkują: zdolności, temperament, wrażliwość emocjonalną.

Cechy somatyczne: sprawność, zdrowie, wygląd

2. Środowisko zewnętrzne

A. Środowisko fizyczne - kształtuje formy zachowań adaptacyjnych i cechy osobowości niezbędne do przetrwania i rozwoju w danych warunkach.

B. Środowisko społeczne - proces socjalizacji - przygotowanie jednostki do udziału w życiu społecznym poprzez przekazywanie i przyjmowanie sposobów zachowania, norm i modeli oraz wiedzy o rzeczywistości (A. Kłosowska).

Procesy socjalizacji obejmują oddziaływania:

- niezamierzone - przypadkowe, okazjonalne, niekontrolowane często niepożądane

- zamierzone - wychowanie

3. Wychowanie - to działania zamierzone, zaprogramowane i ukierunkowane na określony cel wychowawczy. Dotyczą kształtowania osobowości , zdolności, postaw, uczenia ról społecznych. To także stwarzanie odpowiedniej atmosfery wychowawczej.

4. Własna aktywność - naturalna aktywność i ciekawość człowieka może przyjąć różne formy w zależności od oddziaływań społecznych (wychowawczych) i osobistych doświadczeń.

---