Polityka fiskalna- To ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków (przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej -np. samorządy lokalne- na osoby fizyczne i prawne. ). Jest częścią polityki finansowej państwa. Podstawowymi zadaniami polityki fiskalnej są:
Aktywna polityka fiskalna - polega na świadomej interwencji państwa w politykę fiskalną, każdorazowym podejmowaniu decyzji odnośnie wykorzystywania określonych instrumentów polityki fiskalnej, czyli zwiększaniu lub zmniejszaniu wydatków budżetowych na konkretne cele; dokonywaniu zmian w systemie opodatkowania czy zmian dotyczących subwencjonowania przedsiębiorstw.

Pasywna polityka fiskalna - polega na wykorzystywaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury, czyli takich instrumentów, które samoczynnie, bez ingerencji państwa, wpływają na zmiany poziomu dochodu narodowego i inne wielkości ekonomiczne (np. popyt, zatrudnienie). Są to podatki od dochodów ludności, przedsiębiorstw, podatki pośrednie, świadczenia społeczne (np. zasiłki dla bezrobotnych), programy pomocy dla rolnictwa. (Podatki te hamują spadek ogólnego popytu ludności i przeciwdziałają presji inflacyjnej.) Instrumenty te mają za zadanie utrzymywać dotychczasową sytuacje gospodarczą, a więc nie zapewniają warunków zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

Ekspansywna polityka fiskalna-polega na zwiększanie wydatków rządowych lub/i zmniejszanie podatków w celu pobudzenia popytu, uruchomienie dodatniego procesu mnożnikowego. pobudzenie koniunktury.

Restrykcyjna polityka fiskalna- polega na zmniejszeniu wydatków rządowych lub/i zwiększaniu podatków w celu ograniczeniu deficytu budżetowego.

Budżet państwa można określić jako zestawienie dochodów i wydatków oraz rozchodów i przychodów państwa w pewnym okresie - najważniejszy plan finansowy państwa. Wymaga autoryzacji politycznej przez parlament i organy przedstawicielskie samorządu terytorialnego. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków.

Źródła budżetu państwa

-podatki- są to przymusowe, nieodpłatne i bezwrotne świadczenia pieniężne na rzecz państwa ze strony prawnych i fizycznych.

-opłaty publiczne- są one nakładane na te podmioty, które korzystaja bezpośrednio z usług publicznych i czynności urzędowych wykorzystane przez organy państwa

-cła-opłata pobierana przez państwo w związku z przemieszczaniem towarów przez granicę celną,

-dochody z własności publicznej- wpływy pochodzace z prywatyzacji, dzierżawy, najmu.

-pożyczki-mogą być one realizowane w drodzę zaciągniecia kredytów bankowych.

-wydatki budżetowe- zakupy dóbr i usług, opieka społeczna, dotacje, subwencje.

• podział podatków- bezpośrednie-są to podatki nakładane na dochody i majątek

• podatki majatkowe- płacone od posiadania majątku

• podtki dochodowe- pobierane są od dochodów podatnika

Równowaga budżetowa, stan, w którym wydatki budżetu państwa (także budżetów organów samorządowych) są w całości pokryte dochodami tych jednostek. Rozróżnia się równowagę budżetową planowaną i rzeczywistą. Zrównoważenie planowanych (przewidywanych) dochodów z planowanymi wydatkami, a więc zapewnienie równowagi w fazie konstrukcji budżetu, jest jedną z kardynalnych zasad budżetowych.

Sposoby finansowania deficytu budżetowego

-Zaciąganie kredytów w bankach Powoduje to zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego, co jest niekorzystne dla inwestorów prywatnych, bo może spowodować wzrost stopy procentowej kredytu. Nazywa się to efektem wypierania, który nie nastąpi jednak w pełni w okresie ożywienia czy recesji

-Zwiększenie długu publicznego Dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu budżetowego. Możliwości finansowania deficytu publicznego z rosnącym zadłużeniem publicznym zależą od stopnia chłonności i poziomu rozwoju rynku kapitałowego. Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania depozytów terminowych. Wykupywanie strych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji).

-Zmniejszenie wydatków przez rząd Najprostszą metodą walki z deficytem są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to zmniejszenie nakładów na oświatę, kulturę, służbę zdrowia itp. Może to doprowadzić do wielu negatywnych następstw w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju oraz w stanie zdrowia społeczeństwa. Poza tym tego typu cięcia mogą poprawić sytuację chwilowo. Zmniejszenie wydatków prowadzi do obniżenia popytu i zahamowania wzrostu dochodu narodowego. W efekcie to co budżet zyska w dłuższym okresie straci.

Polityka pieniężna - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.

Funkcje pieniądza

- środek wymiany-pieniądz staje się pośrednikiem miedzy kupującym a sprzedającym

-miernik wartości- dzięki istnieniu pieniądza możliwe jest sprowadzenie do wspólnego miernika

- środek płatniczy- reguluje nim zobowiązania dłużne

- środek przechowywania wartości- za zaoszczędzone dziś pieniądze możemy dokonać płatności za nabywane towary.

Motywy popytu na pieniądz

Motyw transakcyjny- wynika on z braku synchronizacji przychodów i wydatków w czasie

Motyw przezorności- polega na świadomym utrzymywaniu pewnej rezerwy gotówkowej na pokrycie nieprzewidzianych wydatków, których nie jesteśmy w stanie z góry przewidzieć.

Motyw portfelowy- jest skutkiem niechęci ludzi do utrzymania majątku w jednej formie aktywów. Ludzie staraja się optymalizowac ryzyko.

Motyw spekulacyjny- na przykład tanio kupić drogo sprzedać. Chodzi o korzyści w przyszłości.

Popyt na pracę - zapotrzebowanie pracodawców (przedsiębiorstwa) na  pracę. Popyt determinowany jest przez koszty i wydajność pracy oraz popyt na dobra i usługi. Przedmiotem transakcji pomiędzy pracodawcą a pracownikiem jest praca, za którą pracownik otrzymuje określone wynagrodzenie.

Czynniki kształtujące popyt na pracę-liczba i rodzaj pracodawców, poziom techniki i technologii, sposób zarządzania, relacja przecietnych płac na rynku pracy do kosztów siły roboczej i dochodów przedsiębiorstw, stopa substytucji siły roboczej przez rzeczowe czynniki produkcji i stosunek kosztów, stopa i struktura akumulacji inwestycji u pracodawców, rzeczywista i przeciętna stopa zysku u pracodawców, stopa oprocentowania dochodów pracodawców.

Podaż pracy - liczba osób, które chcą pracować za określoną stawkę płac, w danym okresie. Wśród czynników demograficznych wpływających na podaż pracy wyróżnia się m.in. przyrost naturalny, saldo migracji, czynniki geograficzne (np. miejsce zamieszkania miasto-wieś) i system szkolnictwa i kształcenia zawodowego.

Czynniki kształtujące podaż na pracę- liczba ludności, czas spędzony poza pracą przez jednostki w wieku aktywności zawodowej (szkoła, armia), ustawowa długość tygodnia pracy jej organizacja i wykorzystanie, poziom i rodzaj kwalifikacji siły roboczej, poziom płac realnych, stosunek czasu pracy do wolnego czasu, stosunek emigrantów do imigrantów w wieku zdolności do pracy.

Bezrobocie to sytuacja w której istnieje grupa pracowników zdolna do pracy oraz gotowych ją podjąć, lecz nie znajdująca możliwości zatrudnienia. Zjawisko to jest mierzone procentem siły roboczej, która nie znajduje zatrudnienia. O tym, że bezrobocie stało się kwestią społeczną świadczyła dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej. Brak pracy jest czynnikiem, który mam wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia.

Rodzaje bezrobocia-

bezrobocie strukturalne - mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania.

bezrobocie frykcyjne - związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy.

bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.
bezrobocie ukryte - rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.
bezrobocie cykliczne - powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy.

bezrobocie dobrowolne - spowodowane jest tym że część pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej są skłonni pracować przy wyższej stawce, a pracodawcy gotowi są ich zatrudnić poniżej płacy realnej.

bezrobocie przymusowe - czyli niezależne od zachowania bezrobotnych.

bezrobocie technologiczne - wynika ze zmiany techniki, technologii, oraz z zastąpienia pracy żywej pracą maszyn,

Prawo Okuna - opisuje zależność zmian produkcji i zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym. Zgodnie z tym prawem poziom produkcji w fazie ekspansji rośnie szybciej, a w fazie recesji spada szybciej niż poziom zatrudnienia.Podstawowe wnioski i przesłanki w polityce makroekonomicznej z prawa Okuna to obserwacja PKB :

-realny PKB musi wzrastać w tym samym tempie co PKB potencjalny aby nie dopuścic do wzrostu bezrobocia ,

-w pewnym sensie PKB musi utrzymać swoje tempo, aby bezrobocie utrzymało sie na niezmiennym poziomie ,

-chcąc obniżyć stopę bezrobocia realny PKB musi wzrastać szybciej aniżeli PKB potencjalny.

Inflacja popytowa - zjawisko spadku siły nabywczej pieniądza (wzrostu cen w gospodarce), zachodzące gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług. W sytuacji wzrostu ilości pieniądza na rynku cena równowagi między popytem a podażą stabilizuje się na wyższym poziomie.

Inflacja kosztowa lub inflacja podażowa (ang. cost-push inflation, sellers' inflation) pojawia się wówczas, gdy nałożone są ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów lub też, gdy cena jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona. Inflacja kosztowa może wynikać ze wzrostu każdego ze składników kosztów, przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmianie.

Typy inflacji- pełzająca, krocząca, galopująca, hiperinflacja, stagflacja,

Skutki inflacji-

w skali mikro- powoduje restrybucję dochodów poprzez zmian relacji cen, dochodów oraz majątku.

W skali makro- inflacja zagraża stabilności gospodarczej. Niekontrolowany wzrost ogólnego poziomu cen utrudnia podejmowanie decyzji, podziału dochodów miedzy różne grupy i klasy społeczne, podział dochodów indywidualnych na konsumpcję i oszczędności oraz produkcje i inwestycję, równowagi zewnętrznej, stosunków społecznych

Proces mnożnikowy- w makroekonomii współczynnik określający zmianę (wzrost lub spadek) dochodu narodowego pod wpływem zmiany autonomicznych lub egzogenicznych (zewnętrznych) wydatków podmiotów gospodarczych. Jest relacją przyrostu dochodu narodowego do początkowej zmiany czynników, które ten przyrost wywołały. Jest zawsze większy od jedności - zmiana wydatków o określoną wartość powoduje zawsze zmianę dochodu narodowego o wielokrotność tej wartości.

Agregatowy popyt - to łączna ilość dóbr i usług, jaką konsumenci są wstanie nabyć na określonych warunkach. Inaczej mówiąc zagregowany popyt to łączna wielkość wydatków na dobra i usługi w całej gospodarce narodowej Agregatowy popyt zależy przede wszystkim od ogólnego poziomu cen i wysokości dochodów ludności. Do sił wyznaczających agregatowy popyt należą także takie czynniki jak: oczekiwania dotyczące przyszłości,
uwarunkowania administracyjne i prawne, czyli podatki, zakupy rządowe, podaż pieniądza.

Agregatowa podaż - to łączna ilość towarów jaką producenci decydują się wytworzyć przy danych warunkach i dostarczyć do sprzedaży. Zagregowana podaż zależy przede wszystkim od: zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania, od ogólnego poziomu cen towarów oraz od koszów produkcji ponoszonych przy wytwarzaniu dóbr.

Modele rynku-

Model anglosaski(USA KANADA)- dominującą rolę spełnia rynek , co daje szeroki zakres indywidualizacji życia.

Model nadreński (NIEMCY,AUSTRALIA,POLSKA) prawidłowe funkcjonowanie rynku zapewnić ma silne demokratyczne państwo.

Model japoński- typ keynesowski. Inicjatywy sektora prywatnegoo uzupełnone sa przez działalność sponsorowaną przez państwo.

Model skandynawski(SZWECJA,DANIA) połączenie kapitalistycznych mechanizmów rynkowych z realizacją strategii bezpieczeństwa socjalnego.

---