S. Bruner „Poza dostarczone informacje”

r.9 - STRATEGIE ODBIORU W PROCESIE TWORZENIA POJĘĆ

• STANOWISKO LOKALIZACYJNE - szukanie pewnego specyficznego obszaru, pewnego systemu ograniczonej liczby cech definiujących, dodając nowe cechy tylko wtedy, gdy zmusza ich do tego ciężar licznych dowodów

• STANOWISKO CAŁOŚCIOWE - uwzględnienie w swych wyjaśnieniach wszystkich właściwości, z najwyższą niechęcią godzenie się na pomijanie jakichś cech jako nieistotnych

Hipotezę należy weryfikować i zmieniać. Dobra strategia odbioru polega na umiejętności dokonania odpowiedniej zmiany hipotezy przy zetknięciu się z każdą z tych możliwych sytuacji.

Cztery warunki, aby można było odtworzyć zadanie:

1. skonstruowanie szeregu przypadków podobnych do siebie pod pewnymi względami i różniącymi się pod innymi tak, aby przypadki należące do tego zbioru można było klasyfikować na wiele różnych sposobów

2. badany nie może mieć wpływu na porządek, w jakim napotyka na kolejne przypadki

3. musi on wiedzieć, czy dany przypadek jest pozytywny, czy negatywny - w tym sensie, że jest lub nie jest przykładem danego pojęcia

4. badany musi mieć swobodę formowania, przeformułowania hipotezy przy każdym zetknięciu się z przypadkiem

STRATEGIE:

• OGNISKOWA (CAŁOŚCIOWA) - użyteczna zarówno dla maksymalizacji przyrostu informacji, jak też dla redukcji obciążenia procesów wnioskowania oraz pamięci - hipoteza zmieniana jedynie, gdy wystąpi przeczący przypadek pozytywny (np. człowiek z afazją, ale brak naruszonych obszarów w korze mózgowej)

Rodzaj przypadku	Przypadek pozytywny	Przypadek negatywny
Przypadek potwierdzający	Ta sama hipoteza	Ta sama hipoteza
Przypadek przeczący	Następna, nowa hipoteza	niemożliwe

Badany dojdzie do prawidłowego pojęcia po zetknięciu się z minimalną liczbą przypadków. Przypadek pozytywny przyjmuje się w całości jako hipotezę wyjściową.

Dwie reguły:

- zastanówmy się, co wspólnego mają twoja hipoteza i dowolny napotkany przypadek przeczący pozytywny

- zignoruj wszystko poza tym [nie obciążanie pamięci]

Zalety tej strategii: badani mogą manipulować wszystkimi cechami równocześnie, materiał jest abstrakcyjny, brak preferencji do poszczególnych cech. Stosowana jest częściej (62%), obejmuje wszystkie cechy przypadku.

Zasada skrzyżowania - weź to, co stara hipoteza i nowe pozytywne przypadki przeczące mają wspólnego

Niepełne krzyżowanie - nowa hipoteza badanego dotyczy niektórych tylko cech wspólnych starej hipotezy i nowych, pozytywnych przypadków przeczących

Reagowanie na pozytywne przypadki przeczące zgodnie z regułą krzyżowania stanowi sedno strategii całościowej, ponieważ ta właśnie reguła umożliwia badanemu zmianę hipotez w sposób podsumowujący na bieżąco wszelkie informacje z jakimi się zetknął dotychczas.

• PRZEGLĄDOWA (CZĘŚCIOWA) - uwzględnia się wszystkie możliwe hipotezy, występują dwie postacie tej strategii:

1. badanie równoczesne - równoczesne rozważanie wszystkich możliwych hipotez alternatywnych, człowiek usiłuje na podstawie każdego napotkanego przypadku sformułować wszystkie możliwe wnioski do prawidłowego pojęcia

2. leniwa strategia badania kolejnego - formułowanie za każdym razem jedne tylko hipotezy i utrzymywanie jej tak długo, jak długo spotyka się przypadki potwierdzające, dopiero wtedy kiedy pojawi się przypadek przeczący, zmienia się ją na hipotezę jeszcze nie sprawdzoną, brak ciągłości

Rodzaj przypadku	Przypadek pozytywny	Przypadek negatywny
Przypadek potwierdzający	Ta sama hipoteza	Ta sama hipoteza
Przypadek przeczący	Nowa hipoteza	Nowa hipoteza

Istotą strategii jest sposób postępowania z pozytywnymi przypadkami przeczącymi (zmiana hipotezy musi być zgodna z zapamiętanym uprzednimi przypadkami), stanowią one podstawę do utworzenia nowej hipotezy oraz zapisu, z którym można porównać to, co się pamięta o poprzednich przypadkach.

PORÓWNANIE OBU STRATEGII - CAŁOŚCIOWEJ (1) I CZĘŚCIOWEJ (2)

2 - większe obciążenie pamięci i wnioskowania

1 - strategia całościowa za każdym razem modyfikuje hipotezę tak, aby uwzględniała informacje uzyskane z kolejno napotkanych przypadków

1 - bieżące podsumowanie wszystkich poprzednich hipotez to obecna hipoteza

2 - człowiek musi polegać na pamięci lub korzystać z notatek za każdym razem, gdy napotyka przypadek przeczący hipotezie

1 - nie wymaga od człowieka ani takiego stopnia czujności, ani takiego zakresu uwagi, zajmowanie się wyłącznie hipotezą

2 - trzeba ciągle interesować się naturą przypadków

EFEKTYWNOŚĆ OBU STRATEGII

Pełne przestrzeganie reguł idealnej strategii prowadzi do niechybnego sukcesu. Jeśli zwiększy się stres czy presję czasową, można oczekiwać, że w większym stopniu ucierpi strategia znacznie obciążająca procesy pamięci i wnioskowania [str. częściowa].

r.13 - WYCHODZENIE POZA DOSTARCZONE INFORMACJE

Triada zasad neogenetycznych (Spearman)

1. organizmy są zdolne do zrozumienia świata, w którym żyją

2. „uczenie się relacji” - myślowe przedstawienie sobie dwóch lub więcej przedmiotów natychmiast wywołuje poczucie relacji

3. „uczenie się korelacji” - wobec jakiegoś przedmiotu, jakiejś relacji człowiekowi natychmiast przychodzi myśl o innym przedmiocie.

Poza dostarczone dane

1. wnioskowanie - określenie przynależności spostrzeganego obiektu do danej klasy

2. uczenie się redundancji otoczenia - poznanie struktury probabilistycznej otoczenia, wyjście poza to, co jest dane, przewidując prawdopodobne elementy towarzyszące

SYSTEM KODUJĄCY - układ wzajemnie powiązanych kategorii niespecyficznych, jest to właściwy danej osobie sposób grupowania informacji o świecie oraz ustalania zależności między nimi, podlegający nieustającym zmianom i reorganizacji (sposób w jaki osoba postrzega rzeczywistość, systemu kodujące są subiektywne, zależą od doświadczenia)

WNIOSKOWANIE PROBABILISTYCZNE - odpowiedź może być prawdziwa tylko w określonym zakresie prawdopodobieństwa

A B1 C1 lub C2 …

B2 C3 lub C4 …

PROCES DEDUKCYJNY - od prawdziwych przesłanek do prawdziwych wniosków (100%-owa odpowiedź) - sztywno określone kroki: A B C …

TRANSFERY UCZENIA SIĘ - stosowanie wyuczonych systemów kodujących do nowych zdarzeń

• transfer pozytywny - jeśli zrobimy proste zadanie i odkryjemy pewien system kodujący, to łatwiej przenieść go na zadanie trudniejsze

• transfer negatywny - jeśli zrobimy zadanie trudniejsze, odkryjemy kod, to trudno jest przenieść go na zadanie łatwiejsze [?]

Stopień wyuczenia i jego związek z kodowaniem kategorialnym -

I teza: przeuczenie i dobre opanowanie zadania zwiększa efektywność kodowania kategorialnego pod warunkiem, że poziom motywacji nie jest wysoki.

II teza: często niezbędne jest nabycie pewnej wprawy na prostszym poziomie kodowania, zanim możliwe będzie wystąpienie przekodowania uczenia się na wyższy poziom kategorialny

---