Największe kanały międzymorskie
Kanał Koryncki, Dioriks tis Korinthu, kanał mor. w środk. Grecji, przecinający Przesmyk Koryncki; łączy Zat. Sarońską (M. Egejskie) z Zat. Koryncką; dł. 6,3 km, szer. 24,6 m, głęb. 7 m; zbud. 1881-93
Kanał Wellandzki, ang. Welland Canal, franc. canal Welland, kanał śródlądowy w Kanadzie, łączy jez. Erie z jez. Ontario, omijając od zach. wodospady Niagara; dł. 44,4 km, szer. 24,4 m, głęb. 9,1 m; zbud. 1824-29, kilkakrotnie przebud.; stanowi część systemu Drogi Wodnej Św. Wawrzyńca.
Kanał Panamski, hiszp. Canal de Panamá, ang. Panama Canal, droga wodna łącząca O. Atlantycki (przez M. Karaibskie) z O. Spokojnym, w Panamie, na Przesmyku Panamskim; jedna z gł. arterii transportowych świata; dł. 81,6 km (łącznie z płytkimi przybrzeżnymi częściami Zat. Panamskiej i zat. Limón, przystosowanymi do przepływania statków), w tym 65,2 km na lądzie, szer. 91,5-305 m, głęb. minim. 13,7 m; 3 zespoły dwukierunkowych śluz; każda śluza ma 305 m dł. i 33,5 m szer.; 1988 przez Kanał Panamski przepłynęło 12,2 tys. statków (o wyporności powyżej 300 t), które przewiozły 154 mln t ładunków. Historia. Budowa Kanału Panamskiego została zainicjowana 1879 przez franc. inżyniera F. Lessepsa, rozpoczęto ją 1881, a 1889 przerwano; 1904 wznowiona przez Amerykanów, po uregulowaniu statusu prawnego Kanału oraz zawarciu 1903 przez USA traktatu z Panamą o wieczystej dzierżawie Strefy Kanału Panamskiego; ukończona 1914; 1936 i 1955 układy panamsko-amer., modyfikujące traktat z 1903; od 1964 przedmiot sporu między obu państwami; dwustronne rokowania 1964-67, wznowione 1971 (Panama poparta przez kraje Ameryki Łac.), zakończone 1977 podpisaniem układu Carter-Torrijos (ratyfikowany 1978); Strefa Kanału Panamskiego została uznana za integralną część Panamy (1982 zniesienie jurysdykcji USA), uregulowano tryb przekazywania jej Panamie do 1999 (1979 przekazanie części obszaru Strefy) i sposób administrowania w okresie przejściowym (wspólna komisja panamsko-amer.) oraz kwestie finansowe i dotyczące obecności militarnej USA w Strefie Kanału Panamskiego; 1989 konflikt panamsko-amer., związany z realizacją układu 1977.
Kanał Kiloński, Nord-Ostsee-Kanal, kanał mor. w pn. Niemczech, w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn; łączy M. Bałtyckie (Holtenau - przedmieście Kilonii) z M. Północnym (m. Brunsbüttel); skraca drogę wodną między tymi morzami o ok. 700 km; dł. 98,7 km, szer. 100 m, głęb. 11 m; 2 śluzy; zbud. 1887-95, przebudowany i pogłębiony 1909-14, w latach 70. poszerzony; 1988 przepłynęło K.K. 49 tys. statków; prawnie umiędzynarodowiony (od 1919).
Kanał Sueski, Qanat as-Suways, droga wodna w Egipcie, stanowi umowną granicę między Afryką i Azją; zbud. 1856-69 pod kierunkiem F.M. de Lessepsa na Przesmyku Sueskim między deltą Nilu i wyżyną płw. Synaj; 1956 znacjonalizowany; 1967-75 zamknięty w związku z konfliktem egip.-izrael.; 1980-82 zrekonstruowany i pogłębiony; prowadzi przez jeziora: Al-Manzila, At-Timsah oraz Jeziora Gorzkie (Wielkie i Małe); dł. 180 km, szer. do 415 m, głęb. toru wodnego 22 m (dostępny dla zbiornikowców do 30 tys. DWT); bez śluz; średni czas przepływu statków 11-12 godz.; porty nad Kanałem Sueskim: przy pd. wejściu - Suez, przy pn. - Port Said, a na trasie kanału - Ismailia i Al-Kantara; przewozy 273 mln t (1991), gł. ropa naft. i jej produkty (70%), rudy żelaza i metali kolorowych, drewno, zboże. Historia. Próby połączenia M. Śródziemnego z M. Czerwonym podejmowano już w starożytności; ok. 600 p.n.e. powstał projekt kanału Nil-M. Czerwone, zrealizowany w III-II w. p.n.e.; kanał ten istniał do VIII w. n.e. Obecny kanał (zbud. 1859-69) pozostawał pod zarządem międzynar. spółki akcyjnej (z przewagą kapitału franc.), zał. 1858 p.n. Towarzystwo Kanału Sueskiego; 1875 egip. dług zagr. zmusił chedywa Isma'ila do sprzedania egip. akcji Brytyjczykom, co zapewniło im decydujący głos w sprawach Kanału Sueskiego.; 1882 bryt. baza wojsk. i kontrola nad strefą Kanłu Sueskiego; 1888 w Stambule podpisanie międzynar. umowy o wolności żeglugi na Kanale Sueskim; po proklamowaniu niepodległości Egiptu 1922 status Kanału nie uległ zmianie, a umowa egip.-bryt. 1936 gwarantowała W. Brytanii prawo do baz i obecności wojsk w jego strefie; wypowiedzenie układu 1951 spowodowało wycofanie bryt. oddziałów (1954-poł. 1956). Po nacjonalizacji Towarzystwa Kanału Sueskiego (1956 dekret G.A. Nasera) państwa zach. podjęły próby umiędzynarodowienia Kanału, co wywołało opór Egiptu i nieudaną militarną interwencję bryt.-franc.-izrael., tzw. wojnę sueską. W 1967, po wojnie izrael.-arab., Kanał Sueski został zablokowany i zamknięty dla żeglugi, a jego wsch. brzeg znalazł się pod okupacją Izraela; po egip.-izrael. wojnie październikowej 1973 (tzw. wojnie Jom Kipur) kontrola Egiptu nad Kanałem została przywrócona i 1975 wznowiono na niej żeglugę, a Izrael po raz pierwszy uzyskał prawo korzystania z Kanału.