imię i nazwisko autora,
podtytuł,
drukarza w drukach pochodzących z XVI-XVIII w. (starodruki),
wydawcę lub tzw. sygnet wydawniczy,
miejsce i rok wydania.
Pierwsze druki nie posiadały kart tytułowych.
2. KARTA PRZEDTYTUŁOWA - karta tuż za wklejką ( szmuc tytuł) może zawierać tytuł, książki oraz imię i nazwisko autora, nie jest konieczna, w pracach magisterskich szczególnie monograficznych mogą być na niej zdjęcia/ryciny opisywanych osób.
4. STOPKA (METRYCZKA) DRUKARSKA - strona następująca po winiecie, gdzie umieszczone są informacje dotyczące: autorstwa, przekładu, opracowania, wydawnictwa, druku, ewentualnie wysokości nakładu, redakcji itp.
5. KUSTOSZ -
w kodeksie rękopiśmiennym oznaczenie kolejności następstwa składek za pomocą liczb, umieszczanych zazwyczaj na dolnym marginesie ostatniej strony składki ( cyfry arabskie, rzymskie, litery)
w starych drukach wyraz wydrukowany pod kolumną druku
opiekun zbiorów bibliotecznych; tytuł pracownika bibliotecznego, zajmującego zwykle wysoką pozycję w hierarchii bibliotecznych stanowisk służbowych.
6. ŻYWA PAGINA - wiersz nad kolumną druku zawierający numer strony, tytuł dzieła lub rozdziału, a w encyklopediach i słownikach pierwsze i ostatnie hasło strony. Czasami teksty do żywej paginy są zbyt długie na to, aby się zmieściły w jednym
wierszu. W takim wypadku trzeba skrócić zbyt długi tekst wprowadzając skróty
logiczne lub urywając i kończąc wielokropkiem.
7. FILIGRAN - znaczek z drutu używany przy wyrobie papieru czerpanego dla uzyskania na nim znaku wodnego. Istnieją 3 rodzaje.
8. KOLOFON- informacja wydawnicza dotycząca książki leżąca na czwartej stronie (czyli na kolumnie redakcyjnej) tzw. czwórki tytułowej czyli pierwszych czterech stron książki. Stronę tę kolofon współdzieli z metryką, przy czym metryka jest na dole a kolofon na górze strony i pojęć tych nie należy mylić. zawiera wybór z następującego zestawu informacji:
ISBN (międzynarodowy znormalizowany numer książki)
tytuł, autor (lub autorzy w pracy zbiorowej)
nazwa wydawcy (także adres, inne kontakty)
nazwa serii wydawniczej
w przypadku tłumaczenia - tytuł oryginału, jego autor i wydawca, nazwisko tłumacza
prawa autorskie, wydawnicze i inne, informacja o znakach zastrzeżonych, towarowych, handlowych...
nazwiska autorów zawartości ilustracyjnej książki: grafików, projektantów okładki, ilustratorów, fotografików, wykonawców rysunków technicznych etc... (ew. z wyszczególnieniem stron, lub numerów ilustracji)
informacje o wykorzystanych fragmentach innych prac
nazwiska osób współuczestniczących w przygotowaniu książki: redaktorów wydania (ew. redaktorów serii), redaktorów naukowych, merytorycznych, technicznych, typografów, recenzentów, opiniodawców, korekty etc...
informacje dla biblioteki, np. tytuł skrócony, streszczenie, charakterystyka treści, przeznaczenie, zalecana grupa czytelników
zezwolenia, np. instytucji kościelnej (tzw. imprimatur), Ministerstwa Edukacji etc...
zastrzeżenia co do wykorzystania całości lub fragmentu książki
9. AKAPIT - podstawowy sposób dzielenia łamu na rozpoznawalne wzrokiem mniejsze fragmenty w celu zwiększenia czytelności tekstu. Podstawowa jednostka logiczna dłuższego tekstu, składająca się z jednego lub wielu zdań stanowiących pewną całość treściową.Zadaniem akapitu jest wyraźne zaznaczenie nowej myśli w bieżącym wątku wypowiedzi. (LINEA - a linea - tak nazywano kiedyś kolejne akapity. Zaczynały się one bez wcięcia i bez wyróżnienia pierwszej litery.)
10. KAPITALIKI - Litery o kształcie wersalików, a funkcji i grubości kresek małych liter i wielkości nieco powyżej minuskuły bez wydłużeń górnych. Tworzenie bardzo dystyngowanych i wyrafinowanych dokumentów. Kapitaliki są używane na stronach tytułowych i w główkach stronicowych. Nadają się również dobrze do składu tytułów, podtytułów i nagłówków szpalt. Kapitaliki można również znaleźć na początku głównych akapitów, często są wtedy poprzedzone inicjałem.
11. WERSALIKI - Inaczej litera wersalikowa lub duża litera - Przedstawia obraz wielkiej litery.
terminu majuskuła używają projektanci krojów pisma oraz historycy
(łac. maiuscula - nieco większa);
terminu wersalik używają osoby pracujące z tekstem drukowanym
(łac. versus - bruzda, linia, rządek, wiersz tekstu)
terminu duża (wielka) litera używa się poprawnie w języku polskim
do wszystkich zastosowań
12. PETIT - nazwa stopnia czcionki wielkości 8 punktów. Jest to czcionka mała, powszechnie stosowana w drukarstwie, zwłaszcza prasowym
13. NONPAREL - nazwa czcionki 6-punktowej. Jest to bardzo mała czcionka
14. ILUMINACJA - średniowieczne zdobnictwo książkowe, pierwotnie w postaci ozdobnych linii i inicjałów oraz coraz bardziej skomplikowanych wzorów. Wraz z rozwojem iluminatorstwa pojawiają się złocenia, które mogły przejawiać się nawet w formie złotych liter pisanych na barwionym purpurą pergaminie. luminacje zasadniczo dotyczyły dwóch obszarów na karcie: rozbudowanych kompozycji inicjałowych, oraz wypełnienia marginesów (bordiur). Tworzono jednak również bogate, rozbudowane kompozycje tekstowo-graficzne, na których tekst i obraz funkcjonowały, co rzadkie dla sztuki średniowiecznej, wspólnie - zajmując całość karty, czego przykładem może być słynny ewangeliarz z Kells
15. PALIMPSEST - rękopis spisany na używanym już wcześniej materiale piśmiennym, z którego usunięto poprzedni tekst, najczęściej w celu zmniejszenia kosztów owego materiału. Z upływem czasu pierwotny tekst, który wywabiono z pergaminu za pomocą mleka lub owsianki, zaczynał przebijać na tyle wyraźnie, że możliwe stawało się jego odczytanie. W późnym średniowieczu pierwotny tekst zeskrobywano najczęściej za pomocą sproszkowanego pumeksu, i tym samym ulegał on bezpowrotnej utracie.
16. BORDIURA fr. Obramowanie) zwane winietą ramkową, w książce rękopiśmiennej lub drukowanej zamknięta ramowo dekoracja wypełniająca wszystkie marginesy zdobionej karty. Może mieć charakter przedstawieniowy lub ornamentowy
17. FLORATURA - ozdoba zbudowana z motywów roślinnych
18. MINIATURA - ręcznie malowana ilustracja lub inicjał w średniowiecznym tekście rękopiśmiennym lub małych rozmiarów malowidło, zazwyczaj portretowe, wykonane na pergaminie, w kości słoniowej, metalu czy porcelanie.
19. INICJAŁ- Inicjał to powiększona, ozdobna pierwsza litera akapitu. Może być on umieszczony powyżej, poniżej, na lewo lub nawet na obszarze tekstu. Może mieć kontrastujący kolor, kształt i grubość. Może być ujęta w określone pole ( kwadrat lub owal)
20. SZWABACHA - (z niemieckiego - Schwabacher), jeden z gotyckich krojów pisma drukarskiego o szerszym i bardziej zaokrąglonym rysunku liter. Szwabacha powstała pod koniec XV w., jej nazwa pochodzi od bawarskiego miasta Schwabach. W XVI w. przekształcona we frakturę. Używana w Niemczech do 1945. pismo gotyckie, przez wielu paleografów uznawane za odmianę bastardy. Szwabacha dała początek narodowemu pismu niemieckiemu stosowanemu do naszych czasów, zwłaszcza jako tzw. Schreibschrift, czyli niemiecka kursywa.
21. GOTYK - Minuskuła gotycka była pismem ręcznym, wykonywanym ukośnie trzymanym
szerokim piórem. Jej charakterystyczną cechą są zwężone litery oraz mała interlinia. Począwszy od XI w. kształt liter stawał się coraz węższy. W rysunku pisma
następują zmiany. Półkoliste elementy wypierane są przez linie owalne,
a później przez energiczne, załamane pod ostrym kątem, podwyższone nieco
w stosunku do szerokości litery. Litery umieszczone są bardzo blisko siebie.
Odstępy między wyrazami są bardzo niewielkie. Im węższa jest sama litera,
tym krótsze są kreski tworzące jej górne załamanie. Wiersze odznaczają się zwartością optyczną i geometryczną, interlinia jest wąska, co ujemnie wpływało na czytelność pisma. Majuskuła gotycka stosowana była zwykle formie inicjałów kładzionych na początku rozdziałów czy ustępów, malowanych często czerwoną lub niebieską farbą. Litery majuskułowe wywodzą się głównie z przekształconej uncjały oraz
z powiększenie rozmiarów liter minuskułowych.
Narzędziowe pismo gotyckie dzielimy na cztery główne rodzaje:
tekstura
fraktura
bastarda (szwabacha)
rotunda
22. TRANSKRYPCJA - (łac. Transscriptio = przepisywanie) system przenoszenia drogą zapisu za pomocą odpowiednich liter alfabetu i znaków specjalnych przybliżonego brzmienia głosek, utrwalonego systemem znaków literowych należących do innej pisowni tego samego języka lub do alfabetu innego języka.
23. TRNSLITERACJA - system zapisu polegający na zastąpieniu liter jednego alfabetu literami innego alfabetu ( języka), przy czym każdej literze wzoru odpowiada jeden znak literowy alfabetu drugiego. Transliteracja zachowuje bez zmiany system interpunkcji oryginału;
24. EDITIO AUTENTHICA - (łac. "wydanie oryginalne") - wydanie autentyczne, czyli takie, które zawiera tekst autentyczny dzieła - przygotowany za zgodą autora i przy jego współudziale. W postaci nadanej mu przez autora.
25. EDITIO PRINCEPS - (łac. "pierwsze wydanie") - termin oznaczający czasem pierwsze wydanie tekstu (pierwodruk), zwłaszcza szczególnie cennego. Częściej stosuje się jednak ten termin wężej, w odniesieniu do pierwszych wydań autorów starożytności klasycznej dokonanych przez wydawców renesansowych.
26. EDITIO POSTHUMA - wydanie pośmiertne, tj. takie wydanie tekstu, które zostaje wykonane po śmierci autora z pozostawionego rękopisu.
27. EDITIO IN USUM SCHOLARUM - Wydanie szkolne - przystosowane do użytku młodzieży szkolnej, z odpowiednimi przypisami i objaśnieniami.
28. TERMINUS A QUO - łac., punkt wyjścia, start podróży, działania; rozpoczęcie;
29. TERMINUS AD QUEM - termin, data, ustalone a. wybrane jako początek okresu; wcześniejszy z dwóch granicznych punktów w czasie. meta, cel działania. czas, do którego coś się powinno stać
30. DRUK AKCYDENSOWY - Jest to produkt drukarski, który w przeciwieństwie do druków dziełowych, posiada przeważnie małą objętość. Zazwyczaj akcydens to wyrób jednoarkuszowy w postaci pojedynczej kartki, lub nierozciętej składki. Do akcydensów zalicza się wszystkie druki niebędące książkami, czasopismami, gazetami lub opakowaniami, i są to takie produkty poligrafii jak: formularze, zaproszenia, blankiety listowe, znaczki, rachunki, prospekty, czy produkty poligrafii reklamowej - ulotki, foldery, wizytówki, plakaty i inne.
31. FACSIMILE - kopia podpisu, dokumentu, rękopisu, rysunku, pieczątka imitująca podpis. `czyń podobnie' od facere `czynić' i similis, -e `podobny') 1. wiernie, ręcznie lub fotograficznie, odtworzony rękopis. 2. pieczątka odwzorowująca czyjś podpis.
1