Bibliografia:
1.jedna z dyscyplin wchodzących w skład bibliologii
2.metodyka tworzenia spisów bibliograficznych
3.uporządkowany spis dokumentów
Znaczenie pojęcia:
-Pierwotnie słowo to znaczyło techniczną czynność pisania lub powielania książki
-bibliograf-kopista (V w.p .n.e. Grecja) to pisarz skarg sądowych, nie przeznaczonych do publikacji
-XVIII w.-oznaczenie spisu książek/sporządzenie opisu ksiąg
-XVIII/XIX w.-nauka o książce
Biblioteka:
miejsce, w który znajdują się książki (budynek, lokal)
księgozbiór
instytucja, która gromadzi i udostępnia książki
Bibliognozja: nauka o poznaniu książki
Bibliologia: wiedza o książce w sensie najogólniejszym
3 aspekty
1.produkcja
2.upowszechnienie
3.czytelnictwo
Bibliofilstwo: miłośnictwo, zbieractwo, znawstwo książek
Dokument +podział:
1.pismo urzędowe
2.utrwalony wyraz myśli ludzkiej(np. książka)
3.każdy przedmiot służący do stwierdzenia lub udowodnienia jakiegoś faktu
Podział:
1.Graficzne/tekst wyrażony za pomocną odpowiedniego zespołu znaków/
-druki samoistne(np. książka)
-druki niesamoistne-artykuły w czasopismach i drukach zwartych
2.Niegraficzne /rękopis, manuskrypt/
-audiowizualne (np. płyta, kaseta,fotokopia, mikrofilm)
Stopka drukarska(metryka drukarska)
Zawiera m.in. takie informacje jak: drukarnia, nakład adres wydawniczy, rodzaj papieru, data ukończenia druku, data oddania maszynopisu do składania nazwa wydawnictwa...
Kryptograf: pisarz, który posługuje się odmiennym systemem znaków, zrozumiałym tylko danej grupie odbiorców.
„Polonica”: (termin powstał w XXw.)
-dokumenty polskie lub dotyczące Polski
-czasami używane jedynie w odniesieniu do książki
Kryptonim:
1.Pseudonim utworzony z inicjałów lub kombinacji liter zmyślonego lub prawdziwego imienia i nazwiska, a także wyraz z nich utworzony
2.Wyraz lub tylko litera zastępująca właściwą nazwę
Monografia bibliograficzna: poświęcenie szczególnej uwagi jednemu tematowi lub jednej osobie.
Kryptobibliografia:bibliografia podana w dużym podręczniku/np. historii lit. polskiej/, słowniku, encyklopedii, monografii historycznoliterackiej, itp.
Rękopis=manuskrypt: każdy tekst utrwalony ręcznie;cechy indywidualne, niepowtarzalny/np. list/
Inkunabuł:
-publikacje od czasu powstania druku do roku 1500
-nazywane pierwocinami grafiki i kryptografii
-XVIIw. Termin określał wczesne czasy drukarstwa lub pierwsze wczesne druki
-pierwsze inkunabuły datuje się na rok 1454, 1455 /”Listy odpustowe Gutenberga”/
Starodruki:
-publikacje od czasu wynalezienia pisma do roku 1800(w tym inkunabuły)
-cechują się własnoręcznym wykonanie wszystkich materiałów(papier,ilustracje,oprawy...)
Archiwalia:
-pismo stwierdzające lub poświadczające pewien stan prawny na rzecz odbiorcy
-sporządzone zgodnie z obowiązującym w danym czasie prawami(przepisami)
Inskrypcja:
1.tekst epigramatyczny utrwalony na materiale twardym(kamień,metal)(nagrobek,moneta)
2.dawno w Polsce wpis aktu prywatnego do ksiąg grodzkich lub ziemskich(testament)
3.Formuła dokumentu rękopiśmiennego
Kodeks:
1.zbiór przepisów prawnych;podstawa postępowania sądowego (kodeks pracy)
2-.forma książki z czasów antycznych(zamiast zwoju)
-w Rzymie woskowe tabliczki związane ze sobą, na których pisało się rylcem
-w średniowieczu jedyna forma książki z pergaminowymi lub papierowym kartami
Inedita:różnego rodzaju teksty nie ogłoszone drukiem
-nie przeznaczone do publikacji (list)
-przeznaczone do publikacji(wiersz)
-nie wydane za życia autora
-wydane po raz pierwszy po śmierci autora
Synopsis: przegląd ogólny, zestawienie
-zbiór artykułów różnych autorów na jeden temat
Antologia:
-wybór opublikowanych wcześniej całości,fragmentów lub sentencji z różnych dzieł
-co najmniej trzech autorów
-wydane przez wydawcę naukowego, który nadaje własny tytuł
-kryteria doboru antologii:
+językowe
+chronologiczne
+narodowe
+tematyczne
+określony gatunek lub kierunek
Almanach:
1.rocznik zawierający dane kalendarzowe +porady,sentencje,przysłowia,przepowiednie, itp.
2.periodyk lub druk zwarty okolicznościowy, w którym są pierwsze próby prac literackich i naukowych różnych autorów
3.w średniowieczu- tablice kalendarza astronomicznego
Almanach gotajski: rocznik wydawany w mieście Gotha(w języku francuskim i niemieckim)
Chrestomatia:
-zbiór krótkich utworów lub fragmentów dzieł oryginalnych lub tłumaczonych
-zakres literatury pięknej lub określonej nauki
-opatrzona komentarzami
-przeznaczenie:cel dydaktyczny (najczęściej nauka języka)
Podręcznik:książka przeznaczona do celów dydaktycznych
-używane pod kierunkiem nauczyciela (dydaktyka)
+wykładowy-syntetyczny wykład wiedzy dostosowany do programu
+tekstowy-czytanki
-droga samouctwa (autodydaktyka)
+wykładowy
Encyklopedia:
-zawiera krótkie informacje lub dłuższe artykuły
-rozprawy z zakresu wszystkich dziedzin lub jednej dziedziny
-ilustracje,mapy,tabele,itp.
-na końcu hasła bibliografia załącznikowa
-najczęściej dzieło zbiorowe
-ze względu na zakres treści:
+ogólne(powszechne)
+specjalne
-ze względu na objętość:
+podręczne
+średnie
+wielkie
-ze względu na układ haseł:
+abecadłowy(słowniki encyklopedyczne)
+rzeczowy(np. dziedzina)
Słowniki:
1.-zbiór wyrazów danego języka (lub kategoria wyrazów) w układzie abecadłowym lub rzeczowym
-wyjaśnia znaczenia w tym samym lub innym języku
-większe słowniki podają dodatkowe informacje(np. etymologia,wymowa,cytaty,synonimy,itp.)
Podział słowników:
-filozoficzne-jeden język
-językowe-co najmniej dwa języki
-specjalne-poświęcone określonym dziedzinom wiedzy
2.Słownik tematyczny=katalog przedmiotowy
-hasła w układzie abecadłowym
-określa wartość treściową dzieła
Rodzaje słowników:
-językowe (narodowe, wyrazów obcych, cytatów, itp.)
-dziedzin i zagadnień-łączy zadania słowniki i encyklopedii specjalnej
-bibliograficzne-układ abecadłowy, zbiór sylwetek bibliograficznych (wg różnych kryteriów)
+ogólne-rejestr osób ze wszystkich dziedzin życia
+międzynarodowe
+ narodowe-osoby nieżyjące
+Who is who-osoby żyjące
+ specjalne-poświęcone osobom działającym w jednej dziedzinie
+zbiorcze indeksy do wielkich bibliografii lub encyklopedii
-pseudonimów
+rozszyfrowanie prawdziwego nazwiska osoby występującej pod np. kryptonimem
+alfabetyczny rejestr pseudonimów+nazwisko prawdziwe
+alfabetyczny rejestr nazwisk+pseudonim
Bibliografia a katalog:
RÓŻNICE:
-bibliografia rejestruje książki dostępne w wielu bibliotekach-katalog w konkretnej
-bibliografia rejestruje książki w wielu egzemplarzach-katalog jeden konkretny egzemplarz
bibliografia uwzględnia elementy wspólne całemu wydaniu-katalog te elementy i cechy indywidualne dla danego egzemplarza w zbiorze
-katalog nie może być traktowany jako bibliografia(kiedyś wymiennie)
-porządny katalog biblioteki specjalnej daje pożądane wskazówki-zastępuje bibliografię
-to samo zadanie co bibliografia pełni odpowiedni dział, właściwie zrobionego katalogu wielkiej biblioteki narodowej
Bibliografia a historia literatury: (określone przez Estreichera)
-bibliografia poprzedza historię literatury
-bibliografia bada zewnętrzne cechy utwory-historia literatury wewnętrzne
-bibliografia jest”skarbcem” dla historii literatury
-bibliografia ogarnia całość produkcji piśmiennej-historia literatury, utwory, które posuwają oświatę do przodu
-bibliografia-szczegółowość, historia literatury-ogółowość
Rodzaje bibliografii:
-analityczna-krótka charakterystyka wzbogacona o zbiór poszczególnych części dzieła
-krytyczna-przy poszczególnych pozycjach pojawiają się uwagi krytyczne
-porównawcza-bada różnice między kilkoma egzemplarzami jednego dzieła
-zalecająca-zaleca specjalnie dobraną literaturę(kryteria doboru-poziom intelektualny)
-załącznikowa(kryptobibliografia)-czasem pełni funkcję przypisów źródłowych
-przeglądy-wiadomość w formie opisowej na dany temat(np. artykuły w czasopismach)
-adnotowana-bibliografia złożona z zasadniczych opisów bibliograficznych + adnotacja
-bibliografii-bibliografia spisów bibliograficznych; informacja o istniejących bibliografiach
-czasopism-rejestruje tytuły wydawnictw periodycznych lub zbiorowych. Często jako rocznik
-krajoznawcza-rejestr piśmiennictwa o danym kraju
-dziedzin lub zagadnień-wielkie działy (medycyna) lub konkretne zagadnienia(bąk)
-księgarska-rejestr publikacji znajdujących się w obiegu księgarskim+cechy ważne dla obiegu
-selektywna-wybiórcza
-kompletna- całość
-rejestrująca-stosuje opis rejestracyjny
-ogólna-całość piśmiennictwa
-specjalna-jedna dziedzina nauki
-narodowa-kraj
-lokalna-miasto
-regionalna-kraina,województwo
-bieżąca-rejestruje nowości wydawnicze
-retrospektywna-rejestr całego dotychczasowego piśmiennictwa lub jego urywku
-prospektywna-rejestr wydawnictw mających się ukazać
Wedle jakich kryteriów dzielimy bibliografię?
Ze względu na:
-dobór materiału/ilość zarejestrowanych dokumentów:
+selektywna
+kompletna
-rodzaj opisu bibliograficznego
+rejestrująca
+adnotowana
-zakres rzeczowy czy materiałowy
+ogólna
+specjalna
-zasięg terytorialny
+narodowa
+regionalna
+lokalna
-zasięg chronologiczny
+retrospektywna
+bieżąca
+prospektywna
-formę wydawniczą
+druki samoistne
+druki niesamoistne
-metoda sporządzania opisu
+prymarne (opracowanie na podstawie samych dokumentów)
+pochodne (opracowanie na podstawie bibliografii prymarnych i innych źródeł)
-większe zainteresowanie treścią
+analityczna
+krytyczna
+porównawcza
Opis bibliograficzny:
-Uporządkowany zespół danych o dokumencie
-służy do jego identyfikacji
-dokonywany z egzemplarza dzieła(prymarnie)
Rodzaje:
-pełny
-skrócony
-rejestracyjny-skład ->zespół informacji niezbędnych do identyfikacji dzieła.
+krótka forma
+zbudowany z oznajmień i skrótów
+elementy zawsze w tej samej kolejności:
1.dane identyfikujące dzieło piśmiennicze
2.dane wydawnicze
3.dane określające wygląd zewnętrzny
-adnotowany-skład -> opis rejestracyjny + adnotacje (objaśnienia),bliższe inf. o dokumencie
Poszczególne elementy opisu bibliograficznego:
1.Książka-druk samoistny
-nazwisko i inicjał imienia autora książki
-tytuł.podtytuł
-współpracownicy
-wydanie
-części wydawnicze
-adres wydawniczy.
2.Druk zwarty
nazwisko i inicjał imienia autora artykułu
Tytuł.Podtytuł artykułu
Współpracownicy
[w:]
Inicjał imienia i nazwisko autora druku
Tytuł. Podtytuł
Współpracownicy
wydanie
części wydawnicze
adres wydawniczy
- strony graniczne
3.Czasopismo
-nazwisko i inicjał autora artykułu
-tytuł. Podtytuł
-współpracownicy
-nazwa czasopisma w „......”
-tom(rok), nr, z
-strony graniczne.
Biblioteka a archiwum:
-rękopisy biblioteczne-produkt osób prywatnych /np. listy, prace naukowe/
-rękopisy archiwalne- rezultat działalności urzędów i instytucji /np. archiwa czasopism/
-historyk literatury do biblioteki
-historyk do archiwum
-w archiwach dokumenty dotyczące bibliografii poszczególnych osób/ np. akt zgonu, ślubu itp./ + rzeczy dokumentarne
Polscy twórcy bibliografii narodowych i ich dzieła: (przyczynili się do rozwoju badań)
-S. Strawolski- „Scriptorum polonicorum hekatontas”(prace ówczesnych uczonych)
-Hoppius, Braun, Hoffman-wiele specjalnych bibliografii
-J.Zauski-„Biblioteka poetów polskich, którzy mową polską pisali”
-J.D.Janocki-„Janociana” - bibliografia krytyczna, sądy o pisarzach
-F.Dentkowski- „Historia literatury polskiej wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych”
„Dykcjonarz poetów polskich”- przełom w bibliografii polskiej
-J.S.Dandke- „Historia drukarń krakowskich”, „Historia drukarń w Królestwie polskim i Wielkim Księstwie Litewskim”, „Historia biblioteki uniwersytetu jagiellońskiego”
-J.Lelewel- „Bibliograficznych ksiąg dwoje”- sposób identyfikacji i opisu ksiąg
-A. Bohatkiewicz- „Rzecz o bibliografii powszechnej”
-P. Jarkowski- ten sam przedmiot patrz wyżej
-K.Estreischer- „Bibliografia polska”
-K.Estreischer (junior)- „Scalona bibliografia polska XIX stulecia”
-W.Wisłocki-„Przewodnik bibliograficzny”
-J.Czubek-„Bibliografia polska”
-Z.Mocarski- „Biuletyn Bibliograficzny”
"Bibliografia polska" Karola Estreichera: wydane w 4 częściach=seriach
PRZEDMIOT:
-druki polskie wydane w Polsce i za granicą
-druki w językach obcych wydane w Polsce
-druki obce wydane za granicą oryginalne lub przetłumaczone-Polaków lub dotyczące Polski
ZAWARTOŚĆ:
-I druki polskie z lat 1800-1880 w układzie alfabetycznym
-II druki polskie z lat 1455-1889 w układzie chronologicznym
-III starodruki polskie w układzie alfabetycznym
-IV druki polskie z ostatnich 20 lat XXwieku (1881-1900)+uzupełnienie do części I
CEL:
-dać świadectwo dorobku kulturowego narodu
-podstawa do prac badawczych w różnych dziedzina wiedzy
-zebranie w jednolitym układzie alfabetycznym haseł autorskich i tytułowych,odsyłaczy
UKŁAD I KOMPOZYCJA HASEŁ:
-alfabetyczne ułożenie nazw osobowych(kryptonimy,nazwiska->odesłanie do postaci właściwych)
-hasła tworzone z jednego rzeczownika dzieła anonimowego lub początek od tytułu
-hasła przedmiotowe
UPORZĄDKOWANIE TREŚCI:
-wykaz katalogów wydawniczych od roku 1603
-hasło”AUTORKA”, po nim przypis-indeks wszystkich polskich kobiet od czasów najdawniejszych wraz z datą publikacji dzieła
-hasło”czasopisma”-alfabetyczny rejestr tytułów polskiej prasy od 1661roku
-hasło ”dramat/dramatycy”-polskie dramaty,obce przełożenia na j.polski->wystawiane na scenie narodowej
-hasło”Jooker Adam”-opis bibliograficzny,indeks do jego dzieła
-inne hasła zaliczane do zestawienia specjalnego-bibliografie zgodne z ogólną koncepcją
Dawny i Nowy Korbut:
PRZEDMIOT:
-uwarunkowania rozwoju piśmiennictwa oraz literatury
-publikacje o instytucjach i prądach literackich
-twórczość oryginalna, edytorska, publicystyczna i rękopiśmienna
ZAWARTOŚĆ: (dot. Dawnego Korbuta)
-I literatura polska XVIII wieku
-II literatura polska XVIII i XIX wieku do roku 1820
-III literatura polska z lat 1820-1863
-IV literatura polska z lat 1864-1914
CEL:
-zasygnalizowanie,że w pracy nad pewnymi tematami mogą być pomocne, istniejące zestawienia szczegółowe
-podręcznik informacyjny dla studiujących nauko dzieje rozwoju piśmiennictwa polskiego
UKŁAD I KOMPOZYCJA HASEŁ:
-chronologiczno-systematyczny
-hasła rzeczowe
-hasła osobowe (życiorys, bibliografia przedmiotowa, bibliografia podmiotowa)
UPORZĄDKOWANIE TREŚCI:
-epoka, wyjaśnienie, lista dzieł, szereg pisarzy
-nazwisko, dane bibliograficzne,bibliografia podmiotowa, przedmiotowa, przy autorach wielu dzieł inf. dotyczące twórczości
-bibliografia podmiotowa: lista wydań w kolejności-> wydania zbiorowe potem indywidualne
bibliografia przedmiotowa: zestawienia bibliograficzne do danego pisarza, monografie, biografie, przyczynki bibliograficzne,na końcu każdego tomu spis rzeczy,tablice chronologiczne
DAWNY A NOWY KORBUT---
PODOBIEŃSTWA
-podstawowy wykaz haseł
-zasada „życiorys, bibliografia przedmiotowa, podmiotowa” (hasła osobowe)
RÓŻNICE:
-nowy poszerzenie zakresu uwzględnianych materiałów i ich krytyczne opracowanie
-większa precyzja informacji
-wprowadzenie w tomach poszczególnych okresów alfabetycznego układu haseł osobowych
-zmiana układu i opisu pozycji
-pogłębienie rozumienia literatury jako części zjawisk społecznych
-dążność do ukazania literatury w jej związkach z „działalnością ideowo-społeczną”
-hasła ogólne i rzeczowe-dążenie do całościowego przedstawienia problemu
-hasła osobowe-uzupełnienie listy autorów
-dodanie literatury pierwszej połowy XX wieku
-pominięcie autorów i haseł nie związanych z literaturą
-wprowadzenie haseł wybitnych badaczy, przedstawicie pogranicznych dziedzin nauki