Wybrane państwa starożytnego Bliskiego Wschodu

Historia starożytnego Bliskiego Wschodu dostarcza nam wiadomości, o co najmniej kilku dziesiątkach państw i ludów, które przez jakiś czas odgrywały istotną rolę w tej części świata. Dobrym przykładem tego typu państw jest Persja, której krótkie, trwające niewiele ponad 200 lat dzieje są dla nas, Europejczyków, ważne przede wszystkim ze względu na kilkudziesięcioletnie wojny Persów z Grekami. Fenicja jest ciekawym przypadkiem grupy miast doskonale prosperujących ponad 2 tys. lat mimo zmiennych warunków politycznych. W dziejach Izraela natomiast — biblijna legenda uzupełnia historyczną prawdę.

Fenicja

W początkach III tysiąclecia p.n.e. na wąskim pasie wybrzeża dzisiejszej Syrii i Libanu osiedlili się Fenicjanie 
. Lud ten zasłynął wkrótce ze swych umiejętności żeglarskich, a jego kupcy docierali do niemal wszystkich znanych wówczas zakątków świata.

Na przełomie XII i XI wieku p.n.e. Fenicjanie zaczęli zakładać na wybrzeżach Morza Śródziemnego kolonie. Najstarsze z nich powstały na wyspach greckich (Krecie, Rodos, Melos), kolejne w Afryce (najsłynniejsza Kartagina w 814 p.n.e.), na wyspach włoskich, w Hiszpanii (około 1100 p.n.e. Kadyks). Od VII w. obok kolonii fenickich zaczęły powstawać kolonie greckie, a na Sycylii od V w. p.n.e. toczyły się nawet wojny między Grekami i Kartagińczykami. Pozycję pierwszego mocarstwa morskiego Fenicjanie utracili po 480 p.n.e. (stali wówczas po stronie Persów, którzy przegrali wojnę z Grekami). Mimo to nadal podejmowali wyprawy do niezbadanych zakątków świata — w końcu V w. dotarli do wybrzeży Anglii i do Zatoki Gwinejskiej 
.

Fenicjanom zawdzięczamy wiele osiągnięć cywilizacyjnych, m.in. różne technologie wyrobu i barwienia szkła, upowszechnienie monet, „kantory” przeliczające waluty i „uwierzytelnione czeki” (wówczas — tabliczki). Najważniejszy jednak pozostaje wynalazek alfabetu fonetycznego: przejętym przez Greków

i Rzymian alfabetem „łacińskim” posługuje się dziś znaczna część ludzkości.

Izrael

Historyczne dzieje plemion izraelskich zaczynają się od opanowania przez nie w XIII-XI w. p.n.e. terenów Palestyny. Uwieńczeniem tego etapu dziejów stało się zjednoczenie plemion i utworzenie państwa rządzonego przez królów Saula (ok. 1010 p.n.e.), Dawida i Salomona. Wcześniejsze dzieje Izraelitów (od XVIII lub XV w. p.n.e.), czyli wędrówki Abrahama i Mojżesza do Kanaanu (Ziemi Obiecanej), opowiada Biblia. Pokojowe panowanie króla Salomona to czas potęgi państwa izraelskiego, w którym ważną rolę jednoczącą odgrywała religia. Zewnętrznym wyrazem tego stała się Świątynia Jerozolimska, w której przechowywano najcenniejszą relikwię Izraelitów — Arkę Przymierza.

Po śmierci Salomona (około 925 p.n.e.) jego państwo rozpadło się na północne królestwo Izraela ze stolicą w Samarii i pd. królestwo Judy wokół Jerozolimy. Izrael został podbity przez Asyrię (w 722 p.n.e.), natomiast królestwo Judy, utrzymało się do 586 p.n.e., gdy król babiloński Nabuchodonozor II zajął Jerozolimę, zburzył Świątynię i przesiedlił część mieszkańców Judy (Żydów) do Babilonii.

Zdobywca Babilonii, król perski Cyrus II Wielki, zezwolił Żydom na powrót do ojczyzny, a perskim namiestnikiem Judei mianował Izraelitę, Zorobabela, który odbudował Świątynię. Wraz z Persją Judea przeszła następnie pod panowanie Aleksandra Macedońskiego, a po krótkim okresie niezależności pod rządami dynastii Machabeuszów (142-63 p.n.e.) dostała się pod wpływy i panowanie rzymskie. W 70 n.e. po powstaniu ludności żydowskiej Rzymianie zburzyli Jerozolimę, wygnali z niej Żydów (początek diaspory), a w miejsce nazwy Judea wprowadzili nową — Palestyna.

Persja

W początkach I tysiąclecia p.n.e. Persowie byli jednym z plemion zamieszkujących tereny dzisiejszego Iranu. Władcy perscy w końcu VII w. podporządkowali się sąsiedniej monarchii Medów, ale ok. 550 p.n.e. król Cyrus II w przymierzu z Babilonią obalił dynastię panującą w Medii i opanował ten kraj. W ciągu 20 lat Cyrus Wielki podporządkował sobie ziemie od Morza Śródziemnego po Indus i od Kaukazu po pustynie Arabii. Jego syn, Kambyzes, podbił Egipt. Imperium umocnił król Dariusz I, który podzielił kraj na 20 satrapii i wprowadził jednolitą administrację (w satrapiach urzędnicy sądzili jednak wg miejscowych praw, a podziały terytorialne uwzględniały tradycję). 

Bunt miast greckich w Azji Mniejszej przeciw „tyrańskim” rządom satrapów (500 p.n.e.) dał początek wojnom z Grecją (492-479 p.n.e.), które przyniosły Persom porażkę. Przegrana nie tylko zahamowała rozwój terytorialny państwa perskiego, ale również zapoczątkowała powolny upadek władzy królewskiej. Spod władzy perskiej uwolnił się Egipt, buntowali się satrapowie i kolejne prowincje. Gdy Aleksander Macedoński rozbił armię perską i w 330 p.n.e. zajął Persepolis, imperium Cyrusa i Dariusza przestało istnieć.

---