6. Mieszany system pomocy wobec wybranych grup klientów.
Definicja pracy socjalnej przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowej Federacji Pracowników Socjalnych. Montreal, Kanada, lipiec 2000 r.:
Praca socjalna jest profesją wspierającą zmianę społeczną, rozwiązywanie problemów powstających w relacjach międzyludzkich oraz wzmacnianie (empowerment) i wyzwalanie ludzi dla wzbogacenia ich dobrostanu. Wykorzystując teorie ludzkich zachowań i systemów społecznych, praca socjalna interweniuje w miejscach, gdzie ludzie wchodzą w interakcje ze swoim środowiskiem. Fundamentalnymi dla pracy socjalnej są zasady praw człowieka i sprawiedliwości społecznej.
Praca socjalna występuje przeciw barierom, nierównościom i niesprawiedliwości, które istnieją w społeczeństwie. Odpowiada zarówno na nagłe sytuacje kryzysowe, jak i na codzienne osobiste i społeczne problemy. Praca socjalna wykorzystuje różnorodność doświadczeń, technik i praktyk zgodnych z holistycznym zorientowaniem na osoby oraz ich środowiska. Interwencje w pracy obejmują od skoncentrowanych głownie na osobie procesów psychospołecznych, do zaangażowania w politykę społeczną, planowania i rozwoju. Mieści się w tym poradnictwo, kliniczna praca socjalna, praca grupowa, społeczno-pedagogiczna, pomoc rodzinie i jej terapia, jak również starania zmierzające do tego, aby pomóc ludziom w uzyskaniu usług i dostępu do zasobów w społeczności lokalnej. Interwencje obejmują także administrowanie placówkami służb socjalnych, organizowanie społeczności lokalnej i angażowanie w społeczne i polityczne działania mające wpływ na politykę społeczną i rozwój gospodarczy. Holistyczne zorientowanie pracy socjalnej jest uniwersalne, ale priorytety w jej praktyce różnią się w zależności od kraju, czasu, są uzależnione od warunków kulturowych, historycznych i społeczno-ekonomicznych.
Grupa klientów - Ustawa o pomocy społecznej określa najważniejsze grupy osób podlegające profesjonalnej pracy socjalnej, są to osoby dotknięte problemem:
ubóstwa;
sieroctwa;
bezdomności;
bezrobocia;
niepełnosprawności;
długotrwałej lub ciężkiej choroby;
przemocy w rodzinie;
potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze;
trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
alkoholizmu lub narkomanii;
zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
klęski żywiołowej lub ekologicznej
Klasyczne metody pracy socjalnej możemy sklasyfikować:
prace socjalną z jednostką (metoda indywidualnego przypadku)
prace socjalną z grupą/rodziną
prace socjalną ze środowiskiem lokalnym
Metoda prowadzenia indywidualnego przypadku. (na przykładzie osoby bezrobotnej)
Podstawową metodą pracy socjalnej jest metoda prowadzenia indywidualnego
przypadku. Polega ona na pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych jednostki
poprzez bezpośrednie oddziaływanie pracownika socjalnego na nią i jej najbliższe otoczenie
w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla
ulepszenia wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska (definicja wg S.
Bowersa). Należy zaznaczyć, iż stosowanie tej metody wymaga od pracownika rozległej wiedzy z zakresu psychologii, socjologii i innych dziedzin nauk społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem pedagogiki społecznej.
Tak więc metoda ta podejmuje i rozwija w człowieku to co jednostkowe, indywidualne, w jego losie i najbliższym środowisku w celu usprawnienia, wzmocnienia i poprawy jego sytuacji życiowej, bądź to traktuje jako źródło wiedzy o zjawiskach szerszych, ogólniejszych, bardziej uniwersalnych (D. Lalak, 1995: 223).
Profesjonalizm pracownika w indywidualnym przypadku przejawia się w mobilizowaniu i motywowaniu sił jednostki, a nie w przejmowaniu za nią odpowiedzialności za podejmowany proces zmian. Praca socjalna z indywidualnym przypadkiem to złożony proces wzajemnie sprzężonych czynności diagnostycznych, formułowanie planu pomocy, wdrażanie opracowanego planu i oceny jego skuteczności.
Procedura postępowania pracownika socjalnego podejmującego trud pracy tą metodą została podzielona na trzy etapy: pierwszy - to opracowanie społecznej diagnozy przypadku (diagnoza środowiskowa), drugi - to opracowanie planu postępowania oraz trzeci - właściwe prowadzenie przypadku (D.Lalak, 1995: 229).
Sytuacje życiowe klientów (np.. problem ich bezrobocia), ich przyczyny oraz bardzo
złożone skutki, w toku postępowania z klientem - muszą znaleźć: solidną diagnozę dotyczącą
przyczyn istniejącej sytuacji, konkretny plan postępowania oraz konsekwentne dążenie do
realizowania pożądanych celów. Należy zaznaczyć, iż proces inicjowania zmian musi się odbywać za zgodą klienta i przy jego świadomym uczestnictwie. Jednym z elementów pracy
socjalnej z klientem, w tej właśnie metodzie będzie sporządzany kontrakt (w przypadku bezrobocia dotyczący aktywnego poszukiwania pracy oraz współdziałania z pracownikiem socjalnym w tym zakresie).
Dogłębna analiza, oparta na podstawie zebranych informacji, pozwoli na postawienie
właściwej diagnozy przypadku. Opracowany plan działania i jego konsekwentna realizacja,
oraz okresowa analiza postępów, pozwolą na skuteczną zmianę niekorzystnej sytuacji
życiowej klienta i przezwyciężenie problemu, z którym samodzielnie nie potrafi sobie
poradzić (w tym przypadku problemem bezrobocia).
Dobre zorganizowanie współpracy pomiędzy specjalistą a klientem (w tym przypadku osobą bezrobotną) daje możliwość wypracowania optymalnego planu pomocy oraz skutkuje
poprawą trudnej sytuacji klienta.
Praca z indywidualnym przypadkiem to spotkania w ramach, których specjaliści wraz z klientem starają się stworzyć optymalny system pomocy dla rozwiązania sytuacji trudnej (w tym przypadku osoby bezrobotnej). W ramach współpracy omówiona zostaje
szczegółowo sytuacja klienta. (W wypadku osoby bezrobotnej następuje wybór drogi zawodowej oraz możliwość przekwalifikowania, dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy oraz opracowanie metod poruszania się po rynku pracy. Korzystając z poradnictwa indywidualnego klient może określić własne predyspozycja i zainteresowania zawodowe, wzmocnić poczucie własnych kompetencji, określić cele zawodowe oraz samodzielnie poruszać się po rynku pracy.)