BEZROBOCIE

Wstęp

Tematem niniejszego referatu jest bezrobocie, będące jednocześnie problemem ekonomicznym, jak i kwestią społeczną. W trakcie jego prezentacji przybliżymy Państwu podstawowe definicje i pojęcia związane z tym zagadnieniem, omówimy przyczyny jego powstawania. Wyjaśnimy kim jest osoba bezrobotna w rozumieniu prawa i Urzędów Pracy. Jakie czynniki mają wpływ na tworzenie się bezrobocia i jakie są jego mierniki. Następnie zapoznamy Państwo z sytuacją kobiet i mężczyzn na rynku pracy związaną z ich aktywnością zawodową, zaczerpniętą z badań reprezentatywnych BAEL, zawierających również dane perspektywiczne dotyczące tej kwestii, sięgające do roku 2030. W dalszej części omówimy sposoby walki z bezrobociem i metody poszukiwania pracy. W podsumowaniu zajmiemy się zagadnieniem kosztów społecznych, wynikających z bezrobocia jak również jego pozytywnych skutków.

Definicje i pojęcia

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Podstawą określenia charakteru bezrobocia i elementem oceny szans różnych kategorii bezrobotnych na rynku pracy, jest okres poszukiwania pracy.

W zależności od czasu trwania tego okresu wyróżnia się:

Bezrobocie krótkookresowe - trwające do 3 miesięcy,

Bezrobocie średniookresowe - trwające do 6 miesięcy,

Bezrobocie długookresowe - trwający od 6 do 12 miesięcy.

Bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwające przynajmniej

12 miesięcy.

Bezrobocie to złożone i dynamiczne zjawisko gospodarki rynkowej, generowane przez wiele czynników o różnym stopniu trwałości działania. Z tego punktu widzenia, wyodrębnia się różne rodzaje bezrobocia:

Bezrobocie frykcyjne - bezrobocie związane z przerwami
w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania. Stanowi minimalne, możliwe bezrobocie w gospodarce wolnorynkowej (3-5% ogółu ludności aktywnej zawodowo). Stan bezrobocia na poziomie frykcyjnym oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na rynku pracy.

Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną rolę jako czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania nadmiernego wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy.

Bezrobocie klasyczne - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na prace przecinają się.

Bezrobocie neoklasyczne - zjawisko to zachodzi wówczas, kiedy rynek pracy charakteryzuje się niską elastycznością płac, co oznacza, że płace nie dostosowują się do zmian warunków rynkowych i w ten sposób nie zapewniają równowagi popytu i podaży. Bezrobocie to występuje także
w przypadku, gdy proponowana płaca jest zbliżona do płacy minimalnej.

Bezrobocie sezonowe - wynika ze sezonowości produkcji
w niektórych dziedzinach gospodarki uzależnionych od warunków klimatycznych. Występuje w zakładach pracy sezonowej. np.: w budownictwie, rolnictwie.

Sezonowy charakter ma również bezrobocie absolwentów, których wejście na rynek pracy dokonuje się stopniowo i jest związane z terminem zakończenia nauki w szkołach.

Bezrobocie strukturalne - to takie bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy
i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.

Jest ono konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji, zachodzących w danej gospodarce.
W przeciwieństwie jednak do bezrobocia frykcyjnego ma ono charakter trwały. Na przykład w przeszłości książki składane był przez zecerów z pojedynczych czcionek. Zmiana techniki druku i składu sprawiła, że zecerzy stali się ofiarami bezrobocia strukturalnego, aż do momentu znalezienia całkiem innej pracy. Rozwój nowych technologii nie jest jednak jedyną przyczyną bezrobocia strukturalnego. Wahania w gustach konsumentów lub zmiana lokalizacji pewnych przedsiębiorstw mogą również spowodować bezrobocie strukturalne, i to nawet wśród pracowników dobrze wykwalifikowanych. Bezrobocie tego typu stanowi szczególny problem w regionach, gdzie dominuje jedna gałąź przemysłu, np. górnictwo, hutnictwo, czy przemysł stoczniowy.

Bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego, mechanizacji i automatyzacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco - oszczędny. Pojawia się ono z dużą siłą wówczas, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzący do wzrostu unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.

W ogólnie pojmowanym bezrobociu, wyróżnia się dwie główne jego formy : Bezrobocie jawne - to kategoria bezrobocie odnosząca się do niepracujących a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w urzędach pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym.

Bezrobocie ukryte - (nigdzie nie ewidencjonowane), którego rozpoznanie wymaga specjalnych badan ankietowych lub/i zastosowania statystycznych metod szacunkowych.

Bezrobocie ukryte na wsi jest też nazywane przeludnieniem agrarnym, gdyż występuje w rolnictwie. Oznacza ono niepotrzebnych (zbędnych) w procesie produkcji rolnej mieszkańców wsi - członków rodzinnych gospodarstw chłopskich. Bezrobocie na wsi ma charakter strukturalny i jest spowodowane dysproporcją miedzy przyrostem ludności wiejskiej a możliwościami jej zatrudnienia - zarówno z powodu niedostatecznych zdolności wytwórczych gospodarstw chłopskich, jak i braku szans wchłonięcia przez miejski rynek pracy.

Jedną z postaci bezrobocia ukrytego w miastach jest tzw. bezrobocie ukryte w dużych zakładach pracy, w których istnieje nadmierne zatrudnienie w stosunku do rzeczywistych potrzeb techniczno - ekonomicznych przedsiębiorstw.

Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym.

Omawiany rodzaj bezrobocia oznacza też sytuację, w której osoba pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia. Jest gotowa do podjęcia pracy, ale nie szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest przekonana, że jej nie znajdzie.

W związku z tzw. prywatyzacją państwowego sektora gospodarki, pojawiła się w Polsce nowa forma bezrobocia, którą można określić jako bezrobocie odłożone (przesunięte) w czasie. Jest ono wynikiem negocjacji związków zawodowych z nowym właścicielem przedsiębiorstwa, który zobowiązuje się utrzymać przez określony czas stan zatrudnienia, przesuwając zwolnienia pracowników na okres późniejszy.

Z punktu widzenia przestrzennych zróżnicowań wyodrębnia się bezrobocie: powszechne - (ogólne), które oznacza występowanie nadwyżek zasobów siły roboczej na obszarze całego kraju, lokalne - (regionalne, terenowe) występujące tylko na niektórych obszarach kraju.

Bezrobocie może być również: całkowite - które oznacza brak jakiegokolwiek zajęcia zarobkowego
częściowe - kiedy bezrobotny znajduje pracę dorywcza lub
w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Kim jest bezrobotny ?

Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej
i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy).

Jest to szeroka definicja. Natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie). I tak bezrobotnym jest osoba, która:

• ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia),

• nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat
  w przypadku mężczyzn,

• aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP,

• jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).

• Bezrobotny w rozumieniu prawa

W Polsce, w sensie prawnym (w rozumieniu Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), bezrobotnym jest osoba nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:

• ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,

• kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,

• nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej, socjalnej, nie pobiera świadczeń przedemerytalnych, rehabilitacyjnych czy też zasiłków: chorobowego bądź macierzyńskiego,

• nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni pow. 2 ha przeliczeniowych, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w w/w gospodarstwie

• nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,

• nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności,

• nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,

• nie pobiera, zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej.

• Przyczyny bezrobocia

Istnieje wiele powodów, dla których osoby pracujące lub chcące pracować i zdolne do pracy nie znajdują zajęcia odpowiadającego ich aspiracjom i wymaganiom finansowym lub są też pozbawiane zatrudnienia. Do sytuacji, które mają wpływ na to zjawisko zaliczyć można:

• Przekształcenia własności państwowej w prywatną (Zakłady kablowe w Ożarowie, które stały się własnością Tele-Foniki).

• Restrukturyzacja lub likwidacja nierentownych gałęzi produkcji (np. górnictwo węgla kamiennego, hutnictwo) powodująca przymusową dezaktywację całych grup społeczno - zawodowych.

• Niedostosowanie poziomu i struktury kształcenia kadr do rzeczywistych potrzeb gospodarki i kultury narodowej, co skazuje część absolwentów na bezczynność zawodową lub/i konieczność przekwalifikowań.

• Duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych. Bezrobocie takie utrzymuje się przez wiele lat na wysokim poziomie.

• Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową. Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży.

• Zmiany w podaży zasobów siły roboczej wywołanych procesami demograficznymi (wyż demograficzny ludności w wieku produkcyjnym, migracje ludności).

• Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (np. niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu powodują utrudniania w znalezieniu zatrudnienia.

• Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia.

• Otwarcie rynku na konkurencyjne towary importowe, usługi, kapitał zagraniczny oraz napływ siły roboczej.

• Wprowadzenie utrudnień granicznych dla klientów rynku wschodniego, spadek ilości zamówień na towary a co za tym idzie ograniczenia produkcji i dodatkowe zwolnienia pracowników.

• Zniechęcenie prywatnych pracodawców do tworzenia nowych miejsc pracy poprzez podnoszenie podatków oraz dodatkowych świadczeń socjalnych dla pracowników.

• Ograniczanie zatrudnienia poprzez modernizację zakładów pracy, wprowadzanie nowszych technologii, które dają znaczne oszczędności pracy żywej, a tym samym prowadzących do redukcji osób o niższych kwalifikacjach i mniejszej przydatności do pracy.

• Niski poziom wykształcenia - brak chęci do podnoszenia swoich kwalifikacji i umiejętności.

• Spadek koniunktury (kryzys, recesja) powoduje spadek popytu na pracę, a więc zwiększenie zwolnień pracowniczych i spadek zatrudnienia.

• Sezonowość produkcji bezpośrednio lub pośrednio uzależnionej od warunków klimatycznych w takich dziedzinach, jak rolnictwo, cukrownictwo, przetwórstwo, budownictwo, a także na niektórych obszarach - turystyka.

• Czynniki wpływające na zjawisko bezrobocia

Na rozmiar bezrobocia wpływ mają czynniki społeczne, ponieważ jest to zjawisko wytworzone w społeczeństwie. Rozmiar bezrobocia zależy od systemu gospodarczego
i aktualnie prowadzonej polityki krajowego rynku pracy.

Zjawisko to związane jest zwykle z poziomem nowych inwestycji i trwałym zatrudnianiem pracowników w nowo powstałych i nowoczesnych zakładach pracy sektora publicznego lub prywatnego.

Istnieją problemy z zebraniem rzetelnych danych:

• Osoby pracujące nielegalnie mogą rejestrować się jako bezrobotne celem osiągnięcia korzyści z systemu pomocy społecznej.

• Osoby zdolne do pracy, którym niesłusznie przyznano zasiłki z tytułu niezdolności do pracy nie pracują choć są zdolne do pracy, nie znajdują się jednak w statystykach bezrobocia.

• W gospodarce centralnie planowanej, a rzadziej w rynkowej, zatrudnienie jest niewspółmiernie duże do potrzeb firmy. Jest to tzw. bezrobocie ukryte. Osoby te można byłoby zwolnić nie powodując większych strat w gospodarce, nie figurują one jednak w statystykach bezrobocia.

Kobiety i mężczyźni na rynku pracy

Dane prezentowane w niniejszym opracowaniu zostały zaczerpnięte z reprezentacyjnego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), z rejestrów bezrobotnych prowadzonych w urzędach pracy.

Ludność w wieku produkcyjnym tworzą kobiety w wieku
18-59 lat i mężczyźni w wieku 18-64 lata. Osoby w wieku
0-17 lat są zaliczane do grupy w wieku przedprodukcyjnym,
a kobiety w wieku 60 lat i więcej oraz mężczyźni w wieku 65 lat i więcej należą do grupy w wieku poprodukcyjnym.
W 2003 roku (stan na 31 XII) na 1000 kobiet w wieku produkcyjnym przypadały 684 kobiety w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym). Odpowiedni wskaźnik dla mężczyzn wynosił 498. Prognozy demograficzne wskazują, że liczba ludności w wieku produkcyjnym będzie rosła do 2010 r., a następnie obniżała się. Jednocześnie przewiduje się, że liczba ludności w wieku poprodukcyjnym, zarówno mężczyzn jak i kobiet, będzie systematycznie rosła.

Miernik wielkości bezrobocia

Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo
(tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) w danej kategorii ludności, wyrażony w procentach.

Aktywni zawodowo definiowani są przez GUS jako osoby pracujące plus osoby poszukujące pracy plus bezrobotni plus niepełnosprawni (z możliwością zatrudnienia w niektórych zawodach). Natomiast do aktywnych zawodowo cywili nie wlicza się pracowników: wojska, policji oraz służb ochrony państwa.

• Stopa bezrobocia w Polsce

		Dane
					== aktualne ==
		Miesiąc		2007-12	2008-01	2008-02	2008-03	2008-04	2008-05
				(wykres)	(wykres)	(wykres)	(wykres)	(wykres)	(wykres)
				(mapka)	(mapka)	(mapka)	(mapka)	(mapka)	(mapka)
Dolnośląskie	(wykres)	11,8%	12,1%	12,0%	11,6%	-	-
Kujawsko-Pomorskie	(wykres)	15,2%	15,5%	15,4%	15,0%	-	-
Lubelskie	(wykres)	13,0%	13,4%	13,3%	12,8%	-	-
Lubuskie	(wykres)	14,2%	14,6%	14,2%	13,6%	-	-
Łódzkie	(wykres)	11,5%	11,8%	11,6%	11,2%	-	-
Małopolskie	(wykres)	8,8%	9,1%	8,9%	8,6%	-	-
Mazowieckie	(wykres)	9,2%	9,3%	9,1%	8,9%	-	-
Opolskie	(wykres)	12,0%	12,4%	12,0%	11,4%	-	-
Podkarpackie	(wykres)	14,4%	14,8%	14,7%	14,2%	-	-
Podlaskie	(wykres)	10,7%	11,2%	11,0%	10,5%	-	-
Pomorskie	(wykres)	10,9%	11,1%	10,8%	10,4%	-	-
Śląskie	(wykres)	9,3%	9,5%	9,2%	8,7%	-	-
Świętokrzyskie	(wykres)	15,1%	15,3%	15,1%	14,7%	-	-
Warmińsko-Mazurskie	(wykres)	19,0%	19,6%	19,2%	18,4%	-	-
Wielkopolskie	(wykres)	8,0%	8,2%	7,9%	7,5%	-	-
Zachodniopomorskie	(wykres)	16,6%	17,0%	16,7%	16,0%	-	-













Ponad połowa badanych pozostających bez pracy (58,6 %,
a spośród ogółu badanych - 7,0%) twierdzi, że zarejestrowali się jako bezrobotni w urzędzie pracy. Są to częściej ludzie
o niższej pozycji materialnej, z gospodarstw domowych
o niewielkich dochodach per capita.

Walka z bezrobociem

Podstawą działania na rzecz ograniczania bezrobocia
i łagodzenia jego skutków, stały się programy rynku pracy,
w których wyróżniono:

1. programy pasywne - obejmujące zasiłki dla bezrobotnych oraz zasiłki i świadczenia przedemerytalne,

2. programy aktywne - obejmujące szkolenia, pożyczki dla bezrobotnych (na podjęcie własnej działalności gospodarczej) i dla zakładów pracy (na tworzenie dodatkowych miejsc pracy), prace interwencyjne i roboty publiczne (zatrudnienie na czas określony), przygotowanie zawodowe młodocianych (nauka zawodu, staże dla absolwentów), doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy.

Zminimalizowanie rozmiarów istniejącego bezrobocia, bądź też łagodzenie jego skutków, upatrywać można w:

1) wzmocnieniu polityki proinwestycyjnej (stymulowanie inwestycji)

2) ścisłym powiązaniu programów modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych z sytuacją na rynku pracy,

3) sterowaniu szkolnictwem zawodowym zgodnie z zapotrzebowaniem na rynku pracy,

4) zmianie polityki fiskalnej poprzez zmniejszenie podatków ( = rozwój firm = wzrost zatrudnienia)

5) stymulowanie rozwoju małych przedsiębiorstw i zatrudnienia na własny rachunek (rozwój rzemiosła),

6) racjonalnej ochronie obecnych miejsc pracy i tworzeniu nowych,

7) wspieraniu restrukturyzacji wsi i tworzeniu tam nowych miejsc pracy,

8) zachęcaniu absolwentów do ubiegania się o pracę , a nie o zasiłek

9) prowadzeniu optymalnej polityki współpracy gospodarczej z zagranicą oraz zwiększeniu konkurencyjności polskich produktów,

10) zmianie efektywności działania przez zmianę struktury wydatków Funduszu Pracy na programy pasywne i aktywne (a może nawet zamianie zasiłków na stypendia szkoleniowe)

11) zwiększenie efektywności programów aktywnych, umożliwiających jego uczestnikom podjęcie stałego zatrudnienia.

12) rozszerzeniu elastycznych form pracy poprzez dzielenie stanowisk, czasu pracy, zwiększeniu zatrudnienia krótkookresowego i doraźnego oraz zwiększeniu możliwości podejmowania przez bezrobotnych pracy w charakterze wolontariuszy (praca bez wynagrodzenia, ale możliwość zdobywania doświadczenia) jako przeciwdziałanie profesjonalizacji bezrobocia.

Sposoby poszukiwania pracy

Istnieje kilka sposobów poszukiwania pracy, którymi posługują się bezrobotni. Zaliczyć do nich możemy m.in.:

1) pośrednictwo PUP,

2) prywatne biura pośrednictwa,

3) zamieszczanie i odpowiadanie na ogłoszenia,

4) oczekiwanie na ogłoszenie naboru do pracy,

5) poszukiwanie zatrudnienia bezpośrednio w zakładach

pracy,

6) przez krewnych i znajomych,

7) staranie się o zorganizowanie własnego miejsca pracy,

8. uczestnictwo w testach, rozmowach kwalifikacyjnych.

Metody te stosowane są niejednokrotnie przez bezrobotnych w formie łącznej, albowiem zwiększają one jego szansę na szybsze znalezienie zatrudnienia.

Koszty bezrobocia w perspektywie społecznej

W dzisiejszych warunkach ekonomiczno - społecznych problem bezrobocia stanowi bardzo ważną kwestię społeczną. Podstawą egzystencji jednostek społecznych i ich rodzin są praca i dochody z pracy. Praca jest wyznacznikiem miejsca człowieka w społeczeństwie, czynnikiem kształtującym osobowość, który wpływa na fizyczny rozwój człowieka, wyzwala w nim inicjatywę i twórczą aktywność myślową. Dostarcza przeżyć estetycznych jak również przynosi radość
i zadowolenie.

Zagłębiając się w problem bezrobocia, zastanawiamy się więc jakie skutki wywiera ono na społeczeństwo ?

Po głębszej analizie dochodzimy do wniosku, iż owe konsekwencje można rozpatrywać w kilku płaszczyznach: ekonomicznej, społecznej, prawnej, politycznej, a także psychologicznej, zdrowotnej, etyczno - moralnej
i obyczajowej w odniesieniu do jednostek, rodzin, środowisk lokalnych i całego społeczeństwa, biorąc pod uwagę również zagrożenia bieżące i perspektywiczne.

Rodzina jako podstawowa komórka społeczna
a jednostka jako składowa część tej komórki bardzo dotkliwie odczuwa skutki bezrobocia. W momencie kiedy osoba pozostająca bez pracy pochodzi z rodzin wieloosobowych lub posiadających dzieci, krąg osób dotkniętych bezpośrednimi
i pośrednimi skutkami bezrobocia rozszerza się.

Bezrobocie ma istotny wpływ na funkcję emocjonalno
- ekspresyjną. W każdym społeczeństwie jest przyjęte, że to mężczyzna utrzymuje rodzinę. Zmiana tej sytuacji, zmiana ról w małżeństwie jest niejednokrotnie boleśnie odczuwalna przez dotychczasową „głowę rodziny”. Utrata pracy przez męża
i ojca, w początkowej fazie powoduje konsolidację rodziny, utrwala więzi, wyzwala chęć u starszych dzieci do niesienia pomocy, poczucia odpowiedzialności czy też zamiarów wcześniejszego podjęcia przez nie pracy. Jednak z upływem czasu pozycja bezrobotnego osłabia się, pojawiają się narastające konflikty. Bezrobotny traci swą pozycję
i autorytet w małżeństwie i rodzinie, obniża się status społeczny rodziny, a także status społeczny dzieci
w środowisku rówieśników. Narasta poczucie lęku o przyszłość własną i dzieci. Wszystko to naraża trwałość rodziny i nie sprzyja wypełnianiu niezwykle ważnej funkcji rodziny, jaką jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.

Bezrobocie powoduje przede wszystkim degradację ekonomiczną osób i rodzin. Gwałtowny spadek dochodów prowadzi do przymusowego oszczędzania, a często rezygnację z zaspokajania niektórych potrzeb, zmusza do korzystania
z finansowej i rzeczowej pomocy zewnętrznej (głownie rodzin i ośrodków pomocy społecznej), zaciągania pożyczek, zalegania z opłatami za czynsz i inne.

Najdotkliwiej ekonomiczne skutki bezrobocia odczuwają rodziny wielodzietne i niepełne, w których utrata pracy głównego żywiciela, oznacza niemal natychmiastowe pogorszenie i tak na ogół trudniejszych od przeciętnych warunków życia. Problemy w realizacji ekonomicznej funkcji rodziny, zagrażają realizacji jej funkcji opiekuńczo
- wychowawczej. Trudności w opłacaniu pozarodzinnych form opieki nad dziećmi lub rezygnacja z usług placówek oświatowych i edukacyjnych, a także ze zorganizowanych form wypoczynku i rekreacji, wpływa na sytuację dzieci
w rodzinach bezrobotnych. Skutki bezrobocia dorosłych nie tylko zmieniają bieżącą sytuację dzieci, ale mogą zaważyć na ich przyszłych losach w związku z ograniczonymi możliwościami realizacji planów edukacyjnych.

Depresja materialna wpływa również na zahamowanie tworzenia rodziny. Wielu ludzi pozostaje w stanie wolnym
z obawy przed niepewnością ekonomiczną. Młodzież, która decyduje się na związek małżeński, przesuwa decyzję posiadania potomka w czasie, tłumacząc się koniecznością „ustawienia się w życiu”. Decydują się na jedno dziecko lub zupełnie rezygnując z posiadania dzieci. Powoduje to dość szybkie starzenie się społeczeństwa, a co za tym idzie brak możliwości wypracowania kapitału emerytalnego.

Kategorią szczególnie zagrożoną skutkami bezrobocia jest młodzież - głównie absolwenci. Bezrobocie przede wszystkim zniekształca ich proces aktywizacji zawodowej. Opóźnia a często uniemożliwia ekonomiczne i społeczne usamodzielnienie się młodzieży, prowadzi do deprywacji materialnej typu ubytkowego i typu aspiracyjnego oraz znacznych zakłóceń w sferze psychospołecznej. Bezrobocie
- zwłaszcza długotrwałe - powoduje dewaluację kwalifikacji zawodowych, obniża aspiracje edukacyjne , osłabia wolę pracy i zdolność do podejmowania wysiłku w celu pozyskania zarobkowego źródła utrzymania. Bezrobotny staje się mniej interesujący dla pracodawcy. Sytuacja taka sprzyja frustracji, wywołuje apatię lub agresję, rodzi obojętność
i osłabia poczucie więzi rodzinnych i społecznych oraz hamuje rozwój osobowości. Bezczynność i nieuregulowany tryb życia wyzwalają w młodzieży zachowania dewiacyjne
i patologiczne, które znajdują swoje ujście w alkoholizmie, nikotynizmie, narkomanii oraz prostytucji i przestępstwach kryminalnych. Bezrobocie może być także przyczyną tworzenia się subkultur młodzieżowych jako formy ucieczki od rzeczywistości.

Brak perspektyw zatrudnienia oraz możliwości dodatkowego zarobkowania - zwłaszcza w małych ośrodkach - powoduje degradację pozycji społecznej bezrobotnych; długotrwała bezczynność zawodowa wywiera negatywny wpływ na samopoczucie i stan ich zdrowia. Budzi obawy o los własny i najbliższych, rodzi poczucie braku chęci do życia.

Pozytywne społeczne skutki bezrobocia

Bezrobocie kojarzone jest często tylko z negatywnymi zjawiskami społecznymi i ekonomicznymi. Istnieje jednak jego pozytywny aspekt w przypadku krótkotrwałego pozostawania bez pracy.

Bezrobocie wynikające z restrukturyzacji makropolityki państwa ma dobry wpływ na całą gospodarkę:

- obniża inflację,

- wzmacnia dyscyplinę pracy,

- wymusza restrukturyzację poszczególnych firm i całych

branż,

- osłabia siłę polityczną i pozycję przetargową związków

zawodowych i monopolistów.

Krótkotrwałe bezrobocie ma również wpływ na racjonalizację zatrudnienia - relokacja siły roboczej, redukcja nadmiernego zatrudnienia połączona z kierowaniem pracowników tam gdzie ich praca będzie wydajniejsza, zgodnie z potrzebami rynku.

Możliwość swobodnego zakupu siły roboczej na rynku, czyli występowanie bezrobocia wspomaga również procesy restrukturyzacji i inwestowania.

W przypadku bezrobocia frykcyjnego zmienia się stosunek wobec pracy. Pracownicy wykazują większą dbałość
o posiadane zajęcie, nie lekceważą obowiązków, są wydajniejsi, bardziej zdyscyplinowani i zmobilizowani do lepszej pracy. Świadomość istnienia bezrobocia zachęca młodych do racjonalnego wyboru zawodu i ciągłego podnoszenia kwalifikacji, natomiast osoby w wieku produkcyjnym do stałego doskonalenia się w kierunkach adekwatnych do potrzeb rynku.

Osoby, które stracą pracę zyskują więcej wolnego czasu, którego wykorzystanie zależy od ich sytuacji materialnej oraz osobowości. Na przykład kobiety, które mają wiele obowiązków domowych, mogą go wykorzystać na zapanowanie nad życiem rodzinnym. Osoby ceniące swobodę dysponowania swoim czasem mogą zrezygnować

z poszukiwania stałej pracy, a jedynie dorabiać, tak by móc się utrzymać.

W rzeczywistości jednak takich osób jest bardzo niewiele.

Podsumowanie

Bezrobocie jest jednym z najpoważniejszych
i największych problemów gospodarczych naszego kraju. Od wielu lat jest przedmiotem zainteresowania socjologów
i psychologów, ponieważ ze względu na swoje następstwa stanowi poważny problem społeczny. Jest zjawiskiem negatywnym, gdyż oznacza marnotrawstwo zasobów siły roboczej (czynników wytwórczych). Bezrobotni nie wytwarzają dóbr i usług, ale uczestniczą w ich podziale. Otrzymują zasiłki wypłacane z budżetu państwa, który dodatkowo ponosi straty z tytułu nie płaconych przez bezrobotnych podatków. Bezrobocie prowadzi do pogorszenia warunków życiowych bezrobotnych i ich rodzin, do stopniowej utraty kwalifikacji, frustracji i zjawisk patologicznych. Bezrobocie wywiera również skutki pozytywne, jeżeli prowadzi do zachowania elastyczności podaży siły roboczej, umacniania dyscypliny pracy oraz hamowania nadmiernego wzrostu płac. Jest niewątpliwie jednym z najpoważniejszych problemów współczesnych gospodarek. Pomimo, że bezpośrednio dotyczy ono względnie małej części ludności, to z konsekwencjami musi borykać się całe społeczeństwo.

BIBLIOGRAFIA:

1. Kurzynowski A. - „Polityka Społeczna”. Warszawa 2003.

2. Tyszka Z. - „Rodzina w świecie współczesnym - jej znaczenie dla jednostki i społeczeństwa”. Warszawa 1995.

3. Graniewska D. - „Ubóstwo a realizacja podstawowych funkcji rodziny”

Polityka Społeczna, Nr 3. 1994

4. Kawula S. - „Rodzina jako grupa i instytucja opiekuńczo - wychowawcza”. Olsztyn 1990.

5. Aulejtner J., Głąbicka K. - „Polityka Społeczna - pomiędzy opiekuńczością a pomocniczością”. Warszawa 2000.

6. http//www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2008/K_037_08.PDF.

7. http//www.google.pl

8. http://www.feminoteka.pl/readarticle.php?article_id=16

9. http://www.wup.torun.pl/statystyka/polska_stopa.php

Stan Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia w końcu lutego 2008 r. w woj. małopolskim
WOJ. MAŁOPOLSKIE	115,2	8,9
Podregion krakowski	18,2	8,0
Bocheński	2,6	7,5
Krakowski	6,0	7,6
Miechowski	1,6	7,7
Myślenicki	3,6	8,5
Proszowicki	1,4	7,4
Wielicki	3,0	9,6
Podregion m. Kraków	14,7	3,9
m. Kraków	14,7	3,9
Podregion nowosądecki	37,4	13,4
Gorlicki	7,0	16,2
Limanowski	7,6	16,8
Nowosądecki	10,5	17,4
Nowotarski	6,1	9,9
Tatrzański	2,0	7,7
m. Nowy Sącz	4,2	10,0
Podregion oświęcimski	25,2	11,0
Chrzanowski	5,6	13,5
Olkuski	5,8	12,8
Oświęcimski	5,8	10,8
Suski	2,6	8,4
Wadowicki	5,3	9,4
Podregion tarnowski	19,8	11,3
Brzeski	4,1	12,4
Dąbrowski	4,3	18,0
Tarnowski	7,4	11,9
m. Tarnów	4,0	7,2

---