FIL
Predestynacja
Predestynacja, przeznaczenie, pojęcie filozoficzno-teologiczne oraz teoria, wg której pośmiertne losy człowieka, zbawienie lub potępienie, są od niego niezależne, ustalone przez bóstwo, Boga. Jej początków należy szukać w religiach antycznych (np. grecka Ananke, rzymskie Fatum).
W filozofii i teologii katolicyzmu doktryna predestynacji została sformułowana przez św. Augustyna. Wg niego nie ma ludzi godnych łaski, przyznanie bowiem człowiekowi możliwości współdziałania w zbawieniu byłoby pomniejszeniem Boga. Ludzi dzieli na tych, którzy dostąpili łaski i tych, którym nie została ona dana, choć jedni i drudzy na nią nie zasłużyli. Ale przez to jedni są dobrzy, a drudzy źli. Dwojakie jest zatem przeznaczenie ludzi: złym należy się kara, będą więc ukarani i potępieni, dobrzy zaś będą zbawieni. Tak sformułowana zasada predestynacji była przedmiotem sporów filozoficznych i teologicznych, przyczyną rozłamów w religiach.
Łaska, pojęcie znane we wszystkich religiach, związane z zabiegami ofiarniczymi i oczyszczeniowymi, oznaczające pomoc i opiekę ze strony bóstwa. W wierzeniach pierwotnych oznacza przychylność sił nadnaturalnych w odniesieniu do życiowych, losowych spraw człowieka. Wraz z rozwojem religii pojęcie łaski rozszerzono na kwestie eschatologiczne i połączono z kwestią przebaczenia win i zbawienia.
Zagadnienie łaski zajmuje centralne miejsce w filozofii chrześcijańskiej, teologii i doktrynie Kościoła. Św. Augustyn wiązał łaskę z procesem poznania, z "illuminatio", jakiej Bóg udziela duszy. Zagadnienie łaski w augustianizmie stanowi kamień węgielny chrześcijańskiej nauki o intuicji.
Łaska oświecenia wg św. Augustyna przypada dobrym. Przygotowanie do oświecenia wymaga oczyszczenia serca. Przez tak rozumianą łaskę stworzył Augustyn podstawy mistycyzmu chrześcijańskiego. Pojęcie łaski odegrało też istotną rolę w etyce św. Augustyna ("teodycea"). Dobro wg niego jest rzeczą łaski. Dobrzy są jedynie ci, co dostąpili łaski. Są więc dobrzy nie z siebie, lecz z łaski Bożej, łaska zaś jest "dana za darmo", człowiek bez niej nie może czynić dobra, ale też nie może na nią zasłużyć. Łaska jest przyczyną, że ludzkość dzieli się na dwie kategorie, zbawionych i potępionych - na "civitas Dei" ("państwo Boże") i "civitas terrena" ("państwo ziemskie").
Zagadnienie łaski stało się przedmiotem etyki i dogmatyki Kościoła. Pojęcie łaski odgrywa również poważną rolę w hinduizmie, buddyzmie i islamie.
New Age (Nowa Era, Era Wodnika, Nowa Epoka), ruch filozoficzno-religijny. Powstał na początku lat 70. XX w. w USA. New Age za swojego duchowego protoplastę uznaje jezuitę, antropologa i filozofa, P.T. de Chardin. Za prekursora ruchu uważa się również C.G. Junga, psychoanalityka, fascynującego się myślą filozoficzno-religijną Wschodu, który twierdził, że po okresie wpływu ery Ryby, podczas której świat jest kierowany przez archetypowy motyw wrogich braci, nastanie era Wodnika i pojawi się próba pogodzenia przeciwieństw.
System organizacyjny New Age jest niejasny, nie posiada on zwartej struktury i jednolitego kierownictwa. Liczba zwolenników ruchu nie jest dobrze znana. O jego dynamice świadczą podawane w setkach tys. nakłady książek i broszur propagujących idee New Age. Do głównych teoretyków i organizatorów należą m.in.: M. Ferguson, F. Capra, C.H. Godefroy.
Wykładnia programowa New Age jest zawarta w dziele M. Ferguson The Aquarian Conspiracy (Konspiracja Wodnika). Zgodnie z opinią F. Capry, New Age jest propozycją nowego stosunku wobec świata i człowieka w sytuacji, gdy w wyniku nowych odkryć naukowych, przede wszystkim poeinsteinowskiej fizyki, obalona została wizja świata jako samoregulującego się mechanizmu.
Teoretycy New Age, stojąc na gruncie synkretyzmu doktryn religijnych i filozoficznych, starają się tworzyć nową teorię poznania, opartą na wierze, intuicji, mistyce. Człowiek powinien żyć w zgodzie z powszechnym rytmem Wszechświata i organicznej Ziemi. Podobnie do buddyzmu, taoizmu i innych nurtów filozofii hinduskiej oraz niektórych europejskich wyklucza się istnienie osobowego Boga. Filozofię New Age cechuje okultyzm, psychoanaliza, naturalizm, spirytualizm, panteizm, metempsychoza do astrologii, kabały, kontemplacji, magii, psychoterapii.
Na podstawie gnozy, kabały, egzystencjalizmu, fenomenologii, filozofii dialogu oraz myśli hinduistycznej, buddyzmu, taoizmu i jogi tworzone są nowe pojęcia, nowy obraz świata i zasady jego rozumienia.
New Age proponuje wizję świata jako żywej, wciąż ewoluującej świadomości. W świecie takim zostaną przezwyciężone nie tylko odwieczne kategorie wprowadzone przez gnozę wczesnochrześcijańską: światłość i ciemność, Bóg i materia, zło i dobro, ale także przedmiot i podmiot poznania. Znikną pojęcia: człowiek, osoba, historia, a więc nie będzie grzechu, winy i kary za grzech ani też różnic pomiędzy Bogiem, człowiekiem, Kosmosem, ciałem i duszą.
Zaniechanie starego, naukowego obrazu świata przywróci, zdaniem New Age, miejsce ludziom w obrębie przyrody - żywej, wciąż zmieniającej się jedności. Przemiana świadomości ma nastąpić właśnie w Nowej Erze - Epoce Wodnika, która jest fazą: 1) demistyfikacji wszystkiego, co oddzielało człowieka od świata i człowieka od człowieka, 2) odrzucenia bogów i pośredników pomiędzy nimi a człowiekiem: proroków, mistrzów, guru, kapłanów, ojców i matek itp., 3) przeżywania ścisłego związku pomiędzy ludzką jaźnią a Wszechświatem czy energią kosmiczną, 4) uwolnienia od fanatycznych mniejszości, pragnących panować nad innymi, 5) wyzwolenia życia erotycznego (w przeciwieństwie do minionej fazy Ryby) z represyjnych ideałów dziewiczości, obowiązku czystości i nadania mu nowych znaczeń.
New Age jest postrzegana przez różne organizacje wyznaniowe jako zagrożenie ich interesów religijnych - doktryna i organizacja, która może stać się religią XXI w. Kościoły, w tym Kościół katolicki, ostrzegają przed przejmowaniem jej idei.