polityka społeczna


ZAKRES TEMATYCZNY PRZEDMIOTU:

CEL DYDAKTYCZNY PRZEDMIOTU:

Wiadomości: poznanie zakresu zainteresowania polityki społecznej i jej zadań wynikających ze zmian zachodzących w gospodarce i społeczeństwie;

Umiejętności: identyfikowanie celów polityki społecznej oraz wzajemnych uwarunkowań pomiędzy sferą gospodarczą a społeczną.

SŁOWA KLUCZNOWE:

Polityka społeczna,

Poziom i jakość życia,

System zabezpieczenia społecznego,

Bezrobocie,

Zjawiska patologii społecznej.

LITERATURA:

  1. Zadania społeczne. Red. Z. Pisz, AE Wrocław 1999

  2. Zabezpieczenie społeczne. Red. Z. Pisz, AE Wrocław 1998

  3. Golinowska St.: Polityka społeczna w gospodarce rynkowej, PWE 1994

  4. Czasopisma:

ZALICZENEI PRZEDMIOTU:

Egzamin z całości przedmiotu.

  1. Polityka społeczna (PS) jako działalność praktyczna oraz dyscyplina naukowa

  2. Zakres przedmiotowy polityki społecznej

  3. Cele polityki społecznej

  4. Interdyscyplinarność polityki społecznej

  5. Doktryny jako system wartości polityki społecznej

  6. Modele polityki społecznej

  7. Podmioty polityki społecznej

  8. Zmiany w polityce społecznej po roku 1989

Ad 1. PS jako działalność praktyczna oraz dyscyplina naukowa

Geneza - polityka społeczna - działalność praktyczna i dyscyplina naukowa, jest kategorią historyczną, powstałą w II poł. XIX w. w ustroju kapitalistycznym.

Przesłanki do powstania PS przedstawiają się następująco:

  1. Rozwój kapitalizmu zaostrzył istniejące sprzeczności między interesami klas;

  2. Zjawisko industrializacji wywołało negatywne skutki - narastały problemy społeczne;

  3. Zmieniająca się rzeczywistość rodziła potrzebę naukowego wyjaśnienia procesów przemian.

Jest wiele definicji polityki społecznej, choć istota ta sama.

Definicje PS według:

Definicja Rosner'a i Szuberta są do siebie podobne, definicja Secomskiego podkreśla aspekt ekonomiczny.

Wszystkie definicje PS ukazują ją jako działalność praktyczną (ujęcie praktyczne).

Def.: PS jako nauka - jest zobowiązana do badania, we współdziałaniu z innymi dziedzinami nauki, warunków bytu i pracy społeczeństwa między innymi pod kontem ustalenia ich wpływu na rozwój gospodarczy oraz zapobiegania lub ograniczania zagrożeń związanych z tym rozwojem.

Ad 2. Zakres przedmiotowy PS

Kategorie teoretycznej działalności:

Kategorie praktycznej działalności:

Potrzeby odpowiadające PS:

  1. praca zgodna z kwalifikacjami - polityka zatrudnienia

  2. zapewnienie odpowiedniego dochodu z pracy - polityka zatrudnienia

  3. bezpieczne i higieniczne warunki pracy - polityka zatrudnienia

  4. ochrona zdrowia - polityka zdrowotna

  5. odpowiednie warunki mieszkaniowe

  6. możliwość wypoczynku i kulturalnego rozwoju w czasie wolnym od pracy.

Sfery zainteresowań PS:

  1. warunki życia ludności (materialne, pozamaterialne)

  2. stosunki międzyludzkie (w środowisku pracy, zamieszkania itp.)

  3. struktura społeczna (wyrównywanie różnic społecznych)

Sfery zainteresowań wg Supińskiej:

    1. praca

    2. dobrobyt

    3. kultura społeczna

    4. ład społeczny

Ad 3. Cele PS jako działalności są następujące:

  1. wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokojenie potrzeb ludności
    w różnym wieku, optymalnie w danych warunkach;

  2. tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw;

  3. usuwanie nierówności społecznych (ochrona ekonomicznie i socjalnie najsłabszych grup ludności);

  4. kształtowanie stosunków społecznych (organizowanie postępu społecznego w skali mikro i makro);

  5. asekurowanie przed ryzykami życiowymi;

  6. zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa socjalnego;

  7. zwalczanie i zapobieganie patologii społecznej.

Ad 4. Interdyscyplinarność PS

(Interdyscyplinarność - korzystanie z dorobku innych nauk)

Polityka społeczna wyłoniła się z ekonomii w II połowie XIX w. - „córka ekonomii”, miała realizować poprawę warunków życiowych najsłabszych grup społecznych.

Występują zależności pomiędzy polityką społeczną a polityką ekonomiczną (gospodarczą), (następuje sprzężenie zwrotne) - polityka ekonomiczna dostarcza określonych środków dzielonych przez PS, które przyczyniają się do rozwoju gospodarczego (np. kursy dla bezrobotnych).

Polityka społeczna powiązana jest również z innymi dziedzinami naukowymi i wykorzystuje uzyskane wiadomości z tych nauk, tzn.:

Powiązania:

Ad 5. Doktryny PS

  1. LIBERALIZM

  2. KATOLICYZM

  3. SOCJALIZM

  4. KONSERWATYZM

Funkcje doktryn:

    1. Demaskują i oceniają dolegliwości życia społecznego (zbiorowego);

    2. Konstruują programy poprawy istniejącej rzeczywistości;

    3. Wprowadzają ład w chaos społeczny i regulują stosunki międzyludzkie,

    4. Odgrywają rolę przewodnika wyznaczającego cele i kierunki działania;

    5. Prowadzą do zjawiska rozpowszechniania w społeczeństwie danych systemów wartości (np. idei sprawiedliwości społecznej, równości, solidarności, samodzielności).

LIBERALIZM

Doktryna ta charakterystyczna jest dla ustroju kapitalistycznego, w okresie wolnej konkurencji.

Opiera się na zasadach:

Liberałowie podkreślają, że człowiek nieskrępowany w swej inicjatywie dąży do zaspokojenia swoich ambicji (do samorealizacji), czyli do max zysku i min. Strat.

Państwo powinno spełniać rolę stróża nocnego, a jego ingerencja może ograniczać elastyczność jednostki lub ją ubezwłasnowolnić.

Realizowana jest tu polityka empiryczna :

SOCLIBERALIZM

Doktryna ta odpowiada socjalistycznej gospodarce rynkowej.

W ustroju tym możliwa jest interwencja państwa w życie społeczne, w mechanizm rynkowy, lecz do określonej granicy tzn. do nienaruszalności mechanizmu rynkowego.

Opiera się na zasadach:

    1. Zasadzie państwa socjalnego - państwo ma obowiązek zapewnienia obywatelom pewnego poziomu bezpieczeństwa socjalnego i ekonomicznego powiązanego z poziomem bytu odpowiadającemu godności człowieka. Państwo ma konstytucyjny obowiązek wyrównywania dysproporcji życia.

    2. Zasadzie pomocniczości (subsydiarności) - Decentralizacja władzy w myśl idei „tyle społeczeństwa ile można, tyle państwa ile jest konieczne”. Wspiera się własność prywatną i sprzyja wyzwalaniu inicjatyw obywatelskich [status na rynku pracy-prawo do świadczeń].

    3. Solidarności - opera się na zabezpieczeniu społecznym, w skład którego wchodzą: ubezpieczenie społeczne, pomoc społeczna.

Pojawia się problem nadopiekuńczości.

SOCJALDEMOKRATYZM

Źródłem problemów socjalnych jest struktura społeczno-gospodarcza, wg tej doktryny działania PS powinny zmierzać do stworzenia systemu, w którym dzięki solidarnej współpracy wszystkich potrzeby każdej jednostki zostaną zaspokojone na odpowiednim poziomie.

Polityce społecznej wg tej teorii postuluje się nadanie jej charakteru redystrybucyjnego, bez granic zaangażowani państwa w działalność socjalną. Socjaldemokracji uważają, że mechanizm rynkowy nie jest wystarczający, ingerencja państwa jest konieczna.

w oparciu o tą doktrynę powstała koncepcja państwa opiekuńczego.

Ad 6. Modele PS

Analiza realizowanej polityki społecznej w długim okresie pozwala wydobyć modelowy obraz różnych systemów polityki społecznej, wywodzących się z różnych filozofii społecznych.

W Europie rozróżnia się 3 podstawowe modele:

    1. model skandynawski, zwany modelem instytucjonalnej polityki społecznej lub redystrybucyjnym;

    2. model kontynentalny, zwany modelem neokonserwatywnym lub socliberalnym;

    3. Model liberalny, lub inaczej rezydualny (marginalny).

Tym, co pozwala wyróżnić te modele, to przede wszystkim różny układ instytucji polityki społecznej: państwa, organizacji społecznych, samorządu lokalnego i innych instytucji samorządowych, organizacji świata pracy, kościoła i organizacji religijnych, instytucji rynkowych, rodziny.

Ważnym uzupełnieniem kryteriów instytucjonalnych jest zakres redystrybucji dochodów związanych z realizacją celów polityki społecznej.

Model instytucjonalny (the institutional redistibutive model of social policy)

Polega na zintegrowanej działalności polityki społecznej w ramach danego społeczeństwa. Powstaje coś w rodzaju instytucji, państwo zaś nie wyznacza żadnych granic swojego zaangażowania w działalność socjalną. Odpowiedzialność za zagwarantowanie dobrobytu i bezpieczeństwa każdej jednostki ponosi społeczeństwo. Rodzina wolny, rynek nie są w stanie zapewnić każdemu zaspokojenia potrzeb na wymaganym poziomie. Stąd planowa działalność państwa zastępuje mechanizmy rynku w zaspokajaniu potrzeb. Polityka społeczna ma w tym wypadku uniwersalny charakter, polegająca na posiadaniu pełnych uprawnień przez wszystkich obywateli do przyzwoitego standardu życia. Mają oni również pełne prawo do świadczeń socjalnych bez spełniania jakichkolwiek warunków wstępnych. W modelu tym polityka społeczna spełnia funkcje redystrybucji dochodów, co ma stwarzać możliwość dostępu do świadczeń według kryterium potrzeb, niezależnie od funkcjonowania rynku i udziału własnego poszczególnych ludzi.

Skala redystrybucji musi być duża, aby udźwignąć szerokie socjalne zobowiązania państwa. Dokonuje się według kryterium maksymalnego wyrównania społecznego tworząc społeczeństwo egalitarne.

Dla tego kierunku charakterystyczny jest model rodziny z kobietą pracującą, istnieje w nim państwowy system ubezpieczeń społecznych, na ogół typu zaopatrzeniowego (finansowanego z podatków), a instytucje rynkowe i dobroczynne działają na marginesie systemu. Zasada wyrównania społecznego obowiązuje w znacznej mierze także na obszarze gospodarki.
W modelu tym mamy bowiem do czynienia z gwarancją pełnego zatrudnienia oraz solidarnościowa polityką płac. Oznacza to znaczne ograniczenia dla funkcjonowania mechanizmu rynkowego albo wręcz jego odrzucenie.

Negacja mechanizmu rynkowego doprowadza z czasem do pogorszenia trendów efektywnościowych w gospodarce i konieczność rewizji zasady maksymalnego wyrównywania oraz socjalnych zobowiązań państwa.

W tej fazie rozwoju historycznego znalazły się społeczeństwa, które ten model realizowały, a więc państwa realnego socjalizmu oraz Szwecja.

Model marginalny ( the residual welfare model of social policy)

Opera się na założeniu, że rynek prywatny i rodzina stanowią naturalne kanały, za pomocą których potrzeby ludzkie powinny być zaspokajane. Jeżeli tak się nie dzieje, dopuszcza się wkroczenie polityki społecznej, ale traktowanej jako rozwiązanie doraźne. Przyjmuje się w tym modelu, że zdecydowana większość społeczeństwa jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby socjalne przy ewentualnej pomocy rodziny i organizacji charytatywnych. Stąd rozbudowa państwowej polityki społecznej jest traktowana jako niepotrzebna, niosą za sobą negatywne skutki w postaci utraty motywacji czy też osłabienia moralności.

Państwo powinno interweniować tylko w ostateczności. Polityka społeczna składa się przede wszystkim z działań o charakterze selektywnym, natomiast świadczenia socjalne są z reguły fakultatywne, zależne od osiągniętego standardu materialnego osoby korzystającej.

Model socliberalny

Jest to model wprowadzający zasady i mechanizmy wyrównywania społecznego do gospodarki rynkowej w taki sposób, aby jej nie szkodzić, a tam gdzie się daje - wspomagać ją.

Istotą tego modelu jest utrzymywanie takich proporcji między odpowiedzialnością państwa za realizację polityki społecznej i innych jej podmiotów - związków zawodowych, pracodawców, organizacji kościelnych, samorządowych, organizacji lokalnych - a rodziną, aby nie zmniejszać motywacji i dążeń indywidualnych do samodzielnego zabezpieczenia swego bytu oraz przezorności na wypadek wystąpienia ryzyka socjalnego. Ponadto organizowanie różnych form zabezpieczenia społecznego nie jest oderwane od motywacji do tworzenia wydajnych źródeł środków n cele socjalne. Niemcy mówią o zasadzie „świadczenie za świadczenie”, co oznacza, że każdy wydatek socjalny musi mieć pokrycie w dopływie środków na ten cel, środków powstałych w wyniku pracy.

W modelu społecznej gospodarki rynkowej mamy do czynienia zarówno z zasadą socjalnych zobowiązań państwa, zasadą solidarności jak i zasadą subsydiarności. W społeczeństwach, w których zasada subsydiarności istotnie wpływa na rozwiązywanie problemów socjalnych, rozwijają się liczne organizacje społeczeństwa obywatelskiego, które samodzielnie podejmują działania w obszarze polityki społecznej. Wszystkie zasady, mechanizmy i instytucje socjalne w tym modelu nie mogą naruszać własności prywatnej i zdominować ekonomiczne kryteria gospodarki rynkowej. Efektywność i wzrost gospodarczy daje bowiem szanse na korzyści dla wszystkich.

W modelu tym polityka społeczna stanowi dodatek do ekonomii, natomiast potrzeby społeczne mają być zaspokajanie na podstawie kryterium zasług i wydajności. Opiera się ten model na wzorach ubezpieczeń prywatnych. Nacisk jest przede wszystkim położony nie na pomoc jako taką, ale raczej na samopomoc społeczną. Jednostki, a również różne grupy społeczno-zawodowe, są stymulowane do samodzielnego zapewnienia sobie ochrony przed różnymi zdarzeniami losowymi. Forma postulowaną są dobrowolne ubezpieczenia. Zakres ochrony społecznej zależy w tym modelu od działań własnych ludzi, efektywność świadczeń zaś od długości stażu pracy bądź wysokości opłacanych składek ubezpieczeniowych.

Wyszczególnienie

Model liberalny

Model redystrybucyjny

Naczelne wartości ideologiczne

Wolność jednostki,

indywidualizm

Sprawiedliwość społeczna,

kolektywizm

Pierwszoplanowe kryterium postępu

Efektywność ekonomiczna

Równość społeczna

Preferowany typ własności

Własność prywatna

Własność publiczna

Główna zasady organizowania życia społecznego

Żywiołowość, swobodna gra sił, system rynkowy, tendencja decentralistyczna

Planowanie, interwencjonizm, system opiekuńczy, tendencja centralistyczna

Reperkusje w obszarze PS

    1. akcent na działanie charytatywno-filantropijne;

    2. prymat spożycia indywidualnego;

    3. trend elitarny (pogłębianie dysproporcji społecznych)

  1. planowane przekształcenie struktur społecznych

i kompleksowe rozwiązanie kwestii społecznych;

2) prymat spożycia zbiorowego

3) trend egalitarny (osiąganie równości społecznej)

Ad 7. Podmioty polityki społecznej i ich klasyfikacja

Podmioty polityki społecznej to osoby prawne, które w swoim obszarze kompetencji działają na rzecz wyrównywania szans życiowych ludzi potrzebujących lub (i) na rzecz poprawy ich położenia materialnego.

Można je sklasyfikować w kilku grupach:

- Podmioty państwowe mają za zadanie porządkowanie życia społecznego, tworzenie osłon socjalnych na poziomie ekonomicznych możliwości budżetu. Ich zadaniem jest także wyrównywanie szans życiowych zgodnie z zasadą konstytucyjnej sprawiedliwości.

- Podmioty pozapaństwowe mają na celu wszechstronne uzupełnianie działań państwa na rzecz grup najsłabszych ekonomicznie.

Podmioty o zasięgu krajowym można podzielić na :

W obszarze polityki społecznej w Sejmie działają Komisje:

Polityki Społecznej; Rodziny; Edukacji; Nauki i Młodzieży; Łączności z Polakami za Granicą; Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej; Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej; Zdrowia; Mniejszości Narodowych i Etnicznych.

W obszarze polityki społecznej w Senacie działają Komisje:

Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej; Spraw Emigracji i Polaków za Granicą.

0x08 graphic
0x08 graphic
PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic


Ad 8. Zmiany w polityce społecznej po roku 1989

Dokumenty odnośnie polityki społecznej:

1) maj 1990 r. - tzw. tezy polityki społecznej, dokument MPiPS (Ministerstwa Pracy
i Polityki socjalnej), (pierwszy dokument opracowany przez rząd);

Istota zagadnienia:

      1. państwo ma tworzyć poszczególnym jednostkom i wspólnotom warunki do pełnego rozwoju (ma zaspokajać potrzeby elementarne
        i stwarzać warunki do samorealizacji).

      2. Podkreślano, że bardzo istotna jest wolność jednostki (w przeciwieństwie do epoki realnego socjalizmu).

2) lipiec 1990 r. - dokument: założenia programu działań w zakresie polityki socjalnej do 2000 r.

(dokument ten miał zawierać podstawowe cele, zadania programowe PS na okres 10 lat).

3) 1992 r. pakiet gwarancji socjalnych

Tezy zawarte w tym dokumencie utrwalały dotychczasowy przyjęty kierunek zmian w PS

GŁÓWNY KIERUNEK ZMIAN W POLITYCE SOCJALNEJ CHARAKTERYZOWAŁ SIĘ:

0x01 graphic
traktowanie PS jako instrumentu wspomagającego przekształcenia gospodarcze służącego łagodzeniu społecznego sporu przed zmianami;

0x01 graphic
kontynuowanie działań zmierzających do ograniczenia roli państwa we wszystkich dziedzinach PS bez wskazania, które podmioty zadania te przejmą;

0x01 graphic
nie wyznaczono tych dziedzin i sfer działania, w których rola państwa była i pozostanie dominująca oraz takich, z których państwo będzie stopniowo się wycofywać;

0x01 graphic
poszukiwanie środków na opłacenie usług społecznych u ich użytkowników.

Z założeń nowo tworzonego ustroju wyłoniła się nowa rola państwa, przestało ono być opiekunem, od początku lat 90-tych to jednostka powinna martwić się o swój byt.

W pierwszym okresie transformacji podjęto III grupy działań (trzy kierunki działań):

I. stworzenie efektywnego systemu ochrony socjalnej i gwarancji dochodowych:

II. drugi kierunek działań - dotyczy zjawiska bezrobocia,

Koncentrowano się na zapewnieniu środków dla bezrobotnych (zasiłki dla bezrobotnych)- działalność osłonowa, a nie na kreowaniu nowych miejsc pracy;

III. trzeci kierunek działań miał na celu dostosowanie programów socjalnych do tworzonej gospodarki rynkowej

Dotychczasowe dokumenty odnoszące się do PS nie przedstawiały kompleksowego podejścia do rozwiązywania kwestii związanych z polityką społeczną.

4) 1995 r. - dokument - strategia dla Polski (profesor Kołotko)

Jednym z głównych celów było stworzenie stabilnego systemu zabezpieczenia społecznego o przejrzystych zasadach finansowania i uzyskiwania świadczeń.

W okresie późniejszym pojawiły się bardziej konkretne dokumenty dotyczące regulacji określonych dziedzin polityki społecznej

Późniejszy okres transformacji - konkretyzacja reform.

Dokumenty dotyczące reformy ubezpieczenia społecznego:

5) maj 1995 r. - program reformy ubezpieczenia społecznego MPiPS

6) 1995 r. - program Ministerstwa Finansów

7) 1996 r. - program Solidarności (NSZZ - Solidarność)

8) 1997 r. - program Unii Wolności

9) lata 1995 - 1996 - reformy odnośnie opieki zdrowotnej - dwa projekty ustaw:

    1. jeden projekt pojawił się w kręgu ekspertów w komisji zdrowia przy NSZZ -Solidarność

    2. drugi w Ministerstwie Zdrowia

10) 1-IX-97 r. - regulacja prawna dotycząca zasad przyznawania rent inwalidzkich (wyeliminowanie grupy 3).

11) 1999 r. - 4 wielkie reformy odnośnie PS:

1. Podstawowe kategorie PS:

2. Metody badania jakości życia

Ad 1. Podstawowe kategorie PS

Różnice w treści pojęć postęp a rozwój społeczny

POSTĘP

ROZWÓJ

a) doskonalenie systemu, przekształcanie systemu od stanu gorszego do lepszego;

b) obrazuje zmiany jakościowe w systemie;

c) zawiera w sobie dodatni ładunek wartościujący;

d) stwierdzenie postępu wymaga oceny

(jest oceną)

a) podwyższanie stopnia złożoności systemu, przekształcenie systemu ze stanu względnie prostego do stanu bardziej złożonego;

b) obrazuje zmiany ilościowe systemu;

c) jest pozbawiony zabarwienia wartościującego;

d) stwierdzenie rozwoju wymaga opisu

(jest opisem)

Rozwój społeczny - wg ONZ

Rozumiany jest jako proces poszerzania się zakresu wyborów jakie mogą dokonywać jednostki poprzez zwiększanie swoich zdolności i możliwości.

Rozwój społeczny - wg Międzynarodowej Encyklopedii Nauk Społecznych

To istotne przekształcenie struktur społecznych włącznie z konsekwencjami, jakie te struktury mają dla norm, wartości oraz wytworów kultury.

Rozwój społeczny należy rozpatrywać nie tylko w kategoriach ilościowych, ale także w kategoriach jakościowych.

Poziom życia - wg Instytutu Gospodarki Społecznej

To stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych społeczeństwa poprzez strumień dóbr i usług odpłatnych oraz poprzez fundusz konsumpcji zbiorowej.

(W II poł. Lat 70-tych pojawił się nowy termin - jakość życia)

Jakość życia - łączy w sobie w aspekty:

Jakość życia - def.

To poziom satysfakcji uzyskiwanej przez jednostkę w wyniku spożywania dóbr, usług, spędzania czasu wolnego i korzystania z pozostałych materialnych i społecznych warunków środowiska, w którym jednostka ta się znajduje.

Teoretycznie istnieją 4 możliwe warianty (odnoszące się do jakości życia):

0x08 graphic

Subiektywne odczuwanie

Obiektywne warunki życia Dobre Złe

Dobre Szczęście Dysonans

Złe Adaptacja Deprywacja

Potrzeb

Cywilizacyjna godność życia

To obowiązek działania na rzecz innych członków społeczeństwa w celu pomniejszenia negatywnych aspektów (skutków) życia, które niesie za sobą rozwój cywilizacyjny.

Jakość życia

To relacje między odczuwanymi przez jednostki i grupy społeczne potrzebami i wartościami, a możliwościami w dziedzinie ich zaspokojenia i realizacji.

Ad 2. Metody badania jakości życia

Poziom życia = zmiany obiektywne - określenie poziomu zjawisk i procesów, które przebiegają poza człowiekiem.

Jakość życia = wskaźniki subiektywne (np. badania ankietowe, sondaże) określają odczucia ludzi wyrażane przez nich samych.

Wskaźniki obiektywne :

  1. Wartościowe - wyrażane w jednostkach pieniężnych

- wyrażane w jednostkach naturalnych

  1. Cząstkowe - dotyczące jednego wąskiego elementu poziomu życia

- syntetyczne - służą ocenie grup potrzeb w celu szerszej oceny warunków życia ludności.

SYNTETYCZNE MIERNIKI POZIOMU ŻYCIA

  1. DN, PKB

  2. Spożycie bieżące

  3. Miernik Ekonomicznego dobrobytu

  4. Metoda genewska

  5. HDI (Human Development Index)

  6. HPI ( Human Poverty Index)

  7. GDI (Gender - related Development Index)

  8. GEM

I - IV doczytać w książce pt. Zadania Społeczne - Pisz (1999) - rozdział: zmiany w poziomie życia.

HDI: Wsk. ROZWOJU SPOŁECZNEGO

bierze się pod uwagę:

Wartości HDI

< 0 - 0,500> - kraj słabo rozwinięty (zacofany)

< 0,501 - 0,800> - kraj średnio rozwinięty

<0.801 - 1> - kraj wysoko rozwinięty

HPI - WSKAŹNIK BIEDY SPOŁECZNEJ

Odnosi się do ubóstwa, obliczany dla każdego kraju osobno.

Bierze się pod uwagę:

1) w krajach trzeciego świata:

2) w krajach rozwiniętych:

GDI - Wsk. RELACJI ROZWOJU SPOŁECZNEGO KOBIET I MĘŻCZYZN

Wyliczany na podstawie tych samych danych co wskaźnik HDI.

Jego celem jest uchwycenie różnicy co do tempa rozwoju kobiet i mężczyzn w danym kraju (im jest ona większa tym współczynnik GDI jest niższy ?).

GEM - MIARA RÓWNOUPRAWNIENIA PŁCI

  1. Pojęcie zabezpieczenia społecznego

  2. Elementy zabezpieczenia społecznego ( zakres przedmiotowy i podmiotowy)

  3. Zasady zabezpieczenia społecznego

  4. Świadczenia z zabezpieczenia społecznego

  5. Czynniki warunkujące rozwój systemu zabezpieczenia społecznego

  6. Akty Rady Europy

Ad 1. Pojęcie zabezpieczenia społecznego

Początki zabezpieczenia społecznego sięgają wspólnot ubezpieczeniowych. Takimi wspólnotami były np. kasy chorych czy kasy ubezpieczeń od bezrobocia. Były one dobrowolne lub przymusowe.

Od lat 70-ych XIX w. wprowadzano stopniowo ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe, emerytalno-rentowe i ubezpieczenia od bezrobocia.

W wypadku osób, które nie były objęte takimi ubezpieczeniami, istniała coraz szersza możliwość wsparcia ze środków opieki społecznej.

Stopniowo upowszechnia się przekonanie, że w społeczeństwach cywilizowanych istnieje obiektywna potrzeba stworzenia całościowego systemu pomocy dla osób, które z różnych przyczyn o charakterze losowym znalazły się w trudnej sytuacji materialnej. Na to upowszechnienie miało wpływ wiele czynników, które działały synergicznie (m.in.: kryzys gospodarczy przełomu lata dwudziestych i trzydziestych XX wieku, wzrost poczucia solidarności narodowej w okresie, szczególnie II wojny światowej, rozwój myśli humanistycznej i religijnej w zakresie opieki nad najsłabszymi członkami społeczeństwa).

W skali poszczególnych państw dążenie do „wolności od niedostatku” znalazło najpełniejszy wyraz w tzw. Planie Beveridge'a - ogłoszonym w Anglii w 1942 roku.

W planie tym stwierdzono, że państwo może i powinno przyjąć na siebie odpowiedzialność za udzielenie pomocy obywatelom będącym w potrzebie i że biedę, w jej podstawowym znaczeniu, można przewidzieć i jej uniknąć. Środkiem do osiągnięcia celu miały być obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, uzupełnione powszechną służbą zdrowia i zasiłkami rodzinnymi. Ubezpieczenie powinny obejmować wszystkich obywateli zapewniając im jednakową i podstawową ochronę.

Właśnie tego typy całokształt działań zapewnienia takiej ochrony zaczęto określać mianem „zabezpieczenia społecznego”.

Termin zabezpieczenia społeczne nie posiada jednej, powszechnie akceptowanej definicji. Określenia tego pojęcia można podzielić zdaniem M. Księżopolskiego na dwie grupy:

  1. grupa - wąskie ujęcie kategorii zabezpieczenia społecznego

  2. grupa - szersze ujęcie kategorii zabezpieczenia społecznego

W pierwszej, która charakteryzuje się węższym ujęciem kategorii zabezpieczenia społecznego, akcent jest położony na wyodrębnienie i wyszczególnienie działań, a także sytuacji i okoliczności, w których przedsięwzięcia te są podejmowane dla zaspokojenia konkretnych potrzeb gwarantujących odpowiedni poziom życia jednostek i grup społecznych.

Przykład definicji tego typu:

Zabezpieczenie społeczne wg A. Rajkiewicza - „ System świadczeń, do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w wypadkach i na warunkach określanych odpowiednimi przepisami”.

Zabezpieczenie społeczne wg J. Piotrowskiego - „ całokształt środków i działania instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych, społecznie uznanych za ważne, potrzeb”.

Celem zabezpieczenia społecznego w węższym ujęciu jest zapewnienie (zagwarantowanie) bezpieczeństwa socjalnego - wąsko ujmowanego, tj. bezpieczeństwa socjalno-ekonomicznego: ochrona przed biedą, niedostatkiem, brakiem materialnych środków utrzymania zapewniających godny poziom życia. Jest to zabezpieczenie przed biedą i niedostatkiem naruszającym poczucie godności każdego dotkniętego nimi człowieka.

To system, ochraniający przed znalezieniem się w sytuacji skrajnej.

Z definicji tych wynika, że brak możliwości samodzielnego zagwarantowania sobie przez jednostkę środków materialnych zapewniających byt ( pewnych standardów w zakresie materialnych potrzeb egzystencji) tworzy warunku uprawniające do korzystania ze świadczeń dostępnych w ramach zabezpieczenia społecznego.

Zabezpieczenie społeczne w tym sensie oznacza zbiór świadczeń i usług dostępnych
w instytucjach publicznych na zasadach i w okolicznościach opisanych i uregulowanych ściśle przepisami prawa.

Celem zabezpieczenia w sensie szerszym jest ujęciem problemu uwzględniającym o wiele bardziej rozbudowane pojęcie bezpieczeństwa i braku zagrożeń.

Chodzi tu o takie rozwiązania, (mieszczące się w zakresie przedmiotowym polityki społecznej), które gwarantują bezpieczeństwo socjalne, ale także tworzą zespół warunków dających jednostkom możliwość pełnego rozwoju.

W tym ujęciu zabezpieczenie społeczne oznacza więc możliwość korzystania ze świadczeń również w sytuacjach powszechnie uznanych za pozytywne (np. urodzenie dziecka, podjęcie studiów), nie powodujących skrajnych sytuacji dotyczących materialnych warunków bytu.

Zabezpieczenie w szerszym sensie nie powinno się przyczyniać do zmniejszenia indywidualnej aktywności i przezorności, do ograniczania aspiracji i dążeń. Jako jednej z najważniejszych elementów polityki społecznej, zabezpieczenie społeczne nie może destrukcyjnie wpływać na równowagę pomiędzy sferami ekonomiczną i społeczną.

Podsumowanie:

{Przy węższym rozumieniu pojęcia zabezpieczenia społecznego uwaga koncentruje się na sytuacjach, w których następstwie pojawia się ból i cierpienie, w drugim ujęciu zaś zabezpieczenie społeczne jest działaniem umożliwiającym utrwalenie się stanu wolnego od zagrożeń,
a tym samym przyczyniającym się do wyrównywania szans osiągania pełnego rozwoju osobowego i zawodowego. Zabezpieczenie społeczne w szerszym sensie tworzy więc warunki,
w których każda jednostka ma możliwość osiągnięcia pożądanej przez siebie pozycji społecznej i pełnienia każdej funkcji gospodarczej lub publicznej, do jakiej posiada predyspozycje, kwalifikacje odpowiadające jej aspiracją i dążeniom}

Sens Zabezpieczenia społecznego:

Zabezpieczenie społeczne polega na tym, że społeczeństwo przez odpowiednie instytucje bierze na siebie współodpowiedzialność za zapewnienie każdemu uprawnionemu obywatelowi zaspokojenia potrzeb na poziomie uznanym za konieczny, zawsze wtedy gdy nie może on osiągnąć tego poziomu własną pracą lub realizacją rodzinnych uprawnień alimentacyjnych.

W tym kontekście zabezpieczenie społeczne można określić jako system świadczeń na wypadek gdy obywatel (niezależnie od swej woli) jest pozbawiony całości lub znacznej części dochodów z pracy na trwałe lub na okres przejściowy, albo też gdy trzeba uzupełnić dochody dla uzasadnionego wzrostu wydatków na utrzymanie własne lub członków rodziny.

Ekonomiczne funkcje zabezpieczenia społecznego - zapewnia dochody, we wszystkich tych przypadkach, w których pierwotny wymóg uzyskania dochodów z pracy nie ma zastosowania (np. niezdolność do pracy), albo gdy dochody uzyskiwane z pracy są bez winy są bez winy własnej danej jednostki zbyt małe aby zapewnić jej poziom życia, który jest uznany przez społeczeństwo za dostateczny.

Ad 2. Elementy zabezpieczenia społecznego ( zakres przedmiotowy i podmiotowy)

W Polsce

Zakres przedmiotowy zabezpieczenia społecznego:

  1. ubezpieczenie społeczne

  2. ubezpieczenia majątkowe i osobowe ludności

  3. ochrona zdrowia

  4. pomoc społeczna

  5. rehabilitacja inwalidów

  6. uzupełniające świadczenia socjalne

Mimo licznych różnic między tymi elementami ( np. rodzaje ryzyka) łączy je jedno wspólne zadanie: zapewnienie każdej osobie, każdej zbiorowości, poczucia bezpieczeństwa w bardzo wielu okolicznościach i sytuacjach życiowych, charakteryzujących się tym, że ich wystąpienie, bez względu na to, czy zostało zawinione przez zainteresowanych, czy ma charakter losowy, jest połączone z zagrożeniem materialnych warunków bytu.

Zakres podmiotowy zabezpieczenia społecznego:

  1. ludność czynna zawodowo

  2. ludność w wieku poprodukcyjnym

  3. ludność w wieku przedprodukcyjnym

  4. cała ludność bez względu na wiek

Uzupełniające świadczenia socjalne

Świadczenia o znaczeniu:

  1. dopełniającym w stosunku do świadczeń podstawowych

(zasiłek pogrzebowy z funduszów ubezpieczeniowych może być uzupełniany zasiłkiem statutowym wypłacanym przez związki zawodowe);

  1. komplementarnym w stosunku do zadań państwa w dziedzinie kształcenia oraz wychowania dzieci i młodzieży (stypendia).

Ad 3. Zasady zabezpieczenia społecznego - techniki administracyjno-finansowe

  1. Ubezpieczeniowa

  2. Zaopatrzeniowa

  3. Opiekuńcza

Techniki administracyjno-finansowe zabezpieczenia społecznego w oparciu o które przyznawane są świadczenia

Elementy

różnicujące

Ubezpieczenie

Zaopatrzenie

Pomoc

Administracja

Zdecentralizowana

*

*

publiczne zakłady ubezpieczeń

Scentralizowana

*

*

administracja państwowa

Zdecentralizowana

Gminy, Powiaty

Finansowanie

Zdecentralizowana

Fundusze składkowe

Budżet centralny państwa

Brak składki

Budżet gminy

Pomocniczo - budżet

Państwa - brak składki

Uprawnieni

Pracujący lub zawodowo aktywni

Całość ludności lub określone grupy

Całość ludności

Świadczenia

Typowe

zależne od wkładu pracy

(składki)

- roszczeniowe

Typowe

zależne od potrzeb

- roszczeniowe

Indywidualne

Zależne od potrzeb

- roszczeniowe

Technika ubezpieczeniowa: