Polityka społeczna powstała na przełomie 18/19 w. W rezultacie napięć wynikających pomiędzy klasą robotników a właścicielami środków produkcji, a klasą robotniczą.

Definicje polityki społecznej jako dziedziny naukowej i jako działalności praktycznej:

JAKO NAUKA: Polityka Społeczna jako kategoria naukowa zajmue siędefinicją pojęć związanych z polityką społczną, zajmuj się opisywaniem rzeczywistości społecznej, oraz zachodzących w tej rzeczywistości zmian, zajmuj się także mierzeniem zjawisk społecznych, zajmuje się metodologią badać tych zjawisk społecznych, a także zajmuje się formułowaniem (????????????)

JAKO DZIAŁALNOŚĆ: zespół działań podejmowanych przez podmioty polityczyki społecznej w celu rozwiązania kwestii społecznych.

Polityka społczna jest celową działalnością władzy publicznej oraz innych organizacji (np. Związków zawodowych, samorządów terytorialnych) zmierzająca do realizacji następujących celów:

• zmierzająca do poprawy jakości życia i pracy ludności

• zmierzająca do usówania nierówności społecznych.

• zmierzająca do zapewnienia rozwoju jednostek i społęczeństwa

• zmierzająca do coraz lepszego zaspokojnia potrzeb indywidualnych i społęcznych

Polityka społeczna zajmuje się czterema sferami życia:

• sfera pracy

• sfera dobrobytu

• sfera kultury

• sfera ładu społeczenego

Polityka socjalna - termin odnosi się do świadczeń ze strony państwa dla osób które znajdują się w potrzebie, ten termin jest węższy od terminu polityki społecznej, polityka socjalna zajmuje się tylko fragmentem tego co jest przedmitem polit. Społ.

Kwestia społeczna - to centralna kategoria polityki społecznej, jest zatem przedmotem badań polityki społecznej.

Wyróżniamy dwa podejścia do kwestii społeczenej:

- Kwetstia społeczna w znaczeniu szerokim: ogół skutków niedoapasowania organizacji życia społecznego do indywidualnych, lub zbiorowych potrzeb.

Kwestia społeczna oznacza sytuację w której podsystemy procesów spoółecznych nabierają cech patologicznych.

- Kwestia społeczna w znaczeniu wąskim: konkretny problem społęczny w najwyższym stopniu dotkliwości, generujący sytuację krytyczne w życiu jednostek i całych zbiorowości, a zarazem powodujący trwałe zakłócenia w funkcjonowaniu społęczeństwa

Wymiary kwestii społęcznych:

• lokalny

• krajowy

• ogólnoświatowy

• ogólnokraowy

Przykłady kwestii społęcznych w polce:

• bezrobocie

• ubustwo

• bezdomność

• zanieczyszczenie środowiaska

• niż demograficzny

• kwestia zdrowia ludności

• kwestia edukacji

• problem nierówności społecznej (rozwarstwienie społeczeństwa)

• kwestia mniejscości narodowych

Naczelnym podmiotem polityki społecznej jest rząd

Podmiotami, które realizują cele polityki społecznej są organizacje samorządowe, instytucje kościelne, organizacje społeczne i spospodarcze uczestniczące w procesie wzgadniania i realizacji odcinkowych celów polityki społecznej.

Podział podmiotów:

• inspirujące (badają problemu społeczeństwa, wysówają pewne propozycje rozwiązań)

• będące swoistymi gopodarzami całego systemu z poszczególnych systemów polityki społecznej

• realizujące działania polityki społecznej w ramach poszczególnych jej systemów

• współdziałające w realizacji polityki społecznej

• tworzące wzorce konsumpcji, dóbr i usług, z uwzględnieniem zasad polityki społecznej

Podmiotem polityki o wymianie międzynarodowej jest Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) wraz ze swoimi wyspecjalizowanymi agendami UNICEF, UNESCO, FAO, WHO, ILO

Celem polityki społecznej jest dobro człowieka (w ogólnym znaczeniu), jest to stałe podnoszenie na wyższy poziom warunków życia ludności.

Cele szczegółowe:

• zapewnienie możliwości zatrudnienia zgodnego z nabytymi kwalifikacjami.

• Zapewnienie dochodu z pracy, który gwarantuje utrzymanie siebie i rodziny

• zapewnienie mieszkania umożliwiającego egzystencję w kulturalnych warunkach

• zabezpieczenie materialne w przypadku utraty możliwości zarobkowania

• zapewnienie możliwości ochrony zdrowia i ratowania życia

• zagwarantowanie odpowiednich warunków wypoczynków po pracy, odnowienie sił fizycznych i psychicznych

• zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom

• zapewnienie kształcenia i rozwoju

Bardzo ważną rolę w polityce społęcznej odgrywa infrastruktura społeczna, która stanowi materialną bazę zaspokoajania ludzkich potrzeb

Infrastrukturę społeczną można określić jako zespół instytucji i urządzeń świadczące usługi w sposób w sposób zorganizowany i służące duchowemu i fizycznemu rozwojowi człowieka.

Infrastruktura społeczna składa się z podsystemów:

• nauki, oświaty i wychowania

• kultury i sztuki

• ochrony zdrowia

• opieki społecznej

• kultury fizycznej i wypoczynku

Cechy infrastruktury społecznej

• udział czynnika ludzkiego w kształtowaniu jakości świadczeń

• charakterystyczny długi okres użytkowania obiektów infrastrukturalnych

• publiczny charakter urządzeń infrastukturalnych

• dostosowanie urządzeń infrastruktury do rozwoju osiedli mieszkaniowych, do struktury demograficznejludności

• usługi struktury infrastrukturalnych są konsumowane w miejscu ich świadczenia

• zmienność użytkowników

• dostępność urządzeń infrastrukturalnych

Trzy modele polityki społecznej:

• model marginalny - charakterystyczny dla doktryny liberalnej i często nazywany modelem liberalnym. W modelu tym zakłada się, że rynek oraz rodzina są naturalnym oparciem dla zaspokojenia potrzeb ludzi. Zakłada, że PS niejest potrzebna, a nawet szkodliwa

• model motywacyjny - określa się mianem modelu uzupełniającego. Model ten jest charakterystyczny dla doktryny socjalliberalnej. W tym modelu PS uzupełnia rynek, w związku z tym, jt tutaj znaczne pole do ingerencji państwa w sprawy społęczne

• model instytucjonalny(redystrybucyjny) - charakterystyczny dla doktryn socjaldemokratycznej. PS nie podlega żadnym ograniczeniom. W tym modelu odpowiedzialność za sprawy społeczne ponosi przede wszystkim państwo. W modelu tym PS ma charakter uniwersalny, oznacza to, że są nią obięci wszyscy obywatele. Wynika to z faktu, że każdy ma prawo do godnych warunków życia.

Doktryny polityki społecznej: zbiór uporządkowanych założeń, twierdzeń i poglądów na temat problematyki społecznej. Zawierają koncepcję kształtowania stosunków społcznych w oparciu o przyjęte systemy wartości. W historii można wykazać 3 wiodące doktryny PS, są to:

• doktryna liberalna (liberalizm), opiera się na 3 wartościach:

- wolność

- równość

- rywalizacja

• doktryna socjalistyczna(socjalizm), opiera się na 3 podstawowych wartościach:

- równość

- wolność

- braterstwo

• doktryna katolicka - społeczna nauka kościoła katolickiego. Ograniczała się do problemów kwestii robotniczej, formułuje 4 podstawowe zasady postępowania:

1. zasada dobra wspólnego <-- najważniejsza zasada

2. zasada solidarności

3. zasada pomocniczości

4. zasada uczestnictwa

Trzy omówione doktryny mają odmienny stosunek do praktyki z uwagi na ten stosunek, dzielimy je na doktryny o charakterze:

• empirycznym - najważniejsze jest doświadczenie, do tego doświadczenia dostosowuje rzeczywistość

• apriorycznym - przyjmuje pewne założenia, do których 'nagina' rzeczywiscość.

Polityka ludnościowa to system porządanych przedsięwzięć skierowanych na wywołanie zmian w rozwoju oraz ruchu ludności prowadzących do sformułowania wymogów, warunków zmniejszenia, zwiększenia lub stabilizacji tempa rozwoju ludności.

Rodzaje polityki ludnosciowj :

• polityka pronatalistyczna ( populacyjna) , polega na podejmowaniu dzialan zmiarzajacych do zwiekszenia przyrostu naturalnego . Wsrod nich:

- popularyzacja rodziny wielodzietnej

- udzielanie matkom specalnych przywilejów w okresie ciąży i po urodzeniu

- pzyznawanie matkom stałych, lub doraźnych zasiłków pieniężnych po urodzeniu kolejnych dzieci

- rozbudowany system pomocy i ulg, uzależniony od ilości posiadanych dzieci

• polityka antynatalistyczna(depopulacyjna) - zmierza do ograniczenia liczby urodzin. Instrumentem, który ma sprzyjać temu procesowi to aborcja i sterylizacja [reprodukcja zawężona 2+1, 2+0]

• polityka neutralna zmierza do zachowania istniejącej liczby ludności, clem jest dbałość o stronę jakościową procesów ludnościowych (badania prenatalna, dbanie o prawidłowy rozwój społeczny, wykształcenie). Jest realizowana w ramach tzw. “reprodukcji” prostej czyli 2+2

Państwo realizując tę politykę dysponuje szeroką liczbą instrumentów:
a) instrumenty prawne

• możliwość przerywania ciąży

• dokonywanie lub nie sterylizacji

• określanie wieku minimalnego do zawierania małrzeństw

• regulacje dot. Rozwodów

• ochrona kobiet w okresie ciąży

• świadczenia związane z rodzeniem dzieci

b) instrumenty ekonomiczne

• zasiłki związane z urodzeniem/posiadaniem dzieci

• ulgi finansowe związene z posiadamien dzieci

• preferencje mieszkaniowe dla rodzin (zwłaszcza wielodzietnych)

• stypendia na czas nauki

• możliwość kształcenia - bezpłatna oświata

• bezpłatna opieka zdrowotna

• instrumenty o charakterze zwyczajowym

• upowrzechaniane wzorców rodzin (dzietnych/bezdzietnych)

• normy religijne

• edukację prorodzinną

Polityka ludnościowa zawsze oparta jest o badania demograficzne dotyczące przeszłej, obecnej, przyszłej liczby i struktury ludności.

Trzy źródła informacji o ludności:

• spis powszechny: powinny odbywać się co 10 lat, w latach kończących się na 0 (+- 2 lata)

Przede wszystkim badamy:

- demograficzne

- ekonomiczne

- geograficzne

• bierząca ewidencja urzędu stanu cywilnego. Mamy tutaj dane dotyczące tzw. “ruchu naturalnego ludności”, skłąda się z czterech elementów:

- urodzenia

- zgodny

- małrzeństwo

- rozwody

• badania ankietowe - prowadzi się w określonej grupie, lub na danym obszarze. BAEL - badanie aktywności wkonomicznej ludności (co kwartał)

Rodzina - grupa społeczna (zbiorowość ludzi), którą łączą określone rodzaje więzi, są to cztery rodzaje więzi:

• małżeństwa

• pokrewieństwa

• powinowactwa

• adopcji

Różne rodzaje rodzin:

• rodzina podstawowa

• rodzina wielopokojeniowa

• rodzina rozszeżona

• rodzina niepełna

5 faz rozwoju rodziny:

1. faza od zawarcia związku małrzeńskiego do urodzenia 1 dziecka

2. faza powiększania się rodziny (od momentu 1 dziecka do momentu narodzin ostatniego)

3. stabilizacja liczebna rodziny (czas od narodzin najmłodszego dziecka do momentu wyjścia z domu pierwszego dziecka (obojętnie którego))

4. faza zmniejszania się rodziny (czas wychodzenia z domu kolejnych dzieci, aż do momentu usamodzielnienia się ostatnigo z dzieci)

5. faza wdowienia (okres od momentu wyjścia z domu ostatniego dziecka, aż do momentu śmierci jednego z rodziców)

Funkcje rodziny wyróżnione przez prof Tyszke:

1. fynkcje o charakterze ekonomicznym

- materialno - ekonomiczna

- opiekuńczo - zabezpieczająca

2. funkcje biopsychiczne:

- prokreacyjna

- seksulana

3. funkcje społeczno-wyznaczające:

- klasowa

- legalizacyjno-kontrolna

4. funkcje socjo-psychologiczne

- socjalizacyjna

- kulturalna

- rekreacyjno-towarzyska

- emocjonalno-ekspresyjna

Polityka rodzinna - ogół norm prawnych, działań oraz środków stosowanych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny, jej powstawania, funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych ról społecznych.

Państwo sprawyje opiekę:

• prawną

• socjalną

W prawodastwie polskim prawa rodziny chronione są przez konsytucję oraz przez Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Regulacje prawne KRiO opierają się na 4 podstawowych zasadach:

• zasada trwałości związku małrzeńskiego

• zasada równouprawnienia małżonków

• zasada dobra dziecka

• zasada wzajemnej pomocy członków rodziny

Zdrowie:

• brak choroby

• brak poczucia dyskomfortu

• stan umożliwiający spełnianie różnych funkcji społecznych

3 grupy definicji zdrowia:

• podejście biomedyczne - zdrowie jako brak choroby

• wg światowej organizacji zdrowia - zdrowia to pełnia dobrostanu fizycznego, psychicznego i społcznego a nie tylko brak choroby lub kalectwa

• podejście socjoekologiczne - zdrowie traktowane jako stan równowagi pomiędzy fizjologicznym, psychologicznym, socjologicznym, oraz okologicznym aspektem istnienia człowieka w świecie.

Tzy rodzaje potrzeb zdrowotnych:

• potrzeby związane z utrzymaniem i umacnianiem zdrowia (przeciwdziałanie zachorowalności)

• potrzeby związane z przywracaniem zdrowia (zapokajana dzięki rehabilitacji medycznej)

• potrzeby obejmujące warunki zdrowotne (warunki bytu, oraz poziom życia ludności)

Pomiar stanu zdrowia ludności - służą mu mierniki stanu zdrowia, najczęściej jako taki miernik przyjmuje się określony stopień sprwności poszczególnych układów narządów oraz całego organizmu, obserwowany w postaci objawów bądź badany metodami klinicznymi, niekiedy też mierzony próbami laboratoryjnymi.

Najczęściej mierniki dzielimy na:
1. Mierniki bezpośrednie

• pozytywne (ogólna budowa organizmu, pomiar na różne sposoby)

• negatywne (umieralność, śmiertelność, chorobowość, umieralność niemowląt, absencja chorobowa)

• mierniki pośrednie

• charakteryzujące środowisko życia człowieka

• charakteryzujące służbę zdrowia

Najczęściej do pomiaru zdrowia wykorzystuje się mierniki bezpośrednie, negatywne

Tendencje pozytywne stanu zdrowia ludności:

• obniżenie umieralności niemowląt

• zmniejszenie płodności kobiet w starszych grupach wiekowych

• zmniejszanie zachorowalności dzieci na choroby zakaźne wieku dziecięcego

• zmniejszenie się uimieralności kobiet związanej z porodem i połogiem

• wydłużenie się trwania życia ludności

Tendencje negatywne stanu zdrowia ludności:

• rosnący dystans między Polską a UE dotyczący przeciętnego trwania życia

• utrzymujący się wysoki poziom zachorowalności na wirusowe zapalenie wątroby oraz na inne choroby zakaźne

• narastanie zagrożenia zdrowia w wyniku chorób związanych z degradacją środowiska nauralnego

• wzrost wypadkowości w pracy i poza pracą

• pogarszająca się kondycja fizyczna oraz psychiczna ludności, spowodowana mało aktywnym trybem życia

Poziom zdrowia człowieka zależy od:

• systemu opieki lekarskiej

• system ochrony człowieka przed szkodliwym oddziaływaniem otoczenia

• system oddziaływania na postępowanie zdrowotne człowieka

Na stan zdrowia ludności wpływają:

• czynniki indywidalne

• poziom życia

• czynniki związane ze stylem życia

Polityka ochrony zdrowia - wszelka aktywność państwa oraz innych podmiotów polityki społecznej w celu poprawiania stanu zdrowia ludności, albo nie dopuszczania do jego pogorszenia.

Na ogół system polityki ochrony zdrowia dzielimy na tzy podstawowe działy:

• profilaktyka = zapobieganie

• lecznictwo - dział nastawiony na człowieka chorego i jego leczenie

• rehabilitacja - zajmuje się przywracaniem zdrowia

Bezrobocie:

• nieodłącznie związane z funkcjonowaniem rynku pracy w gospodarce rybnkowej

• zawsze występuje na rynku pracy

• oznacza brak równowagi między podażową, a popytową stroną rynku pracy

Bezrobocie jest definiowane w dwóch ujęciach:

• przedmiotowym - oznacza niepełne wykożystanie jednego z czynników wytwórczych (niezrealizowaną podaż pracy

• podmiotowym - jest stanem bezczynności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość jej podjęcia

Za osobę bezrobotną w polsce przyjmuje się osobę spełniającą następujące warunki:

• osoba niepracująca

• osoba zdolna do pracy i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze godzin

• osoba w wieku produkcyjnym (K: 18-59, M: 18-64)

• osoba nie ucząca się w szkole w systemie dziennym

• osoba nie pobierająca świadczeń emerytalnych

• osoba nie prowadząca własnej działalności gosp.

• osoba zarejestrowana w odpowiednim dla swojego miejsca zamieszkania Powiatowym Urzędzie Pracy

Bezrobocie jest kategorią heterogeniczną (różnorodną)

Podział bezrobocia z punktu widzenia ekonomicznego:

• frykcyjne

• strukturalne (spadek popytu na pracowników o określonych kwalifikacjach)

• technologiczne (szczegulny rodzaj bezrobocia strukturalnego, rozwój technologii powoduje, że coraz mniej osób jest potrzebnych do pracy)

• koniunkturalne (związane z wahaniami cyklu koniunkturalnego)

• sezonowe (związane ze zmieną aktywności gospodarczej w różnych porach roku)

Podział z pounktu widzenia form pzejawianie się bezrobocia:

1. jawne (rejestrowane)

2. niejawne

3. ukryte

• nadmierne zatrudnienie

• praca w niepełnym wymiarze godzin

• przeludnienie agralne

• rodzinne warsztaty rzemieślnicze

• zatrudnienie niezgodne z kwalifikacjami

• pozorne (zarejestrowani jako bezrobotni, którzy pracują w szarej strefie)

Podział bezrobocia ze względu na założenia doktrynalne:

• klasyczne (dobrowolne, naruszony mechanizm rynkowy)

• keynesowskie (przymusowe)

Podział bezrobocia ze względu na zasięg terytorialny

• lokalne

• regionalne

• ogólnokrajowe

• międzynarodowe

• światowe/globalne

Podział bezrobocia ze względu na stopień jego ujawnienia się:

• całkowite: gdy bezrobotny wogóle niema pracy

• częściowe: gdy pracobiorca chce pracować w pełnym wymiarze godzin, ale niema takiej możliwości, więc musi pracować w niepełnym wymiarze godzin

Czynniki dalszego rozwoju bezrobocia:

• czynnik demograficzny

• prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych (redukcja zatrunienia)

• spowolnienie tempa wzrostu rozwoju gospodarczego

• dokonujące się procesy restrukturyzacji przedsiębiorstw

• obecnie bezrobocie w polsce ma charakter strukturalny

• likwidacja PGR'ów (Państwowych Gospodarstw Rolniczych) - ok 200 000 osób straciło pracę

• zmiany w polityce gospodarczej (budżetowa, monetarna)

• rozwój szarej strefy

Zróżnicowanie bezrobocia - w polsce bezrobocie zróżnicowane jest terytorialnie. Większy poziom bezrobocia jest na obszarach rolniczych (wiejskich), a mniejszy na terenach miejskich

• przewaga kobiet w populacji bezrobotnych

• duży udział młodych w procencie bezrobotnych (z powodu braku doświadczenia)

• rozwój bezrobocia długookresowego

• duża gupa bezrobotnych, którzy niemają wykształcenia

Skutki i koszty bezrobocia

Pozytywne skutki bezrobocia frykcyjnego:

• sprzyja mobilności zawodowej

• sprzyja wzrostowi konkurencji między pracobiorcami

• sprzyja obniżeniu nadmiernej fluktuacji (ruchliwości) pracnowników

• podnoszenie dyscypliny i poszanowania pracy

• przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia ukrytego

• zmniejsza presję na wzrost płac

• sprzyja procesom restrukturyzacyjnym i inwestycyjnym w gospodarce

Negatywne skutki wywołuje bezrobocie średnio i długookresowe, w mniejszym stopniu oddziałytuje bezrobocie krótkookresowe.

Negatywne skutki odczówa zarówno osoba bezrobotna, rodzina tej osoby, oraz całe społeczeństwo, można je postrzegać jako marnotrawstwo jednego z zasobów siły roboczej, ale również można postrzegać jako przyczynę obniżenia się dochodów społeczeństwa.

Skutki i koszty dzielimy na:

• indywidulane - dotyczą tylko osoby bezrobotnej, oraz jej rodziny w związku z utratą pracy

• makro - ponosi je całe społeczeństwo na skutek występowania bezrobocia o charakterze maowym i długookresowym

1. indywisualne koszty konomiczne

2. makroekonomiczny koszt bezrobocia

Koszty ekonomiczne są mierzalne i da się je wyrazić w pieniądzu

Na koszty makro składają się:

• koszty pośrednie - związane z utratą przychodów budżetowych oraz dunduszy celowych

• straty spowodowane wprowadzeniem ulg i zwolnień finansowych w rejonach szczególnie zagrożonych bezrobociem

• luka podatkowa (zmniejszone wpływy z tytułu podatków bezpośrednich)

• zmniejszenie wypływu funduszy celowych (ubezpieczeń społecznych, funduszu pracy)

• luka PKB - utrata produkcji wynikająca z niepełnego wykożystania siły roboczej.

• Koszty bezrobocia w szarej strefie - nie odprowadzanie podatków (jeśli ktoś się skaleczy, to jest leczony z pieniędzy ogułu)

• koszty bezpośrednie - wydatki na osoby bezrobotne i ich obsługę (z tzw funduszu pracy)

• zwiększone wydatki na odprawy pieniężne dla osób zwalnianych z zakłądów pracy

• koszty związane z wcześniejszym przejściem na emeryturę

• wydatki z funduszu pomocy społecznej dla osób bezrobotnych i ich rodzin

• zwiększone wydatki na funkcjonowanie policji

---