„CHŁOPI” czas akcji:czas cykliczny wyznaczany przez nature i stale powtarzajace się pory roku,trudny do okreslenia,obejmuje 1 rok kalendarzowy,wyd rozgrywaja się w bezczasie histor,chronologie porzadkuje rok koscielny,nie kalendarzowy,swieta koscielne stanowia wazne wyd w spol wiejkiej,rytm zycia porzadkuje natura,akcja rozp się we wrzesniu,przyroda wplywa na nastroj wsi oraz zew wyglad gospodarstw,swoiste kolo czasowe tworza prace rol,obrzedy,obyczaje,swieta,przemilczenia zw z cenzura,kuba wspomina o powst styczniowym,lipce(zabor ros),wyeksponowany zostal nierozerwalny obraz dzial czl i jego obyczajow i przyrody majacy okreslony czas przestrzen ma charakt strukture,jest ograniczona,miejsce akcji-lipce kolo skierniewic(podlowicka wies),ist miejsca wazne dla spol:kosciol,cmentarz,karczma,lipce to zamknieta enklawa,miejsca poza wsia to „swiat”(obce niczyje grozne),sa wyraznie granice miedzy swiatem a wsia,przestrzen powiesciowej wsi nosi cechy przestrzeni mitycznej,nasyconej symbolamiepopeja;przesdt nizsza warstwe spol,stanowi panoramiczny obraz zycia chlopskiego,zbiorowy bohater,epickie opisy,wielowatkowosc,realistyczny obserwator mit mity zw z ziemia:biblijny mit siewcy(boryna przed smiercia probuje siac-ars moriendi) i antyczny mit eleuzyjski,opow o ciaglym procesie zamierania i ozywiania natury,obecnosc perspektywy mitycznej w zyciu mieszkancow wsi sygnalizuja wstepne partie kazdego z tomow,opisy przyrody-symbliczny rytm zycia i smierci,w ten rytm wpisuja się losy bohaterow powiesci,swiat chlopow to swiat mitu,problem mitycznego kola nawrotow czasu i przyrody,czl zw jest z ziemia i przyroda,chlopska praca uzalezniona od por roku,ziemia najwaz wartoscia,boryna symbolem kazdego czl,jagna to helena-necaca,przez wszystkich pozadana,zebrania ludu-zebr gr polis narrator nie przynalezy do swiata przedstawionego,jest niewidoczny dla odbiorcy,jest zaangazowany w sprawy wsi,potrafi wnikac w mysli i odczucia bohaterow,wyrozniamy 3 narratorow:realistycznego obserwatora,stylizatora mlodopolskiego,wsiowego gadule naturalizm-koncepcja podporzadk ludzkiego zycia cyklowi por roku,przedst bohaterow podczas ciezkiej pracy,poslugiwanie się elementami brzydoty impresjonizm-opisy przyrody,których trescia jest ulotny nastroj symblozim-smierc boryny boryna:egoista,przywodca gormady,rywalizyje z synem,dba o gospodarstwo,boi się wycugu,przywiazany do ziemi,jest dla niego wazniejsza niż wiezy rodzinneantek:syn macieja,nieszzcesliwy w malzenstwie,ma romans z jagna,rywalizuje z ojcem o jagne i ziemie,jest wykorzystywany przez ojca jagna-piekna,ma inny system wartosci,poped seksualny zdominowal jej zycie,odizolowana,wykazuje naiwnosc,ma talent art.,przyczyna konfliktu miedzy antkiem a mackiem
Jądro Ciemności:Tytuł oznacza środek czarnego kontynentu,ale także duszę człowieka żyjącego we współczesnej cywilizacji,poddanego jej naciskom,ulegającego jej.Dotyczy to nie tylko Kurza ale i Marlowa.Czas i miejsce akcji:-autor nie umieścił ani jednej daty ale odbieramy go jako współczesny czasowi jego powstania oraz wydarzeniom z życia pisarza,na których jest oparty,-akcja rozgrywa się około 1890roku.-akcja rozgrywa się na pokładzie statku a czas to wieczór zapadający nad ujściem Tamizy.-ze względu na autobiograficzny charakter utw.należy umiejscowić akcję Marlowa w Kongu Belgijskim,mimo że auto unika nazw geogr.Kompozycja:Występuje 2 narratorów.Pierwszy,który rozpoczyna i kończy nowelę,przemawiając bezpośrednio,prezentuje sytuację,w której opowiada drugi narrator-Marlow,równocześnie Boh.utowru.Marlow stara się poznać Kurza i jego sens działań zbierając o nim info.Poznając Kurza poznaje siebie i odkrywa jak trudno poznać drugiego człow.Narracja jest retrospektywna,Marlow opowiada co mu się zdarzyło w przeszłości ale skupia się głów.na zrozumieniu tego coś się zdarzyło.Temat:tematem jest podróż,zawierająca elementy przygody i melodramatu ale też symboliczna.Jest to podróż poza czas i poza przestrzeń-podróż duchowa.Charlie Marlow-głów.boh.,oraz jej narratorem(pierwszoosobowy,subiektywny),boh.pojawia się w opowiadaniu ramowym,w konkretnej sytuacji:na pokładzie statku w gronie przyjaciół.Był on marynarzem,kapitanem statku,pisarzem,artystą,czł.wrażliwym,myślącym,głęboko przeżywającym co go otaczało i co mu się wydarzyło.Nie wiadomo nic o jego domu rodzinnym,miejscu urodzenia,szkole.Punktem kulminacyjnym tego życia było spotkanie z Kurzem.Marlow drąży problem kolonizacji,potępia wszelkie jej formy.Podróż do Afryki zweryfikowała jego poglądy,była rodzajem wtajemniczenia.Po śmierci Kurza broni jego opinię.Kurz-wszystko na temat niego wiemy od Marlowa,który dowiedział się , że było on poetą,malarzem,dziennikarzem.Dowiaduje się potem , że używa on broni palnej do wymuszania siłą dostaw kości słoniowej.Gdy bohater zostaje wprowadzony do utworu jest wychudzony niesiony na noszach ale panujący nadal nad otoczeniem.Kieruje nim pragnienie bogactwa i władzy.Pozbawiony wszelkich hamulców,upaja się tym.Jest on symbolicznym portretem dyktatora,tyrana,który przypisuje sobie nadludzką władze.Problematyka:Joseph Conrad ukazał bezwzględny egoizm w prowadzeniu dzieła cywilizowania Afryki.Pokazany jest kontrast Marlowa i Kurza oraz innych postaci.Autor burzy złudzenia dotyczące cywilizacyjnej misji białych.Czarni nie są barbarzyńcami to ludzi z własną duszą,kulturą wierzeniami,gnębieni i cierpiący.Biali są obłudnikami bez duszy.Utwór jest pełen krytyki dla podbojów i zniewalania ludności z krajów kolonialnych w imię postępu i niesienia cywilizacji.
MALARSTWO Impresjonizm- przelotna chwila, wrażenie, ta sama sceneria o różnych porach dnia, szczególne znaczenie ma światłoClaude Monet- „śniadanie na trawie” „Impresja-wschód słońca”Auguste Renior- „Parasole” „Moulin de la Gilette”Edouard Manet- “Śniadanie na trawie””Olimpia”Edger Degas- „Klasa tańca” „Primabalerina”Paul Cezanne-„Autoportret w białej czapce” „Martwa natura z jabłkiem i pomarańczami”Kamille Pissarro- „”Zachód słońca” „Sad”Symbolizm-koniec wieku XIX Francja, odejście od bezpośredniego odzwierciedlenia rzeczywistości w stronę prezentacji tego, co niewyrażalne, stany z pogranicza snu i jawy, motywy śmierci i seksPolska:Stanisław Wyspiański- poeta, dramaturg, reformator teatru, grafik, witrażysta, portrecista „Portret Helenki” „Dziewczynka z wazonem z kwiatami”Jozef Mehoffer- witrażysta, malaż-symbolista,”Dziwny ogród”Leon Wyczółkowski- technika impresj. „Orka””Rybak”Władysław Podkowiński- symbolista „Szał”Jacek Malczewski- malarz scen ludowych, upamiętniał martyrologię Polaków po klęsce powstania Sty. , później nawiązanie do symbolizmu „śmierć wygnanki” „”Wigilia zesłańców” cykl „Rusałki”Gustave Moreau- „Jednorożce” „Orfeusz” „Jazon Medea”Secesjastylwarchitekturze,stroju,sztuceuzytkowej,zdobnictwie,malarstwie;cechy:plynna linia,motywy roslinne,pastelowe barwy,ozdobnosc Gustaw Klimt-austriacki malarz:”Pocałunek”,”Solane”,Kodler-szwajcarski malarz i rzezbiarz „Jesienny wieczor”
nowatorstwo liryki Bolesława Leśmiana:”Pila”,”Zielona godzina”Przełamywał konwencje młodopolskie: - powrót do natury, - rozważania filozoficzne, - symbolika. - Związek człowieka z przyrodą. Cywilizacja go osłabia. - Człowiek w związku z naturą zatraca świadomość kultury (sprzeczność: natura kultura). - Ludowość: groteska, symbol, fantastyka, alegoria. - Elementy mitu i baśni. - Nurt filozoficzny (balladowo-baśniowy). - Rozwija pojęcia egzystencjalne. - Wprowadza neologizmy (leśmianizmy "Przemiany", "Zmory wiosenne"). - Oniryzm. - Dynamika, lęk, groza (skala nastrojów). - Ostre kolory. - Natura nie jest tłem (uczestniczy w akcji, jest bohaterem). - Odhumanizowanie człowieka
prądy w tórczości Staffa:-nietscheanizm-aprobata filozofii Nietzego,sily indywidualnej jednostki(„Kowal”),dekadentyzm mlodopolski-nastrojowo-pesymistyczna atmosf(„deszcz jesienny”),franciszkanizm-milosc do swiata i natury,poglady zgodne z filozofia sw Franciszka z Asyzu(„Ptakom niebieskim”),-poczatek klasycyzmu-zamilowanie do antyku i filozofii starozytnej(„Usmiechy godzin”) KASPROWICZ:W pierwszych swych utworach poetyckich daje Kasprowicz naturalistyczne obrazy ludowe w duchu demokratycznym; od poezji silnie zabarwionej społecznie, przez lirykę refleksyjno-filozoficzną, przechodzi do tonu prometejskiego, stając się, jako autor hymnów, czołowym poetą "Młodej Polski", równocześnie należy do najpotężniejszych symbolistów w liryce; w dramacie usiłował odnowić prymitywną formę misteriów, w miarę rozwoju swej twórczości coraz wyżej wznosił się na postawę moralno-religijną, wyprzedzając późniejsze odrodzenie prądów etycznych w literaturze i europejskim ruchu umysłowym. Pod względem formalnym twórczość Kasprowicz odznacza się bogactwem rytmiki, rozmaitością poetyckiego kształtu i żywiołowością natchnienia. UTWORY:Z chałupy, Poezje, Chrystus , Z chłopskiego zagonu ,Świat się kończy , Miłość, Krzak dzikiej róży ,Ginącemu światu ,Ballada o słoneczniku, Hymny ,
Poeta doctus-- poeta uczony, czyli wszechstronnie wykształcony artysta, znający języki starożytne:Jana Kochanowskiego, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Daniela Naborowskiego.Poeta wieszcz- poeta zdolny był odkrywać i wyrażać istotę natury. Organizował świadomość narodu, jego duszę. Poezja miała odkrywać treści duchowe i wyjaśniać je zbiorowości.jednocześnie miała ona wskazywać odpowiednie ideały i perspektywy przyszłości.Poeta przeklęty (poete maudit) - to typ poety, który jest geniuszem, ale też człowiekiem znienawidzonym przez ludzi, ze swoją siłą zła, niszczenia wartości.Baudelaire, Verlaine, Rimbaud.Artysta-cygan- samotny, strojem i skandalizującym życiem podkreślający swą odrębność; wywyższający się ponad pogardzane mieszczaństwo; poszukujący prawdziwego sensu życia i trwałych wartości;Kapłan-artysta odważnie eksploruje w swej twórczości nieprzebyte tereny treści sakralnych i tematów ikonograficznych, i wiedzy religijnej//mlodopolskie pisma artystyczne-„życie”-pismo art.-liter za redakcji Przybyszewskiego.opublikowano CONFITEOR,O NOWA SZTUKE,utwory Nietschego,Baudelaira,HYMNY Kasprowicza.Reprodukowano obrazy i grafiki czolowych rtystow:Wyspianskiego,weissa,mehoffera.klopoty z cenzura były przyczyna upadku powstania”chimera”-odegrala wazna role w promowaniu sztuki ukazujacej się w latach 1901-07 pod redakcja Przesmyckiego,wyrozniala się wysokim poz graficznym,była zaadresowana do czytelnika elitarnego,zainteresowanego sztuka.sensacja art. Epoki stalo się ogloszenie dziel Norwida//mlodopolscy artysci manifestowali swa odmiennosc w różny sposób.wyrozniali się ubiorem,gardzili mieszcenstwem,nie interesowala ich rodzina ani zarabianie pieniedzy,dla nich liczyla się tylko sztuka//dandyzm-postwa zyciowa oparta na przeswiadczeniu,ze zycie może być dzielem sztuki,poleg na wyjatkowej dbalosci o wyglad i zew atrybuty wyjatkowosci,krakowscy cyganie-ekscesy alkoholowe,obyczajowe prowokacje//kawiarnia-„swiatynia sztuki” w modernizmie,najslynniejsze kawiarnie:Turlińskiego(Paon),Jama Michalikowa.Mialy rozmaite stopnie,jedne były otearte dla wszystkich,a inne tylko dla wybranych//kabarety-pisarze i malarze orp spotkania artystyczne tzw spektakle kabaretowe,w latach 1905-07 dzialal Zielony Balonik,dusza kabaretu i autorem tekstow był Żeleński-Boy,zielony balonik wciagal widzow do wspolnej zabawy,stronil od satyry polit,wysmiewal anomalia zycia owczesnego, atakowal filistrow,mity Mlodej Polski ukazywal w krzywym zwierciadle,wstep mieli tylko ci chciani przez tworcow
R:-rozczarowanie wiedzą P:rewolucja przemysłowa,rozwój nauki,techniki Fin de siecle:-Niechęć do przemysłu,cywilizacji,techniki/R:-indywidualizm,kult jednostki,misja poety,P:Twórca w służbie społecznej,organicznik,reformator,F:- Misja artysty-wyobcowanego,pogardzającego tłumem/R:Sztuka na piedestale wśród wartości,P:Utylitaryzm sztuki F:Hasło sztuki dla sztuki/R:Wyobraźnia,fantastyka,duchowość,P:Scjentyzm,racjonalizm,agnostycyzm,F:Spityrualizm,intuicjonizm,R:Dominacja poezji i dramatu,P:Dominacja prozy,F:Powrót poezji i dramatu,/R:Idea walki(profetyzm),ludowość,P:Idea pracy(reformy),oświecenie wsi F:Idea sztuki(wizjonerstwo),ludomania/R:Irracjonalizm,kult średniowiecza,mistycyzm P:Pragmatyzm,organicyzm,praca u podstaw,F: Zainteresowanie średniowieczem,okultyzmem,badanie obłędu,narodziny parapsychologii./Modernicyzm-zaznacza"nowoczesną" sztukę artystów końca wieku,odrzucających tradycyjne pomysły ojców.belle epoque(piękna epoka)-bogata w osiągnięcia naukowe,zdobycze duchowe,na salony wkracza jednak niepokój,atmosfera pesymizmu i przygnębienia. Młoda Polska-nazwa ta powstała na wzór innych krajów,by ideologię młodego pokolenia,które dokonały przewartościowania zastanych wartości nazwać Młodą Europą.Symbolizm-eksponuje ten nurt w sztuce i literaturze,który posługuje się symbolem.Arthur Schopenhauer-(schopenhaueryzm)Filozofia pesymistyczna:zgodna z duchem epoki.Życie jest pasmem cierpień,dąży do katastrofy,tymczasem człowiek marzy o szczęściu-i wciąż spotyka go rozczarowanie,Ukojenie dają tylko:-sztuka,-natura,-nirwana(niebyt)-motyw filozofi buddyjskiej.Dzieło:Świat jako wola i wyobrażenie
Fredrich Nietzsche(nietzcheaznim) Filozofia buntu przeciw zastanym wartościom,przeciw przeciętności i słabości człowieka.Nietzche głosi wolę mocy oraz kult nadczłowieka-silnej jednostki,pełnej energii,uprawnionej do władzy nad rzeszą słabych. Ten może działać"poza dobrem i złem",odrzucić prawa,normy i wartość Dzieła:"Tako rzecze Zaratustra","Poza dobrem i złem",Henri Bergson(bergsonizm) Elan wital.Intuicjonizm.Rzeczywistość jest nieustannym,nieograniczonym ruchem,przepełna ją siła twórcza(elan wital),badać ją można tylko przez intuicję i instynkt.Bergson powraca do metafizyki i irracjonalizmu.Działo:Ewolucja twórcza Karol Marks(marksizm)-jego poglądy stały sie podwalinami ideologi proletariatu,-świat jest materialny i podlega nieustannemu rozwojowi,-stosunki gosp. są głownym czynnikiem regulującym wszystkie procesy życia społeczeństw,-sytuacja ekonomiczna zależy od klasy,do której należą środki produkcji Dzieło: "Kapitał" Kierunki artystyczne epoki: symbolicyzm-operował symbolem ,czyli motywem,który prócz własnego ma jeszcze znaczenie przenośne.Niektóre symbole np.albatros,urosły na rangi allegori,czyli stałego zawsze tak samo odczytywanego symbolu.secesja-styl w architekturze stroju,sztuce użytkowej,zdobnictwie i malarstwie.Cechy:płynna linia,motywy roślinne,pastelowe barwy i ozdoby,kobieta powinna być wiotka,krucha,ozdobiona bujnymi włosami i niezbyt bujnym biustem.Popularne motywy w architekturze:tematy roślinne,kształty strzeliste i astymetria.impresjonizm-dotyczy sztuki i metody twórczej jaką stosowali młodzi artyści.Dążyli do subiektywnego postrzegania świata. Celem było uchwycić mgnienie,ulotność świata.Malarze operują grą świateł i cieni, a pisarze odtwarzają nastrój stosując narracje.Nazwa pochodzi od tytułu płutna"moneta"-impresja-wschód słońca.naturalizm-kierunek w lit.,zapoczątkowany przez Zolę i de Maupassanta.proza ma obniżać zło i fałsz świata.Naturalizm nie unika biologizmu i fizjologicznych aspektów istnienia,swpojego boh:bada,obserwuje,poddaje eksperymentom,jak nauka przyrodnicza.
Teatr modernistyczny. -Teatr uwalniano od obowiązku naśladowania rzeczywistości.-jednym z haseł epoki był powrót do korzeni teatru, do misterium i obrzędu. - spektakl teatralny miał być(podobnie jak w teatrze greckim)przeżyci o charakterze metafizycznym i zbliżającym widza do tajemnic egzystencji.-Teatr europejski charakteryzowała różnorodność stylistyczna, jedynie we Francji styl teatru symbolicznego był programowo przeciwstawiony naturalizmowi.- Teatr modernistyczny przygotował reformę teatru. Jego styl charakteryzowała symbioza działań poetów, malarzy i aktorów oraz kult tzw. artyzmu. -W teatrze modernistycznym wielkie znaczenie zyskali reżyserzy (T. Pawlikowski, J. Kotarbiński, L. Heller), których doradcami byli wybitni malarze i dekoratorzy (K. Frycz, J. Mehoffer, F. Siedlecki). -W zakresie inscenizacji zarysowały się 2 tendencje kameralny teatr symboliczny i obyczajowy oraz monumentalny teatr poetycki. -Aktorstwo modernistyczne odznaczało się zmysłem malarskim, grą mniej skonwencjonalizowaną, bogactwem odcieni, zróżnicowaną ekspresją mowy i mimiki (K. Kamiński, L. Solski, W. Siemaszkowa, S. Wysocka najwybitniejsza tragiczka epoki). -Największą indywidualnością artystyczną polskiego teatru modernistycznego był S. Wyspiański, twórca oryginalnej wizji narodowego teatru poetyckiego i współtwórca idei teatru-świątyni. -W modernizmie wielką popularność zyskał kabaret (np. Zielony Balonik, założony 1905).
Dramat naturalistyczny-ukazuje zycie z cala jego drapieznoscia,brzydote moralna i zepsucie bohaterow;ich autorzy zrywaja z tradycyjnym podzialem sztuk na tragedie i komedie;bohaterowie posluguja się jezykiem typowym dla swojego srodowiska(g zapolska”moralnosc pani dulskiej”)
Oniryzm-„obrazowanie senne”-wprowadzenie poetyki snu do utworu literackiego(„wesele”)
WESELE:symbolika: Symbolika w „Weselu” jest bardzo bogata. Tworzą ja:-postacie dramatu-przedmioty-słowa (aforyzmy) Symboliczne znaczenie przedmiotów: złoty róg -symbol działania jedności narodowej, wyzwolenia, -czapka z piór -symbol próżności, egoizmu, sznur - symbol niewoli, bronowicka chata-symbol Polski, symbol życia, ocalenia ducha, arka - symbol polskiej sceny narodowej Chochoł - przegrana sprawa narodowa, niemoc, niewola, Symboliczne znaczenie postaci:O północy, podczas wesela, jako pierwszy zjawia się Chochoł. Słowami „co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach” zapowiada pojawienie się kolejnych gości.Stańczyk - błazen Zygmunta Starego (postać z obrazu Jana Matejki) objawia się Dziennikarzowi - Rudolf Starzewski, Rycerz - Zawisza Czarny, słynny rycerz polski z XV wieku, bohater spod Grunwaldu, objawia się Poecie - Kazimierz Przerwa - Tetmajer, poeta - dekadent. Upiór - Jakub Szela (przywódca rzezi galicyjskiej 1846) objawia się Dziadowi - uczestnikowi rabacji . Symboliczne znaczenie słów, które stały się aforyzmami, przysłowiami, używanymi do dzisiaj „A to Polska właśnie” - Polska jest w sercu każdego Polaka „A tu pospolitość skrzeczy' - w realnych działaniach Polacy potrafią wszystko zniszczyć. postacie : (inteligencja )Pan Młody,dziennikarz,poeta, zosia i maryna ,radczyni,rachela,nos-zachwyceni życiem wiejskim,słabi,trapieni choroba wieku, wiodą rozrywkowy tryb zycia,sa rozpici i zdegenerowani,chca dzialac,ale boja się slobosci, <chłopi>panna młoda,czepiec,jasiek,marysia,anna,klimina - silni,zdolni do walki,słabe rozeznanie polit,mysla o ziemi i gospodarce,ciezko pracuja.Cyt z „wesela'-Stańczyk;'Mąć te narodową kadź,serce truj,głowę trać!”,dziennikarz z ironia o chlopach;”Ja myślę,że na waszej parafii swiat dla was az dosyc szeroki.”,Radczyni o sytuacji chlopstwo-inteligencja:”Wyście sobie,a my sobie.Każden sobie rzepkę skrobie.”chocholi taniec:”Tańcuj,tańczy cała szopka,a cys to ty za parobka?”,dziennikarz:”Wina ojca idzie w syna;niegodnych synowie niegodni;”
Różne oblicza bezdomności: JUDYM- nigdy nie zaznał prawdziwego domu, chce go mieć ,ale boi się-zwraca wielką uwagę na domy w których bywa,-jst spoleznikiem i idealista JOASIA-straciła rodziców i dworek,-radzi sobie,stara sie odnalezc,marzy o wlasnym domu i rodzinie, WIKToR JUDYm-nie ma przywiązania do domu,-czuje się pokrzywdzony,-wg niego jego dom znajduje się tam,gdzie sa piece hutnicze,-nie czuje się zwiazany narodowosciowo(jest emigrantem),-był socjalista,często popadal w konflikty. KORZECKI-utrzymuje kontakty z prze,ytnikami,-wyczulony na niesprawieldiwosc spol,-miala nawyki,był samotny.KRZYWOSĄD-rodzine stanowia dla niego wroble i sokol,czul,ze zyje,kiedy wychodzil z domu Wieloznaczność tytułu "Ludzie bezdomni": 1. Znaczenie dosłowne: bezdomność cierpiących nędzę emigrantów ze wsi do miasta, wydziedziczonych (Joasia).2. Znaczenie przenośne: brak miejsca dla idealistów w społeczeństwie - Joasia, Judym muszą opuścić swój "dom" 3. Bezdomność ludzi porzucających swoje państwo, spiskowców (brat Joasi).4. Wyobcowanie ze społeczeństwa, dekadentyzm (Korzecki), odrzucenie świata w akcie samobójczym Narracja narracja subiektywna,nagrom wyr wartosciowych,ironicznych(pamietnik joanny),narrator wszechwiedzacy znajd się poza swiatem przedst,zdystansowany do przedst wyd,tomasz judym-bohater wiodący