10.10.2007

SOCJOLOGIA (SZCZEPAŃSKI)- jest nauką o zbiorowościach ludzkich; dokładniej- przedmiotem jej badań są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy w nich zachodzące, wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie; siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia w nich zachodzące

I poł XIX w- COMTE

XIX- 1. książki „socjologia” (HERBERT SPENCER)

1892- 1 wydział socjologiczny w USA

1895- 1. katedra socjol. w Europie (DURKHEIM- Uniwersytet w Bordeaux- Frencja)

1920- 1. katedra socjolog w Polsce (ZNANIECKI- Uniwersytet w Poznaniu; red. „Przeglądu Socj”)

SOCJOLOGIA POTOCZNA- oparta na zdrowym rozsądku; na uogólnieniu codziennych doświadczeń w sposób emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany

- zbiór spostrzeżeń przypadkowych i osobistych

- fragmentaryczna i niespójna

- pochopna

- apodyktyczna

- przesiąknięta stereotypami

SZTUKA- najbardziej oczywista w odniesieniu do literatury (proza realistyczna, poezja, dramat) szt. plastycznych, muzyka

- związana jest z losem człowieka, a on ze społeczeństwem

- nie jest mierzona wartościami poznawczymi

FILOZOFIA SPOŁECZNO- POLITYCZNA

- cel- odkrycie prawdy o świecie

- opiera się na szerokich obserwacjach dotyczących różnych społeczeństw; korzysta z materiałów historycznych

- precyzyjne formułowanie i uzasadnienie sądów

- poszczególne tezy wiązane są w systemy logicznie spójne

- normatywny, wartościujący punkt widzenia

SOCJOLOGIA NAUKOWA- oparta na systematycznych badaniach, posługuje się ustalonym aparatem pojęciowym, ma sprawdzać hipotezy i twierdzenia

1. wyraźne przedstawienia problemu

2. staranne zbierania danych; umożliwienie innym badaczom kontroli rzetelności

3. odróżnienie twierdzeń opartych na faktach od domysłów

- neutralność, brak wartościowania

PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGII (SZTOMPKA 2002)

- rodzaj rzeczywistości, nie konkretna zbiorowość

- muszą wystąpić powiązania, zależności, relacje

- system społeczny, w którym uczestniczą nie konkretne jednostki, a pozycje społeczne

- wyodrębnienie sieci relacji, powiązań z całości systemu- struktura

- ludzie należą do zbiorowości przez aktywność; działania ludzkie jako podstawowe tworzywo, z którego powstają zjawiska i całości społeczne

- fakt społeczny jako coś, co obowiązuje w społeczeństwie- kultura, normy

- wszystko, co istnieje w społeczności to zdarzenie społeczne

- instytucje

- zbiorowości i grupy ludzkie

- procesy i zjawiska masowe

FUNKCJE SOCJOLOGII

- teoretyczne

* opis i wyjaśnienie przedmiotu zainteresowań

* rozpatrzenie procesów procesów zjawisk w aspekcie genetycznym, strukturalnym i funkcjonalnym

* wskazanie na stosowne techniki badawcze

- praktyczne

* diagnostyczna

* prognostyczna

* socjotechniczna

SOCJOLOGIA OGÓLNA

- charakter teoretyczny

- teorie np. struktur społ, rozwoju społ, zachowania społ, zbiorowości itp.

- pojęcia, koncepcje teoretyczne, ogólne dyrektywy, metody badawcze

SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA

- bada realnie istniejącą rzeczywistość społeczną

- np. rodziny, pracy przemysłu, prawa, medycyny, wsi i rolnictwa, miasta, oświaty i wychowania, kultury i zawodów

ANTROPOLOGIA

- fizyczna }

- społeczna } => kulturowa

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA- wpływ, jaki na zachowanie jednostki ma społeczeństwo

1. teorie zachowania się jednostki w systemie społecznym

2. teorie zachowania się zbiorowości w różnych sytuacjach

EKONOMIA POLITYCZNA- wzór metodologiczny dla socjologii

SOCJOLOGIA COMTE

- zmiana społeczna jako proces ewolucyjny

- „prawo 3 faz”- teologiczna- metafizyczna- pozytywistyczna

- przedmiot badań- społeczeństwo i jego struktura + rozwój

* statyka społeczna jako teoria samorzutnego porządku społecznego

* dynamika społeczna jako teo ciągłego ciągłego koniecznego rozwoju ludzkości

- warsztat metodologiczno- badawczy

- wspólnota przekonań= stabilizacja społ

SPENSER

- teo ewolucji społ

* społeczeństwo ludzkie jest elementem przyrody

* pr rozwoju

* społeczeństwo ma swoje początki w świecie zwierzęcym; nie jest dziełem sił pozaprzyrodniczych

* siłą motoryczną powstającego społeczeństwa był przyrost naturalny

- teo instytucji społ

* zadanie- regulowanie stosunków pomiędzy jednostkami

* instytucje działają tworząc określony system społ

* zasada organizmu

- teo struktury społ

* społeczeństwo składa się z jednostek

* cechy społeczeństwa zależą od cech jednostek jednostek i odwrotnie

- teo systemów społ

* klasyfikacja społeczeństw zna zasadzie stopnia złożoności społ

* społ militarne

+ władza scentralizowana

+ każda jednostka ma status

+ ludzie pracują wg przydzielonych zadań

+ wszystkie organizacje muszą być akceptowane przez władzę centralną

+ jednostki posłuszne

*społ przemysłowe

+ władza niescentralizowana, służy ochronie interesów jednostek; nie ingeruje w prywatne życie ludzi

+ organizacje powstają spontanicznie i dobrowolnie

+ ludzie nagradzani są za inicjatywę i pracę

DURKHEIM

- socjologia nie jest nauka o społeczeństwie, społeczeństwie społeczeństwie „faktach społecznych”

- „solidarność ograniczona”- wiązek polegający na wzajemnym wsparciu i współzależności

MARKS

- organizacja społeczna jest zależna od środków produkcji, organizacji pracy w danym czasie

- organizacja gospodarki stanowi podstawę materialną- warunkuje funkcjonowanie społeczeństwa

- „materializm dialektyczny”- nowe struktury są lepsze od starszych

- społeczeństwo dzieli się na 2 klasy- „posiadających” i „nieposiadających” środki produkcyjne

WEBER

- znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości

- przedmiotem badań socjologii powinny być działania społeczne

- pojęcie „typu idealnego”

* działanie społeczne

* indywiduum historyczne

- biurokracja

* podporządkowanie członków grupy bezosobowym przepisom

* podział obowiązków obowiązków kompetencji- specjalizacja funkcji

* hierarchizacja

* profesjonalizacja

* możliwość awansu, dostosowanie stanowisk dla osób o odpowiednich kompetencjach

* wymienialność osób

17.20.2007

SIMMEL

- mikrosocjologia- badania nam małymi grupami, interakcjonizmem, symbolicznymi teo wymiany

- odrzucił teo Spencera - analogię do organizmu

- dążył do stworzenia „geometrii” stosunków społecznych

- interesował się f. społecznymi np. podrzędność-nadrzędność

- uwazał, że dojście obcej osoby do grupy społecznej może zmienic relacje

- zajmował się wartościami, problemami nowoczesnego społeczeństwa, kulturą

FUNKCJONALIZM (SPENCER, DURKHEIM)

- nawiązuje do badań antropologicznych (Malinowski)

- traktuje rzeczywistość jako system wzajemnie powiązanych części

- społeczeństwo traktowane jako zintegrowany i zorganizowany układ

*PARSONS

- podsystemami są podstawowe instytucje społeczne (n. polityczne, gospodarka, rodzina itp.)

- ważne funkcje pełnią instytucje socjalizujące, wychowujące, kontrolujące- mają usuwać wartości i normy wywołujące napięcia, ograniczać dezintegrację, prowadzić do ograniczenia systemu

FUNKCJE PEŁNIONE PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO ( nakierowane na zaspokajanie potrzeb)

A - adaptacja (adaptation)- podsystem ekonomiczny, gospodarka

G - osiąganie celów (god attainment)- polityka

I - integracja (integration)- wspólnota społeczna, prawo

L - utajenie (latency)- utrzymanie wzorów, podsystemy kultura i rodzina, edukacja, religia

TYPY SPOŁECZEŃSTW

- pierwotne ( podstawowa instytucja - rodzina)

- pośrednie (instytucja religii, wczesne formy rządów i systemu gospodarczego)

- nowoczesne (zróżnicowane instytucjonalnie; społeczeństwo przemysłowe i postindustrialne)

TEORIA KONFLIKTU (MRKS, WEBER); Simmel, Dahrendorf

- zmiana społeczna nie jest czymś wyjątkowym/patologicznym

- konflikt dominuje także w stosunkach między ludźmi

- nierówności są źródłem napięć i konfliktów

* Marks- współzawodnictwo klas

* współcześnie (Mills, Dahrendorf, Collins)- koncentracja na konfliktach między różnymi grupami rasowymi, etnicznymi, religijnymi, klasowymi, płci

* Simmel- w społeczeństwie występują naciski asocjacyjne i dysocjacyjne

* Coser- konflikt jest nie tylko immanentną cechą społeczeństwa, ale też (w pewnych warunkach) spełnia pozytywną funkcję

- prowadzi do zmian społeczeństwa -> całego systemu

- społeczeństwo zorganizowane wg reguł podporządkowania

- między grupami pełni rolę stabilizującą/równoważącą

TEO UTYLITARNE( WYMIANY SPOŁECZNEJ)

- człowiek jest istotą racjonalną- wyznacza sobie cel, zadania, kalkuluje koszty społeczne osiągania ich => wybiera te, które maxymalizują zysi, minimalizują straty

- wszystkie stosunki społeczne są wymianą między ich uczestnikami (koszty); społeczeństwo istnieje dlatego, że przynosi korzyści ludziom (racjonalnym)

* Romans

- zachowanie pojedynczego człowieka = wyuczona reakcja na zachowanie innych ( dążenia do max korzyści , min kar)

- teo wymiany społecznej -> zasady instrumentalnego uczenia się

* współczesne wersje- wg Goodmana

- szerszy kontekst norm

- nie zawsze wolno nam robić z innymi to, co chcemy; istnieją zwyczaje i praktyki ograniczające nasze działania

- kwestie motywacji i władzy

- teo wykorzystywana do badań relacji przejściowych przejściowych trwalszych

SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM

- rzeczywistość odbierana głównie przez pryzmat symboli/ gestów

- wyjaśnienie rzeczywistości społecznej- badanie mikroświata konkretnych ludzi

- makrostruktury- państwo, gospodarka, stratyfikacja- są tworzone i podtrzymywane przez mikrointerakcje

- interakcjonizm koryguje tendencję do traktowania „struktury” i „kultury” jako czegoś istniejącego „poza nami”, nakładającego się na zachowania ludzi- „biernych istot”

SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA (ZNANIECKI)

- zachowania mają aspekt subiektywny

- odbijają się w sytuacji społecznej

- badanie postaw ludzi na podstawie udzielonych odpowiedzi jest zawodne

- rozpoznanie postaw realistycznych ludzi może nastąpić przez „wczucie się” badacz w ich sytuację => metoda „dokumentów osobistych”; „obserwacja uczestnicząca”

TEO DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO (PARSONS, MCIVER, BALES, SHILS)

- działanie społ- znaczenie przypisywane przez ludzi działających działających i podlegających działaniu

- działanie ludzkie skupia

* wartości subiektywne (motywy, intencje)

* wartości obiektywne (sens, kultura)

- działania społeczne są skierowana ku innym ludziom i kształtowane przez nich

- inne rodzaje działań- zachowania + dążenie do celu bez względu na koszty, działania emocjonalne, tradycyjne

Metodologiczne podstawy badań

Rola metodologii:

- system jasno określonych reguł i procedur

- system samokorygujący

- dostarcza reguł wnioskowania

- gł. narzędziem logika jako system reguł i procedur jest normatywnym składnikiem metodologii

- dostarcza reguł intersubiektywności, która jest wymianą informacji wśród naukowców dotyczących wyników obserwacji i faktów

- intersubiektywność oznacza, że wiedza (ogólnie) i metodologia nauk (szczególnie) muszą być komunikatywne

- replikacja - ma chronić przed niezamierzonymi błędami i oszustwami

Rozumienie pojęcia metodologia

1. Technologia - jako sposób przeprowadzenia badań mający na celu rozwiązanie problemu

2. Metodyka - sposób posługiwania się metodami

1. Ideologia - wiąże się z aspektami wartościującymi

2. Metateoria - tworzy najwyższy poziom abstrakcji, który zajmuje się metodami, konstrukcji założeń teoretycznych i krytyczną analizę jednych i drugich.

Metodologia ogólna określa sposób rozwiązania problemu na trzech poziomach:

1. merytoryczne postawienie zagadnienia (uszczegółowienie koncepcji poznania)

2. wybór zasadniczej koncepcji poznania (na tym etapie nie jest istotny obiekt badania, a metodologia jest wspólna dla większości dziedzin)

3. planowanie badania - zobowiązuje do przewidywania szansy uzyskania wyniku bez przesądzania o jego rodzaju

Metodologia - ogół czynności w obrębie pracy naukowej od powzięcia i ustalenia problemu aż do opracowania materiałów naukowych włącznie, jednakże bez czynności pisania pracy, poprawiania jej i oceny

Procedury badawcze; typologia badań

Schematy badań

Typu poznawczego

postawienie problemu na podstawie dotychczasowych uogólnień

wyjaśnienie teoretyczne problemu i postawienie nowych hipotez

logiczna i empiryczna weryfikacja hipotez

nowe uogólnienia, twierdzenia i nowe teorie

Stosowanych

postawienie problemu wynikającego z potrzeb praktyki

przyjęcie określanych hipotez na podstawie dotychczasowych teorii i wyników badań empirycznych

krytyka logiczna i weryfikacja danych teorii

twierdzenie typu diagnostycznego, terapeutycznego lub prognostycznego

Podział badań z uwagi na cel

Badania diagnostyczne- mają na celu stwierdzenie pewnych faktów, ustalenie cech i zasad funkcjonowania, co wymaga dużej wiedzy ogólnej o tej klasie zjawisk, do której kwalifikuje się interesujący nas przedmiot badań

Badania weryfikacyjne- mają na celu ustalenie zależności w obrębie zjawisk i procesów, punktem wyjścia są znane bliżej skutki bez znajomości przyczyn lub znane przyczyny bez znajomości skutków

Podział badań z uwagi na kryterium czasowe

Badania przekrojowe (transwersalne) - są to jednorazowe badania, prowadzi się je w grupach niezależnych

Badania ciągłe (podłużne) - longitudinalne - opierają się na pomiarach tej samej próby dokonywanych przez długi okres czasu, przeprowadza się je w grupach zależnych, w badaniach podłużnych muszą być spełnione 2 warunki:

- w każdym pod. pomiar przeprowadzany w ten sam sposób

- muszą istnieć możliwości porównywania wyników badań

Badanie wielokrotne przeprowadzane u tych samych osób przez pewien czas, krótszy jednak niż cały interesujący nas odcinek czasu, w ten sposób krzywe uzyskane dla jednej grupy są przedłużane przez krzywe uzyskane z badań innej grupy uczniów.

C. Podział badań z uwagi na ilość pomiarów

Badania synchroniczne oparte na jednorazowym pomiarze

1. Retrospekcja - polega na odtworzeniu przebiegu procesów indywidualnych (jednostkowe biografie) lub grupowych, opierać się może na katamnezie lub anamnezie.

2. Rekonstrukcja - polega na zgromadzeniu różnych dostępnych źródeł na temat zmian, które zaszły w różnym czasie w strukturze badanych przez nas zjawisk lub jednostek

3. Obserwacja obiektów o przyspieszonej bądź zwolnionej dynamice zmian - opierają się na założeniu, że do badań wybieramy takie obiekty (zjawiska), które mają większą albo mniejszą niż przeciętną dynamikę zmian.

4. Podejście typologiczne - dynamikę można zaobserwować przez zestawienie cech porównywalnych grup ekstremalnych, np. szybkiego i wolnego rozwoju

5. Badanie przekrojowe (transwersalne) - oparte są na jednoczesnym, jednorazowym pomiarze zbiorowości generalnej lub pobranej z niej próby czasowej

6. Porównania międzypokoleniowe - oparte są głównie na dwóch procedurach, zestawienia statusu społecznego i kulturalnego dzieci z ich rodzicami i dziadkami lub analizie samooceny awansu międzypokoleniowego

Podział badań z uwagi na ilość pomiarów badania asynchronicznego (oparte przynajmniej na dwukrotnym pomiarze)

Eksperyment naturalny - wg Sułka(1979) eksperyment jest to powtarzany zabieg polegający na planowanej zmianie przez badacza jednych czynników w badanej sytuacji, przy równoczesnej kontroli innych czynników, podjęty w celu uzyskania w drodze obserwacji odpowiedzi na pytanie o skutki tej zmiany

Porównanie zamierzeń z losami - to porównanie zamierzeń z ich późniejszą realizacją, opiera się przynajmniej na dwóch pomiarach, badania przeprowadza się w grupach niezależnych lub zależnych

Powtórne studia tej samej społeczności lub instytucji - powtórna monografia, jest to analiza zmian w czasie

Metoda panelowa - technika badawcza polegająca na obserwacji dokonywanej w odstępach czasu, koncentrującej się na powiązaniu ze sobą zmiennych, dokonywanej na tych samych jednostkach, znajdujących się w naturalnych warunkach, stosowana do wykrycia zmian postaci i opinii, przydatna do badań procesu socjalizacji oraz badań historii życia

Podział badań z uwagi na kryterium zakresu badanych zjawisk

Badania kompleksowe i przyczynkarskie

1. Badania kompleksowe - nie mają swojej metodologii ze względu na to, że przedmiot badań jest zazwyczaj złożony, niejednorodny, zagadnienie badane jest z wykorzystaniem różnych metod i technik badań

2. Badania przyczynkarskie - dotyczą wąskiego zakresu zjawisk i nie rozwiązują one problemu w sposób kompleksowy, ograniczone są do wąskiej próby z użyciem nielicznych metod i technik badawczych

Sformułowanie problemu badań

Na wybór problemu wpływ mają dwa czynniki:

1. czynniki społeczne

2. czynniki teoretyczne

Kolejne etapy:

- przegląd istniejącej literatury

- sformułowanie problemu

- sytuacje problemowe - stan niepokoju związany z niewiedzą

- problem - logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy

- pytanie problemowe - gramatyczna konstrukcja sytuacji problemowej i odpowiednik językowy problemu

Hipotezy [wg Sztumskiego, 1998]

Hipotezy powinny być:

- nowe

- ogólne

- jasne pojęciowo

- wolne od sprzeczności wewnętrznych

- empirycznie sprawdzalne

- nie powinny być też tautologiami, ani banałami

Do powszechnych sposobów tworzenia hipotez należą:

- wysnuwanie wniosku hipotetycznego z istniejących teorii

- „odkrywanie” hipotezy poprzez uogólnienie zebranych danych

- wczuwanie się badającego w określone sytuacje społeczne i wysuwanie przez niego wniosków (na podstawie własnych doświadczeń życiowych lub umiejętności tworzenia trafnych domysłów)

Kolejne etapy badań

Wybór metod badawczych - muszą być one dostosowane do badanej problematyki badawczej i wybrane ze względu na nią

Zbieranie danych - dane te poddane są analizie, socjologia posługuje się dwoma rodzajami analiz: ilościowymi i jakościowymi

Interpretacja wyników analiz oraz sformułowanie wniosków - czyli stwierdzenie jakiego rodzaju odpowiedzi zostały uzyskane na stawiane pytania, formułowane w punkcie wyjściowym badań

Metody stosowane w socjologii

Wg S. Nowaka (1985) metody badań to: „przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie (lub optymalnie) uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania”.

Metoda sondażu diagnostycznego

(zwana sondażem ankietowym lub sondażem na grupie reprezentatywnej)

Zastosowanie metody sondażu - wyjaśnianie pewnych zjawisk masowych czy ważniejszych procesów występujących w zbiorowości

W części opisowej pozwala na uzyskanie odpowiedzi na pytania dotyczące poglądów, opinii, motywów, zachowania się osób, danych o środowisku rodzinnym, rówieśniczym, kulturowym i lokalnym

Typy badań sondażowych

- sondaże jednorazowe na próbie nieważonej - z całej populacji - próba losowa

- sondaże jednorazowe na próbie ważonej - wybieramy grupę pod względem jakiejś cechy

- sondaże na próbie kontrastowej - np. studenci zaoczni i dzienni (jeżeli zakładamy że grupy się różnią pod względem jakiejś cechy)

- sondaże powtarzane

Techniki stosowane w badaniach sondażowych

1. ankieta

2. rozmowa

3. wywiad

4. analiza dokumentów osobistych

5. techniki statystyczne

Badania ankietowe

Ze względu na sposób rozprowadzenia ankiety rozróżnia się na:

1. środowiskowe

2. prasowe

3. pocztowe

W ankiecie nie można uwzględniać cech indywidualnych, nie ma możliwości zaobserwowania różnic w zachowaniu

Pytania ankiety:

1. konkretne, ścisłe, jednoproblemowe

2. najczęściej pytania zamknięte oraz zaopatrzone w tzw. kafeterię (zestaw możliwych odpowiedzi)

Kafeterie:
a) zamknięte - zestaw odpowiedzi gotowych

b) półotwarte - na koniec dodajemy „inne...”

c) koniunktywne - możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi

d) dysjunktywne - „tak” lub „nie”

Dobór próby

Badania całościowe - całość grupy stanowiące przedmiot naszego zainteresowania nazywa się populacją generalną

Populacja - zbiór wszystkich jednostek badania, a więc zbiór wszystkich przedmiotów, w których każdy posiada komplet cech uznanych przez badacza jako ważne

Próba reprezentatywna - ma reprezentować wszystkie cechy i wszystkie elementy populacji generalnej

Liczebność próby:

- wielkość próby jest zatem zależna od potrzeb badacza, zależy również od liczby podzbiorów, które badacz chce wyróżnić i analizować

- próba licząca 30 jednostek - to mała próba

- próba o liczbie jednostek > 100 - to duża próba

- próba, w której liczba jednostek zawiera się w granicach 30-100 to próba przejściowa, mogąca być traktowana jako mała lub duża

- próba powinna być taka, aby w przekrojach znajdowało się przeciętnie co najmniej 10 jednostek

Metody wyboru próby

- dobór celowy - model oparty na wiedzy badacza

- losowy:

- prosty - z tabeli list losowych, na podstawie zmiennej listy

- warstwowy, zwany także statyfikacyjnym losując z populacji podzielonej na grupy, warstwy

- wielostopniowy - z kolejno wydzielanych podzbiorów

- losowanie grupowe - wchodzą całe wylosowane podzbiory

- „kuli śniegowej” - przy braku charakterystyk populacji

- „uznaniowy” - przy braku ścisłych parametrów, np. do badań pilotażowych

Badania monograficzne (zwane terenowymi)

Monografią w socjologii nazywa się m.in. badanie układów społecznych czy nawet zjawisk i procesów społecznych

- badania monograficzne mają na celu opis jakiegoś zjawiska, instytucji czy grupy społecznej

- opis wybranego wycinka rzeczywistości może mieć ambicje nie tylko faktologiczne, lecz także ambicje uogólniająco-teoretyczne

Ze względu na zakres badań i stosowane techniki wyróżnia się następujące typy badań terenowych:

- badania typu etnologicznego - w których badający uczestniczy w codziennym życiu danej zbiorowości; pomijane są aspekty ilościowe

- badania typu socjologicznego - zbliżone do poprzednich, lecz różnią się tym, że uwzględnia się dane ilościowe

- badania typu socjo-psychologicznego - których celem jest umożliwienie zebrania materiałów dotyczących określonych stanów świadomości badanych ludzi w powiązaniu z warunkami ich życia społecznego

Techniki stosowane w metodzie monograficznej:

1. ankieta

2. obserwacja uczestnicząca

3. wywiad

4. badanie dokumentacji

5. elementy eksperymentu

Obserwacja - gromadzenie danych drogą postrzeżeń celowych. Cechuje się:

- premedytacją

- planowością

- celowością

- aktywnością

- systematycznością

Typy obserwacji:

1. otwarta albo swobodna - dostarcza wiedzy ogólnej, dzięki której można planować szczegółowo następne etapy badań

2. bezpośrednia - badający nie tylko zbiera dane, ale ma również możliwości wzbogacenia ich i weryfikacji poprzez odwołanie się do innych metod

- uczestnicząca - obserwator na okres badań stara się wejść do określonej/badanej zbiorowości i badać zachodzące w niej zjawiska od wewnątrz

3. pośrednia - badający nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma wpływu na ich powstanie

4. kontrolowana - prowadzona z wykorzystaniem określonych narzędzi systematyzujących

5. niekontrolowana lub nieskategoryzowana - ale planowa

6. jawna - polega na poinformowaniu grupy o roli badającego bez informacji o celach badania i ich problematyki

7. ukryta - stosowana dla wyeliminowania nieautentyczności zachowań

Wywiad

Wywiad - rozmowa badającego z respondentem prowadzona według wcześniej przygotowanego planu lub na podstawie kwiestionariusza

W badaniach socjologicznych wyróżnia się wywiady:

• ustne i pisemne

• wywiad skategoryzowany, czyli kwestionariuszowy

• wywiad pogłębiony (w tym audytoryjny) - prowadzony jest w swobodny sposób jako swobodna rozmowa wg dyspozycji, pytania otwarte

• wywiad jawny - gdzie badany jest poinformowany o celach i przedmiocie

• wywiad ukryty - przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe bądź rola społeczna badanego w danej zbiorowości ściśle określa jego opinie lub postawy

• nieformalny - badany nie jest informowany o właściwym przedmiocie wywiadu

• wywiad indywidualny - przeprowadzany tylko z jedną osobą

• wywiad zbiorowy - gdy przedmiotem badań są opinie lub fakty jednorodnej grupy

• panelowy - co najmniej dwukrotnie w pewnych odstępach czasu

1. gdy zadawane są pytania przez kilku pytających jednemu respondentowi

2. gdy zadawane są pytania przez jednego pytającego kilku respondentom

Czynniki mogące zakłócić wiarygodność informacji uzyskanych drogą wywiadu:

- respondent

- narzędzie badawcze (kwestionariusz)

- prowadzący badanie

Badanie dokumentów

Badanie dokumentów w badaniach socjologicznych wąskie rozumienia terminu dokument - tylko pisemne źródła dotyczące zjawisk społecznych tzn. różne rękopisy publikacje; szersze rozumienie - wszelkie interesujące z punku widzenia nauki przedmioty i wytwory ludzkie

Dokumenty zebrane w sposób systematyczny:

- naukowe

- opracowania statystyczne

- twory kompilacyjne

Dokumenty okolicznościowe:

- dokumenty osobiste

- różne notatki

- sprawozdania

Naukowa wartość dokumentów zależy od autentyczności, wiarygodności dokumentów oraz komplementarności i aktualności.

7.11.2007

PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO

PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO

Życie społeczne- wg. Szczepańskiego to „ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania zbiorowości i jednostek znajdujących się na pewnej ograniczonej przestrzeni- wszędzie tam, gdzie wskutek znajdowania się na ograniczonej przestrzeni osobniki żywe, korzystające z zasobów tej przestrzeni dla zaspokojenia swoich potrzeb, wzajemnie modyfikują swoje procesy życiowe i swoje zachowania „

-społeczności roślin- nie ma więzi wynikających ze świadomego oddziaływania lub popędów

- społeczności zwierzęce- połączone więzią popędową

- społeczności ludzkie- możliwość przekazywania i kumulowania dziedzictwa wytworów., wartości, zdolności do myślenia i działania symbolicznego

Biologiczne wyznaczniki życia społecznego- cechy budowy organizmu ludzkiego, cechy zachodzących w nim procesów fizjologicznych, mechanizm dziedziczenia cech, popędy, odruchy, skłonności i potrzeby

Geograficzne uwarunkowania życia społecznego:

- środowisko geograficzne jest zespołem czynników oddziałujących na życie społeczeństwa, na jego rozwój gospodarczy, możliwości rozwoju politycznego i ekspansji

- wpływ na życie społeczne ma ukształtowanie terenu, klimat, rodzaj gleby i roślinności

- determinizm geograficzny

Demograficzne podstawy życia społecznego:

- główny składnik w planowaniu społecznego i programowaniu rozwoju społeczno-ekonomicznego, stanowią cechy biologiczne ludności takie jak: płeć, wiek, zdrowotność, płodność, przyrost naturalny, gęstość zaludnienia

Ekonomiczne podstawy życia społecznego:

- sposoby użytkowania zasobów środowiska

- środki zaspokajania potrzeb

- umiejętności i sprawności, jakie rozwijają się wśród pracujących

- organizacja pracy

- proces produkcji (praca, przemoc, narzędzia)

- forma własności środków produkcji

KULTURA I CYWILZACJA

• term.”cultura” oznaczał początkowo uprawę ziemi; później został rozszerzony na zjawiska intelektualne nzywając filozofię „kulturą ducha”

• - term. „cywilizacja”- obejmuje całokształt społecznego dorobku w zakresie techniki, nauki, sztuki i politycznych urządzeń

TYPY DEFINICJI- KROEBERE I KLUCKHONAN 1952

• „ na kulturę składają się wzory spos myślenia, odczuwania, reagowania”; „ zasadniczy trzon kult. Stanowią idee, a szczególnie związane z nimi wartości”

• opisowo- wyliczające- (Taylor) „kultura , czyli cywilizaczj, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa”

• historyczne- nacisk na czynnik tradycji

• normatywne- podporządkowanie normom jako właściwość zachowań kulturowych

• psychologiczne- uwzględniają mechanizmy osychiczne kształtowania się kltury

• strukturalistyczne- koncentracja na całościowym charakterze poszczególnych kultur i ich wewnętrznym powiązaniu

• genetyczne- nacisk na wyjaśnianie pochodzenia kultury, jej przeciwstawienie naturze, jej charakter jako produkt społecznego współżycia ludzi

KULTURA A NATURA

• natura jest stanem charakteryzującym się chaotycznym niezróżnicowaniem, kultura jest uporządkowana

• n jest to, co pierwotne i bezpośrednie, k to przede wszystkim społeczna organizacja, coś „nadbudowanego” na porządku naturalnym

• n jest ciągła, k nie

• w n istnieje wolność, k to człowieczestwo

• n to zwierzęcość, k to reguły i normy

• n to zjawisko biologiczne, k jest mentalna

• n jest światem nieprzetworzonym, k przetworzonym

CHARAKTERYSTYKA KULTURY JAKO ATRYBUT CZŁOWIEKA (SZACKA 2003)

• k obejmuje całość życia człwoieka

• pojęcie k nie ma charakteru wartościującego (kulturowy, nie kulturalny)

• k jest tworem zbiorowym 1) jako zobiektywizowany system; 20 jako proces tworzenia k

• k narasta, przekształca się w czasie (skumulowane doświadczenie przekazywane jest w drodze pozagenetycznego dziedziczenia)

enkulturacja (kulturalizacja)- proces międzygrupowej transmicji wiedzy- socjalizacja

1. proces nabywania kompetencji kulturowej, uczenia się kultury

2. proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa

DEFINICJE KULTURY

• Linton- „k stanowi układ wyuczonych zachowań i ich rezultatów, kt elemanty składowe są wspólne la członków danego społęczeństwa i przekazywane w jego obrębie”

• Czarnowski- „k to całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie”

• Malinowski- „k jest zasadniczo aparatem instrumentalnym, stawiającym człowieka w położeniu, w kt lepiej radzi on sobie z konkretnymi, specyficznymi problemami stającymi przed nim w jego środowisku w procesie zaspokajania potrzeb”

WSPÓŁCZESNE DEF

• Kłoskowska- „ k jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej wzoró wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zacowań”

• Szczepański- „ k to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznanych sposobów postępowania, zobiektywwizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym biorowościom i następnym pokoleniom”

WZÓR ZACHOWNIA

„schemat postępowania dotyczący ważnej społecznie sytuacji, uznawany i przyjęty w danej zbiorowości czy społeczeństwie (Szczepański 1972)

Wzory zachowania- wszelkie reguły i sposoby działania jednostek czy grup w określonych sytuacjach

• rzeczywiste (realne)

• uświadomione (jawne)

• nieuświadomione (ukryte)

• postulowane (idealne)- modele

• doktrynalne

• środowiskowe

• dominujące, panujące

• nowe, nowatorskie

• wzory, przeżytki, wzory normatywne

KULTURA SYMBOLICZNA I BEZPOŚREDNIA

• k zachowań i k wytworów- oparta na antropologicznej def k jako kompleksie zachowań podporządkowanych normom i wzorom oaz ich rezultatów (Kłoskowaska)

• k zachowań symbolicznych (k symboliczna) i k zachowań bez pośrednich (k bezpośrednia)

• symbol (White)= przedmiot posiadający wartość lub znaczenie nadane przez ych, kt się nimi posługują

• zachowania symboliczne= specyficzne dla społecznego współżycia ludzi

• czynności bezpośrednie= zachowania polegające na manipulacji własnym ciałem i wszelkimi przedmiotami zewnętrznymi dla osiągnięcia bezpośrednich, obiektywnych rezultatów tych manipulacji

K MATERIALNA I DUCHOWA (SZCZEPAŃSKI)

• k materialna= ogól wytworó, np. budynki stroje, narzędzia, naczynia, środki komunikacji i transportu, instrumenty

• k duchowa= wytwór dążeń do ideałów piękna, dobra, prawdy, sprawiedliwości, zespoły ideim, wyobrażeń, dzieł sztuki, symboli, obyczajów, przedmiotów, w kt te idee zostały utrwalone

K MATERIALNA I NIEMATERIALNA (Goodman)

• k materialna= wszystkie dotykalne, konkretne wytwory społeczeństwa; fizyczne przejay życia ludzi

• k niematerialna= duchowe wytwory społęczeństwa, przekazywane z pokolenia na pokolenie, stanowiące ośrodek życia społecznego (np. wiedze, przekonania, wartości, normy, znaki, symbole)

WIEDZA I PRZEKONANIA

• wiedza= oparta na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego

• przekonania= poglądy niepoparte odpowiednią wiedzą empiryczną

WARTOŚCI

• (Szczepański) „ dowolny przedmiot materialny czy idealny, idea lub instytucja, przedmiot rzeczywisty czy wyimaginowany, w stosunku do kt jednostwki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwaja jako przymus”

• (Goodman) wartości= abstrackje, mówią o tym, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszna i poządane

• obdarzone znacznym ładunkiem emocnalnym, nie zawsze są zgodne ze sobą; nie muszą być akceptowane przez całe społeczeństwo; mogą mieć różne znaczenia w różnych społeczeństwach; mogą być ograniczane; nie muszą być statyczne

• (Ossowski) wartości mogą być:

• odczuwane i uznawane; uroczyste i codzienne; autoteliczne i nstrumentalne

NORMY

• normy= ideał; określają, co wg społeczeństwa ludzie powinni robić i czego się od nich oczekuje

• struktura norm- nakazuje odpowiedznie zachowanie w szczególnych sytacjach (np. „normy przyzwoitości” określają stosowne zachowani wobec innych)

• zwyczaje= rutynowe czynności życia codziennego; mają małe znaczenie moralne; częściej bywają kwestią gustu

• obyczaje- normay uważane za najistotniejsze dla funkcjonowania społęczeństwa i życia społecznego jako całości; naruszenie normy obraża społeczne pojęcie rozdzielenia dóbr

• tabu= obyczaje proskryptywne; taki, kt określają, czego nie powinno się robić

• prawa= normy ustanowione i wymuszaneprzez władzę polityczną , społeczeństwa; ustawodawstwo; prawo zywczajowe

SANKCJE

• sankcje= zarówno kary, jak i nagrody, poprzez kt zbiorowość zachęca do zachowań uważanych za pożądane i zniechęca do niepożądanych

• formalne (określone przez przepisy; kodeksy karne)

• nieformalne ( np. sankcje towarzyskie)

ZNAKI I SYMBOLE

• znaki naturalne- maja wewnętrzny związek z tym, co przedstawiają

• znaki konwencjonalne, symbole- są arbitralnie stworzonymi przedstawieniami kt zyskuja znaczenie dzięki umowie (konwencji) społecznej

• język- jego el maja mniej więcej to samo znaczenie dal wszystkich, kt należą do tej samej społeczności językowej

• gesty- podobnie jak język, maja znaczenie w konkretnym kontekście społecznym

HIPOTEZA REAKTYWIZMU JĘZYKOWEGO

• naura języka kreśla sposób, w jaki postrzegamy świat

• relatywizm językowy= język danego społezceństwa kieruje uwagę jego członków ku niekórym aspektom życia

• słownictwo i struktura gramatyczna języka determinują sposób, w jaki członkowie społeczeństwa postrzegają świat (Sapiro, Whorf)

• zmodyfikowana wersja relatywizmu językowego-> język jest mechanizmem „ułatwiającym”

WIELOŚĆ KULTUR

• k zbiorowości terytorialnych

• k zbiorowości zamieszkujących terytoria jednolite pod względem cech środowiska

• k zachodnioeuropejska

• k narodowe

• k wyodrębnione z uwagi na typ gospodarki

• k wyodrębnione wg kryterium chronologicznego

• k jako segmenty większych zbiorowości, wielorako zróznicowanej

• w społeczeństwach współczesnych- k zbiorowości złożone z ludzi należących np. do tej samej kategorii wiekowej

RÓŻNICE WEWNĄTRZ SPOŁECZEŃSTW

subkultury

• wzory subkulturowe nadają grupie wyraźną tożsamość, język i styl, odróżniający ją od całości społeczeństwa, którego jest częścią

• tożsamość subkultury może koncentrować się wokół jej dziedzictwa etnicznego, sytuacji ekonomicznej danej grupy, może wynikać z histiroo czy geografii regionu

• niemal każda grupa o odp liczebności, kt ma społeczne przekonania, wartości, normay i styl życia inne niż całe społeczeństwo

kontrkultury/ kultury alternatywne

• występują, gdy wzorce kult pewnej podgrupy są nie tylko różne, ale i przeciwne wzorcom reszty społeczeństwa

• ucieleśniaja przekonania, wartości, normy i style życia, kt są wyraźnym przeciwieństwem tych wyznawanych przez społeczeństwo

RELATYWIZM KULTUROWY

• żadna praktyka kulturowa nie jest wewnętrznie zła lub dobra

• zakłada powstrzymywanie się od ocen oraz wydawania sądów na temat nieznanych praktyk

• wzmaga tolerancję, a nawet szacunek dla inych stylów kulturowych

• chroni przed skłonnościa do oceniania zwyzajów, praktyk i zachowań odmiennych od wyznawanych przez siebie wartości

• odimany

• jako zasada metodologiczna- stos perspektywy uczestnika danej k

• jako element światopoglądu- wszystkie k sa równe

• jako teoria i filozofia człowieka- czł jest bez reszty wytworem k (kulturalizm)

• jako relatywizm wartości- nie ma wartości uniwersalnych

ETNOCENTRYZM

• tendencja do:

• traktowania własnej k jako moralnie wyższej od innych

• oceniania innych k wg własnych standardów

• przyjmowania, żewłasne społeczeństwo postępuje właściwie

• postrzegania praktyk innych k czy subkultur jako dewiacji; nie brania pod uwagę istnienia różnic

Był rok 1940 KROPKA

MECHANIZMY

1.SOCJALIZACJA

fazy:

• pierwotna (dziecinstwo pod wplywem „znaczacych innych”); dziecko startuje jako organizm z wrodzonymi możliwościami rozwoju psychicznego i społecznego; osobowość kształtowana jest głównie przez uczetnictwo w grupie rodzinnej, r ówieśniczej, społecznościach lokalnych- w grupach pierwotnych, opartych na stosunkach „twarzą w twarz”

• wtorna- dokonuje sie w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, ale pod wpływem tzw. „uogólnionego innego” na drodze interakcji; oddziaływanie ze strony innych podmiotów życia społecznego, postawa uogólnionego innego jest postawą całej wspólnoty

2. USTANAWIA SYSTEMY I KRYTERIA OKRESLAJACE WARTOSCI

• wartosci sa regulatorami ludzkich dazen i postepowania, pozwalaja na ocene postepowania, sa podst oceny spol przydatnosci czlokow grupy=> wplywaja na hierarchie spoleczna i zasady wspolzycia spolecznego; sa wytworem zbiorowym, ksztaltuja się w dlugotrwalych procesach; ich skala zalzy od sily i znaczenia grup, kt za nimi stoja

3. USTALANIE WZOROW ZACHOWANIA SIĘ CZYLI REAGOWANIA NA OKRESLONE SYTUACJE

• wzor zachowania sa pewnymi schematami stosowanymi w okreslonych sytuacjach; ujednolicaja postepowanie ludzi, ulatwiaja i porozumienie i zrozumienie cudzych zachowan oraz skutecznosc wzajemnych oddzialywan

4. USTALANIE PEWNYCH MODELI, CZYLI „IDEALOW”

• model jest pewnym symbolicznym obrazem pewnago pozadanego stanu rzeczy, kt w rzeczywistosci nie wystepuje, ale sluzy do oceny zjawisk i stanow rzeczy zachodzacych rzeczywiscie

• kulturowe idealy osobowosci sa modelamii ucielesnieniem zespolu pozadanych cech, wysoko cenionych w danej grupie; sluza do nasladowania przez wszystkich czlonkow grupy

KULTURA OSOBISTA I KULTURA ZBIOROWOSCI

• kultura osobista- ogol postepowania i metod dzialania, idee, poglady, wytwory dzialalnosci nie zawsze znane innym jednostkom i zbiorowosciom; powinien się miescic w ramach kult zbiorowosci

• kultura zbiorowosci- ogol wytworow, mysli, wsrtosci i sposobow postepowania uznanych jako „obowiazkowe” w danym srodowisku; subkultura; jej znajomosc ma sens poznawczy i praktyczny

CZLOWIEK KULTURALNY

(dane z OBP 1985/6)

• zachowuje się wlasciwie w towarzystwie

• duzo umie i duzo wie

• poprawni i pieknie mowi

(OBOP 2001)

1. konsument kult wyzszego rzedu oraz k popularnej korzysta z roznch propozycj k, interesuje się sztka, ma dobry gust, jest ladnie ubrany, posiada ladnie urzadzony dom, otwarty na swiat i nowoczesny (33%)

2. czlowiek etyczny- wie, jak się zachowac, szanuje kazdego czlowieka, pomaga kazdemu w potrzebie przestrzega obowiazujacych zasad, nie klamie, nie uzywa wulgarnych slow, dba o wyglad (29%)

3. czlowiek postepujacy etycznie ; konsument k wyzszego rzedu- posiada wszystkie cechy czl. Etycznego, korzysta z propozycji kulturalnych, czyta, ma szerokie horyzonty, interesuje się wieloma sprawami , w tym sztuka (24%)

4. czlowiek bogaty i pewny siebie- atrybuty zewnetrzne, uwaza, ze zawsze ma racje (12%)

5. dobrze sytuowany zl kult masowej- bogaty, dobry gust,madnie ubrana, ladny om, korzysta z popularnych form kontaktu z kultura, pali papierosy

WYSOKO CENIONE WARTOSCI KULT NARODOWEJ (W. PISAREK 1986)

• emocjonalno- moralne ( wolnosc, niezaleznosc, szczescie rodzinne, czyste sumienie)

• biologiczno-konsumpcyjne( duze zarobki, powodzenie w milosci, seks,wyksztalcenie)

• intelektualno- artystyczne( nauka, praca naukowa, pomoc ludziom, podroze, kariera, sport, wlasne sukcesy art.

WART HISTORYCZNE JAKO SKLADNIKI „CHARAKTERU NARODOWEGO”

• XIX wiek- charakter nostalgiczny

• II wojna swiatowa charakter heroiczny

• Ostatnie lata- oientacja praktycystyczna

KULTURA MASOWA

UKLADY KULT (A. KLOSKOWSKA)

• 1. ukl kultury- ukl osoistych i bezposrednich stosunkow spolecznych, wyst w spoleczenstwach pierwotnych, rodzinach, gr kolezenskich, spol lokalnych; nie ma podzialu na tworcow i odbiorcow

• 2. ukl kultury- przekaz bezposredni, ale sprofesjonalizowany, podz na profesjonalnych torcow i odbiorcow, mogą oni zamieniac się rolami; kontakty miedzy nimi sa poddane okr regulom,, odbywaja się w obrebie np. teatru, filharmonii, galerii sztuki; tworcy legitymuja się formalnym wyksztalceniem; kult „elitarna”

• 3. ukl kultury- posredni kontakt tworca-odbiorca; przekaz tresci przy poocy druku, radio, telewizji

- kult masowa odnosi się do zjawisk wspolczesnego przekazywania wielkim masom odbiorcow indentycznych/ analogicznych tresci plynacych z nielicznych zrodeloraz jednolitych form rozrywkowej dzialalnosci wielkich mas ludzkich

- koncentruje się na zjawiskach intelektualnej, estetyczne i ludyczno- rekreacyjnej dzialalnosci ludzkiej zwiazanej w szczegolnosci z oddzialywaniem srodkow masowego komunikowania

- dzieki masowym srodkom komunikacji realizuja się 2 podst kryteria kult masowej: kryterium ilosci i standaryzacji

CECHY

• publicznosc posrednia- rozproszene przestrzenne

• symboliczne trzesci musza być odpowiednio zwielokrotnione

• zasada homogenizacji tresci- rozna wartosc artystyczna i intelektualna tresci; jednakowa wartosc

• szybka komunikacja o szerokim zasiegu

• sformalizowanie drog przekazywania

• charakter wiezi spolecznej miedzy twocami i odbiorcami kult

• spoleczenstwa masowe- kult masowa zrozona na gruncie spol zurbanizowanch

DZIEDZINY BADAN

• dysponenci srodkow masowego przekazu i wplyw na upowszechnianie trsci

• odbiorcy (zarobki, wyksztalcenie, zawod)

• tresci przekazu (wartosci, normy spol i wzory)

• wplyw upowszechnianych tresci na osobowosc ludzi, ich sposób zachowania i myslenia

POJECIA ZW Z KULTURA

• akulturacja

• przyjmowanie przez 1 grupe elementow kultury 2 grupy w proc kontaktu spolecznego

• przyswajanie sobie kultury przez dziecko

• przeobrazenia w 1 spolecznoci pod wplywem kontaktu z inna kultura/w roznych spolecznosciach majacych ze soba ztycznosc

• inkulturacja- wnoszenie pewnych elementow k do pewnej k; przyswjanie z niej el nie bedzcych w sprzecznosci z ridzinnymi wartosciami, normami i wzorami

• dekulturacja

• gdy stykaja się ze soba el2 /wiecej kultur=> zainkaja jakies skladniki dotychczas zywotnej k

• gdy zyja obok siebie 2 spolecznosci poslugujace se 2 jezykami i na skutek kontaktu 1 z nich zaczyna przejmowac stopniowo jezyk 2 kosztem wlasnego

• enkulturacja- procesy, w wyniku kt kultura danej spolecznosci przekazywana jest z pokolenia na pokolenie

• odrzucenie- zachowania, gdy kontakt z inna k prowadzi zbyt szybko do przeobrazen, trudnch do zaakceptowania przez wiekszosc

• opoznienie kulturowe- gdy dana spol oczekuje okr reform, przeobrazen,praw, lecz osrodi decyzyjne, kierujac siewlasnym interesem spol-ekon hamuja te zmiany

• globalna wioska (Marshall MsLuhan) sordki masowego przekazu do tego stopnia będą upodabniac cale narody pod względem wyobrazen o swiecie, odczuwania i mslenia, ze z czasem cala ludzkosc stanie się „globalna wioska”

• wioska elektroniczna (Alvin Toffler „Trzeia fala” 1986)- zmiany polegajace na przeniesieniu czesci pracujacych z miast do wsi; elektronika umozliwi wykonywanie w domu wielu czynnosci, kt obecnie można realizowac tylko w biurach/hlach produkcyjnych/warsztatach/laboratoriach

OSOBOWOŚĆ SPOLECZNA

Osobowość - osoba (łac.) persona, pierwonie maska używana w teatże stariożytnym przez autorów.

Cztery znaczenia osobowości:

1. jako wygląd zewnętrzny (maska człowieka), jego niejako zewnętrzny wyraz, to co go różni od innych na pierwszy rzut oka, jego sposób ubierania się itp.

2. osoba grana przez aktora lub człowieka w życiu codziennym - jego funkcje spełniane w spoleczenstwie - rola czyniaca z czlowieka osobe publiczna

3. aktor albo osoba grajaca role - jej istota w sensie teologicznym - jej dusza lub w sensie filozoficznym - jej „substancja” myslaca, jej cechy moralne

4. to, co stanowi o wartosci czlowieka i jego zdolności do działania np. osobowość prawna, osobowość w sensie potocznym

• wg Szczepańskiego - osobowosc spoleczna to zespół trwałych cech biologicznych i psychicznych, a pochodzących z wpływu kultry i struktury znbiorowosci, w których jednostka zostala wychowana i w których uczestniczy (..) to element spoleczny w czlowieku, to zmterializowana ikultura, to dynacmiczna organizacja idei postaw nawykow badbudowanych nad natura biologiczna.

• Jako konstruk teoretyczny - model wlasciwosci funkcji - procesow psychicznych, sluzacy jako narzedzie rozumienia bądź wyjasniania i przewidywania regularnosci spolecznych zachowan ludzi.

Elementy składowe osobowości biogenne elementy osobowosci
Psychogenne elementy osobowosci

socjogenne elementy osobowosci:

-> kulturowy ideal osobowosci
-> role spoleczne

-> jazn subiektywna

-> jazn odzwierciedlona

KULTUROWY IDEAL OSOBOWOSCI

• Narzucony przez spoleczenstwo w toku socjalizacji, a zwlasza w toku wychowania

• Najczesciej ideal wychowawczy sluzacy jako wzor do nasladowania przekazywany mlodziezy w szkolach i innych instytucjach wychowawczych, w rodzinie i czasami w grupach rowiesnikow [BRON CIE PANIE BOSHE ABY ROBIL TO SOCJOLOG!!!! dop. dVix]
  np. jakis tam ideal czlowieka dobrego, wychowanego, ona cos tam piepszy..

ROLE SPOLECZNE PELNIONE W GRUPACH SPOLECZNYCH

Rola:

• Układ czynnosci w sposób formalnie lub nieformalnie ustalony przez te grupy

• Jest wzglednie staly, wewnetrznie spojny system zachowan bedacych reakcjami na zachowania innych ludzi, przebiegajacych wedlug mniej lub bardziej wyraznie ustalonego wzoru

• Zespol praw o obowiazkow zwiazanych z dana pozycjaa (pozycje przypisane, pozycje osiagane)

• Schemat zachowania zwiazanego z pocycja, scenarsiusz pozcji, jej element dynamiczny zachowaniowy (3 elementy kontrukcji roli: zachowania nakazane, zachowania nakazane, margines swobody - np. rola matki nakazuje opieke nad berbeciem, zakazujemy pozostawiac je z zapalkami, z zapalniczka można ^^)

ROLE SPOL PELNIONE W GRUPACH SPOL - C.D.

Proces realizowania roli zależy od:

• Jednostki - elementy bio i psychogenne

• Wzoru osobowoego - okreslajaccego zespol cech idelanych, jakie jednostka wykorzystujaca daną rolę powinna okazywac oraz zespol idealnych sposobow zachowania

• Od definicji roli - przyjete w grupie, w ktorej dana rola jest wykonywana

• Od struktury i organizacji wewnetrznej grupy - zwartosci wewnetrznej i systemu sankcji

• Od stopnia identyfikacji jednostki z grupa - np. utozsamianiu wlasnych interesow i wlasnych wartosci z wartosciami i interesami grupy oraz gdy podporzadkowanie się wymaganiom grupy jednostka uwaza za cel i sens swojego zycia. (o, naiwna...)

JAŹŃ SUBIEKTYWNA

• Czyli wyobrazenie o wlasnej osobie wytrzworzone pod wplywem innych ludzi

• Jest wyobrazeniem suvbiektywnym o naszej wewnetrznej istocie, jest elementem organizujacym wszystkie elementy pozostale naszej osobowosci, jest pochodzenia spolecznego

• Wyznacza zachowania w tych sytuacjach, kiedy jednostka znajduje się w konflikcie kilku ról i staje wobec rozbieżnych wymagań 2 lub wiecej grup do których należy

• Staje się niezależna od tego wypłwu w procesie umacniania się i w procesie utrwalania się przez postepowanie czlowieka „zgodnego z sobą samym”.

JAZN ODZWIERCIEDLONA

• Zespol wyobrazen o sobie „odczytywanych „z wyobrazen innych ludzi i nas samych

• Zespol wyobrazen jakie każdy z nas wytwarza sobie na podstawie ocen otoczenia na podstawie tego co sobie sami wyobrazamy, ze inni sądzą o nas

• Jazn odzwierciedlona sklada się z kilku elementow:

• wyobrazenia o tym, jak spostrzegaja nas inni ludzize

• wyobrazenia o tym, jak oceniaja nasz wyglad i nasze postepowanie

• reakcja na te wyobrazenia w postaci dumy, zadowolenia, wstydu, upokojrzenia

• jazn odzwierciedlona jest elementem kontroli srodowiska spolecznego nad postepowaniem jednostki.

OSOBOWOSC AUTOURYTARNA T. Adorna

Charakterystyczne cechy:

• Aprobata kowencjonalnych wartosci i przyjetych zwyczajow

• Tendencja do surowego karania osob uznajacych normy odmienne od przyjetych przez dana osobe

• Bezkrytyczne podporzadkowanie się autorytetom

• Niechec do wnikania w psychike wlasna czy innych ludzi

• Poczucie zagrozenia

• Silna sklonnosc do wrogosci wobec innych grup

• Duzy stopien etnocentryzmu

• Sztywnosc, oschlosc

• Odrzucanie indywidualizmu i tworczej inwencji

• Preferowanie dzialania z pozycji sily lub identryfikowanie się ze sprawujacymm wladze

• Projekcje wlasnych nieusiadomionych stanow emocjonalnych na otoczenie

• Przesadne zainteresowanie sprawami seksualnymi

OSOBOWOSC PODSTAWOWA I MODALNA:

Podstawowa:

• Czesc powiazanych ze soba elementow osobowosci wystepujacych u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z niej instytucjami

• Podloze procesow uczuciowych i systemow wartosci wspolnych dla czlonkow danej zbiorowosci

• Stanowi pewien rodzaj kanwy, na ktorej tworza się zindywidualizownae formy osobowosci

Modalna:

• Typ osobowosci wystepujacy najczesciej w danej populacji

• Może być kategoria empiryczna, a droga jej poznania sa analizy statystyczne

• Badajac osobowosc modalna skupia się uwage na czestosci wystepowania w danej zbiorowosci pewnych cech psychicznych i ich powiazan

• Pojecie może odnosci się do kazdej zbiorowosci, nie tylko do takiej, która ma wspolna kulture

• Nie wyklucza tez istnienia wielu roznych typow osobwosci w obrebie jednej zbiorowosci

• Pojecie osobowosci modalnej nie musi się wiazac z zadna okreslona teoria psychologiczna

OSOBOWOSC CZLOWIEKA NOWOCZESNEGO

Cechy:

• Otwartosc na nowe doswiadczenia i latwosc akceptacji zmian

• Innowacyjnosc i gotowosc podejmowaia ryzyka

• Rozbudowana otrzeba osiagniec

• Negowanie fatalizu i przekonania o mozliwosci zapanowania nad silami przyrody

• Orientacja na terazniejszosc i przyszlosc

• Aspiracje oswiatowe i zawodowe

• Dazenie do zdobydowania szerokich informacji

• Umiejetnosc kalkulownaia i przedwidywania

• Nastawienie liberalne i demokratyczne (bo lepszego nie ma :P)

TYPY OSOBOWOSCI - SAMOSTEROWNY I KONFORMISTYCDZNY

Typ samosterowny cechuje:

• Dzialania na podstawie wlasnego, indywidualnie wypracowanego osadu sytuacji

• Zwracanie uwagi zarówno na wewnetrzna dynamike zachowan, jak na ich obserwowane konskwencje

• Szerokie horyzonty myslowe

• Ufnosc wobec innych

• Wyznawanie standardow moralnych wedlug których nic nie zwalnia czlowieka od odpowiedzialnosci za wlasne zachowanie przed samym soba

Typ konformistyczny cechuje:

• Przestrzeganie nakazow zewnetrznego autorytetu

• Koncentracja na zewnetrznych efektach zachownaia z pominieciem jego wewnetrznej motywacyjno-emocjonalnej dynamiki

• Nietolerancyjnosc wobec nnonkonformizmu i odmennych zapatrywan

• Brak ufnosci wobec innych

• Wyznawanie strandardow moralnych akcentujacych mechaniczne pierwszenstwo wobec litery prawa

UKIERUNKOWANIA OSOBOWOSCI

Makrostruktura okresla:

• Szanse jednostki na osiagniecie cenionych wartosci w zyciu spolecznym np. udzial we wladzy, bogactwo, wykszalcenie, prestiz, mozliwosc wykonywania interesujacego zawodu

• Rodzaj podkultury i ideoloogi wlasciwej danej kategorii, a ksztaltujacej duchowe oblicze jej czlownkow (system idei, zwyczajow, norm moralnych, wzorow zachowan, wzrorow spedzania czasu wolnego, kierunkow zainteresowan, aspiracji zyciowych)

• Styl zycia, czyli zespol wytworow kultrowych wyrazajacych się w konkretnym postepowaniu i dzialaniu

W mikrostrukturze przebiegaja:

• Procesy specjalizacji i ksztaltowania się charakterystycznych dla danego spoleczenstwa typow osobowosci

• Interesy, wzory ideowe i kulturowe wyrosle w makrostrukturach przeplataja się ze specyficznymi interesami i wzorami kulturowymi malych grup spolecznych, ksztaltuja poglady, zainteresoania, idealy, nawyki i normy postepowania.

rYczak, rykowski.. no reykowski!!! (J.)

„istota ludzka otrzymuje od natury konstytucje cielesna oraz potencjalne mozliwosci, w oparciu o które powstaje i tworzy się subtelna i niezmiernie s komplikowa na konstrukcja psyc hiczna. Glownym bud ownicz y, t ej konstrukcji jest spole czenstwo i d latego czlowie k z i stoty biol ogicznej p rzeksztalca się w is tote psolevcznA A GLOWNY, rproduKTEM TEGo p rzeksztalcenia jest osobowosc. Już Mengelle mawi al. Z ze nie ma za wiel sens u w tym pie rniczeniu sychych teo retycznych fak tow, ktoee nie sa nawe t by tami, bo po jak a cho lere mamy się te go u czyc s koro jest t o tak samo sensow ne jak chow anie się za kwiatkiem na 4h wykladu na który 80 % spi, 1 % NO T UJE a reszta (ta inteligentna) czyta xiazki... (ten 1% tez jest inteligentny bo gra w kulki).

WIEZI SPOLECZNE

Wiez spoleczna wg szczepanskiego (1972) to zorganizowany system stosunkow, instytucji, srodkow kontroli spolecznej, skupiajacy jendostki, podgrupy i inne elementy skladowe zbiorowosci w calosc zdolna do trwania i rozwoju.

INNE DEFINICJE WIEZI:

• W psychologii spolecznej oraz w koncepcji niektórych szkol socjologicznych wiez spoleczna sprowadza się do poczucia `identyfikacji' jdnostki z grupa, tzn. do utozsamiania swoich dazen i aspiracji z dazeniami i aspiracjami innych czlonkow grupy

• S. Ossowski - wiez spoleczna sprowadza sie do subiektywnego poczucia lączności.

• Wezel gordyjski - ten, co go mieczem przeciachać trza było, bo za cholere rozwiazac się nie dalo.

STYCZNOSC PRZESTRZENNA, PSYCHICZNA I SPOLECZNA

• Styczność pszeszczenna - jest aktem sposzczerzenia innego osobnika lub uswiadamiania sobie jego istnienia w przeszczeni, w ktorej przebiega dzialalnosc czlowieka.

• Stycznosc psychiczna - charakteryzuje się wzajemnym lub tylko jednostronnym zainteresowaniem osoba spostrzegana, może być

• bzposrednia

• posrednia

• Łączność psychiczna - kiedy wzajemne zainteresowania prowadza do powstania podstaw wzajemnych sympatii, kolezenstwa, przywiazania uczuciowego

• Stycznosci psołeczne - pewne układy złożone przynajmniej z dwoch osób oraz pewnej wartosci, która jest przedmiotem tej stycznosci oraz pewne czynnosci dotyczące tej wartości.

STCZNOSCI SPOLECZNE

• Przelotne

• Trwałe

• Prywatne

• Publiczne - przedmiotem jest jakas wartosc, przedmiot, czynność uregulowana przepisami i stanowiaca przedmiot publicznego zainteresowania

• Osobiste - wystepuja wówczas, gdy przemdiotem stycznosci sa jakies cechy czy sprawy dotyczace osoby, z która nastepuje stycznosc, spotkania twarza w twarz

• Rzeczowre - to te wszystkie czynnosci, którym nie towarzyszy zainteresowanie osobowoscia czlowieka, lecz przedmiotem czy usluga, która on dysponuje

WZAJEMNE ODDZIALYWANIA

• Wzjaemne oddzialywanie - systematyczne trwale wykonywnaie dzilaan skieorwnyach na wywolanie okreslonej reakcji,m pryz czym reakcja ta z kolei wywoluje nowe dzialania pierwszego osobnika

• W dzialaniu spolecnzym i we wzajemnym oddzialywaniu wyrozniamy

1. podmiot dzialania

2. przedmiot dzialania

3. narzedzia dzialania

4. metody dzialania

5. wynik dzialania.

METODY DZIALANIA ORAZ KATEGORIE WZOROW DZIALAN SPOLECZNYCH wg Znanieckiego

Metoda pozytywnego naklaniania - polega na pobudzeniu dzialania czlowieka przez dopomzoenie mu w zorganizowaniu jego systemu srodkow dla osiagniecia pozadanego rezultatu.

Wzory dzialan pozytywnego naklaniania - np. zapraszanie lub zachecanie do wykonywania jakiegos czynu, wspolpracujace kierownictwo, kierownictwo lub przedownictwo wychowawcze, uczestniczace podporzadkowanie, cdelowe podporzadkowania, nasladowanie

Metoda negatywnego przymusu - polega na represi zachowan przez deozragnizacje systemu srodkow, którymi czlowiek dzialajacy dysponuje.

Wzory dzialna opozycji - np. obrona lub samoobrona, represja, bunt, rewolta, otwarty sprzeciw, opozycja miedzygrupowa, agresja, dzialania wrogie, egoistyczny kompromis

TEORIE DOT. CAŁOŚCI ŻYCIA SPOLECZNEGO (G.SIMMEL, T.PARSONS, E.A. Shils)

• Całóość życia spolecznego można sprowadzic do wzajemnych oddzialywan (procesy przystosowania, wspolpracy, konfliktow, podporzadkowania, dominacji jednej jednostki nad druga).

• Zbiorowosci spoleczne sa tylko „krystalizacjami” wzajemnych oddzialywan tzn usystematyzowanymi i uporzadkowanymi sposobami oddzialywania ludzi na siebie

nie wiem kiedy ale grudzień...

KLAFIKACJA WZAJEMNYCH ODDZIAŁYWAŃ (Robert F. Bales)

• pytanie o ... i orientację

• pytanie o opinie i oceny, wyrażanie opinii i ocen, analizowanie możliwości

• pytanie o sugestie (kierownictwo) o możliwości rozstrzygające zadania

• udzielanie odpowiedzi, informacji

• wypowiadanie opinii, wydawanie ocen, wyrażanie życzeń

• wykazywanie solidarności, podtrzymywanie innych, podkreślanie dodatnich stron ich propozycji, wykazywanie zadowolenia, występowanie pojednawcze

• wyrażanie zgody, okazywanie biernej akceptacji

• wyrażanie niezgody, biernego odrzucania, podnoszenie zastrzeżeń formalnych, niewyrażanie zgody

• stwarzanie napięcia, wycofywanie się

• okazywanie antagonizmu, pomniejszanie innych, podkreślanie swej wartości

STOSUNKI SPOŁECZNE - pewien układ zawierający następujące elementy:

1. dwóch partnerów (jednostki lub grupy)

2. jakiś łącznik czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stwarza platformę tego stosunku

3. pewien układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać

Stosunki społeczne - są trwałym elementem więzi, skupiającym zbiorowości, wzajemne oddziaływania stanowią treść życia społecznego, a stosunki porządkują tą treść życia, systematyzują, organizują i zapewniają ciągłość

- stosunki sformalizowane

- stosunki niesformalizowane

ZALEŻNOŚCI SPOŁECZNE

1. Nieintencjonalne

- przyczynowe

- strukturalne

- funkcjonalne (np. rodzaj gospodarstwa rolnego)

2. Intencjonalne wg Znamienowskiego B jest zależne od A ze względu na pewne przedmioty czy możliwości działania, które są ważne dla B, a znajdują się w mocy A

„Pojęcie mocy” - to dysponowanie środkami zapewniającymi dominowanie i wymuszanie, czyli nakłanianie do podporządkowania

SYSTEM KONTROLI SPOŁECZNEJ (............)

1. System kontroli

Utrzymuje postępowanie członków w ramach pożądanych wzorów, obowiązków, norm, dokonujący represji zachowań niepożądanych, nagradzający zachowanie pożądane

2. system kontroli społecznej obejmuje:

- instytucje społeczne

- kontrole społeczne

- organizacje społeczne

INSTYTUCJE SPOŁECZNE - są zespołami urządzeń, w których wybrani członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie i interpersonalnie dla zaspokajania potrzeb jednostkowych i grupowych i dla regulowania zachowań innych członków grupy.

1. Znaczenia:

• grupa osób powołana do załatwienia doniosłych spraw szerszej zbiorowości

• zespół form organizacyjnych i czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu całości

• zespół urządzeń materialnych i środków działania

• role społeczne niektórych członków grupy szczególnie podniosłe dla niej

• Funkcje:

• stwarzają mieszkańcom możliwości zaspokajania potrzeb

• regulują działania mieszkańców w ramach stosunków społecznych

• zapewniają ciągłość życia społecznego i kontynuację czynności publicznych

• dokonują integracji dążeń działania i stosunków jednostek i umacniają wewnętrzną spójność zbiorowości przez kierowanie działaniami ludzi, represje działań międzyspołecznych

WARUNKI SKUTECZNOŚCI FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI

1. wyraźne sprecyzowanie celu i zakresu wykonywania czynności

2. racjonalny podział pracy i racjonalna jej organizacja wewnątrz instytucji

3. stopień depersonalizacji czynności i obiektywizacji czynności

4. uznanie i zaufanie, jakim cała zbiorowość darzy pracowników instytucji

5. bezkolizyjne włączenie się w system instytucji lokalnych

PODZIAŁ INSTYTUCJI

1. formalne (sformalizowane), które mają niekiedy szczegóły uregulowane różnymi przepisami działalności

2. nieformalne, które funkcjonują często zwyczajowo bez rygorystycznie ustalonych przepisów

KONTROLA SPOŁECZNA

1. rodzaje

- kontrola zewnętrzna

- kontrola wewnętrzna

2. elementy

- zwyczaje - zinstytucjonalizowanymi (chociaż niekoniecznie sformalizowanymi) wzorami zachowań w sytuacjach nieobojętnych dla grupy jako całości

- obyczaje - opierają się nie tylko na internalizacji wartości lecz także uruchamiają zewnętrzne mechanizmy represji wobec zachowań niepożądanych

- sankcje - są reakcją otoczenia społecznego na zachowanie się jednostki w sytuacji społecznie doniosłej w znaczeniu prawniczym i potocznym oznaczają reakcje typu negatywnego będące systemem kar

• rodzaje:

- negatywne (kary)

- pozytywne (nagrody)

- formalne (stosowane przez instytucje sformalizowane)

- nieformalne (reakcje opinii publicznych albo grup nieformalnych)

(ze względu na treść nacisku)

- etyczne - kwalifikujące zachowania na moralne i niemoralne

- satyryczne - będące systemem drwin, ośmieszeń i lekceważenia

- religijne - pojmowane jako nagrody i kary stosowane w wierzeniach religijnych za przestrzeganie lub naruszanie odpowiednich zakazów i nakazów

- prawne - system nagród i kar ujętych przepisami i regulaminami

• układy sankcji we współczesnych społeczeństwach:

- sankcje nieformalne negatywne

- formalne negatywne

- formalne pozytywne

- nieformalne pozytywne

MECHANIZMY W FUNKCJONOWANIU SYSTEMU KONTROLI SPOLECZNEJ

1. psychospołeczne - posłuszeństwo wobec zinternalizowanych norm i wartości (ucięte) (ucięte dalej też)

2. (też ucięte) - przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie społeczne i szeroko pojęte instytucje (sankcje formalne i nieformalne, pozytywne i negatywne)

SYSTEM CZUJNOŚCI - formalne i nieformalne sposoby działania instytucji wyspecjalizowanych w wykrywaniu i zapobieganiu działaniom niepożądanym

NIEFORMALNY SYSTEM CZUJNOŚCI - ujawnia się w opinii publicznej a nie w postawach i poglądach ludzi

ORGANIZACJA SPOŁECZNA

1. posiada sens zbliżony do pojęcia „Grupa społeczna” określa ludzi zorganizowanych czyli odpowiednio połączonych dla osiągania pożądanych celów w sposób racjonalny, ekonomiczny i skoordynowany

2. sposoby zarządzania i kierowania ludźmi oraz różnymi środkami koordynowanie czynności większej liczby ludzi wykonujących wspólne zadanie dzięki realizacji celów cząstkowych

3. obejmuje zarówno układy tworzone celowo jak i kształtujące się spontanicznie

RODZAJE ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH

1. formalna- to sformalizawany system przepisów, stanowisk, ról, sankcji, instytucji formalnych, ustalonych na drodze prawnej, który zapewnia podział pracy, koordynację czynności sformalizowanych

- powołane do realizacji określonych celów

- mają sformalizowaną strukturę

- wystepuje wyraźny podział pracy

- maja wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy

- istnieje wymiana personelu

- dominują stosunki rzeczowe

2. nieformalna- to wytwór spontaniczny wzorów działań przekazywanych tradycją instytucji nieformalnych, obyczajów, sankcji etycznych i satyrycznych, który podporządkowuje dzienne życie poza układami sformalizowanymi i który uzupełnia i wypełnia luki w organizacji formalnej

Struktura społeczna a organizacja społeczna

Struktura społeczna - to budowa zbiorowości społecznych, czyli zasady wzajemnego przyporządkowania sobie elementów składowych tych zbiorowości; jest układem części zbiorowych takich jak pozycje społeczne, podgrupy, instytucje, klasy, warstwy społeczne

Organizacja społeczna - jest zespołem środków porządkujących zachowania, działania, dążenia i aspiracje członków grupy

Struktura społeczna i organizacja - to różne kategorie opisujące różne fragmenty życia społecznego i rzeczywistości społecznej

Zbiorowości społeczne - zbiór ludzi:

• Proste zbiory społeczne:

• zbiorowiska społeczne- zbiorowisko terytorialne np. mieszkańcy Poznania

• kategorie społeczne- kategorie społeczno-demograficzne (płci, wieku, stanu cywilnego, pokrewieństwa); kategorie społeczno-zawodowe (zawód, wykształcenie, dochód)

• typy psychospołeczne- ludzie aktywni, bierni, odważni, tchórzliwi, władczy

• Zbiorowości społeczne (grupy):

• grupa społeczna- formalna, nieformalna, pierwotna, wtórna, mała, duża

• rodzina- mała, duża, patriarchalna, matriarchalna

• zbiorowości o wspólnej kulturze- naród, plemię, grupy etniczne

• zbiorowości o podobnych zachowaniach- zbiegowisko, tłum, publiczność

Proste zbiory społeczne - ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to, czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy

Zbiorowisko społeczne - to zbiór ludzi przebywających mniej lub więcej stale w pewnych określonych ramach przestrzennych (na jakimś terytorium), w takim stopniu, że praktycznie możliwa jest styczność bezpośrednia osobników tego zbioru ze sobą

Kategorie społeczne - tworzą jednostki wyróżnione ze względu na cechy ważne i względnie trwałe, np. demograficzne bądź profesjonalne, właściwości te określają obowiązki (funkcje) i uprawnienia (pozycje) społeczne

• kategoria płci - wynika z różnic społecznych ujawniających się w obowiązkach i uprawnieniach społecznych, jakie w danej grupie ma osoba płci męskiej lub żeńskiej

• kategoria stanu cywilnego - związana jest ze społecznym wartościowaniem sytuacji kawalera, panny, żonatego, mężatki, rozwiedzionych, wdowców itp.

• kategoria wieku - wartościowanie tej kategorii społecznej uwzględnia uprawnienia i obowiązki, jakie w danej grupie nadaje się osobnikom wyróżnionym w niej jako dzieci, młodzież, dorośli i starcy

• kategoria wykształcenia - odgrywa ważną rolę w życiu społecznym

• kategoria zawodu - określa funkcje i pozycje społeczne osób ze względu na system wartościowania wykonywanych czynności zawodowych

Indywidualne typy psychospołeczne - to zbiory ludzi wydzielonych w praktyce życia społecznego ze względu na wykazywane przez te osoby pewne właściwości i dyspozycje psychiczne, które oceniane są pozytywnie lub negatywnie w obrębie danej grupy

Zbiorowości społeczne - to wszelkie zbiory ludzi, u których pomiędzy poszczególnymi członkami należącymi do tych zbiorowości zachodzą jakieś więzi społeczne, wzajemne oddziaływania, chociażby przez krótki okres, tworzące z nich względnie wydzieloną całość

Kręgi społeczne - to zespoły osób (nieraz o zmiennym składzie), spotykające się stale i utrzymujące stałe czynności osobiste, lecz nie posiadające wyraźnej zasady odrębności ani wykrystalizowanej organizacji wewnętrznej

Grupa społeczna

Pary i dwójki - to najmniej liczna zbiorowość o najwyraźniej ograniczonej ilości członków, skupiającej dwie osoby różnej lub tej samej płci

Typy par:

1. pary połączone więzią stosunków seksualnych

2. pary połączone więzią pokrewieństwa

3. pary i dwójki przyjaciół

4. pary połączone stosunkiem przemocy

5. pary połączone stosunkiem wychowa

6. pary połączone stosunkiem zwierzchnictwa

7. pary połączone zależnościami przelotnymi

Grupa społeczna (wg Sczepańskiego) - to pewna ilość osób (najmniej 3), powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Grupa społeczna (wg Sztompki) to zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY LICZEBNOŚCIĄ GRUPY A FUNKCJONOWANIEM

1. zwięszenie liczby członków- zwiększa możliwości osiągnięcia celów w grupach zadaniowych

2. zwiększenie liczby członków - zmniejsza jednolitość grupy

3. im większa liczebność grupy, tym mniejsza tendencja do aktywnego uczestnictwa członków grupy w jej działaniu (prawa Olsona)

4. W grupach większych częstość i poziom komunikacji są niższe niż w grupach małych

5. liczebność grupy wpływa także na jej strukturę i organizację (G. Simmel)

6. liczebność grupy pozostaje w korelacji z organizacją grupy (działa prawo Parkinsona) -> każdy wzrost wielkości jakiejkolwiek części grupy powoduje inne wzrosty w strukturze organizacyjnej grupy

7. zadania grupy, sposób działania, organizacja grupy wyznacza liczbę członków grupy

8. istnieją grupy społeczne o bardzo specjalistycznych celach, którym organizacja i cele determinują dokładnie liczebność grupy

PRZYNALEŻNOŚĆ DO GRUPY

1. Realna oznaczająca faktyczny i pełny kanał członka w życiu grupy, z którą jest związany subiektywnie i obiektywnie

2. Ideologiczna gdy spełnione są tylko niektóre kryteria przynależności subiektywnej, takie jak często spotykane w stowarzyszeniach (gr. formalnych), honorowe członkowstwo

3. Rola pełniona w grupie- wzór fizyczny i moralny (w grupach wysoce sformalizowanych oba wzory są ustalone)

IDENTYCZNOŚĆ GRUPY - zapewnia zasada odrębności

1. wartości materialne

2. duchowe

3. symbole

4. świadomość „my”

WSPÓLNE WARTOŚCI

1. wg Szczepańskiego - grupa polega na skupieniu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości (jakie ludzie, członkowie zbiorowości, przez swe współdziałanie osiągają lub osiągnąć zamierzają)

2. grupa społeczna - jest skupieniem jednostek wokół zadań, jakie członkowie danego zbioru osób stawiają przed sobą (zadania - to ustalone i świadome zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa jako całości chce osiągnąć lub wywołać)

FUNKCJE GRUPY - ma wyjaśniać bardziej adekwatnie grupę społeczną przez ukazanie, co dana grupa wnosi, jaki jest wkład i znaczenie dla innych systemów społecznych, jakie są rezultaty, skutki jej działania

R.Merton - zwraca uwagę na rozróżnianie funkcji na jawne i ukryte, niedostrzegalne, świadome i niezamierzone, uboczne, funkcje przypisane i rzeczywiste, co pozwala badać i wyjaśniać, co grupa społeczna czyni, jakie osiąga rezultaty i jakie powoduje skutki

SPÓJNOŚĆ GRUPY

1. kreowana kulturowo - wynikająca ze zinternalizowania przez członków grupy wspólnych norm i wartości

2. kreowana organizacyjnie - wynikająca z realizacji jednostkowych i grupowych celów poprzez działania członków grupy

3. kreowane strukturalne - wynikająca np. z przeciwstawienia grup własnych grupom obcym, z konfliktów z innymi grupami

Spójność grupy z punktu widzenia jednostki:

1. grupy ekspresyjne - gdzie przyczyną uczestniczenia jest wzajemna atrakcyjność członków

2. grupy instrumentalne - gdzie przyczyną bycia razem są korzyści i satysfakcja, jakie mogą wynikać z członkostwa w grupie

9.01.2008

Władza grupowa - wyraża się w kontroli jednego człowieka nad innymi, polega na wymuszaniu zachowań uznanych za obowiązkowe lub pożądane z punktu widzenia grupy

S.Ossowski przez władzę rozumie „możność podejmowania i realizacji niezależnie od woli ludzi, w których decyzja w taki czy inny sposób dotyczy. Jest to przywilej panowania nad wolą innego człowieka, przewagą decyzji”

Władza wyznaczona osobowo - decyzje jednostki posiadającej władzę są skierowane do osób ze względu na pełnione role społeczne

Zakres streficzny władzy - oznacza, że decyzje dotyczą wszystkich tych, którzy swoją aktywnością wchodzą w zakres spraw objętych władzą

Techniki sprawowania władzy:

• magiczne lub religijne, odwołujące się do sił ponadludzkich

• przeświadczenie obywateli o kompetencji władzy i pełnionej kontroli nad nimi

• perswazja i przekonywanie za pomocą określonych argumentów

• wychowanie i wpajanie podporządkowanym zasad ideologii, w imię której sprawowana jest dana władza

• nadzieja nagrody za posłuszeństwo oraz zastraszenie i terror w przypadku nieposłuszeństwa

Wpływ władzy na funkcjonowanie grupy i postępowanie jej członków

• członkowie grup wykazują tendencję do naśladowania postępowania i zachowań tych członków, którzy w hierarchii władzy znajdują się wyżej

• osoby posiadające wyższą władzę w grupie inicjują zachowania, których celem jest kontrola zachowań innych, zwłaszcza osób zajmujących niższe pozycje w grupie

• osoby zajmujące wyższą pozycję w hierarchii władzy wywierają wpływ na osoby stojące niżej w inny sposób, niż osoby oddziałujące z niższych pozycji na osoby pozostające na wyższych pozycjach

Badania stylów przywództwa grupowego

Autorytarny

- pojawienie się agresji do przywódcy i członków grupy

- uzależnienie od przywódcy

- brak jakiejkolwiek inicjatywy

- grupa działa tak długo, jak jej przywódca

- całkowity zanik różnic indywidualnych między członkami

Demokratyczny

- chęć współpracy, pomocy

- pogodna atmosfera

- nie wyzwala agresji

- nieobecność przywódcy nie sprawia zaniku działalności grupy

- indywidualne różnice między członkami

Anarchiczny

- dezorganizacja oraz aktywność nie prowadzą do żadnych rezultatów

- wzrost poziomu agresji

- pewne różnice indywidualne

Klasyfikacja grup

1) ze względu na strukturę

- małe- struktura prosta, mikrostruktura, której zasadniczymi elementami są poszczególni członkowie grupy (ni więcej niż kilkunastu), jednostki powiązane więzią bazującą na stycznościach bezpośrednich

- duże- złożona struktura, makrostruktura, składa sie z różnych podgrup, członkowie powiązani są przede wszystkim więzią opartą na stycznościach pośrednich i raczej uprzedmniotowionych

2) z uwagi na rodzaj więzi

- pierwotne

* styczności osobiste i postawy emocjonalne

* względna trwałość

* bezpośrednie kontakty, niewyspecjalizowane

* mała liczebność

*względna zażyłość

- wtórne

* wielu członków, w większości anonimowych

* sformalizowane i pośrednie stosunki w wysoce wyspecjalizowanych działaniach

* więź bazująca na interesach, wynikająca ze styczności rzeczowych

Grupa własna i obca

Grupa własna:

• bardziej zróżnicowana i zindywidualizowana

• postrzeganie i zapamiętywanie tylko drobnych zachowań

• negatywnych powodów zachowań doszukuje się w sytuacji zewnętrznej

• pozytywne zachowania tłumaczy się szlachetnym charakterem członków

Grupa obca:

• zapamiętuje się zachowania złe, negatywne

• zachowania pozytywne tłumaczy się niezależną sytuacją zewnętrzną

• zachowania negatywne tłumaczy się złym charakterem

Grupa odniesienia:

• oznaczenie grupy, która jest dla jednostki źródłem norm i wartości, wzorów zachowań i wedle których modeluje własne postępowanie

• oznaczenie grupy, która jest dla jednostki tłem, oceny przez nią bądź własnej sytuacji, bądź postępowania

Pojęcie względnego upośledzenia - poczucie upośledzenia wiąże się nie tyle z umiejscowieniem na obiektywnej skali posiadanych dóbr, ile z postrzeganiem własnego usytuowania w stosunku do innych osób o podobnych celach, czyli zależy od subiektywnej skali ich pozycji

Klasyfikacja grup z uwagi na stopień sformalizowania instytucji występującej w danej grupie

Formalne - instytucje grupy i kontrola wysoce sformalizowana

Nieformalne - instytucje grupy i kontrola wybitnie spontaniczny charakter

Klasyfikacja grup z uwagi na stopień trudności wejścia do danej grupy

Inkluzywna - o łatwym sposobie uzyskania członkostwa

Ekskluzywna - czyli grupy o charakterze zamkniętym

Grupy celowe

1. zorganizowane dla organizacji jednego z celu lub wiązki celu

2. więź członków wysoce sformalizowana

3. czynnikiem grupotwórczym są potrzeby jednostki lub zbiorowości do podtrzymania własnej równowagi/rozwoju

4. warunkiem powstania uświadomienia sobie przez pewną liczbę osób zbieżności lub identyczności niektórych potrzeb

5. mogą powstawać na zasadach dobrowolności (np. zrzeszenia)

6. lub jako przymusowe grupy celowe

7. cechuje je zorganizowany system zorganizania/organizacja

8. uczestnictwo o charakterze „kontraktu”, czyli zobowiązania się każdego członka do wypełnienia swoich obowiązków wynikających z zasad organizacji

9. „atmosfera impersonalizacji”, czyli załatwianie spraw w sposób sformalizowany

RODZINA

Definicje rodziny:
Rodzina - stosunkowo trwała grupa społeczna, złożona z jednostek powiązanych przez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję (Goodman, 1997)

Rodzina - mała grupa społeczna, składająca się z rodziców, ich dzieci i krewnych

Rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi - więź rodzicielska, stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie (Woźniak, 1998)

Rodzina - grupa społeczna złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski -> pokrewieństwo -> rzeczywiste (między rodzicami i dziećmi własnymi) -> zastępcze (między rodzicami i dziećmi przybranymi)

=>pokrewieństwo w linii prostej:
=>w linii wstępnej (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie)

=>w linii zastępnej (rodzice, dzieci, wnuki)

=>pokrewieństwo w linii bocznej (rodzeństwo, ciotki, wujkowie, itd.)

=>rodzina mała - członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe, obejmujące dwa pokolenia

=>wielka rodzina - obejmuje 3 pokolenia, a czasem także kilka rodzin połączonych pokrewieństwem linii bocznej (Szczepański, 1997)

Rodzina jako grupa społeczna

• bezpośrednie międzyludzkie kontakty społeczne „twarzą w twarz”

• stosunki międzyosobnicze bliskie, intymne, nasycone emocjami

• inerakcje i związek osobowości przeważają nad organizacją i związkiem ról społecznych (szczególnie w ostatnich czasach)

• należy do kategorii tzw. grup pierwotnych powstających przeważnie spontanicznie, z osobistych nieformalnych pobudek

Rodzina jako instytucja społeczna

• służy zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa, określonych grup i kategorii społeczeństwa oraz jednostek

• obejmuje również zespół ustabilizowanych regulatorów aksjonormatywnych oddziałujących na zachowanie i świadomość członków zinstytucjonalizowanej grupy

• rodzina zaspokaja istotne potrzeby społeczne: potrzeby społeczeństwa globalnego, potrzeby innych grup społecznych (np. grup narodowych, klasowych), potrzeby jednostek ludzkich (gł. członków rodziny), potrzeby ekonomiczne, emocjonalne, seksualne, itp.

Funkcje rodziny (Tyszalska, Wachowiak, 1997)

• materialno-ekonomiczne - zaspokajanie potrzeb członków rodziny oraz społeczeństwa; 4 podfunkcje:

• produkcyjna

• zarobkowa

• gospodarcza

• usługowo-kompensacyjna

• opiekuńczo-zabezpieczająca - materialne i finansowe zabezpieczenie członków rodziny pozbawionych środków do życia albo fizycznie niesprawnych, wymagających opieki

• prokreacyjna - zaspokajanie rodzicielskich, emocjonalnych potrzeb współmałżonków oraz reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa

• seksualna - małżeństwo jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego, od XX w. oddzielnie aktywności płciowej od spraw rozrodczości

• legalizacyjno-kontrolna - legalizacja zachowań oraz sprawowanie wzajemnej kontroli w celu zapobieżenia odstępstwom od norm i wzorów; występuje tu legalizacja prawna, obyczajowa, moralna i religijna

• stratyfikacyjna - wyznaczanie pozycji społecznych przez pochodzenie, udział w klasowej subkulturze i ideologii socjalizacji potomstwa, poprzez rodzinę wpływ kultury narodowej

• socjalizacyjna - wprowadzenie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa, przygotowanie do samodzielnego pełnienia ról oraz interakcja osobowości małżonków, internalizacja systemu wartości, osobiste losy dziecka (aspekt prywatny socjalizacji)

• kulturalna - zapoznanie z kulturą danego społeczeństwa, upajanie odpowiednich norm i systemu wartości, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, organizowanie i dostarczanie przeżyć estetycznych, inicjowanie i stymulowanie kontaktów z instytucjami kulturalnymi

• religijna - wychowanie potomstwa w duchu religijnym i egzekwowanie przez wszystkich członków rodziny norm, zasad i wartości, których nosicielem jest wyznawana religia

• rekreacyjno-towarzyska - wypoczynek i nawiązywanie kontaktów towarzyskich, rozładowywanie napięć psychicznych

• emocjonalno-ekspresyjna - zaspokajanie potrzeb emocjonalnych i potrzeb wyrażania swej osobowości, uzyskanie intymnego oddźwięku psychicznego, poczucie wspólnoty intelektualnej, zapewnienie poczucia oparcia i bezpieczeństwa

Cykle życia małżeńskiego - rodzinnego

• narzeczeństwo - oficjalna umowa zobowiązująca w określonym czasie do zawarcia związku małżeńskiego

• małżeństwo bezdzietne - podjęcie się nowych w życiu jednostki ról społecznych (role małżeńskie męża i żony), trójpłaszczyznowy wymiar : seksualny, psychiczny i społeczno-kulturowy

• małżeństwo z dziećmi - podjęcie się kolejnych ról społecznych (rola matki i ojca), konieczność przeorganizowania swojego stylu życia i więzi

• rodzina z odchodzącymi dziećmi - dorastające dzieci odchodzą od rodziny i dążą do samodzielności, słabnięcie silnych dawniej więzi wewnątrzrodzinnych

Typologia małżeństwa

Czynniki wyboru partnera:

• bliskość przestrzenna - kojarzenie małżeństwa tylko wśród znajomych i powinowatych

• wyobrażania o idealnym partnerze - rozwijanie przez młodych ludzi w okresie zbliżającego się wieku upoważniającego do zawarcia małżeństwa

• obraz własnych rodziców - chęć znalezienia partnera, który odpowiadałby temu obrazowi, cechy osobowości i dążności osobotwórcze - które wyznaczają dążenie do ukształtowania własnego samodzielnego życia

• dążenie do homogamii (szukanie partnera o podobnych cechach psychicznych lub społecznych) lub do heterogamii (szukanie partnera o zupełnie odmiennych cechach psychicznych czy społecznych)

Typologia małżeństwa z uwagi na liczbę partnerów:

• monogamiczne - składają się z dwojga partnerów (trały związek jednego mężczyzny z jedną kobietą)

• poligamiczne - składające się z więcej niż dwojga partnerów, poligamia - małżeństwo jednego mężczyzny z więcej niż jedną kobietą

• poliandria - jedna kobieta + wielu mężczyzn

Typologia małżeństwa z uwagi na zakres wyboru małżonka

• małżeństwo endogamiczne - zawarte w obrębie tej samej grupy społecznej

• małżeństwo egzogamiczne - partnerzy pochodzą z różnych grup społecznych

Typologia małżeństwa z uwagi na hierarchię prestiżu i wewnątrzrodzinnej władzy

• matriarchalne - władza należy do matki i żony

• patriarchalne - władzę sprawuje ojciec i mąż

• agalitarne - podział władzy i obowiązków między mężem i żoną jest względnie równy

Typologia małżeństwa z uwagi na miejsce zamieszkania po ślubie

• patrylokalne - w domu męża

• matrylokalne - w domu żony

• neolokalne - we własnym mieszkaniu

16.01.2008

05.02.08 exam o godz. 10.00

Typologia rodziny z uwagi na formy organizacyjne

• rodzina małżeńska (nuklearna) - składa się z męża i żony oraz dzieci, typ rodziny dwupokoleniowej

• rodzina poligamiczna - składa się z kilku związków małżeńskich (najczęściej jednego mężczyzny z wieloma kobietami) połączonych w jedną zbiorowość rodzinną

• rodzina poszerzona-wielopokoleniowa (duża) - pod jednym dachem zamieszkuje kilka rodzin nuklearnyhc uznających patriarchalną wladzę ojca rodziny

• zmodyfikowana rodizna poszerzona - która stanowi jakby związzek rodzin nuklearnych będących w sferze częściowych zależności od siebie

Typologia rodziny z uwagi na źródła utrzymania

• rodzina chłopska - dla której źródło utrzymania stanowi dochód uzyskany z fizycznej pracy członków rodziny

• rodzina robotnicza - źródło utrzymania to dochód uzyskany z fizycnej pracy najemnej członków rodziny

• rodzina inteligencka - którą różni od rodziny robotniczej charakter pracy zawodowej (praca umysłowa)

Dezorganizacja rodziny

• gdy dochodzi do najrozmaitszych zakłóceń wywołujących przejściowy lub trwały rozkład rodziny

• ograniczenie ollub zanik dotychczas wypełnianych funkcji i ról rodzinnych, zwłaszcza obowiązków małżonków wobec siebie i dzieci, a także dzieci wobec rodzicow i ewentualnie między rodzeństwem

• dezorganizacje życia małżensko-rodzinnego poprzedzają zwykle różne zaburzenia psychospoleczne, określane z jawiskami patologicznymi, które zaczynają się konfliktami i zdradami małżeńskimi, z ewentualnymi konfliktami między małżeństwem. (? Powinno być chyba -ami ale nie jest)

Rozwód

• jedna z form rozbicia rodziny

• głowny wskaźnik rozbicia małżeństwa i rodziny

• głównymi przyczynami rozwodów są zdrady małżeńskie, alkoholizm, oddzielenie od wspólnego łoża

Rodzina współczesna w badaniach empirycznych (badania Halmana z 1999? r.)

• 80% respondentów uznało rodzinę za bardzo ważną rzecz w ich życiu (najniższy odsetek 35% w Portugalii i na Litwie).

• Sprzeciwienie się opinii, że rodzina jest instytucją przestarzałą, nie był niżzy niż 70%, a sięgał nawet 90%

• Odsetek aprobujących samotne macierzyństwo nie był wyższy niż 50%, a w Szwecji, gdzie odsetek dzieci (i tu się urywa bez kropki nawet :P)

• Powściągliwość w aprobacie homoseksualizmu

Współczesna rodzina polska (badania Halmana z 1999)

• Uznanie rodziny za bardzo ważną - 91%

• Uznanie małżeńśtwa za instytucję nieprzestarzałą - 94%

• Najniższy odsetek aprobujących samotne macierzyństwo - 13%

Główne przyczyny aprobaty wartości rodzinnyych

• wpływ kościoła katolickiego (fuj)

• duża liczba rodzin rolników odpowiadających wzorowi rodziny przedprzemysłowej

Badania Dobrodnickiej ? - 1999

• oddzielenie się sfery życia seksualnego od macierzyństwa i prokreacji

• wzrost tolerancji wobec przedślubnych stosunków seksualnyhc młodzieży i zmniejszenie różnic tolerancji wobec chłopców i dziewcząt

• zmiana opinii młodzieży dot. przedślubnych kontaktów seksualnych uważanych za naganne z 41% w 1988 do 17% w 1999 oraz zachowań seksualnych (wczesnej inicjacji seksualnej młodzieży szkół ponadpostawowych)

• wzost liczby związków nieformalnych

Cechy współczesnej rodziny polskiej (wg Tyszki)

• znacznie już oddalona od wzorców tradycyjnej klasycznej rodziny instytucjonalno-patriarchalnej

• z uaktywnioną zawodowo żoną a zarazem matką

• niemal całkowicie egalitarna w uprawnieniach współmałżonków

• z zewnętznymi napięciami wywolanymi podwójnymi rolami kobiet, ich przeciążeniem

• rozpowszechniająca się coraz bardziej w formie rodziny małej

• posiadająca istotne związki z pozafamilijną mikreostrukturą społeczną

• ceniące materialne podstawy swego życia pryz jednozesnym znacznym zaawansowaniu wewnętrznyhc więzi emocjonalnych

• o zaznaczającym się procesie indywidualizacji swoich czlonków, różnie zaawansowanym w poszczególnych środowiskach spolecznych

• o rozbudowanej funkcji socjalizacyjno-wychowawczej w skomplikownaych warunkach społecznych, pozostające w znacnzej interakcji z kulturą masową

• o zdecydowanie prorodzinnej świadomości

Rodzina polska w okresie transformacji ustrjowej

• zmiany w materialnych podstwaach żcia rodziny (pogorszenie się sytuacji materialnej 2/3 rodzin)

• pojawienie się bezrobocia (1/4 społeczeństwa)

• pogorszenie stanu zdrowia (powodujące reperkusje w życiu rodzinnym)

• spadek liczby potomstwa

• rozluźnienie więzi rodzinnej prowadzącej do dezorganizacji rodziny

• spadek liczby zawieranych małżeństw, a wzrost liczby związków nieformalnych

• zwiększenie liczby rodzin niepelnych

• wzrost liczby rodzin konfliktowych i zdezintegrowanych

• malejąca liczba rozwodów

• konsolidacja mikrostruktury na skutek trudności występujących w spoleczeństwie globalnym

wg Śpiewaka (?)

• kurczenie się czasu wolnego

• prosty trójpodzial czasu
  1. pierwszą grupę stanowią ci, którzy nie mają czasu nawet na wypełnenie koniecznych obowiązków
  2. drugą - osoby, którym czasu starcza na wszystko
  3. trzecia to ci, którzy żyją bez pośpiechu i mają aż nadto czasu

Małżeństwa

W badaniach Duch-Krzysztofek w końcu lat 80 szczęśliwe udane małżenstwo jako najważniejszy cel w życiu wskazywało 74,7%.

86% postrzegało swój dom rodzinny, jako „miejsce, gdzie są ludzie, którzy kochaja, rozumieją i gdzie jest im lepiej”.

Badania CBOS z ostatnich lat wskazują jednoczesnie na następujące przycyzny nie zawierania małżeństw (Polki zawierają małżeństwo przeciętnie w wieku 25-29 lat)

• obawiają się trudnosic materialnych 72%K i 65%M

• obawiają się trudności mieszkaniowych 60%K i 52%M

• obawiają się nieudanego małżeństwa 39%K i 24%M

• nie mogą znaleźć odpowiedniego partnera 25%K i 25%M

• wybierają wolność, życie bez zobowiązań 24%K i 44%M

• obawiają się, że założenie rodziny przeszkodzi im w karierze zawodowej 23%K i 25%M

• obawiają się obowiązków rodzicielskich 13%K i 25%M

Badania bydgoskie

Gł. Cyznnuki wykluczające możoliwość zawierania małżeństwa:

• brak stałej pracy 73%L i 74%S

• brak mieszkania 68% L i 69% S

• konieczność wspólnego mieszkania z rodzicami 40% L i 39%S

czynniki mające wpływ na kojarzenie się małżeństw:

• wykształcenie 59L 44S

• zgodność charakteru 31L 43S

• uczucie 27L 20S

• pochodzenie społeczne 9L 6 7(?)

• pozycja materialna 8L 6A

3 modele małżeńśtwa

• tradycyjny - jedynie mąż pracuje i zarabia wystarczająco na utrzymanie rodziny, żona zaś zajmuje się wyłącznie prowadzneiem domu i wychowaniem dzieci

• partnerski - mąż i żona tyle samo przeznaczjaą na pracę zawodową i w równym stopniu zajmują się domem i dziećmi

• mieszany - mąż i żona pracują zawodowo, mąż poświęca więcej czasu na pracę zawodową, żona oprócz pracy zawodowej zajmuje się domem i dziećmi

Badania z 1995 dot. akceptowanego i realizowanego modelu rodziny

Akceptowany

• model tradycyjny 43%

• model partnerski 35%

Realizowany

• model tradycyjny 26%

• mdel partnerski 24%

Badania CBOS z 2006

Akceptowany

• tradycyjny 32%

• partnerski 41%

• mieszany 24%

Realizownay

• tradycyjny 23%

• partnerski 19%

• mieszany 26%

Czynniki decydujące o prawidłowym funkcjonownaiu małzeńśtwa

• rodzaj powinności mąłżeńśkich będący wynikiem wzajemnego porozumienia 80%L i 100%S

• wspólne podejmowanie decyzji 96% L i 97% S

• wspólne wykonywanie obowiązków domowych 91%L i 97%A

• finansowa odpowiedzialność męża za zaspokojenie potrzeb małżeństwa 74L 71S

• równy podizał obowiązków między męzem a żoną w zakresie finansowego utrzymania związku 26L i 29S

• prawo męża do pierwszeństwa przy podejmowaniu decyzji 6%L i 4%S

• obciążenie żony więksozścią obowiązków domowych 2%L i 0%S

Naród

1. Kłosowski - „naród jest wspólnotą kultury, a jego więź nosi charakter emocjonalny”

• emocje odróżniają stosunek do narodu od stosunku od społeczeństwa, którego więź ma cechy instrumentalne, praktyczne, rzeczowe

• bywają społęczeństwa wielonarodowe, niejednolite pod względem narodowej kultury

• bywają narody podzielone pomiędzy różne społeczeństwa i(1?) państwa

• naród ma dluga historie, jest wiec zjawiskiem zmiennym, a jego źródła sięgają daleko w przeszłość (rodzina i ród, klan, plemię, lud)

Pojęcie narodu wg R. Dyoniziaka (czy coś) - zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, która w procesie dziejowym urzeczywistnia się jako wspólnota o podłożu gospodarczym, praktycznym, społecznym i kulturowym i wyraża się w świadomosci swych członków

• terytorium - wspólne dla pewnej grupy ludzi podłoże materialne narodu

• etniczna struktura narodu świadczy o nie zawsze jednorodnym pochodzeniuj etniczny (wiek form życia narodowego np. społeczeństwa względnie jednorodne, ale z tzw. Mniejszościami narodowymi; społeczeństwa wieloetniczne)

• integracja polityczna - struktura polityczna - całość podporząkdowana jednolitym zasadom, celom i dążzeniom politycznym, organizacja państwowa - chroniąca przed zagrożeniami zewnętrznymi

• gospodarka - ukształtowanie się gospodarki towarowej i powstanie rynków narodowych i tenedncji integracyjnych, obejmujących większość społęczeństwa

• integracja zbiorowości w sferze społecznej - przeobrażanie się z luźnego zbioru grup i kręgów spolecznych w wewnętznie zróżnicowaną calość społeczną

• kulturowa wspólnota narodu - utożsamiana ze wspólnotą języka

• świadomość narodowa - będąca odbiciem obiektywnych więzi, warunków, czynników kształtujących zbiorowość narodową w sferze psychiki ludzkiej

Konceprcje wyodrębniania się narodu

• konceprcja naturalistyczna - naród jako twór społeczny ukierunkownay właściwościami środowiska geograficznego w którym pewna grupa rasowa przez wieki zamieszkiwała, przekazując swe właściwości psychofizycne następującym po sobie generacjom (koncepcja odrzucona)

• koncepcja politologiczna - naród to wspólnota polityczna, gdzie państwo dąży do ukształtowania w swych ramach narodu, dążąć do integrtcji grup plemiennych czy etnicznych pod względem jednorodnego systemu wierzeń, obyczajów, wspólnych tradycji, a przede wszystkim jednoczy je gospodarczo (amerykański pogląd)

• koncepcja kulturowa - upatruje w kształtowaniu się w toku rozwoju historycznego społeczności, które tworzą własną kulturę w których członkowie narodu uczestniczą w tej kulturze narodowej, obejmujący język, obyczaje, sztukę, naukę, działalność gospodarczą, tradycje i inne dziedziny aktywności

Powstanie nowoczesnego narodu

Przez pojecie „nowoczesny naród” rozumie się taki stna i stopień rozwoju społeczności narodowej, w którym:

• wszystkie sfery, warstwy czy klasy spoleczne, nawet najniższe warstwy społeczeństwa, charakteryzują się poczuciem przynależności i tożsamości narodowej

• podstawowe zręby kultury narodowej z różnych dziedzin (obyczajów, kultury, literatury, sztuki, nauki) zostająupowszechnione w szerokich masach ludzi

• dany naród posiada własną organizację państwową lub też w drodze walki narodowowyzwoleńczej dąży do uzyskania niepodleglego państwa

Do kształtowania się nowoczesnych narodów w Europie doprowadziły takie proccesy jak przemiany polityczne, przemiany społeczne i rozwój masowych środków przekazu kultury.

Pojęcia związane z narodem:

• pojęcie charakteru narodowego - sugeruje, że typowi przedstawiciele róznych narodów różnią się charakterologicznie, podpobieństwo charakteru członków zbiorowości narodowej jest z punktu widzenia socjologii rezultatem podobnych warunków życia, wspólnych losów dziejowych, określonego dziedzictwa kulturowego.

• stereotypy narodowe - to obiegowe, uproszczone, uogólnione i już przez to fałszywe wyobrażenia na temat określownych wartości, które odnoszone są także do poszczególnych ludzi.

23.01.2008

NARÓD; SPOŁECZNOŚĆ LUB WSPOLNOTA

• naród- najczęściej wspolnota duchowa; historycznie uksztaltowana wspolnota, powstala na gruncie wspolnych losow dziejowych i ostatecznie okrzepla w epoce kapitalizmu, charakt się istnieniem wlasnej odrebnosci jako narodu

• spolecznosc lub wspolnota- zazwyczaj zbiorowosc terytorialna, w ramac ktorej czlonkowie mogą zaspokajac swe podstawowe potrzeby

2 TYPY ZBIOROWOSCI SPOLECZNEJ (TONNIES) (W-wspolnota, S- stowarzyszenie)

• wiezy laczace ludzi: W pokrewienstwo, braterstwo sasiedztwo; S umowy, wymiana dobr materialnych wyrachowaie

• we wzajemnych stosunkach ludzie uczestnicza jako: W osobowosci; S role spoleczne

• srodki kontroli W zwyzcaj, tradycje; S prawo sfromalizowane

• ludzie kieruja się : W wiara; S względem na opinie publiczna

• podstawa gospodarcza W wlasnosc zbiorowa; S pieniadz, wlasnosc prywatna

SRODOWISKO SPOLECZNE

- środowisko społeczne- obejmuje ogół jednostek, kręgów społecznych, grup, zbiorowości, którymi osobnik spotyka się w ciągu życia i które wywierają wpływ najego zachowanie

- środowisko- określony typ zbiorowości/ kategoria społeczna, np. środowisko studenckie, robotnicze, literakie, lekarskie, nauczycielskie

SPOŁECZEŃSTWO

• 3 koncepcje

• empiryczna

• konceptualistyczna

• filozofizcna

(J. Szczepański 1972)- „społeczeństwo oznacza dopełniające i krzyżujące się formy życia zbiorowego, współwystępujące i mające część wspólną członkó w ramach narodu pańswa czy konfiguracji kulturowej, które cehuje odrębność i osobliwość kulturowa, strukturalna i dziejowa”

NARÓD A SPOŁECZEŃSTWO

• N ma wszystkie cechy S; S nie a wszystkich cech N

• Z N wiążą się uczucia: S nie budzi emocji

• N jest wartością autoteliczną: S ma wartość instrumentalną jako forma organizacji życia zbiorowego w obrębie jakiegoś terytorium

• Członkowie jednago N wchodzą w skład różnych S; S sa najzcęściej złożone z członków różnych N

• N jest postrzegany jako jednorodna całość, jako wspólnota, której wszyscy członkowie sa „braćmi”, bezwzględu na zamieszkanie i zajęcie; S jest wielorako zróżnicowaną i często rozdzierana konfliktami całością

TYPOLOGIA SPOŁECZEŃSTW PRZYDATNA W ANALIZACH SOCJOLOGICZNYCH (B.Szacka, 2003)

Charakterystyzcne cechy społeczeństw tradycyjnych:

• oparte na rolnictwie, gospodarka naturalna

• jednostkami produkcyjnymi samowystarczalne gospodarstwa domowe

• słaba wymiana towarowa i rynek

• brak dążności do zysków oaz mała rola pieniądza w stosunkach społecznych i określeniu miejsca człwoeika w społeczeństwie

• przekaz informacji słównie droga ustną

• społeczność wiejska mało ruhliwa, zamknięta, zasiedziała

• duż pozucie odrębności społeczności poszzegółnych mieszkańców wsi

• głowne części składowe społeczności wiejskiej- rodziny i sąsiedztwo

• zachowawczość i orientacja przeszłościowa

• silna, nieformalna kontrola społeczna zapewniająca przestrzeganie wzorów zachowań

charakterystyczne cechy społeczeństwa przemysłowego

• gospodarka rynkowa oraz masowe wytwarzanie dóbr materialnych

• jednostki produkcyjne wyspecjalizowane- podział pracy

• dążenie do zysku jako motywacja działań gospodarczych

• pieinądz jako wyznacznik miejsca człowieka w społeczeństwie

• rozw przemysłu towarzyszy rozwójmiast

• zwiększenie ruchliwości przestrzennej i społecznej

• nowe zbiorowości społeczne nie oparte na więzach krwi i sąsiedztwie

• umocnienie i rozrost władzy centralnej państwa, zwiekszenie kontroli formalnej: policji, sądów, więzień

• upowszechinenie umiejętności pisania i czytania , wzrost roli wykształcenia

• pojawienie się środków masowego prekazu

• jednostka zyskuje wartość autonoomiczną i dąży do osiągnięć osobistych

charakterystyczne cecy spoleczeństwa poprzemyslowego

• przesnięcie aktywności gospodarczej ze sfery produkcji do sfery usług

• proces pracy polegający bardizej na relacjach z ludźmi niż na przetwarzaniu surowców

• jako spoleczeństwo informacyjne - produkcja towarów i uslug w znacznej mierze zależy od przekazywania informacji

konsekwencje społeczeństwa informacyjnego:

• zmiana układu zawodowego, płynność rynbku pracyu zagrażająca stabilizacji zatrudnienia i wymagająca stałej elastyczności.

• Zamiana elacji między miejscem pracy i domem

• Umożliwia rozwój demokracji, a także niedemorkratycznej władzy korporacji międzynarodowych

• Intensyfikuje się proces globalizacji, wpływający na przemiany społeczne )kładzie kres izolacji poszczególnych spoleczeństw i powoduje nasilenie się zewnętrznych wpływów na wszystkie obszary ich życia

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA

Stratyfikacja społeczna to zróżnicowanie społeczeńśtwa jako całości pod względem dochodu, wykszałcenia, zawodu, pozycji społecznej, prestiżu (Dyoniziak i in. 1997)

Systemy zróżnicowania zhierarchizowanego (J. Szczepański, 1972)

• zróżnicowanie wewnątrz poszczególnych zawodów ze względu na poziom kwalifikacji

• zróznicowanie tytułów zawodowych i hierarchia zawodów

• hierarchia stanowisk służbowych w ramach instytucji

• hierarchia instytucji w ramach zbiorowości

• hierarchia pozycji społecznych jednostek na podstawie wartości przypisywanej ich rolom

• hierarchia warstw społecznych wyróżnionych na podstawie przywilejów, stylu życia, barier istniejących imędzy nimi, złożonych z obyczajów, wzorów działania

• hierarchia klas społecznych, wydzielonych na podstawie obiektywnych kryteriów

• systemy hierachii na podstawie kryteriów kombinowanych (tzw. Gradacje syntentyczne)

Ujęcia współczesne klasy spolecznej

rozumienie klasy w perspektywie stratyfikacyjnej

• klasy rozumiane są jako poziomy zróżnicowania społęcznego w płaszczyźnie ekonomicznej

• tak rozumiane klasy są rodzajem warstw i jako takie są częścią układy stratyfikacyjnego spoleczeństwa

rozumienie klasy w perspektywie strukturalnej

• klasy rozumiane jako części spoleczeństwa postrzeganego w postaci strukturalnie powiązanej całościbyly podstawowymi elementami określającymi kształt struktury społecznej

• klasy wyróżniane są nie tylko na podsytawie marksowskiego stounku do środków produkcji, ale także wg dodatkowych kryteriów, takich jak kontrola sprawowana nad pracą oraz podział pracy na fizyczną i umysłową

wg badań na reprezentatywnej grupie Polaków (za Dyoniziak, 1997) w Polsce występują klasy - 70% badanych

• wymiernianie klasy: głównie ronbotników, chłopów oraz inteligencj - 38,5%

• rzemieślnicy i wolne zawody wymieniane jako osobne zbiorowości społeczne

• klasa jest tu kategorią analityczną

• nawiązanie do koncepcji klas Marksa, w której klasy

Warstwa społeczna

Warstwa w ujęciu stratyfikacyjnym

Jako kategoria empiryczna

• Jest wyróżniana na podstawie kryteriów mierzalnch (wysokośc dochodów mierzona ilością zarabianych pieniedzy, wyskztałcenie mierzone liczną lat na uki i prestiż zawodu)

Jako ogólna kategoria teoretyczna

• jest jednym z poziomów stratyfikacji rozumianej jako układ grup tworzących hier ze względu na zakres władzy, prestiżu i bogactw ich członów

• członkowie

(cośtam cośtam pojechała do przodu i wywalila 6 slajdów w ciągu minuty :P)

---