Romantyzm-to prąd umysłowy i literacki dominujący w Europie,Ameryce Północnej i Łacińskiej od lat 90 XVIIIw do lat 40 XIXw.Polska-1822-(I Tomik Ballad i Romansów A.Mick)do 1863r-powst .syczniowe .Cechy:wiara, uczucia,intuicja,serce,dusza,zwątpienie w wiedze książkową i naukę mędrców,zaufanie do wiary i uczucia prostego ludu,ludowej wyobraźni i etyki,nawiązanie do tw.Szekspira i twórczości.ludowej,odrzucenie klasycznych kanonów,niepokój bunt,ekspresja uczuć w sztuce,tajemniczość,noc scenerią wydarzeń,twórcza wyobraźnia,indywidualizm romantyk- to szalony poeta targany namiętnościami,uczuciowy,zbudntowany indywidualista,Kompozycja otwarta,brak chronologi zdarzeń,temat-miłość,ojczyzna walka.Preroromantyzm-zespół zjawisk artystycznych,które zapowiadały nadejście romantycznego przełomu w kulturze europ.należą do nich:sentymentalizm(eksponuje role uczuć),powieść gotycka(intrygująca opisami zdarzeń niezrozumiałych i przerażających)zwrot do przeszłości(a więc do czasów sprzed panowania cywilizacji rozumu)Literatura Burzy i Naporu-Cierpienia młodego Wertera-Johanna Goethego,Zbójcy i Intrygi i miłość-dramaty Fryderyka Schillera.,były to owe „książki zbójeckie”,w których młodzi romantycy odnaleźli widzenie świata odpowiadające ich wrażliwości i przeczuciom.Malarstwo Romant. przdstawiało:natura-jako nieograniczony żywioł,siła współistniejąca z człowiekiem,wzbudzone morze,niedostępne skały,konie w galopie,piękne pejzaże,historia-tragizm wydarzeń,sny i wizje,tragizm i okrucieństwo ludzkiego losu,świat Dalekiego Wschodu.Przedstawiciele:Caspar David Fredrich(niemiec),tworzył pejzaże,jego twórczość cenił Goethe. Obrazy: Wędrowiec, Opactwo w dębowym lesie,Zatonięcie ststku „Nadzieja”,Eugene Delacroix(francja)-(Mefisto nad miastem,Wolność)Francisko Goya-(hiszpan)Rozstrzelanie Powstańców madryńskich, pokazuje w obrazazach strach,cierpienie,rozpacz i gniew.
Powieść Poetycka(Grorge Byron:Giaur)-łączyłą romantyczny liryzm z epicką opowieścią.Cechy:regularny wiersz,fragmentaryczna kompozycja potęgująca efekt tajemniczości,brak chronologi wydarzeń,liryczne dygresje,narrator ujawnia własne uczucia,gł.bohater jest samotny,a jego postępowanie nie jest do końcam moralne.sceneria egzotyczna lub historyczna.Ballada(Hohann Wofgang Goethe,F.Schiller,A.Mick)to wierszowana opowieść i niezwykłych wydarzeniach-legendarnych lub historycznych,łączy cechy liryki,spiki i dramatu czyli gatunek synkretyczny.Cechy:tajemnicza sceneria,niezwykłe dramatyczne wydarzenia odkrywające często prawdę ludowej etyki,postacie fantastyczne-duchy,widma,rusałki,elfy,epicka narracja połączona z lirycznym komentarzem i dramatycznymi dialogami.Dramat romantyczy (Dziady ,Kordian,Balladyna,Nie-boska komedia)-najważniejszy gatunek w rom,łączył wszystkie rodzaje liteackie ze wszyst.rodzajami sztuki.Odwoływał się do wizji plastycznych,muzyki ,gestu i ruchu,uchodził za niesceniczny w sensie ,że nie był kierowany do widzów lecz do czytelników obdarzonych wyobraźnia.Cechy:połączenie planu metafizycznego z realnym,przemieszanie scen real. Z fant,nieprzeciętny boh,którego monolog staje się samodzielnymi partiami lirycznymi,odrzucenie trzech jedności,złamanie zasady decorum przy przemieszczeniu parti tragicznyh z komicznymi,kompozycja otwarta..Poemat dygresyjny(Don Juan i Wędrówki Childe Harolda George'a Byrona:łączył epicki poemat z romantycznym liryzmem.Cechy:niezbyt rozbudowana fabuła.dotycząca najczęściej podróży boh,liczne dygresje narratora na tematy osobiste,ideologiczne,artystyczne i filozoficzne,ironiczny dystans do przedst.rzeczywistości.Bohater bajroniczny(Giaur)-zbuntowany ,samotny,dumnie odwrócony od świata.W jego przeszłości kryje się mroczna tajemnica,walczy o swoją ideę,zawsze sam,i nie zawsze wygrywa.Bohater werteryczny-wybijała uczuciowość, wrażliwość na piękno poezji i natury,berna rezygnacja.poczucie bezcelowego życia,cierpiał na ból istnienia,zniechęcenie i melancholia,fala samobójstwa (Werter-Cierpienia młodego Wertera)
Giaur jako Powieść poetycka(George Byron)-utwór ten napisany jest wierszem,dramatyczna akcja rozgrywa się w tajemniczej i egzotycznej sceneri(nadmorskie skały i urwiska, morze nocą,oddalony klasztor),wydarzenia relacjonuje kilku narratorów,można wyraźnie odczytać ich poglądy(liczne dygresje),poznajemy odczucia,fragmentaryczna kompozycja i zakłócenie chronologii wydarzeń(najpierw dowiadujemy się o śmierci Leili a w zasadzie domyślamy się, że wrzucony wór do morza kryje jej ciało,dopiero potem na podstawie wyrywkowych informacji możemy odtworzyć kolejność),głowny boh. Jest tajemniczy,nie znamy jego prawdziwego imienia,wiemy , że zabił Hassana i choć zrobił to w imię miłości to jednak zgrzeszył,popełniając zbrodnięKonrad Wallenrod jako powieść poetycka:(A.Mickiewicz)-Synkretyzm to połączenie,zmieszanie w jednym utworze kilku rodzajów lub gatunków literackich.Powieść poetycka powinna zawierać elementy epickie i liryczne.Elementem eickim jest fabuła,obecność narratora(fragmentem epickim jest np. Powieść Wajdeloty utrzymana w rytmie heksametru),liczne poetyckie opisy,rymowy układ utworu,uczuciowość to elem.liryki.Konrad posiada elementy dramatu-np.dialog,który wiedze Kondrad z Głosem z wieży(typowo sceniczny,pozbawiony narracji)Zakłócenie chronologi wydarzeń-na początku dowiadujemy się , że w zakonie wybrano wielkiego mistrza a potem Wajdelota przedst. W swej pieśni Waltera.Fragmentyczna kompozycja-musimy rozszyfrować kim jest Wallenrod,do kogo należy głos z wieży.Sceny są w atmosferze tajemnicy.Boh.bajroniczny-samotny-Konrad(zdolny do poświęceń,opuszcza kobietę,dom)Liczne dygresje np.najsłynniejsze strofy utworu o roli pieśni i poezji w życiu narodu.Sceneria egzotyczna/hisotryczna- akcja Konrada osadzona w średniowieczu,dokładnie w XIV w.na Litwie i w Prusach. Król Olch:synkretyzmy rodzajowy:eleme.liryki(nastrój,rola uczuc) ,epiki(narrator,bohaterowie) dramatu(dialog),ludowość(oparte na ludowych wierzeniach),romantyczny nastrój i pejzaż,ukazanie dwóch światów:żywych i zamrłych .Lilie: nastrojowość ,tajemniczość”ciemno, wietrzno,ponuro” ,synkretyzm,narrator,niezwykłość zdarzeń.
Dziady cz.III jako dramat Romantyczny-1-brak jedności :czasu(trwa ponad rok,luki pomiędzy scenami)miejsca(Wilno:cela Konrada,cela Piotra,cmentarz pod Wilnem,Warszawa,Petersburg)2-Przestrzeń:realistyczna-wiele autentycznych szczegółów(opis celi Konrada)symboliczna(cmentarz jako magiczna przestrzeń obrzędu)3-Czas:historyczny(konkretne daty np.1 listopad 1823r-autentyczne wydarzenie)mitu religijnego(cykl od Dziadów do Dziadów,Wielkanoc-widzenie ks.Piotra,B.Narodzenie-Wlk.Improwizacja.4-Postacie:historyczne-występują pod własnymi imionami i nazw.(Jan Sobolewski,Wysocki,Pelikan,Bajkow),wskazane innym mianem(Generał-Wincenty Krasiński,Doktor-August Becu)fikcyjne-
nacelowane symbolicznie(ks.Piotr,Ewa) satyry(Literaci w „salonie Warszawskim”)i karykatury(Senator)nacelowane uwznioślenia(ks.Piotr,Ewa)5-Kompozycja:otwarta,luźna,zacierająca związki przyczynowo-skutkowe pomiędzyczęściami,połączenie rodzajów literackich-dramatu(„pan Senator”),epicki(:Ustęp”) i liryki(„Wielka Improwizacja”),operowość(partieśpiewane)stylistyka misterium(alegoryczność),łączenie fantastyki z realizmem,tragizm z komizmem(wisielczy humor więźni) patos (Wlk.Improwizacja) groteska(sc.z diabłami)6-Prawa żądzące światem-ścisły związek świata widzialnego i nadprzyrodzonego, podwójna,realistyczna i metafizyczna motywacja wydarzeń,Wielka Improwizacja jako efekt”wielkiej choroby”(epilepsji) i opętania przez diabła,piorun zabijający Doktóra Nie-boska kom- jako dramat: problematyka narodowa (próba ukazania
narodu społ .w czasach rewolucji),otwarta kompozycja utworu-nie wiadomo co się stalo w scenie finałowej,fragment-brak następstwa przycz-skutk,,zerwanie z zasada 3 jednosci,synkretyzm rodzajowy-epi liryka:wypowiedz Orgia,dialogi,wprowadz.postaci fantast:Anioł Stróż,Chór złych duchów,zjawa Dziewicy,wydarzenie fantast0lot Henryka z Dziewica,sceny zbiorowe(wizyta hr.Henr. w obozie rewolucj),sceniczność (zmienia się miejsce akcji),Boh.romant.-hr.Henryk,postac indywidualna,wyobcowana,zdolny do wystapienia przeciw Bogu.
Dzaidy cz.IV a sluby panieńskiej: romantyczny dramat nowożytni/komedia, dramat niesceniczny/typowy podział na akty i sceny, Boh.werteryczny/Boh.nowy, Boh.przyjmuje bierna postawe/Boh.działajezyk trudny,skomplikowany/jezyk prosty,łatwy Różnice: Gustaw (dziady) i Gucio(sluby panieńskie) typ postaci:nie wiadomo,czy upiór czy szalencza zjawa/ typowy mlody szlachcic miłość szalenczabezgraniczna,odbiera zdrowy rozsadek,prowadzi do samobójczej śmierci/kontraktowe malozenstwo,uczucie prawdziwe,zakochal się,chce się ożenić,zalozc nature początki miłościd pierwszego wejrzenia/dokladnie nie wiadomo kiedy był pocz.milosci relacje miedzy zakochaanowal mistycyzm/ flitr,przekonania,przyciagabie się przeciwieństw wtrazanie uczuc:trudne do zrozumienia,jezyk skomplikowany/potoczny.dowcipny skutki miłości:sila destrukcyjna, prowadzi do śmierci/konczy się małżeństwem rola literatury romfiara ksaizek zbójeckich/nie czyta takich ks. Poezja Tyrtejska-„apelowość” utworu,optymizm i wiara w zwycięstwo,nakaz ofiarowania życia,porzucenia domu i najbliższych w imię miłości ojczyzny,nakaz zerwania z własną słabością,bogata symbolika Przedst:Seweryn Goszczyński-prowadził działalność konspiracyjną na Ukrainie,uczestniczył w powstaniu Listopadowym,po jego klęsce działał na terenie Galicji.Szkoła Ukraińska-Trzej poeci urodzeni na Ukrainie,czerpali motywy i natchnienie z ukraińskiego folwarku dla swojej poezji-Antoni Mlaczewski-„Maria”,/Józef Bohdan Zalewski-dumki,ballady,wiersze,poemat historiozoficzny „Duch od stepu”,/Seweryn Goszczyński-„Zamek Kaniowski”opowiada o rebelii chłopskiej na Ukrainie,”Dziennik Sprawy Bożej” Poezja Tyrtejska-„apelowość” utworu,optymizm i wiara w zwycięstwo,nakaz ofiarowania życia,porzucenia domu i najbliższych w imię miłości ojczyzny,nakaz zerwania z własną słabością,bogata symbolika Przedst:Seweryn Goszczyński-prowadził działalność konspiracyjną na Ukrainie,uczestniczył w powstaniu Listopadowym,po jego klęsce działał na terenie Galicji.Szkoła Ukraińska-Trzej poeci urodzeni na Ukrainie,czerpali motywy i natchnienie z ukraińskiego folwarku dla swojej poezji-Antoni Mlaczewski-„Maria”,/Józef Bohdan Zalewski-dumki,ballady,wiersze,poemat historiozoficzny „Duch od stepu”,/Seweryn Goszczyński-„Zamek Kaniowski”opowiada o rebelii chłopskiej na Ukrainie,”Dziennik Sprawy Bożej”
Boh romant:Dojrzewa i buntuje się przeciw starym nie chce być taki jak oni chce umrzec mlogo -indywidualista -wyobcowany -kiedy przezywa wielka i nieszcz miłość porzuca swój dawny swiat- rusza w podroz odkrynieznane miejsc pojmuje ze podróżując szuka samego siebie -zamaskowany - wyniosły - ironiczny -kiedy zaglada w swoje wnetrze widzi ciemność i pyta się”kim jestem?” -szuka Boga,chce z nim rozmawczasem w Niego watpi lub bluzbi znajduje Go ale we wlasnym sercu -walczy o wolność swojego narodu,bierze udzial w powst,jest wieziony,ginie bohaterska śmiercią - jego zycie jest dramatyczne-przechodzi przemiane,musi umrzec żeby narodzic się na nowo - wie ze istnienie ojczyzny zalezy od niego,walczy o nia,na emigracji cierpi za nia MORZE: A.M „Burza”, Gericault”Tratwa meduzy”GORY: Caspar Friedrich”Wędrowiec pnad chmurami” A.M”Widok gor ze stepo kozł” STEPY: Malczewski”Maria” Ormowski”Kozacy pedzocy na koniach” NOC:Goethe”Krol Olch:,Freiwak mecz….Filomaci:miłośnicy nauki:Mickiewicz,Zan,Czeczot,Jeżowski,Malewski,PietraszkiewiczBoh.Wallenrodyczny-walczy o słuszną i sprawiedliwą ideę,lecz żeby osiągnąć swój cel,używa środków nieetycznych,nagannych moralnie,np.podstęp,zdrada,kłamstwo.Wallenrod by zwyciężyć Krzyżaków,przeniknął do ich szeregów,zdobył władzę,udawał dobrego rycerza i przywiódł zakon do klęski.Zdradził tych ludzi,był szpiegiem.
Boh werteryczny-młody Werter czuł się wyobcowany i bezradny>pochodną jego cierpienia była niemoc.Nie potrafił pogodzić się że kobieta którą kocha zostaje żoną innego.Popełnia samobójstwo(strzela sobie w głowę)Boh bajroniczny-Giaur żyje w świecie pełnym zła ,sam jest tego sprawcą i ofiarą,samotny,tajemniczy młodzieniec,który znalazł się w Grecji opanowanej przez Turków.
Kordian J.Słowackiego spełnia następujące cechy gatunku : - synkretyzm - pomieszanie rodzajów literackich. Oczywiście, jest to przede wszystkim dramat, lecz zawiera partie liryczne (list do Laury, monolog na Mont Blanc) i epickie (opowiadania Grzegorza). Zerwanie z regułą trzech jedności : a/ miejsca podążamy za Kordianem po całej Europie ; Londyn, Watykan, Mont Blanc, Warszawa itd. b/ czasu rok 1829, podróże wskazują na długi okres fabuły, zaś czarownice odprawiały sabat w roku 1799, 31 grudnia.c/ akcji wątek miłosny, polityczny, moralny, fantastyczny. epizodyczność dzieła. Epizodami możemy nazwać opowieści Grzegorza czy epizod z Wiolettą. występowanie postaci fantastycznych i scen nadprzyrodzonych. Do takich należą czarownica, diabeł, niewyjaśnione samobójstwo Kordiana. kompozycja otwarta dzieła. Sceny nie są ściśle powiązane ze sobą. Nie wiemy jak Kordian przeżył, jak znalazł się w Europie, jak zakończyły się jego losy. Powyższy układ oddaje w pełni " wysepkowość " kompozycji otwartej.niesceniczność czyli trudności, jakie stwarza utwór, gdy realizuje się go w teatrze. Pomijając ruchliwość bohatera (co pociąga za sobą konieczność zmian dekoracji) ma ów dramat inne jeszcze " kłopoty techniczne ". Jak np.przedstawić Kordiana nz Mont Blanc rozmawiającego z Chmurą, a potem unoszonego przez Chmurę? obecność bohatera romantycznego wybitność, ponadprzeciętność, indywidualizm, samotność, osamotnienie w działaniu, umiłowanie bliźnich, działanie motywowane wysokimi pobudkami, zdolność do poświęcania się(chce zabic cara sam), jednostkowy bunt przeciw porzadkowi swiata, zdolnosc do wystapienia przeciw Bogu, wewnetrzne rozdarcieprzemieszanie scen fantastycznych i realistycznych, tragicznych i komicznych. Tu przykładem może być rozmowa z papieżem i ze "źle" wychowaną papugą. Realizm miesza się z fantazją, gdy Kordian przemierza pałac (Strach, Imaginacja, diabeł). nawiązania dramatu do Szekspira - szekspiryzm. Funkcjonuje w konstrukcji głównego bohatera w podobnym jak w Makbecie wątku czarownic, oraz przyjęciu reguł dramatu szekspirowskiego, który jako pierwszy zerwał z dramatem klasycznym.problematyka narodowa próba reinterpretacji sensu dziejów Polskipowstanie listopadowe zerwanie z łańcuchem przyczynowo skutkowym sceny nie sa zwiazane ze scenami je poprzedzajacymi;w akcie 2 kordian podrozuje po Europie,nie wiemy jak przedostaje się z Londuynu do Dover,jak dlugo trawala podroz .fragmentaryczność akcji sceny nie mają początku ani końcanastrój utworu mroczna aura tajemniczości i niepokoju, grozy-scena z domu wariatowi w podziemiach kosciola sceny zbiorowe-akt 4 gdzie Kordian na oczach wojska i ludu przeskakuje konno nad stosem karabinowSPÓR KLASYKÓW Z ROMANTYKAMIrzedstawiciele klasyków:Śniadecki, Koźmian, Osiński, DmochowskiArgumenty klasyków:wierzenia ludu to zabobon, nie mogą być tematem poezji;najważniejsze wartości to wiedza, rozum i nauka; autorytetami literatury pozostają wzorce klasyczne; trzeba dbać o czystość języka, a nie zasmiecać go nowościami przedstawiciele romantyków:Brodziński, Mochnacki, MickiewiczArgumenty romantyków: ludowe podania, etyka, wierzenia ukazuja nowe prawdy: maja prawo wejść do literatury; serce, wiara, uczuciato najważniejsze wartości i środek poznawania prawdy; należy odejść od skostniałych autorytetów i reguł zniewalających wyobraźnię, wprowadzać nowe gatunki i tematykę.
Epistemologia (teoria poznania, gnoseologia) - dział filozofii zajmujący się teorią poznania, czyli badający skąd pochodzi, na ile jest wiarygodna i jakie są granice naszej wiedzy.Epistemologia jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej abstrakcyjnych działów filozofii, ale z drugiej strony ma ona podstawowe znaczenie, bo bez skonstruowania wiarygodnej teorii poznania dalsze filozofowanie w zasadzie nie ma sensu..Mistycyzm to część filozofii. Mistycyzm, tak jak scholastyka, próbuje poznać Boga i inne prawdy teologiczne na drodze rozumowej, spekulatywnej. Mistycy, którzy starali się również słowem przekazać to, co w ich doświadczeniu mistycznym jest niewyrażalne, uważali, że do tych prawd powinniśmy docierać - wspomagani Łaską - przez modlitwę, kontemplację, medytację, uczucie, a nie przez poznanie rozumowe, jak głosi to scholastyka. Spirytualizm w filozofii (metafizyce) jeden z kierunków monizmu zakładający, że w świecie rzeczywistym istnieją tylko substancje duchowe (dusze). Tym samym spirytualizm przeciwstawia się wszelkim kierunkom materializmu.mesjanizm 1. «pogląd religijnospołeczny głoszący wiarę w nadejście wybawiciela, mesjasza, który przyniesie lepszą przyszłość i dokona dzieła wybawienia» prometeizm«stanowisko etyczne uznające za ideał moralny postępowanie jednostki mające na celu dobro większych grup społecznych lub całej ludzkości»wieszcz «genialny, natchniony poeta; człowiek natchniony, przepowiadający przyszłość»historiozofia«dziedzina ogólnych rozważań filozoficznych nad siłami napędowymi, celowością, istotą i przebiegiem procesu dziejowego; filozofia historii»profetyzm1. książk. «przepowiadanie przyszłości, prorokowanie, wieszczenie; zdolność, dar prorokowania» sensualizm filoz. «pogląd, według którego źródłem poznania są wrażenia zmysłowe, rozumiane bądź jako odbicie rzeczywistości (materializm), bądź jako jedyna dostępna rzeczywistość (idealizm subiektywny)»bajronizm książk. «ogólnoeuropejski prąd literacko społeczny początku XIX w. Powstały pod wpływem twórczości Byrona, poety angielskiego, charakteryzujący się romantyzmem rewolucyjnym i buntem przeciwko panującym stosunkom społecznym i politycznym; historyzm 1. «stanowisko filozoficzne i metodologiczne postulujące poznawanie rzeczywistości oraz ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i warunki dziejowe» Frenezja romantyczna «skłonność do przesycania obrazu literackiego motywami okropności, zbrodni i szaleństwa, charakterystyczna dla literatury wczesnego romantyzmu»werteryzm książk. «pełna pesymizmu i melancholii postawa jednostki przewrażliwionej, samotnej, szukającej w marzeniach ucieczki od rzeczywistości»tyrteizm oznaczający poezję patriotyczną, zagrzewającą do walki.Winkelriedyzm, termin pochodzi od nazwiska Arnolda Winkelrieda ze Stans,heroiczna, nacechowana altruizmem postawa jednostki lub zbiorowości podejmującej walkę o wolność innych narodówrowidencjalizm(opatrzność) pogląd fil. głoszący że dziejami ludzkości kieruje opatrznośćOrientalizm)1. najbardziej rozwinięta i najwcześniej utrwalona w kulturze europejskiej postać (-) egzotyzmu: uzewnętrznione w twórczości lit. zainteresowanie i fascynacja rozmaitymi przejawami życia i kultury narodów Wschodu (zwłaszcza kultury arabskiej, perskiej, hinduskiej, chińskiej i japońskiej)heglizm «system filozoficzny Hegla, głoszący, że byt jest idealny, ale nie subiektywny, ma naturę racjonalną, rozwija się wyłaniając z siebie w dialektycznych triadach (teza, antyteza, synteza) swe coraz wyższe postacie»irracjonalizm-wiara w pozarozumowe metody poznawania świata, w poszukiwanie prawdy drogą uczucia, wiary, wizji(racjonalnie)
KRAJOBRAZ ROMANTYCZNY: Bitwa- artystów romantycznych fascynowało piękno bitwy. W walczących siłach widzieli wzniosłość ostatecznego starcia żywiołów. Bitwa powinna wyglądać jakoby ognista błyskawica przecinająca płótno od dołu do góry.Mickiewicz w „Reducie Ordona”przedstawił obrone warszawskiej Woli, ujmował ją jako walkę światła z mrokiem(dobro ze złem)z bitewnego tumultu wyłaniały się dramatyczne gesty żołnierzy, często poprzedzające ich śmierć.Zgon bohatera był bowiem wielokrotnie powtarzalnym tematem tej sztuki. OBRAZYiotr Michałowski „Bitwa pod Samosierrą”,Ary Scheffer „Polonia”, Juliusz Kossak „bitwa pod Ostrołęką”.GÓRY: Na początku XIX w. Zapanowała w Europie moda na turystykę górską. Najsłynniejszymi górami stały się Alpy, we Włoszech atrakcją był Wezuwiusz,a w Polsce Pieniny i Tatry. Góry opisywano w naukowych traktatach i wierszach, poszarpane skały, przepaści, krystaliczne jeziora i wodospady tworzyły bowiem pejzaż inspirujący wielu artystów. Groźne i wzniosłe, zdawały się sięgać nieba. Ich zdobywcy mieli u stóp ludzkie siedziby i przyjemne życie, mogli kontemplować szeroki horyzont i poczuć się bliżej Boga. A.Mickiewicz ”Widok gór ze stepów Kozłowa”, „Droga nad przepaścią w Czufut-Kale”, OBRAZY: Caspar d. Fredrich „ Wędrowiec ponad chmurami”, Jan Głowacki „Widok wyjścia z Doliny Kościeliskiej”,.MORZE: pejzaż morski to stały motyw zarówno w malarstwie, jak i w poezji. Często przedstawiano morze jako żywioł pierwotny, nieujaerzmiony, przeklęty, kuszący tragicznych samotników ibuntowników, symbolizujący przeznaczenie. Morska katastrofa to jeden z popularnych romantycznych tematów. Czasem jednak morze przybierało barwy mistyczne,a symbolika odpływających statków sygnalizowała tajemnicę oddalania się,przechodzenia na drugą stronę, do innego świata.A.Mickiewicz „burza”, OBRAZY:William Turner „Statek niewolników”, ”Parowiec burzy śnieżnej”, „Szybkość, para i deszcz”.NOC: noc jest ulubioną porą romantyków, sprzyja sennym wizjom,marzeniom,modlitwie i cudownym objawieniom. W mroku pełniej brzmi muzyka, lepiej słychać głos drugiego człowieka, ale też dziwne dźwięki-nieuchwytne za dnia.Ciemność i poświata księżyca zbliża nie tylko zakochanych, ale także żywych i umarłych;zbliża również do Boga,który zdaje się najgłębszą nocą. Pora ta ma swoje niebezpieczną strone-jest czasem śmierci, złych duchów, upiorów. Oto romantyczny paradoks: człowiek po ciemku widzi lepiej,szczególnie swoje wnętrze.Johhan Goethe „Król olch”, Obrazy: Horace Vernet „Ballada o Leonorze”, Caspar D. Friedrich „ Dwaj mężczyźni obserwujący księżyc”.PÓŁNOCejzaż krajów,w których narodził się romantyzm-Szkocji, Anglii, Niemiec, Skandynawii-podsuwał artystom nowe wzory piękna. W ich dziele zapanowała wyobraźnia melancholijna i wizje posępnej przyrody. Malowniczy krajobraz tworzą dzikie wybrzeża zimnych mórz, chmurne niebo, lodowate wichry, zamglone horyzonty. Jest to pejzaż zaprzeczający śródziemnomorskiej harmonii i zmysłowym urokom życia. Wymogi egzystencji tu są tu twarde, bliższe zdają się cierpienie i śmierć, a myśl łatwiej odrywa się od nieprzyjaznej ziemi- ulatując ku nieskończonosci.Obrazy:C.D.Fredrich „Opactwo w Dąbrowie”,WSCHÓD: orient fascynował romantyków egzotyczną odmiennością natury, kultury i historii. Baśniowa Arabia, Egipt faraonów, magiczne Indie, carskie Bizancjum ,jerozolima-rozpalały fantazję. Racjonalnemu zachodowi przeciwstawiano uduchowiony Wschód;uznając go za kolebkę cywilizacji;wierzono,ze stamtąd bije światło pradawnej wiedzy. Azjatycki przepych i okrucieństwo, haremy i karawany, bazary i mroczne świątynie stały się typowymi motywami romantycznego obrazowania: Eugene Delacroix „Kobiety algierskie”.SYBIR: polacy wzięci do niewoli rosyjskiej zaczęli pojawiać się na Syberii od końca XVI wieku. W czasach romantyzmu zwano po rosyjsku już przeduralskie tereny Rosji,na które zesłano za przewinienia kryminalne i polityczne. Literatura i malarstwo przedstawily Sybir jako kraine szczegolnego meczenstwa Polaków. Tam bowiem deportowano kolejne pokolenia konfederatów, powstańców,emisariuszy, ludzi uznanych za niebezpiecznych,czasem z rodzinami. Zsyłki powtórzyły się w okresie 2 wojny. Polacy trafiali wówczas do sowieckich łagrów. Rufin Piotrowski „droga na sybierie”, Obrazy:Artur g rottger „Sybir”, Jacek Malczewski „Na etapie”,