Doktryny społeczne i polityczne

Wykład I

Doktryna jest to zespół usystematyzowanych, uporządkowanych poglądów na jednostkę, społeczeństwo, państwo. Warto tę doktrynę odróżnić od poglądów np. politycznych itp. Pogląd nie musi być usystematyzowany.

Podział doktryn:

1. przez pryzmat kryterium historycznego wg tego kryterium dzielimy:

1. doktryny starożytne (Platon, Arystoteles)

2. doktryny średniowieczne

3. doktryny odrodzeniowe, czyli XVI wieczne

4. doktryny XVII wieczne

5. doktryny oświeceniowe

6. doktryny XIX wieczne

7. doktryny współczesne

Doktryna konserwatywna

Doktryna socjalistyczna

Doktryna interwencjonalizmu państwowego

Wady: Trudno wychwycić źródło takiej koncepcji

Zalety: Można wychwycić cechy konkretne

Podział wewnątrz doktryn

1. doktryny zachowawcze - służą uzasadnieniu sytuacji np. politycznej. Zespół poglądów, doktryny wady absolutnej - stworzenie absolutyzmu. Doktryna socjalizmu - ustrój istniejący

w Polsce.

2. doktryny ewolucyjne - przemiany w drodze ewolucji (np. Berka - angielski konserwatysta, liberalizm)

Grecja - koncepcja starożytnej Grecji

Sokrates - dał fundamenty dla Greckiej etyki. Ojciec sofronistów, był kamieniarzem, był ateńczykiem. Matka - Fajnareta była położną. Metoda majątyczna - odbieranie porodów. Sokrates dochodził do wyników poprzez dyskusję. Pytania - wyciągnięcie pewnych wniosków.

Sofiści - nauczyciele retoryki. Sztuka ładnego mówienia, nauczania pewnej dyskusji. Sokrates był

etykiem - moralistą.

Sokrates starał się sformułować ideał dobrego życia. Wedle Sokratesa każdy powinien zachowywać się dobrze. Staramy się zatem odkryć reguły i zgodnie z tymi regułami żyć. To co jest dobre jest obiektywne. Sokrates absolutyzował prawo. Nie relatywizował prawa. Wg Sokratesa - mamy ojczyznę, musimy jej bronić.

Podstawową myślą demokracji ateńskiej jest idea myśli przekonania o równości. Ta równość to równość głosów w zgromadzeniach ludowych. Każdego obywatela głos miał taką samą wartość.

Każdy obywatel miał mieć zapewnioną równość udziałów we władzy tzn. Stanowisko to dwie równości, składały się na równość wobec prawa. Demokracja ateńska przetrwała do VI w. p. n. e. Arystoteles - krytyk umiarkowany. Arystoteles dostrzegł pewne zalety.

Platon

Platon - krytyk

Platon był arystokratą. Był wychowywany w tradycji arystokratycznej, z drugiej strony w tradycji demokratycznej. Platon niechętny był demokracji. Dość istotnym powodem było to, że jego mistrz był niesłusznie osądzony i skazany na śmierć przez demokratów. Pochodzenie Platona - arystokrata. Pesymizm Platona co do demokracji. Platon powiadał, że demokracja opiera się na głosowaniu, większości, zastępuje ważenie argumentów, refleksje na dany temat. Idea rządów filozofów - wg Platona.

Na końcu były dla Platona poglądy społeczno - polityczne.

Pierwsze dzieło to Państwo

1. państwo i po państwie

Wszystkie dzieła Platona są w formie dialogu

2. Dialog o prawach albo prawo

Metoda idealistyczna - idealizm obiektywny polega na tym, że Platon poszukuje pewnej esencji rzeczywistości, idealnego obrazu i przez ten idealny obraz postrzega rzeczywistość. Idea Platońska,

to obraz idealnie niezmienny i metafora jaskini. Chcąc zilustrować czym są idee przedstawia jaskinię, w której siedzą ludzie przykuci do swoich ław - obserwują przeciwległe ściany, postrzegają tylko cienie na ścianie.

Platon: dla tych ludzi widzą tylko cienie i dla nich jest to rzeczywistość - widzą tylko ich odbicia. Te

cienie, to jest to nasz namacalny świat. Dla nas świat prawdziwy, to jest to świat idealny, pewne idee. My porównywani jesteśmy do niewolników - widzimy cienie, nie wiemy jak wygląda świat. Tylko ci mogą dotrzeć do świata idealnego, którzy myślą. Dla Platona świat rzeczywisty jest światem idealnym. Nie pewna idea państwa do której można dotrzeć - jest to państwo idealne.

Dzieje państwa - formy ustrojowe:

Platon obserwuje jak jest. Wyróżnia 4 formy ustrojowe. Ustrój państwa to jest pewne urządzenie. Konstytucja opisuje ustrój.

1. Timokracja - rządy odważnych (pochodzi od greckiego słowa TIMOS - odwaga), czyli wojownicy. Timokracja powstaje w ten sposób, że grupa wojowników przejmuje władzę nad wszystkim innym i tworzy Państwo. Ta timokracja przekształca się w:

2. oligachię - rządy bogatych - przekształca się w:

3. demokrację - rządy ludu przekształca się w:

4. tyranię - jedyna władza - rządy tyrana - rządzi własnym interesem.

Te ustroje przechodzą jeden w drugi i to jest proces degeneracji i te procesy każdy jest gorszy od poprzedniego.

W demokracji panuje chaos, nie ma żadnych cnót politycznych. Są to rządy - słabością demokracji, jest to, że jest mało stabilna.

Demagog - pociąga za sobą masy, staje się tyranem. Nie jest to wolą ludu. Powstaje tyrania. Proces cykliczny, czyli te 4 formy (taki tyran) dochodzi do obalenia przez grupę wojowników i powstaje tiranokracja.

Koncepcja grecka jest to cykliczność dziejów. Wizja idealna - początek i koniec dziejów - czyli chrześcijańska wizja - początek świata i koniec świata. Ten cykl może znaleźć swój koniec w wizji świata idealnego. Żeby to przerwać trzeba wprowadzić przemianę państwa idealnego.

Rządy mają sprawować filozofowie. Dla myśli greckiej państwo jest tożsame ze społeczeństwem.

Społeczeństwo jest to dana grupa powiązana określonymi więzami, normy wiążące grupę są

podobne. Platon zastanawia się nad tym, że społeczeństwo jest skonstruowane z trzech grup:

1. filozofowie - rządy

2. wojownicy - broniący społeczeństwa

3. wegetatywna - chłopi i wojownicy

Platon tę piramidę porównuje do duszy ludzkiej. Ta piramida przedstawia duszę ludzką. Człowiek zbudowany harmonijnie rządzi nim rozum. Są pewne instynkty nad którymi trzeba panować. Przez pryzmat duszy widzimy państwo. Ta piramida społeczna jest sobie podporządkowana. Kryterium przynależności do poszczególnych grup:

1. urodzenie to kryterium jest nieodpowiednie

2. wiedzę - przez umiejętności opanowania odpowiednich umiejętności

Platon mówi, że żeby coś takiego osiągnąć trzeba wyselekcjonować ludzi:

1. dzieci - sprawdzanie - pozostawienie w pierwszej warstwie - uczy się je różnych umiejętności. Ci którzy zdają egzamin będą szkoleni na tych rządzących. Edukacja społeczeństwa. Takie państwo będzie państwem zamkniętym, żeby nie wprowadzić pewnych przeszkód w edukacji. Nie powinni być zdolni do odpowiedniego myślenia. Wojownik nie może czytywać np. o życiu pozagrobowym. Jego zadaniem jest walczyć i nie powinien bać się zginąć.

Filozofowie nie mogą prowadzić żadnych bogactw. Jak będą mieli bogactwo będą również go gromadzić. Zakaz posiadania rodziny - kierowanie się dobrem rodziny, a nie kierowanie się państwem. Na rzecz państwa trzeba zrezygnować z dobra indywidualnego. Całość społeczeństwa jest szczęśliwa to jednostka też jest szczęśliwa. Wizja holistyczna - obywatele mają się uporządkować.

W koncepcji Platona nie ma miejsca na wolność. Człowiek jest podporządkowany. Wszyscy podlegają wspólnemu prawu, oprócz filozofów, którzy tworzą to prawo.

Wizja z dialogu o prawie:

Koncepcja państwa idealnego - musi być oparte na systemie donosicielskim, kontrola wszyscy na wszystkich mieli donosić, po to żeby lepiej sprawować władzę. Ci którzy sprawowali władzę - wyrównywać majątki wobec obywateli. Nie można bogacić się nadmiernie i nie może być biednych.

Trzymać kontrolę nad wszystkim, zapewnienie rozrywki przez państwo, urodzenie, kontrola małżeństw.

Popper - filozof XX wieczny pokazał, że koncepcja Platońska jest pewną utopią. (ukształtowanie człowieka).

Wykład II Arystoteles

Myśl społeczna - był z zawodu lekarzem. Ojciec Nikomach. Był uczniem Platona - swoją filozofię

rozwinął jako drugi biegun metody empirycznej. Sam pochodził z pogranicza Grecji - miasta Stakira. Był wychowawcą Aleksandra Wielkiego. Założył własną szkołę - mianem lekejon, czyli liceum. Szkoła Grecka. Uczniów Arystotelesa określa się mianem perytateryków. Zawód jego odziedziczony po ojcu, był dość istotny - metoda empiryczna, polega na wyciąganiu pewnych wniosków z obserwacji. Wysuwa się odpowiedzi, postulaty, przedmiot jaki być powinien. Opierał się na obserwacji politycznych „Ustrój polityczny Aten” - miał bardzo bogate pole badawcze. Metoda empiryczna to tzw. metoda lekarska. Dzieła, które myśl polityczna jest zawarta. Dzieła to:

1. „Polityka” - jest częścią tego systemu, zawiera rozważania nad formami państwa, genezę

państwa, pisze jaki państwo ma charakter, wykłada koncepcję sprawiedliwości

2. „Etyka Nikomacheńska” - poświęcona ojcu

3. „Ustrój polityczny Aten” - zastanawiał się nad formę ustrojowych, ustrojem demokracji ateńskiej.

Myśl polityczna i społeczna:

1. metafizyka - rozważania nad bytem ich zasadami: jak coś jest, egzystuje

2. fizyka - relacje nad przedmiotem

3. etyka

4. polityka

Charakterystyczne dla myśli greckiej - myśli politycznej jest polityka, rozważania nad państwem, prawem

Czym dla Arystotelesa jest państwo?

1. jest tworem natury

2. jest syntezą wspólną.

Jest wspólnotą. Państwo zaspokaja wszystkie potrzeby człowieka.

Państwo jest tworem natury

Na tej płaszczyźnie chodzi o genezę państwa i reakcje i pewne pochodne - nie skąd państwo się wzięło, jakie jest miejsce jednostki w państwie. To oznacza, że człowiek bez państwa żyć nie może. Człowiek jest istotą polityczną i społeczną. Z natury jest polityczny i społeczny. Jest istotą stadną. Człowiek sam nie funkcjonuje, funkcjonuje w społeczeństwie. Bez państwa może żyć nędznik, dlatego że jest banitą (wygnańcem), wyjęty spod prawa - nie przysługują mu żadne prawa obywatelskie, każdy może go zabić, żyje poza społeczeństwem. Jest bandytą.

Poza państwem może żyć istota pozaludzka - taka jak Herakles, który jest symbolem, który nie

potrzebuje innych ludzi dla przetrwania - istota pozaludzka.

Państwo składa się z 5000 obywateli i taka polis jest osadzona w drapieżnym świecie przyrody i nie radzą sobie z nią, jest siłą, który człowieka przeraża. Człowiek, który żyje poza państwem musi radzić sobie sam z różnymi katastrofami.

Arystoteles nie zastanawia się skąd państwo się wzięło. Państwo jest i było zawsze, człowiek jest

naturalną osobą państwową.

Państwo jest syntezą wspólną

Państwo jest najdoskonalszą wspólnotą. Składa się z mniejszych wspólnot. Jest to rodzina, najmniejsza pierwsza wspólnota. Wspólnota lokalna - gmina. Ta gmina zaspokaja potrzebę realizacji, są to relacje o charakterze ekonomicznym. W tych dwóch wspólnotach zapewnia się nasze potrzeby materialne i psychologiczną potrzebę współżycia. Państwo składa się z wielu gmin i wielu rodzin i jest tą wspólnotą najwyższą i zaspokaja wszystkie nasze realizacje potrzeb duchowe, kulturalne, możliwość tworzenia prawa. Państwo jest najdoskonalszą ze wspólnot. Dla wspólnot są najważniejsze więzi naturalne, relacje. Więzi na które nie ma wpływu. Człowiek rodzi się w państwie, pozostaje jego obywatelem. W rodzinie również nie mamy wpływu w jakiej rodzinie się wychowywaliśmy, zawsze pozostaniemy związani z tą rodziną, więzi naturalne: więzi krwi. Człowiek ma szereg obowiązków na rzecz wspólnoty. Wspólnota wymaga od członka wspólnoty, daje ale wymaga. Państwo jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli, jesteśmy podporządkowani. Liczy się dobro wspólne, dobro jednostki. Jednostka rodzi się we wspólnocie, ma poświęcać się tej wspólnocie (obowiązek płacenia podatków, obowiązek ochrony środowiska - dzisiaj). Jest przeciwstawiane pewnej wizji państwa. Dla sofisty państwo było tworem umowy, która jest dobrowolnym porozumieniem. Oznacza to, że jego byt, charakter jest podporządkowane. Arystoteles polemizował z Sofistami i twierdził, że człowiek bez państwa żyć nie może i widzi, że państwo jest tworem naturalnym. Państwo jest tworem woli człowieka. Wizja państwa, twór natury.

Wizje form ustrojowych

Czym państwo jest zastanawia się Arystoteles? Jak to państwo powinno rządzić? Arystoteles wychodził, że trzeba wszystko badać, nie proponował wizji idealnego państwa. Wyróżnił grupy ustrojowe. Klasyfikuje formy ustrojowe:

1. ustroje odpowiednie - dobre

2. ustroje zdegenerowane - złe

DOBRE: ZŁE:

1.	MONARCHIA	1. TYRANIA
2.	ARYSTOKRACJA	2. OLIGARCHIA
3.	POLITEA	3. DEMOKRACJA

Kryteria tego podziału:

1. W kryterium pionowym - dobrym jest interes na rzecz, którego działają rządzący. Oznacza to,

że w dobrych jest to dobro wspólne. Tym realizowanym interesem jest dobro wspólne obywateli -

interes ogółu. W ustrojach złych jest interes partykularnych, własny interes rządzących, tych którzy

są przy władzy.

2. kryterium poziome - które pozwala nam odróżnić jedne od drugich. Monarchia jedna władza, liczba osób sprawujących władzę.

Arystokracja - grupa - elita w Politei - ogół obywateli. Złe to są odpowiedniki dobrych. Arystokracja

to jest taka elita rządzi dla dobra wspólnego, są to najzamożniejsi, którzy rządzą dla dobra wspólnego.

W Tyranii - rządzi tyran 1 osoba. Tyran posługuje się strachem, terrorem - rządzą bezprawnie.

W Oligarchii - grupa. Oligarchia - osoby najzamożniejsze, nie są elitą.

W Demokracji - wszyscy. Rządy osób. Arystoteles postrzega wady w demokracji i kładzie na nie nacisk. Demokracja jest utożsamiana z pewnym chaosem.

Monarcha - rządzi dla dobra wspólnego

Arystoteles relatywizuje i powiada, że te ustroje dobre - jeden jest dobry, drygi gorszy. W zależności od sytuacji np. tradycji, zwyczajów, ustrojem optymalnym dla Aten jest ustrój politei. Politea dla Arystotelesa jest połączeniem dwóch złych ustrojów - Oligachii i demokracji. Jest złotym środkiem. Arystoteles powiada: Jest to zasada etyczna, zaczerpnięta z etyki cnót.

Zasada złotego środka wyznacza się tym, że jest wyśrodkowany środek między dwoma cechami

charakteru: ODWAGA - nadmierna brawura a TCHÓRZOSTWEM - wada charakteru. Cnotą jest to, co jest pomiędzy nimi. Podobnie jest w państwie. W Oligachii rządzą najbogatsi. Klasa średnia jest dosuwana na dalszy plan. Warstwa średnia gwarantuje stabilizację - mówi Arystoteles. Wada - nadmierna żądza gromadzenia bogactw.

1. LUD

2. WARSTWA ŚREDNIA

3. NAJBOGATSI

Koncepcja Arystotelesa łączy okres myśli Heleńskiej, myśli greckiej. Jest to charakterystyczna koncepcja. Sprawcą upadku greckiej polis był Aleksander Wielki. Aleksander Wielki był twórcą imperium - zdołał stworzyć twór państwowy. Na ten twór składał się Egipt, Syria. W skład monarchii edenistycznej wchodziły pewne plemiona: Persowie. Aleksander miał ideę aby te plemiona przemieszać. Ożenił się z córką Persji. Jego było, aby kultura grecka zespoiła się z innymi kulturami. Rysem monarchii helenistycznej było to, że językiem był grecki, był podział na Greków i resztę świata. Aleksander Wielki podbijał świat. (Te podbite narody miały różną pozycję). Formą ustrojową tego państwa wskazywano na boskie pochodzenie pewnej władzy. Monarcha był człowiekiem - Bogiem. Władzą absolutnego monarchy - władca był przedstawiany w uniwersalnym rozumie symbolizującym świat. Wszystkie decyzje władcy były nieomylne, doskonałe. Poddany musiał się nim podporządkować. Dla Greka, który żył w zmienionych warunkach politycznych, była

to sytuacja dziwna. W monarchii helenistycznej wymagano od obywatela wierności, posłuszeństwa. Sceptycyzm państwa przejawiał się w wycofaniu się w sferę prywatności: zajęć; interesów; dóbr

- w szkole cynicznej

- W szkole epikurejskiej

- W szkole stoickiej - przetrwała starożytną Grecję - powrót do ideału sprawowania władzy

Szkoła cynicka - IV w.p.n.e. czas przełomu, Antystenes - był założycielem szkoły, uczeń Sokratesa i

Sofistów greckich. Uczniowie Antystenesa: Krates, Diogenes

Szkoła epikurejska - Epikur jest założycielem szkoły

Szkoła stoicka - założycielem jest Zenon, korzystał z nauk Antystenesa, pochodził z Kition, twórcą - Chryzop - pochodził z Cylicja, Kleantes. Są to twórcy należący do założycieli tej szkoły.

Okres klasyczny - Grecki: Założyciele: Polibiusz, Cyceron Okres Rzymski:

Założyciele: Seneka, Marek Aureliusz

Poglądy cyników

wychodzą z założenia, że żyć należy cnotliwie. Życie cnotliwe jest to życie zgodne z naturą. Polega

na zaspokajaniu fizjologicznych potrzeb, odrzucenie konwencji, odrzucenie norm. Cynicy dopuszczali się kanibalizmu, kazirodztwa. Kierowali się własnymi instynktami, własną naturą - mówili cynicy. Państwo trzeba odrzucić. Uważali się Kosmopolitami - czyli obywateli świata. To życie zbliżało się do egzystencji zwierząt. Symbolem cynika był pies, którego nie krępuje żadne zobowiązanie, innym symbolem była torba - cynik mieścił swój dobytek w torbie. Cynicy twierdzili,

że sam sobie niepotrzebnie nakłada ograniczenia. Człowiek przyzwyczaja się do własności, ale ta

własność go krępuje. Wzorcem dla cyników był Herakles. Życie Heraklesa - sam tworzył konwencje -

było ideałem. Cynik poddawał się refleksji.

Szkoła epikurejska

Żyć należy cnotliwie - dla epikura życie cnotliwe to życie w poszukiwaniu rozkoszy. Przyjemne strony własnej egzystencji minimalizacja stron życia nieprzyjemnego. Osiągnąć rozkosz tzn. pozbyć się strachu i zmartwień. Nie rozdmuchiwać swoich potrzeb, poszukiwaniu rozkoszy polega na pozbywaniu się czynników, które przysparzają nam zmartwień, życie skromne, ideał, zamknięcie się

od państwa. Otaczać się przyjaciółmi. Państwo jest instytucją, która zapewnia bezpieczeństwo,

państwo wg epikurejczyków jest instrumentem potrzeb, byśmy mogli spokojnie żyć. Mówili o przyjemnościach niższego stopnia - potrzeb podstawowych - fizjologicznych.

Wyższego stopnia - branie udziału w różnych kulturowych ..................., igrzyskach itp. Stosunek

do własności wg epikurejczyków jest taki, że posiadanie dóbr będzie nas unieszczęśliwiało. Ale posiadanie władności nie należy odrzucać i nie należy odrzucać realizacji naszych zainteresowań np. posiadanie domu. Szkołę epikurejską określano mianem ogrodu.

Wykład III

Stoicyzm

Z tych trzech szkół był nurtem, który przetrwał najdłużej, ale i idee były mocno uniwersalnymi. Do dziś spotykamy się z myślą stoicką. Punktem wyjścia ich rozważań był wszechświat - kesznos. Wszechświatem rządzi logos, jest on rozumny - ład, harmonia, na tym opiera się wszechświat. Idea stoików jest bardzo nośna, opierała się o takim przekonaniu, że to w czym funkcjonujemy jest poukładane, nieprzypadkowe. Wszystkie elementy mają swoje miejsce, są uporządkowane. Człowiek jest istotą pomiędzy Bogiem a resztą (zwierzęta, rośliny).

Posługiwanie się rozumem polega na rządzeniu.

Człowiek racjonalny- wzorzec stoickiego mędrca (to Sokrates), ma starać się odkrywać prawa, by w świecie nic go nie zaskoczyło. Stoicki mędrzec cieszy się stanem apatii. Jest to stan świadomości, których się zmienić nie da. Nie podejmuje działań, które nie dadzą się wykonać. Żywotna metafora w myśli stoickiej jest to porównywanie mędrca do psa, który idzie za wozem na łańcuchu. Łańcuch zerwać się nie da. Pies będzie szedł i oszczędza siłę. Stoicki mędrzec wie kiedy oszczędzać siły.

Koncepcja wolności wewnętrznej:

Człowiek, który zna prawo rządzące światem jest wolny, podporządkowuje się prawom natury. Stoicki mędrzec ciesząc się wolnością wewnętrzną nie będzie się starał zerwać więzów, które są nie

do zerwania. Te poglądy stoików apatii, powodują, że stoicy zrywają z ideą odrzucenia państwa. Stoik angażuje się w życie publiczne. Będzie widział cnotliwe angażowanie się w życiu publicznym. Wiąże się to z walką, ale stoicy odrzucają walkę polityczną na rzecz etyczny. U stoików państwo przestaje być wrogiem. Staje się dobrem wspólnym. Stoik będzie postrzegał wolność, którą trzeba chronić. Postawa stoików nieaktywna państwu.

Koncepcje rzymskie - myśl rzymska

Rzymianie koncentrowali się na wspólnych działaniach, na celach (umacnianie państwowości). Jednostka początkowo była podporządkowana państwu. Forma ustrojowa wczesnego Rzymu była trwała. Do IV w. Państwo arystokratyczne. Tym co sprawują władzę jest naturalny autorytet - wybitne jednostki.

Max Veber - starał się dojść jakie są źródła autorytetu. Autorytet wynikający z cech naturalnych.

Autorytet charyzmatyczny przeradzał się w autorytet legalny.

Myśliciel rzymski

Polibiusz - piewca republiki rzymskiej. Pisał o ustroju rzymskim. Pisał, że o ustroju rzymskim. Powiadał, że w tym ustroju republiki rzymskiej znajdują się wszystkie formy ustrojowe. Ustrój rzymski jest ustrojem stabilnym, ustrój mieszany. Polibiusz jest kontynuatorem idei ustroju mieszanego, który u Arystotelesa się pojawił. Ustrój ten zapewnia równowagę, dzięki temu jest to ustrój trwały, Możliwość utrzymanie w ryzach państwa. Dla Polibiusza jest ważna idea cyrkulacji państwowej. Powiada, że wszystkie ustroje przechodzą jedne w drugie. Sam Polibiusz był optymistą, rzymska republika nie przetrwała w takie formie, w jakiej mówił Polibiusz.

Myśliciel to:

Cyceron - był zwolennikiem republiki. Myśl jego jest postrzegana jako fundament republikanizmu. Wywodził koncepcje antropologiczną. Był eklektykiem. Pisał to, co pisał Arystoteles. Człowiek jako instytucja społeczna. Mówił, że państwo jest tworem naturalny. Bez państwa człowiek żyć nie może. Cyceron wywodził kwestie wspólnoty państwa. Państwo będzie zawsze wspólnotą - idea dobra wspólnego. Ta wspólnota nie może istnieć bez sprawiedliwości. Idea ludu. Cechą człowieka jest to, że jest on sprawiedliwy. Sprawiedliwość naturalna, koncepcja słuszności (są to czyny obiektywne).Prawo ustawowe musi być sprawiedliwe. Jeśli jest

niesprawiedliwe - nie jest prawem. Prawo jest to, co uchwalił odpowiedni organ. Koncepcja odwołuje się do prawa naturalnego, to prawo zgodne. Prawo jest spoiwem społeczności. Prawo to stworzy porządek naturalny. Sam ustrój państwa miał być republikański. Miała to być arystokracja. Arystokracja powinna dopuszczać udział ludu w rządach.

Koncepcja Cycerona była oparta na koncepcji zgody stanów.

Tylko ta koncepcja gwarantowała spokój, zgodę. Dobro wspólne wymaga, aby istniała zgoda stanów. Takie państwo będzie zapewniało swoim obywatelom dobre życie. Ta stabilność państwa będzie zależała od tego jaki jest poziom moralny arystokracji.

Nurt myśli Cycerona - nurt monarchiczny.

Jeśli władzę trzeba oddać wybitnej jednostce - wybitna jednostka musi być obdarzona cnotami moralnymi. I ta jednostka odda władzę ludowi. Ta jednostka dla Cycerona to Oktawian August.

Koncepcja wczesnego chrześcijaństwa

Są to nurty związane z nauką Chrystusa. Do VI wieku mamy tutaj dwa okresy

I. Konfrontacja z państwem - państwo jest postrzegane jako władza. Mamy do czynienia z dwoma wątkami myśli chrześcijańskiej:

1. nurt dotyczy antropologii - zmiana postrzeganie człowieka (apostołowie) - zmiana pozycji jednostki, pozycji ludzkiej. W filozofii rzymskiej człowiek rozpływał się we wspólnocie. Jednostka ma służyć. Ta zmiana polega na tym, że istotę człowieka dzieli się na dwie części:

1. człowiek postrzegany jako obywatel wspólnoty politycznej

2. człowiek, jako wyznawca swojej wiary - wyodrębnienie się kwestii od państwa niezależnej. Człowiek jest jednocześnie obywatelem. Człowiek nie realizuje się na płaszczyźnie politycznej - on wierzy.

Indywidualizm - pojawia się w tym okresie. Jako coś więcej, niż funkcje w stosunku do wspólnoty.

II. Eskapizm - ucieczka od polityki.

Wiąże się ten wątek z apokaliptycznymi wizjami myśli politycznej. Chrześcijanie czekają na koniec świata. Przyjście Chrystusa wydaje się czymś bardzo bliskim. Nie liczy się funkcja, zaszczyty - jego cel jest na tamtym świecie. To przykładowe ubóstwo. Wiara w reguły świata doczesnego. Życie doczesne jest czymś marnym. W pierwszym wieku dominuje minimalizacja państwa. Należy przyjąć postawę obojętności. Polega na ograniczeniu. Chrześcijanin nie powinien mieć kłopotów z władzą. Człowiek ma się koncentrować w swoim wnętrzu.

Wizja relacji między chrześcijaninami:

Czyli wszyscy są równi w obliczu Boga. Koncepcja akceptująca równość. Mamy tu pewien element stoicki. Nierówność społeczna, taka która istnieje nie ma dla chrześcijanina żadnego znaczenia. Realizuje się w sferze relacji z Bogiem. Sfera relacji z Bogiem trzeba być Bogu podporządkowanym. Nie ma mowy o braku podporządkowania.

Wizja własności prywatnej

Chrześcijanie akceptuje nierówności społeczne, ale jednocześnie sam charakter własności jest źródłem własności majątku. Ktoś, kto jest bogaty powinien się dzielić, podzielić się swoją własnością. Nie marnotrawić dóbr. Człowiek jest czasowym użytkownikiem na tej ziemi. Właścicielem wszystkiego jest Bóg, nie możemy marnotrawić, służyć innym.

Koncepcja - Myśl świętego Pawła - Geneza władzy

Bóg stworzył cały świat, Bóg jest twórcą całego świata. To państwo pochodzące od Boga i władza też pochodzi od Boga. Państwo jest częścią natury, natura stworzona przez Boga. Władcy mogą z władzy skorzystać w sposób dobry lub zły. Poddani nie mogą się sprzeciwstawiać władzy, jeżeli władza wybrała sposób zły. Władca ma realizować swoje obowiązki w stosunku do ludu, ma służyć ludziom, władca powinien chronić ludzi, ma im zapewniać bezpieczeństwo.

Na przełomie II i III w. - myśliciele, na skutek tego, iż nie było przyjścia Chrystusa zaczęli się

zastanawiać. Powoli tworzyli wizję państwa. Mamy tutaj do czynienia, z tym ze szkołę filozoficzną -

szkołą aleksandryjską, trzej myśliciele pochodzili z Aleksandrii:

- Klemens

- Oligenes

- Terturian

Państwo rzymskie posiada zalety - Klemens chwali za jej skuteczność, że jednoczą obywateli. Posiada ideał człowieka stoickiego. Wolność, religijną - czyli wolność od państwa, mędrca szlachetnego. W myśli Klemensa odwołuje się do koncepcji stoickiej. Odwołuje się do świata i stara się znaleźć miejsce dla chrześcijan.

Oligenes - twierdzi, że państwo jest to charakterystyczna teza. Państwo pogańskie, ale chrześcijańskie są jego cele. Chrześcijańskie są jego cele, ponieważ wynika to z tego, że to państwo rzymskie posiada ogólnoterytorialny zasięg i ten zasięg cesarstwa umożliwia chrześcijanom szerzenie wiary, likwiduje granicę. Stąd stwierdził on, że państwo pochodzi od Boga. Państwo rzymskie pozwoliło zjednoczyć świat i stało się ono boskim narzędziem. Jeśli państwo chrześcijańskie realizuje cele chrześcijańskie, to chrześcijanin te cele powinien wspierać, pewną granicą dla wykonywania celów przez chrześcijanina jest wola Boga. Skoro państwo jest dziełem Bożym, gwałci prawa natury, niszczy religię chrześcijańską, jest dla chrześcijanina tyranią. Trzeba cierpieć milczeniem, umierać w męczarniach.

Oligenes - kontynuuje myśl, wprowadza w myśli chrześcijańskiej prawa natury. Jeżeli prawa

naturalne są tworem Boga i stworzył Bóg prawa, to działanie niezgodne z prawami naturalnymi nosi stadno grzechu. Mamy do czynienia z pewnym wzmocnieniem.

Euzebiusz z Cezarei - teologia imperialna. Tworzył po 313 roku. Wczesne chrześcijaństwo.

Optymizm - prezentuje wizję chrześcijaństwa rzymskiego - państwo in abstracto - państwo w sensie abstrakcyjny. Takie państwo ma szerzyć wiarę. Szerzenie czystości wiary. Państwo ma cele etyczne, ma propagować czystość. Państwo - celem jego jest prowadzenie ludzi do zbawienia - służy Bogu.

Drugi rodzaj państwa o którym pisze Euzebiusz - to państwo rzymskie, które zrealizowało myśl dziejową. Celem było uwolnienie ludzi od władzy politycznej. Tym celem było również uwolnienie

ludzi od władzy politycznej. Tym celem było również uwolnienie ludzi od wielowładzy poliachia - na rzecz monarchii. Idea jedności - z jednej strony ludzkość zjednoczona, z drugiej strony władza sprawowana przez monarchię. Cesarstwo rzymskie dla chrześcijan. Takie państwo jest częścią Bożej harmonii. (Wyróżniając trzy rodzaje państwa uzasadnia elementy z pisma świętego).

Problem obejmowania władzy przez następcę. Władza jest odbiciem władzy na ziemi. Cesarz staje

się dzierżycielem Boskiej władzy. Cesarz jest pośrednikiem między Bogiem i ludźmi. Cesarz jest równy apostołom. Jeśli jest pośrednikiem - jest również zwierzchnikiem kościoła i państwa.

Zadania cesarza

Troska o rozwój chrześcijaństwa, jest głową kościoła, dba o jedność kościoła, rozstrzyga spory w

łonie kościoła.

Wykład IV

Święty Augustyn

Ojciec kościoła, były też koncepcje laickie, taktyki polityczne, są koncepcjami świeckimi, kończy okres wczesnego chrześcijaństwa. Koniec starożytności.

Myśl św. Augustyna

Zbiera wątki chrześcijańskie. Był niezwykle zdolnym człowiekiem, był retorykiem. Pesymizm Augustyna wynika z tego, że tworzył w ciężkich czasach upadku chrześcijańskiego cesarstwa. Augustyn ur. się w Afryce Północnej. w 354 r. Ojciec - poganin, matka - chrześcijanka. Był filozofem, nauczycielem retoryki. Św. Augustyn do chrześcijaństwa był niechętnie nastawiony. Odwrócił się od manicheizmu, był sceptykiem. Zaczął czytać dzieła neoplatoników. Platon stał się jego mistrzem platońskim. Uczestniczył w kazaniu biskupa Ambrożego i uczyniło to przełom w życiu Augustyna, przyjął chrzest. Wrócił do Afryki i zaczął pełnić funkcje kapłańskie. W 388 r. został biskupem Chippony miasta afrykańskiego. Zwalczał wszelkie herezje. Między innymi manicheizm. Dzieło Św. Augustyna to „Wyznania Św. Augustyna”. Zaczął zwalczać modyfikacje pelagianizm. Pisma Św. Augustyna to: „O życiu pięknym” W 400 r. powstały wyznania. Najistotniejszym pismem

na temat państwa jest Traktat z 410-413 r. „O państwie Bożym”.

Inspiracje Św. Augustyna

Istotną rolę spełniały neoplatonizm, koncepcja Platona. Świeckim mistrzem dla Augustyna jest Platon. Świat idei, koncepcja idealizmu. Podstawowym źródłem inspiracji jest pismo święte. Wykłada przez pryzmat tego schematu. Augustyn jest myślicielem chrześcijańskim. Inspiruje koncepcje społeczną. Dla Św. Augustyna jest najistotniejszą kategorią filozofii - jest to kategoria Boga jako kategoria centralna. Przez pryzmat tej kategorii postrzega całą koncepcję polityczną. Bóg jest przyczyną najlepszą co istnieje. Jest bytem absolutnym. Jedyna kategoria absolutna jest swoim własnym początkiem. Bóg jest Bogiem osobowym. Jest to dualizm i świat. Świat nie jest częścią jego osoby, jest wytworem Boga. Bóg jest jedynym absolutem. Świat natomiast jest skończony. Ma swój początek i koniec. Koncepcja monistyczna zakłada, że świat jest emanacją Boga - jest koncepcją Boga. Jest pojmowany jako wytwór pewnego procesu. Taką koncepcję monistyczną prezentują neoplatonicy. Ujęcie monistyczne to zakwestionowanie woli Boskiej, jako stwórcy wszechświata. Świat jest przejawem Boskich łask, jest dziełem rozumu, jest też kreacją z

niczego. Jest całkowicie zależnym od Boga. Przyczyną świata. Od tej koncepcji przechodzimy do koncepcji antropologicznej.

Osobowe pojęcie Boga - człowiek został stworzony przez Boga na jego wzór i podobieństwo. Człowiek obdarzony wolą - bo Bóg jest istotą wolną. Człowiek może kierować się własnym postępowaniem. Człowiek popadł w grzech, stał się istotą śmiertelną. Bóg stworzył świat. Świat jest wytworem wolnej woli Boga. Świat jest zły, a zatem był zmuszony do tego, aby wytłumaczyć skąd się bierze zło. Wychodzi z tego problemu, że Bóg stworzył człowieka wolnym i wszelkie zło tworzone jest z woli człowieka. Człowiek zatem tworzy zło. Św. Augustyn utożsamiał zło z niebytem. Człowiek zły to człowiek, któremu brakuje pewnych elementów dobra.

Czy Bóg musiał stworzyć człowieka wolnym? - nie musiał, ale go stworzył, bo chciał. Koncepcja predystynacji, koncepcja łaski. Predystynacja - przeznaczenie. Pelagianie powiadali, że człowiek tworzy całe życie dobrze, to Bóg go zbawi, bo jego czyny przyczyniają się do tego, że będzie zbawiony.

Św. Augustyn mówi, że wartość naszych czynów decyduje o naszym zbawieniu. Człowiek nie będzie zbawiony, że czynił dobrze, ale dlatego że jest do tego przeznaczony. To jest tak, że dobre uczynki

są przejawem łaski Bożej. Jeżeli ktoś działał dobrze przez całe życie - został obdarzony łaską Bożą.

Dysponuje dwoma rodzajami wolności:

1. wolność istotna

2. wolność formalna lub pozorna

Wolność istotna

Jest to możność działania zgodnego z wolą Bożą

Wolność formalna (pozorna)

Możność działania z władnymi pożądaniami, z własnym wyborem, naszym chceniem. Człowiek jest istotą duchową i cielesną. Istota cielesna nie jesteśmy wolni. Jesteśmy zdeterminowani, ograniczeni. Wolność formalna to wzbogacenie się i nie jest to realizacją wolności. Jest pozorem wolności. Pojęcie państwa Boskiego nie są państwem potępionych.

Św. Augustyn powiada, że państwo ziemskie jest tworem Kaina. Państwo Boskie - jego głową jest

Chrystus. Te dwa rodzaje można odróżnić od państwa istniejącego. Cyceron mówi - charakter sprawiedliwości jest oddawanie tego, co mu się należy, Św. Augustyn mówi, że ta definicja nie jest odpowiednią, ponieważ w państwie namacalnym brak jest sprawiedliwości. Sprawiedliwość absolutna jest tylko w Bogu. Takie państwo w ogóle nie istnieje. Powiada, że państwo to pewna wspólnota połączona pewnymi więzami wspólnego pożytku ze wspólnego bytowania. Tego państwa namacalnego nie będzie sprawiedliwość - to pożytek bycia w państwie. To realizacja pewnych potrzeb.

Cele państwa

- zapewnienie bezpieczeństwa społeczności

- zagwarantowanie dobrobytu

- ochrona czystości wiary - tępienia herezji

- Św. Augustyn ściśle oddziela państwo od kościoła

Nie ma podporządkowania państwa kościołowi.

Pojęcie władzy (kategorie)

Zbiór obowiązków, jest to władza, oznacza to, że władca powinien troszczyć się o poddanych, którzy powinni mu służyć. Władca jest Boskiego pochodzenia. Władca sprawuje władzę daną od Boga. Władca - tyran. Św. Augustyn mówi, że w tym wypadku nic nie można zrobić, bo być może ten tyran pochodzi od Boga, jest karą od Boga za grzechy. Ludzie nie mają możliwości sprzeciwienia się

bo odbywają pokutę.

Koncepcja praw Św. Augustyna

Prawo wieczne - Boskie i każda rzecz jest podporządkowana. Prawo naturalne - człowiek może odkrywać własnym rozumem. Prawo ludzkie - pozytywne powinno się wywodzić z prawa naturalnego. Prawo naturalne ma pierwszeństwo przed prawem pozytywnym. Prawo jest po to żeby hamować złych, jego celem jest zapewnienie pokoju.

Podział:

1. Myśl społeczna - polityczna, to że religia dominowała w życiu politycznym i prywatnym. Kościół dominuje przewody duchowne w średniowieczu. Kościół był zinstytucjonalizowany, duchowni spełniali różne funkcje.

2. uniwersalizm - religia panująca - kadry duchowne administracyjne, język panujący to łacina. Powszechne było uznawanie teologii jako królowej nauk. Wszystkie nauki były uznawane jako służki teologii

3. cechą istotną to ścisła stanowczość społeczeństwa. Cztery stany to - nie było przenikania: duchowieństwo, chłopstwo, wojsko, szlachta. Stąd dominowały organiczne teorie społeczeństwa.

Nieliczne doktryny średniowiecza

Które się narodziły to

- teoria imperialna albo cesarska,

- teoria papaistyczna,

- doktryna monarchii narodowej

Teoria imperialna

Zgodnie z nią najwyższą władzę sprawuje cesarz. Cesarz lokuje się powyżej królów, książąt i wszelkiego rycerstwa. Jest patronem kościoła - obrońcą wiary i obrońcą Boga.

Trzy argumenty uzasadniające władzę:

1. religijna

2. historyczna

3. prawna

Władza religijna

Opierała się na założeniu, że władza cesarza pochodzi od Boga. Jemu władza przekazana jest przez

Boga. Jest największym sędzią na ziemi.

Władza historyczna

Władza cesarska w średniowieczu jest spadkiem po Rzymianach. Cesarstwo rzymskie ma taką samą

misję jak cywilizacja europejska.

Władza prawna

Nawiązywała do kodyfikacji justymienskiej, zgodnie z którą lud przekazał władzę cesarzowi. Przekazał władzę nieodwołalnie. Cesarz jest jedynym suwerenem, jest źródłem prawa, jest instancją odwoławczą.

Teoria papaistyczna

Jest przeciwstawna teorii imperialnej. Zakłada, że Papież jest zwierzchnikiem Cesarza. Sprawuje władzę najwyższą, duchowną i świecką. Mówiono o tym, że państwo jest tworem grzesznym, wskazywano że Papież jest namiestnikiem Boga, musi dokonywać oceny. Koncepcja opiera się na fałszerstwie. Powoływano się na koncepcji prawa naturalnego nad prawem Boskim. Prawo Boskie musi stać wyżej.

Doktryna monarchii narodowej

Miała na celu to, że była sprzymierzona z papiestwem przeciwko cesarstwu. Król jest cesarzem w swoim królestwie. Cesarz nie ma prawa ingerować. Wypracowanie autonomii królestwa. Król miał prawo wypowiadania wojny, nakładał podatki - jako suwerenny władca. Z tą koncepcją - osłabieniem monarchii są prawa kardynalne, to są pewne przywileje. Król zaprzysięga te prawa przy koronacji. Stany wywalczyły pewną pozycję - wpływ na władzę.

Tomasz z Akwinu

Nawiązywał do koncepcji Arystotelesa - pochodził z rodziny arystokratycznej. Studiował w Neapolu, został dominikaninem.

Koncepcja Św. Tomasza

Biskup, którego uczniem był Św. Tomasz. Powstał pomysł aby zaktualizować doktrynę chrześcijańską. Św. Tomasz miał misję Arystotelesa, jest to koncepcja arystotelesowska. Doktryna Św. Tomasza - teza o prymacie teologii nad wszystkimi naukami.

Pisma Św. Tomasza to „Suma teologiczna” - poświęcona monarchii, państwu. Św. Tomasz nawiązuje do koncepcji Arystotelesa - człowiek jest społeczną istotą natury ludzkiej. Człowiek jest zwierzęciem, jest wspólnotą, jest bytem logicznie pierwszym. Władza pochodzi od Boga. Ta władza jest kategorią abstrakcyjną. W praktyce konkretne instytucje i ich kształt zależą od prawa ludzkiego. Sprawiedliwość - panujący są sprawiedliwi bądź niesprawiedliwi. Św. Tomasz powiada, że władza panującego jest niesprawiedliwa, wtedy gdy jest nadużywana. W określonej sytuacji przyznaje prawo oporu wobec tyranii. Duchowieństwo gdy ten panujący będzie wchodził w prawa Boskie - władza niesprawiedliwa, gdy będzie się sprzeciwiała prawom Boga. To dawało instrument władzy nad cesarzem.

Typologia ustrojów państwowych

Takim ustrojem wg Św. Tomasza jest monarchia. Uzasadnienie teologiczne nie jest oryginalne. Monarchia jest najlepsza. Władza jest lepsza, gdy jest jednoosobowa, bo władca jest skuteczniejszy, bo szybciej podejmuje decyzje - brak sporów między władcami. Monarcha załatwia szybko. Tworzy się idea jedności, możemy sobie zhierarchizować dla Św. Tomasza lepszy jest ustrój

bliższy jedności. Modyfikacja polega na wprowadzeniu idei lustra. Najmniej złym jest demokracja. Jest najmniej skuteczna w prowadzeniu zła.

Wykład V

XVI w. Odrodzenie - renesans - trwał 100 lat

1. charakterystyczne elementy to mieszczaństwo uzyskuje istotną rolę polityczną. Poszukuje tożsamości społeczno - politycznej.

2. odkrycia geograficzne. Fascynacja nowościami. Podróże, nieznane lądy - to literatura na

ten temat, ryciny: gadów, stworów, odkrycia pobudzają wyobraźnię. Człowiek szukający własnego rozumu - wiara w możliwości człowieka - poszerzenie wiary - humanizm renesansowy. Rozkwit humanizmu przyczynia się odkrycie filozofów. Ieały parahumanistyczne.

Człowiek staje się centrum zainteresowania - Antropocentryzm. Wara, że człowiek za pomocą własnej pomysłowości zbudował machiny. Genialne jednostki - człowiek genialny - w humanitaryzmie.

Kult geniuszu wiąże się z epitaryzmem - przekonanie o tym, że to pewna elita najdoskonalszych -

przyczynia się do pewnych wartości.

Kult woli

Kult wykształcenia

Nasuwa się wiara w rozum człowieka. Rozum jest głównym rysem natury. Wiara w moc rozumu. Dzięki rozumowi możemy stworzyć pewien wzorzec państwa. (Historyk niemiecki powiada, że w renesansie wyrastają korzenie współczesnego indywidualizmu, czyli człowiek - jednostka jest racjonalna, jest wartością bardzo istotną. Jej dobro jest wyznacznikiem pewnych konstrukcji).

W renesansie następuje zakwestionowanie tezy, że prawdy wiary czerpiemy z kościoła. Człowiek

jest w stanie interpretować pismo święte. Indywidualnie człowiek interpretuje pismo święte, bez pośrednictwa kościoła. Idea charakterystyczna.

Koncepcje renesansu

1. utopia renesansowa - tworząca klimat wiodący.

2. reformacje - reformatorzy kościoła, są to autorzy tworzący idee: Nikollo Machiawelli, Jean

Bodin

Utopia renesansowa

Utopia jest dzieckiem humanizmu. Opiera się na myśli, że dzięki swojemu rozumowi może tworzyć pewien system społeczno - polityczny. Człowiek jest w stanie wypracować pewien model państwa, posługując się własnym rozumem. Przedstawicielem doby renesansu jest Tomas Morus. Był prawnikiem angielskim. Został lordem. Nie zgodził się na zerwanie z Rzymem i został ścięty. Doktryna jego stanowiła idea ustroju angielskiego i zreformowanie państwa.

Dzieło w której zawarł swoją koncepcję nosi nazwę „Utopia” o najlepszym ustroju państwa.

Dzieło ma cel wychowawczy - adresowany do rządzących. Cel Morusa to zreformować Wielką

Brytanię. Książka wykorzystuje wątki o podróży, fabuła to opowieści żeglarza Rafała. Chydrodeusz ma być towarzyszem Enerigo Wespucci - utopia to wyspa. Na tej wyspie panuje nieznany system społeczno - polityczny. System zbliżony do systemu komunistycznego. Równość wszystkich w tym ustroju. Wszystko jest wspólne. Majątki, dobra. Przesycona jest społeczność duchem współpracy, kolektywizmu. Żyje się we wspólnocie. Brak własności prywatnej, każdy pracuje. Praca jest moralnym obowiązkiem człowieka. Wszystkie potrzeby zapewnia państwo. Na wyspie brak jest pieniędzy, jest złoto - bezpośrednia wymiana. Istnieją różne grupy, które mają różne dobra, gromadzenie jest zakazane. Każdy zarabia własną pracą na siebie. Wyspa leży blisko kontynentu, gdzie są inne państwa. Morus pokazuje, że ten ustrój jest do zrealizowania.

Ustrój polityczny wyspy

Demokratyczny i hierarchiczny. Rodzina jest podstawową komórką społeczną, jest fundamentalną strukturą, dlatego że rodziny biorą udział w życiu politycznym. Nie liczy się jednostka. Każde z 30 rodzin wybiera swojego urzędnika, który będzie reprezentował pewne interesy (filarach). Ci filarchowie wybierają wyższych urzędników, a ci urzędnicy wybierani spośród nich stojący na wyższym szczeblu a na samym szczycie stoi książę wybierany dożywotnio. Jest wybierany z najwyższych czterech urzędników. Urzędnicy są odpowiedzialni za rządzenie. Ci protofilarchowie

(urzędnicy wyżsi) prowadzą politykę wewnętrzną. Książę odpowiada za politykę zagraniczną. Książę

panuje a nie rządzi!!!

Wizja polityki zagranicznej

Polityka wewnętrzna - chodzi o niedopuszczanie do nadmiernego bogactwa, ale wszyscy mają żyć dostatnio. Szpitale są istotną rzeczą. Opieka społeczna tylko dla wymogów społeczeństwa. Szpitale umieszczone poza miastami. Administrowanie, a nie rządzenie. Polityka zagraniczna księcia polega

na tym, że książę przyczynia się do tego, że wyspa jest bezpieczna. Zdobywanie kolonii - prowadzi

politykę kolonialną, czyli dobra dla wyspy. Jeżeli ktoś coś przeskrobał wysyła się go do kolonii. Element przestępczy wykorzystuje się dla dobra wspólnego. Mechanizm karania - dostarczanie dóbr.

Reformacja

Rysem wspólnym jest to, że wszyscy nawiązują do Św. Augustyna. Postrzegają człowieka, jako istotę grzeszną. Reformacja to indywidualizm w roli chrześcijaństwa. Kult czytanie pisma świętego. Państwo ma być silne, ma powstrzymywać ludzi, żeby wzajemnie nie wyrządzali sobie krzywdy.

(Luter i Kalwin). Założenie takie, że państwo - kościół to są dwie odrębne struktury. Kościół jest

podporządkowany państwu.

Luter sprzeciwiał się cesarstwu. Uznał, że kościół i państwo są dwoma różnymi tworami.

U Kalwina to państwo ma dbać o poziom moralny i religijny społeczeństwa. Skłaniał się ku wizji ustroju republikańskiego. Monarchia jest ustrojem nieodpowiednim. Mówił, że człowiek jest zły, więc nie można mu dać władzy, czyli nie można dać władzy jednemu człowiekowi.

Społeczeństwo penewskie - panował ustrój republikański, struktura religijna. Za wykroczenie religijne można było ponieść karę. Kalwin pochodził z Genewy. U Kalwina wykształciła się reguła, że nie wiadomo czemu kto jest podporządkowany.

Koncepcja Machiawelliego

Ojciec współczesnej myśli politycznej - politologii. Stworzył wizję metody rządzenia. Machiawelli pochodził z Florencji. Zmieniały się ustroje polityczne, żył w czasie rozdrobnienia dzielnicowego i gdzie ustroje się często zmieniały. Dynastia Medyceuszy. Czas kiedy Machiawelli tworzył swoje dzieła. Odsunięto go od władzy. Przebywał poza Florencją.

Napisał dzieło, które było adresowane do władców wojen pt. „Książę”.

Fundamentalne dzieło, nacenzurowane. Przykładem myśliciela i władcy był król Fryderyk Wielki, który w XVIII w. Podpisał traktat. Machiawellizm jest symbolem bezwzględnego działania politycznego. Cel uświęca środki. Sformułował uzasadnienie dla tej polityki. Machiawelli był postrzegany jako czarna postać. Z drugiej strony jako czołowy republikanin.

Metoda badawcza Machiawelliego - był antyutopistą. Nie odwoływał się do jakichś wizji.

Napisał dzieło, które opiera się na analizie ustroju pt. „Rozważania nad pierwszymi 10 księgami Tytusa Liwiusza” - rozwinął koncepcję republiki. Był empirykiem. Zbiera materiał nad badaniami polityki. Wychodzi od antropologii „Są dwa czynniki wpływające na życie człowieka: fortuna i los”. Los jest niezależny, który nie jesteśmy w stanie wykryć. Wirt to zdolność przewidywania i rozumowania. Cnota polityczna, która cechuje dobrych polityków. Wirt - zdolność przewidywania przeciwności losu. Człowiek energiczny wie czego chce, potrafi zmienić los. Jest w stanie kształtować, wykorzystywać to, co los mu nasuwa, na swój sposób, na swoją korzyść.

Fortuna - to czynnik, który podsuwa nam pewne możliwości. (sposób wydobywania państwa z

chaosu). Władca, który nie ma tej cechy politycznej - przegrywa i tworzy zagrożenie dla dobra wspólnego. W czasach chaosu najlepszą formą władzy jest władza monarchy. W celu wyciągnięcia państwa z kryzysu. Główny trzon traktatu - książę jest to opis metody rządzenia. Oddziela sferę polityki od sfery moralności - zasada skuteczności - moralność czyli zasada dobrego działania. Nie działać z zasadami moralnymi.

(Mnich usiłował uzdrowić Florencję, zginął i nic nie osiągnął bo kierował się moralnością). Książę podejmuje działania - kierując się RACJĄ STANU!!! Za wszystkimi działaniami księcia ma stać wizja racji stanu. Książę powinien stosować terror polityczny, bo jest najskuteczniejszą bronią. Nie cofa się przed fizycznym wyeliminowaniem swoich przeciwników. Jaki terror należy stosować - możliwie szybko i w możliwie skutecznej postaci. Nie tylko terrorem książę działa - stosuje akt łaski, który rozciąga się w czasie. Jest księciem sprawiedliwym, jest księciem dobrym i w ten sposób się rządzi stosując na przemian akty łaski i terror.

Zasada

Lepiej żeby księcia się bano, niż żeby uważano go za dobrego i sprawiedliwego człowieka. Książę, który jest dobry i obdarza swoimi dobrami jest to książę zły - ponieważ trwoni majątek państwa. Książę, którego się boją ludzie będzie panował zawsze. Wizja dyktatury księcia jest okresem przejściowym. Wizja okresu przejściowego zrobiła dużą karierę. Jest to okres chaosu, jest potrzebna silna władza. Jak już się państwo uzdrowi, to książę powinien oddać władzę, bo powstanie republika. Docelowym skutkiem republikańskim rządzi lud. Silne państwo. U Machiawelliego w czasie tej dyktatury kiedy rządzi książę prawo nie ma żadnego znaczenia. W czasie tym są reguły społeczeństwa dla republikanizmu, elita stanowi dobra prawa. Państwo republikańskie powinno być oparte o własną obywatelską armię. Sposób prowadzenia wojny przez armię daje lud. Armia obywatelska walczy o swoje i będzie walczyła zażarcie. Obywatele umierają

za swoją ojczyznę, silny nacisk na armię obywatelską.

Jean Bodin

Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej. Sposób umocnienia monarchii francuskiej. Monarchia absolutna. Metoda empiryczna. Twórca koncepcji suwerenności. Koncepcja suwerenności jest istotna dla praktyki politycznej.

Bodin Jean definicja państwa

„Państwo to sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami, nad tym co dla tych rodzin wspólne z władzą

suwerenną na czele”.

Koncepcja polityczna Bodina Jeana

Sprawiedliwy rząd - rządzący zgodnie z prawem Boga i natury. Rząd jest ograniczony przez prawo boskie i prawo naturalne. Nie wolno władcy łamać praw Boga i natury, a poza tym może wszystko. Rodzina jest fundamentem społeczeństwa.

Nie ma państwa bez władzy suwerennej. Jest władzą suwerenną i konsytutywną władzą państwa.

Suwerenność to władza absolutna i nie ustająca i niezależność od wszelkich czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Oznacza to, że tylko władza absolutna jest władzą suwerenną. Taką władzą jest monarchia absolutna, ale może być również demokracja. Ma wątpliwości do ustrojów mieszanych. Jest to władza nieustająca „zmarł król, niech żyje król”. Czynniki wewnętrzne to są obywatele. To rząd jest tym czynnikiem, który decyduje o wszystkim. Władza zewnętrzna - inne państwa.

Znamiona suwerenności

1. stanowi je prawo - rząd jest suwerenny, jeśli stanowi prawo

2. może stanowić wojny - zawieranie pokoju

3. możliwość powoływania i odwoływania urzędników dysponuje prawem do bicia monety

4. prawem skazania na śmierć

Definicja prawa

Prawo to sprawiedliwy rozkaz suwerena, który jest sprawiedliwy. Jeżeli prawo jest niesprawiedliwe

- nie można nic zrobić!!!

Władza absolutna u Bodina

Jest to koncepcja własności - jest to nienaruszalnym fundamentem państwa. Państwu nie wolno naruszać własności. Bez prywatnej własności państwo się wali. Tej własności prywatnej nie wolno naruszać tym, że państwo pobiera podatki. Państwo ma się utrzymywać z tego co władza posiada. Dyplomaci, placówki dyplomatyczne utrzymują się z własnych środków. Państwo może nakładać cła

na obcych obywateli.

Koncepcja naturalnych poddanych wg Bodina

Tzn. że wszyscy są w sposób naturalnie poddany władzy suwerena.

Wykład VI

Koncepcja VII w. Postrzegamy jako epokę wojen, konfliktów ideologicznych, wiek kontrreformacji.

Z jednej strony reakcja humanistyczna. Doktryny oparte na racjonalizmie. Rozwój nauk ścisłych, nacisk na badanie natury, obserwacje. Koncepcje empiryczne. Brak jedności politycznej. Wielość polityczna. Wiek sprzeczności. Główne debaty polityczne - granice władzy państwowej - absolutyzm

to prawo natury. Jakie zasady, jakie odkrywamy, racja stanu, suwerenność parlamentu.

Koncepcja - Doktryny polityczne

1. doktryna kontrreformacji

2. Przedstawicielami głównymi kontrreformacji byli: Francisko Suares - Hiszpania, Robert

Delamina - członkowie szkoły salamanki założonej przez zakon Jezuitów

3. klasyczny absolutyzm francuski - to koncepcja rozwijana przez Kardynała Richallie i Ludwika

XIV

4. szkoła prawa natury - przedstawiciel to Hugo Grocjusz, Benedykt Spinoza, Sammuell

Puesendorff, Hristian Thomasius, Hristrian Volff

5. koncepcja (teoria) umowy społecznej - Anglicy: Jogn Locke, Tomasz Hobbes

Klasyczny absolutyzm francuski

Koncepcje zostały wyrażone przez Kardynała Richallie

Jego dzieła to Testament polityczny „Rozważania nad rzemiosłem królewskim”. Pierwsza teza - zasadnicza to władza monarsza jest niczym nieograniczonym, ani przez kościół, ani przez

........ Król posiada pełnię władzy, jest twórcą wszelkiego prawa. Druga teza to król posiada wyłączne prawo do życia i majątku swoich poddanych. Jest tak dlatego, że król jest identyczny z państwem „Państwo to ja”. On rozstrzyga co jest dla państwa dobre, on jest wyłącznym prawodawcom, jest ponad prawem, rządzi według własnego rozumu. Za swoje rządy odpowiada wyłącznie przed Bogiem. Ma pełnię władzy monarszej. Jest właścicielem wszystkich dóbr państwa.

To co znajduje się na terenie królestwa należy do króla. Oddanie władzy królowi następuje dlatego,

że państwo ma pewien cel, to szczęście poddanych. Państwo ma chronić poddanych, ma gwarantować troszczenie się o poddanych. Poddani nie mogą występować przeciw królowi. To szczęście zależy od monarchii.

Tezy Ludwika XIV

Dwa rodzaje argumentacji:

1. religijna

2. racjonalistyczna

Źródło władzy

Źródłem władzy jest łaska Boska. W związku z tym król jest tym na ziemi, co władza w niebie. Król kieruje ładem, harmonią państwa. Łaska Boska jest otrzymywana wprost z rodziny. Ci którzy pochodzą z rodziny królewskiej mają możliwość dziedziczenia. Król bezpośrednio uzyskuje łaskę Boską od Boga.

Rozum Jest nieporównywalnie wyższy. Król stojąc na czele z góry dostrzega tajemnice i rządzi, ma

ogólny obraz wszystkiego. Ta doktryna umacniała władzę państwową, wymagano od monarchy dużych zdolności, podołanie obowiązkom rządzenia

Szkoła prawa natury

Autorzy są przekonani, że nauki humanistyczne można skonstruować, wzór nauk ścisłych czerpie swoje źródła z nauk prawa natury wieku XVII.

Przenikanie rozumem wszystkie tajemnice natury. Szkoła prawa natury - to szkoła prawa rozumu.

Glucjusz

Dzieła Glucjusza to: „Wolność mórz”, „O prawie wojny i pokoju”. Koncepcje polityczne w tych dziełach. Zwolennik absolutyzmu i był mieszczaninem. Postulował nad pogodzeniem tych dwóch grup. Powiadał, że najskuteczniejszym środkiem jest współpraca mieszczaństwa. Według niego był - naturalny sojusz mieszczaństwa i króla.

Sedno koncepcji prawa natury na które patrzy Glucjusz

„Prawo natury jest nakazem prawego rozumu wskazujący, że pewien czyn skutek samych zgodności

z naturą rozumu ma cechy konieczności”.

Nakaz prawego rozumu

Jest to że nie każdy rozum jest prawy, nie każdy rozum jest słuszny. Nakaz rozumu ma być sprawiedliwy. Glucjusz jest empirykiem. Ten nakaz samej zgodności prawego rozumu - że jeżeli pewne czynniki są zgodne z naturą rozumu to z innymi czynnikami są niezgodne. Nakaz - nie wolno zabijać. Taki czyn, który jest zgodny z naturą rozumu właśnie takim czynem należy się kierować. Prawo natury jest racjonalne, każdy może je odkryć, ten porządek jest obiektywny. Istnieje niezależnie od przekonań człowieka. Za pomocą obserwacji odkrywamy, że coś takiego istnieje. Jest ponad czasowy. Zasady są uniwersalne dla prawa natury.

Wniosek

W związku z tym, że pewne działania ludzkie dobre są lub złe - z samej natury obiektywne, a nie dlatego, że ktoś je tak określił. Do poznania tych zasad racjonalnych są cztery zasady prawa naturalnego i do tych zasad można sprowadzić wszystkie zasady:

1. obowiązek poszanowania cudzej własności

2. obowiązek wynagradzania szkód poczynionych z własnej winy

3. obowiązek dotrzymywania umów

4. obowiązek poniesienia kary za przestępstwo

Na tych zasadach i w oparciu o te zasady ma funkcjonować państwo. Twierdzi, że pomiędzy państwami te reguły powinny funkcjonować. Nie powinno się zawłaszczać pewnych dóbr innego państwa, naruszać terytorium innego państwa. Powiada Glucjusz, że skoro prawo natury jest między państwami to może są własnością wszystkich. (powiada, że poszanowanie praw nie zawsze są realizowane). Wojna niesprawiedliwa to państwo, które atakuje.

Ustrój państwa

Był człowiekiem ustroju absolutystycznego. Da niego pierwotnym suwerenem jest lud. Lud wybiera spośród siebie rząd - ustrój i całkowicie oddaje się temu rządowi, przekazuje pełnię zwierzchności. Zwierzchność może być przekazywana przez lud. Jeżeli lud przekazuje władzę jednostce, to władza jest legalną. Powiada „lud musi dotrzymywać warunków umowy, ale władza też musi dotrzymywać tej umowy, jeśli jej nie dotrzyma to można wystąpić przeciwko temu władcy”. Władca ma zapewnić ludowi bezpieczeństwo. Jeśli władca nie dotrzyma warunków umowy to lud może władcę obalić. Lud znowu wybiera nowego władcę. Król podlega prawu natury. Pierwszą oznaką nie wywiązywania się z umowy to jest to nieprzestrzeganie przez niego praw.

Glucjusz dokonał klasyfikacji

1. prawa podmiotowego, które dają władcy w stosunku do siebie - władza wolności

2. dla tych, które dają władzę nad innymi ludźmi

3. dają władzę nad rzeczami - prawa własności

Hopps - Doktryny umów społecznych

Umowa społeczna jest to uzasadnienie czemu mam podlegać przymusowi państwowemu, dostosowywać się do nakazu prawa. Prawo jest przekazywane w drodze umowy.

Myśl kontraktualistyczna

To władza, której podporządkowujemy się prawu i na to się godzimy, dlatego że władza nam coś

zapewni. Mamy do czynienia z założeniem, że podleganie prawu tylko dlatego, że się na to godzimy

i dlatego podporządkowujemy się prawu. Podporządkowanie się karze to zgoda.

Pisma Hoppsa „Leviatan”. Podstawy prawa naturalnego i polityki, „Traktat o obywatelach”. Koncepcja Hoppsa Był zwolennikiem absolutyzmu, silnej władzy, wspierał króla Karola I-go, a po jego straceniu wspierał Kramwella. Nie tylko koncepcja władzy absolutnej.

Analiza koncepcji politycznej Hoppsa

Stan natury - to umowa społeczna, to pewna wizja zgody, przed zgodą jest stan natury, w którym nie ma żadnych praw. Stan, w którym każdy jest sam dla siebie i człowiek jest zasadniczo nieograniczony w swoich działaniach. Społeczeństwa ani państwa nie ma. Stan bezpaństwowy, przedspołeczny.

Powiada tak: że taki stan jako stan wolny wszystkich ze wszystkimi. Ten stan jest postrzegany jako wygodny punkt wyjścia. Wyobrażenie co by było gdyby nie było państwa - taki stan byłby według Hoppsa stanem wojny wszystkich ze wszystkimi, w którym człowiek nie byłby pewny dnia ani godziny. W tym stanie każdy może każdego zabić. Ze względu na to, że jest taki stan z takiego stanu człowiek chciałby wyjść zakładając umowę społeczną z państwem, które go ochroni. Lękając się o siebie, strach przed śmiercią daje przekonanie, że trzeba z tego stanu wyjść i zawrzeć umowę

- oddając swoją wolność na rzecz jakiegoś podmiotu, który będzie nas chronił, musi posiadać władzę

absolutną. Umowa społeczna zawierana jest pomiędzy wszystkimi członkami społeczeństwa. Pomiędzy czynnikiem, który będzie nas chronił - w zamian za bezpieczeństwo oddajemy się i podporządkowujemy się władzy. Bo ten stan jest bezpieczny. Stan totalnego chaosu - wizja natury ludzkiej, człowiek jest egoistą, dba o swoje interesy, chce zgromadzić jak najwięcej dóbr. W ten sposób powstaje państwo. Leviatan - symbol państwa potwór, który połyka naszą wolność. Ale jesteśmy bezpieczni. Stąd konstrukcja umowy społecznej, nie ma umowy między suwerenem. Sam suweren nie jest związany umową. Jest jedna możliwość, państwo ma zapewnić obywatelom bezpieczeństwo, jeżeli nie zapewnia bezpieczeństwa to instynkt samozachowawczy nakazuje uciec

z tego państwa. Będziemy uciekać przed tym suwerenem, jeżeli nie zapewni nam bezpieczeństwa i

możemy go obalić. Forma ustrojowa takiego leviatanu jest dobrowolna. Można mieć do czynienia nawet z demokracją.

John Lock

Koncepcja Locka - polemika wewnętrzna z Hoppsem. Dzieła: „Dwa traktaty o rządzie”, „Patriarcha, czyli geneza władzy państwowej”. Adam jako wzór, model rodziny patriarchalnej. Z mocy Bożego

................... taką władzą patriarchalną dysponuje. Lock mówił, że to nie prawda że to lud jest jednym suwerenem, który posiada władzę. Koncepcja wizji stanu natury.

Stan natury u Locka

Stanem równości i wolności. W tym stanie natury istnieją prawa naturalne, każdy człowiek dysponuje swoimi uprawnieniami do wolności. Każdy te władze wykonuje. Wykonuje sam. Stan harmonijnej współpracy. Nieposzanowanie uprawnień innych ma miejsce. Dlaczego człowiek w tym stanie natury nie pozostanie??? Powiada: ma ten stan natury to, że nie ma w nim obiektywnego sędziego, który by rozstrzygał spór. Ktoś narusza moje prawa, ja w zamian za to naruszam jego. Sądzę go sam. Jednak ten osąd nie jest sprawiedliwy - jest zemstą. Jest konflikt. Takim czynnikiem jest władza, która przecina elementy zemsty, zapewnienie bezpieczeństwa. Przejście ze stanu natury - sytuacja przejścia w miarę dobra na jeszcze lepszą. Państwo ma chronić. Z chaosu powstało państwo.

Lock

1. społeczeństwo

2. społeczeństwo wyłania z siebie rząd - powstaje państwo

Jeśli to państwo będzie przeradzało się w dyktaturę nie będzie nas chroniło, to wypowiadamy państwu umowę i powracamy do stanu społecznego. Zorganizowana zbiorowość ludzka. Tylko zgoda społeczeństwa obywatelskiego będzie tworzyła państwo. Lock popiera formę ustrojową, jest empirykiem, popiera monarchię. Powiada, że w czasach w których żyje najlepsza jest monarchia.

Wykład VII

Historia myśli społecznej i politycznej jest to epoka pewnego sposobu myślenia. Myśliciele nurty konserwatywnego polemizują z tą koncepcją. Racjonalizm jest radykalny - przyczynia się z dogmatów religijnych. W oświeceniu pojawił się świat bez Boga. Wartość objawienia jako fundament nauki.

Epoka romantyczna

KANT

był reakcją na to oświecenie. Nurty romantyczne - sprzeciw wobec oświecenia z drugiej wola u podstaw rzeczywistości. Wola przeważa nad rozumem.

Myślę więc jestem - kogito ergo sum. Powrót do pewnych ideałów oświecenia. „Co to jest oświecenie?” to tytuł jednego z dzieł Immanuela Kanta. Kant zastanawia się nad światopoglądem. Świadoma epoka, wykształciła się pod koniec XVII w. Francja - wieku świateł. Chciano rzucić światło rozumu. Rozumowo, racjonalnie. Przez pryzmat idei wieku świateł można spojrzeć na absolutyzm oświecony. Przedstawiciel absolutyzmu oświeconego to Fryderyk wielki - król filozof. Król kapral jego ojciec lubił parady wojskowe - nie wysyłał wojska na wojnę chcąc ich oszczędzić.

DOKTRYNA POLITYCZNA FRYDERYKA WIELKIEGO

brak czynnika teologicznego. Przyznał się do ateizmu. Fundament nacjonalistyczny - Fryderyk wychodził z tego że najważniejsza jest władza króla i posłuszeństwo władzy. Umowa musi być dotrzymywana i polega na tym, że obywatele powierzają swoją wolność w zamian za

zapewnienie bezpieczeństwa i szczęścia. Eudaimonizm ostateczny - cel człowieka, to szczęście. Monarcha jest postrzegany przez Fryderyka Wielkiego, jako sługa Narodu i tej koncepcji monarcha z władzą wiążą się pewne obowiązki. Jego rola - jest to służenie społeczeństwu.

Władza absolutna

bo inaczej każda władza ograniczona będzie w swej skuteczności. Władcy nie mogą wszystkiego uczynić, a władca wszystko co w państwie jest to jego własnością a to co posiadają obywatele jest przydzielone przez władcę. Fryderyk Wielki - stworzył potęgę Prus. Ojciec bał się zaciągania długów

a Fryderyk się nie bał.

Koncepcja Państwa

zapewnienie bezpieczeństwa - bronić granic, ma rozstrzygać spory, ma zapewnić bezpieczeństwo socjalne. Państwo K. Wielki to państwo dobrobytu. Zapewnienie powszechnej edukacji, opieki społecznej. Traktat F. Wielkiego Machiawell - opieka medyczna.

Monteskiusz

Kolejny przedstawiciel Jego koncepcja to koncepcja DUCHA, praw ducha narodu - KONCEPCJA EMPIRYCZNA. Obserwuje i wyciąga wnioski. Sam Monteskiusz był prawnikiem i jeździł po świecie, badał funkcjonowanie ustrojów politycznych „Forma rządu ustroju państwa jest uzależniona od czynników - położenie historyczne, geograficzne. Różne formy ustrojowe powoduje, że na każdym terytorium dysponuje Naród duchem. Każdy Naród zamieszkujący dane terytorium ma sposób na zarabianie na życie, to się przedkłada na charakter praw. Duch praw -

Relatywizm

Bez względu na położenie - wartością istotną jest wolność. Zezwolenie na wszystko na co zezwalają ustawy. Wolność jest fundamentem wyrażania się swobodnego ducha praw. Stąd należy tę wolność zabezpieczyć. Wolność jednostek, wolność indywidualna. Wolność trzeba zagwarantować, podstawową instytucją jest trójpodział władzy. Muszą istnieć, każda władza nie ingeruje w żaden sposób w drugą władzę (sądownicza, wykonawcza, ustawodawcza). Takie państwo nie przerodzi się

w absolutyzm. Te władze są od siebie odizolowane, nie mogą wkraczać w zakres kompetencji jedna

w drugą.

JAN ROUSSEAU

Jest autorem doktryny, która legła u podstaw II rewolucji francuskiej. Pochodził z rodziny niezamożnej z Genewy, syn zegarmistrza, spędził życie na tułaczce.

Dzieła to:

„Rozprawa o pochodzeniu nierówności między ludźmi” oraz „Umowa społeczna”.

Koncepcja - elementy myśli politycznej. Antropologia. Polemizuje z Hobbes. Uważa, że człowiek jest istotą dobrą, człowiek naturalny nie żyje w społeczeństwie. Dobry dzikus, ci którzy żyją blisko natury są z reguły dobrzy. Powiada: stan natury jest stanem szczęśliwości. Ludzie spokojnie sobie żyją, mają niewielkie potrzeby, żyją dniem dzisiejszym, nie zastanawiają się nad przyszłością. Pesymistyczna myśl rozwoju - człowiek jest zepsuty przez cywilizację. Cywilizacja jest to własność. Zazdrość pojawia się w momencie własności. Własność jest źródłem zepsucia czyli własność rodzi pewne problemy. Pojawia się problem, że trzeba tę własność chronić. Zazdrość przejawia się w czyn, powstają konflikty, wojny. Konieczność ochrony własności - musi powstać kontrakt pierwotny, który będzie tej własności bronił. Oddanie władzy jednostce lub grupie silnym,

którzy będą bronili np. grupie, powierzenie przywództwa. Rządzący, którzy dysponował siłą robił to

za darmo. Przerodziło się to w formę despotyzmu rządzącego. Roseu modyfikuje kontrakt i w umowie społecznej - wychodzi z założenia że jednostki oddając władzę na rzecz społeczeństwa. Koncepcja suwerenności narodu, ludu. Co robić by oddając tę władzę pozostać wolnym? Nie jest to żadna umowa tylko formuła przymusowa. Oddać wolność na rzecz społeczeństwa.

KONCEPCJA WOLI powszechnej - jest to wola - wola powszechna nie jest tożsama z inną wolą. Jest to obiektywne dobro. Nie jest tak, że wola powszechna jest dobra dla wszystkich. Roseu udziela odpowiedzi: wolę powszechną można wyłonić w drodze jednomyślności w państwie. Rozwiązania Roseu: władzę powinni sprawować ci najlepsi. Jest to republika arystokratyczna. Bo ci najlepsi będą mogli odczytać to co jest dobre dla ogółu. Najlepszym ustrojem będzie demokracja. Paradoks Roseu: to wola powszechna, jest wyrazem wolności wszystkich. Oddajemy wolność naturalną i dostajemy wolność cywilizowaną. Można człowieka zmusić do wolności. Człowiek może być nieświadomy. Co może służyć jego wolności. Nasza wolność jest w społeczeństwie. Można człowieka przymusić do wolności, jako wola powszechna. Ci którzy zdawali sobie sprawę czym jest wolność powinno się przymusić do gilotyny, eliminować ich, to może prowadzić do tyranii.

Człowiek jest wartością najwyższą i przeciwstawną. Umowa społeczna kolektyw decyduje co to jest wolność. Interes ogólny kieruje, obowiązki wobec państwa.

XIX WIEK - NURT SOCJALIZM - REFORMACJA

Konflikt państwa kapitalistycznego a proletariatem. Anarchizm - koncepcja, która mogła powstać

wobec państwa

KONCEPCJA - LIBERALIZM

Klasyczną postać przybrał w XIX w. Po rewolucji.

ZAŁOŻENIA LIBERALIZMU

Indywidualizm społeczny - człowiek jest najważniejszy, dobro jednostek. Wizja społeczeństwa jako zbiór jednostek, równik jednostek. Jednostki są równe. Nacisk na indywidualizm. Największą wartością jest jednostka ludzka. Wolność od ingerencji w nasze sprawy. Społeczeństwo jest zbiorem jednostek. Państwo ma gwarantować bezpieczeństwo. Ta działalność to państwo nie powinno wkraczać w naszą sferę, rozwiązuje konflikty. Każdy w ramach sfery wolności musi zapewnić sobie wszystko sam. Państwo nie ma zapewnić nam opieki społecznej. Założenie wolnorynkowa, swoboda rynkowa w rynek, który państwo nie ingeruje, zapewnia aby ten rynek działał w sposób odpowiedni.

PRZEDSTAWICIELE KLASYCZNEGO LIBERALIZMU:

WILCHELM HUBBORT działa na przełomie XVIII - XIX w. Uważa że założenia rewolucyjne są słuszne, ale z drugiej strony powiada że społeczeństwo jest nie gotowe na zmiany.

Poglądy

Dzieła: „Idee o próbach określenia granic działalności państwa”. Myśl polityczna - teoria pedagogiki polemizuje z Fryderykiem Wielkim. Szczęście zapewnić każdy ma we własnym działaniu - jest to indywidualne zjawisko, więc nie można zagwarantować szczęścia. Odrzuca opiekę państwa, mówi że

państwo nie powinno ingerować w wolny zawód. Ale nie może być tak, że państwo ingeruje w człowieka, bo człowiek jest dojrzały i może sam decydować sam. Państwo ma tylko zapewnić bezpieczeństwo. Jeżeli państwo ingerowałoby w sferę jednostki to ujednoliciłoby wszystkich. Nie należy nic nikomu narzucać, do pewnych idei musimy dojść samodzielnie. Potencjał rozwojowy leży

w tym że mamy różnorodność sytuacji (poglądów). Jeżeli pozbawi się społeczeństwa od

samodzielnego myślenia nie będzie mogło się rozwijać.

Wolność - podstawowe założenie, wolność rozwoju - samodoskonalenie jednocześnie wolność

ma się rozwijać, samodoskonalić.

BENJAMIN CONSTANT - autor koncepcji dwóch wolności. Powiada, że w Grecji mieliśmy do czynienia z wizją wolności. Taka wolność jest współcześnie nie realizowana. Jest zwolennikiem ludu. Wolność negatywna żeby zagwarantować to musi być podział władz:

1. władza monarchy - nie rządzi lecz panuje, jest największym arbitrem sporów politycznych

2. władza wykonawcza - sprawowana przez Radę Ministrów

3. władza reprezentacyjna - stała gwarantowana jest przez senat - Izbę wyższą. Parlamentów, składać się ma z przedstawicielem wyższej szlachty, jest stała. Ma gwarantować ciągłość tej władzy, kontynuację i przez umiar. Ci to są najmądrzejsi, oni reprezentują interesy w taki sposób, że hamują zapędy do władzy

4. władza reprezentacyjna opinii - Izba wyższa parlamentu - pochodzi z wyboru, badaniem jest

wprowadzenie do debaty publicznej bieżących spraw społecznych. Wysoki cuzus majątkowy. Nie może dostać się biedota.

5. władza sądownicza - sądy niezawisłe działające na podstawie ustawy. Status sędziego -

sędziowie mają trzymać się tylko prawa.

6. władza municypalna - to władza samorządowa. Władza gminy, ma uzewnętrzniać interesy poszczególnych części terytorium.

Obowiązują tutaj dwie zasady:

1. odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem

2. zasada praworządności - obywatel podlega tylko ustawie. Co nie jest zakazane przez ustawę

nie może się stać ingerencją państwa

KONCEPCJA ANGLOSASKA John Bentham

John Stewart Mill

KONCEPCJA UTYLITARYZM JOHN BENTHAM

Utylitaryzm jest to koncepcja - zakłada że to co użyteczne jest dobre i słuszne. Wiąże się z hedonizmem czyli przekonaniem, że człowiek w życiu poszukuje przyjemności. To co służy maksyminalizowaniu przyjemności jest to użytecznie dobre. Działanie moralne to takie działanie, które prowadzi do zwiększenia przyjemności i zminimalizowania przykrości. To prowadzi do zasady użyteczności, to zasada w stosunku do państwa. Państwo ma zapewniać jak największą ilość szczęścia i jak największą ilość osób. Ustrój w którym rządzą ludzie. Wiąże liberalizm z demokracją.

Powiada: Jeśli większa ilość społeczeństwa jest szczęśliwa to całe społeczeństwo jest szczęśliwe. Państwo jest tym co może pomóc.

JOHN MILL - zasada użyteczności polega na tym, że część społeczeństwa żyje z mniejszej części społeczeństwa. Rząd reprezentatywny: w rządzie muszą być przedstawiciele, którzy będą reprezentować interesy mniejszości. Mill uczył użyteczności, krytykuje Benjamina, mówi: dobro jednostki jest nieważne.

Dzieła: „Utylitaryzm”, „O wolności”

Utylitaryzm pośredni - Mill mówi, ze człowiek powinien być postrzegany jako istota autonomiczna. Mill powiada: że działanie ze sfery samodoskonalenia ale czynimy to żeby później mieć przyjemność. Rozwój. Przynosi nam przyjemność ale przyjemne samo w sobie nie jest.

Wykład VIII

ALEXIS DE TOCQUEVILLE Koncepcja klasyczna - liberalna Lub konserwatywnego liberalizmu

Arystokrata francuski - zawód filozof, prawnik. Podejmuje władze z systemem więziennictwa. „O demokracji w Ameryce” - napisane w wyniku podróży. Wysłany do Stanów Zjednoczonych by zapoznać się z systemem więziennictwa.

Zawarł w swojej książce demokrację w Ameryce, że społeczeństwo amerykańskie jest społeczeństwem specyficznym. Więzy rodowe nie istnieją, istnieje szereg aktów prawnych. Jest to społeczeństwo demokratyczne w czystej formie. Wszyscy w tym społeczeństwie współżyją. To społeczeństwo cechuje radykalny indywidualizm. Są wszyscy z zasady równi. Mają możliwości równego bogacenia się. Fortuny są owocem pracy tych, którzy te fortuny zgromadzili. Wszyscy funkcjonują bez żadnych przywilejów. Dostrzega, że takie społeczeństwo może być niebezpieczne,

bo brak jest troski o dobro wspólne.

Każdy kieruje się własnym egoizmem i w związku z tym takie coś jak sfera polityczna nie istnieje. Sfera publiczna zanika w społeczeństwie, zanika w próżni i w to wkracza państwo. To grozi łagodnym despotyzmem. Łagodny despotyzm to kierowanie innymi, uważa się ludzi za niedojrzałych. Są przykładem jednak, jakie instytucje mogą powstać. Powiada, że takimi instytucjami są drobne wspólnoty. To przekształcenie się społeczeństwa w bezwolnych obywateli. Wspólnoty to są stowarzyszenia. Jest pełna swoboda wyznania. Takie wspólnoty religijne, kulturowa mogą być powołane do innych celów. Człowiek może się realizować. To społeczeństwo amerykańskie różni się od społeczeństwa europejskiego, bo w europejskim jest arystokracja. Wspólnoty są zrzeszone i jako grupy są słyszalne dla państwa.

KONCEPCJA: LIBERALIZM SPOŁECZNY

To koncepcja, którą można umieścić bliżej lewicy, czerpie swoje idee z socjalizmu.

LEONARD HOPHHOZE

Koncepcja wyłoniła się pod koniec XIX w. Z kapitalizmu. Idea wolnorynkowa. W koncepcji amerykańskiej wygrywa silniejszy, sprytniejszy ekonomicznie - darwinowska walka o byt.

Społeczeństwo jest to coś istotnego. To społeczeństwo jako całość jest wartością niezwykle istotną.

To społeczeństwo wyposaża jednostkę we wszystkie dobra, dzięki temu możemy cieszyć się własnością prywatną. Na rzecz tego społeczeństwa jesteśmy coś winni. „Ja się bogacę przy moich zdolnościach nie byłbym taki bogaty gdyby nie społeczeństwo i państwo”. Dlatego winien jestem temu społeczeństwu troskę o jedność. Wskazuje na to, że są dwa rodzaje wolności:

1. wolność egoistyczna - negatywna od ingerencji państwa

2. wolność społeczna - pozwala nam funkcjonować w społeczeństwie.

Wolność pozytywna - tutaj kryje się dobro wspólne, dobro wszystkich. Powinna być wartością naczelną. Z zapewnieniem tej wolności jest to możliwość otrzymania od państwa pewnych środków, dzięki którym będziemy mogli przetrwać.

DOKTRYNY XX WIEKU

Koncepcja faszyzmu i nazizmu - odróżnienie tych dwóch koncepcji

Alternatywa to faszyzm.

Termin faszyzm pochodzi od polskiego słowa fascio - to związek, wiązka

W XX wiecznym znaczeniu to fascio oznacza związek w ugrupowaniu. Mussolini - włoski związek kombatancki. Te związki to były złożone przede wszystkim z kombatantów i nie tylko. Partia faszystowska Mussoliniego. Ugrupowania w XX leciu międzywojennym.

Konserwatywna rewolucja

Koncepcje faszystów niemieckich były przez nazistów zwalczane. Organizacje faszystowskie to:

- fascio

- partia nacjonalistyczna

- węgierski ruch narodowo - socjalistyczny - „strzałkokrzyżowcy”

- legini Michała Archanioła - przywódca to Zieliński

- w Belgii działała organizacja Rex przywódca - Leon Degrelle

- Hiszpania - Kfalante Hosse Antonio

- Anglia - British Fashis

- Austra - Haiwe

- Polska - członkowie obozu

Nazizm - to jest organizacja NSDAP - Adolf Hitler

Mussolini powiedział: jestem tym, który idzie. Doktryna się zmienia, nie stoi w miejscu. Stałym punktem tej doktryny jest partia, która jest organizacją fundamentalną. Partia tzw. Partia nowego typu.

Partia nazistowska i faszystowska miały w zamiarze reprezentować interesy całego narodu. Wszyscy należą do tej jednej, inne partie są nie pożądane. Wszyscy muszą entuzjastycznie uczestniczyć w partii.

Duce - Włochy

Filler - Niemcy

Rozkaz wodza jest wolą całego Narodu. Jest cechą charakterystyczną oparcie się na solidarności społecznej. Różne grupy społeczne, które w tym społeczeństwie są (robotnicy, inteligencja) są od siebie zależni. Nie ma pomiędzy nimi zawiści, są solidarni. Społeczny holizm!!!. Wszyscy są

podporządkowani państwu. Jednostka liczy się jako członek Narodu, członek państwa. Jednostka inaczej się nie liczy. W stosunkach zewnętrznych mamy do czynienia z walką. Nie ma praw człowieka dla faszystów czy nazistów. Są abstrakty, które są do odrzucenia. Koncepcja wiążąca to nacjonalizm. Idea narodu - wiara w tą ideę. W koncepcji niemieckiej naród to wspólnota rasowa - idee rasy.

Faszyzm włoski - koncepcja to naród obywatelski. Wszyscy obywatele państwa należą do Narodu.

Rasizm biologiczny to koncepcja celująca niemiecki rasizm. Rasizm biologiczny to dla rasizmu biologicznego cechami człowieka są cechy psychosomatyczne. Budowa ciała jest cechą charakterystyczną dla budowy rasy. Teoretykami rasy był Francuz Degogino i Stewart Chemberlain. Rozemberg koncepcje przystosował do rasizmu

Rasizm kultury - członkami jednej rasy są ludzie o takiej samej kulturze, wartości kulturowe w

której się człowiek wychował. Nie można się stać członkiem rasy. Twórcą rasizmu kulturowego był

Polak Gumplowicz.

Faszyzm włoski to idea państwa. Naród to obywatele państwa.

W niemieckim nazizmie to wartość najwyższa - NARÓD JAKO WSPÓLNOTA RASOWA!!!

---