Kultura
Pojęcie kultury
Kultura- rodowód tego pojęcia sięga starożytnego Rzymu. W łacinie wyraz cultura - oznaczał uprawę roli. Po raz pierwszy w znaczeniu przenośnym użył go Cyceron odnosząc go do uprawy umysłu- cultura animi - aktywność duchowa, wewnętrzna. Początkowo nie zwracano uwagi na etymologiczny związek kultury z kultem, a w konsekwencji nie przypisywano jej szczególnych wartości godnych szacunku i hołdu.
Upowszechnienie terminu kultura nastąpiło dopiero w XVIIIw. We Francji, Anglii i Włoszech- zaczęto przez nie rozumieć życie umysłowe, duchowe człowieka oraz jego cechy i wytwory. W Niemczech - kultura oznaczała kształcenie, proces ewolucji od najniższego poziomu, wspólnotę kulturową narodu, rozwój ducha. Herder np.; uważał iż kultura jest narzędziem przystosowania człowieka, natomiast Goethe i Humboldt położyli nacisk na swoistość i autentyczność przeżywania oraz tworzenia kultury w narodach i jednostkach. Ich teorie stały się punktem wyjścia dla teorii osobowości kulturowej i dla teorii kultury narodowej. W Polsce jako jeden z pierwszych pojęcia tego używał Lelewel, traktując kulturę jako doskonalenie moralne i umysłowe człowieka, a także rozwój sztuki, wiedzy, idei i religii.
Podstawowe składniki kultury
Rzeczy- przedmioty stanowiące wytwory, obiekty ludzkiej działalności
Znaki- materialne (pismo, garnek) zachowania (słowa, gesty).
Zachowania ludzkie, które mają charakter społecznie ustalonych, stanowią realizację określonego wzoru kultury.
Globalne antropologiczne pojęcie kultury- obejmuje przedmioty stanowiące wytwory i obiekty ludzkiej działalności, same działanie a wreszcie stany psychiczne człowieka: postawy, dyspozycje, nawyki, stanowiące rezultat wcześniejszych oddziaływań oraz przygotowanie i warunek przyszłych działań.
Fakt kulturowy -5 podstawowych kategorii
trwałe wytwory kultury; materialny i przekonania, idee, ideały.
wartości uznane społecznie
Normy i wartości
zachowania odmienne w różnych zbiorowościach społecznych.
obyczaje.
Szerokie rozumienie kultury- typowe dla humanistów
Taylor-kultura, czyli cywilizacja to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.
Czarnowski- całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie. Aby dany element dorobku społecznego mógł być zaliczony do kultury musi stać się dobrem wspólnym szeregu grup ludzkich.
Kultura materialna i duchowa- w obrębie kultury wyróżnia się dwa jej przejawy; kulturę materialną i kulturę duchową.
Kultura materialna- to ogół konkretnych , namacalnych, istniejących fizycznie wytworów danej społeczności, (np. krzesło, stół itp.)
Kultura duchowa- to ogół rzeczy abstrakcyjnych istniejących jedynie w świadomości ludzkiej (religie, ideologie, itp.)
Czarnowski uważał, iż zarówno kultura duchowa jak i materialna nie mogą istnieć oddzielnie, są one nierozłączne i przenikają się nawzajem.
Szczepański- ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.
Suchodolski- kultura to całokształt dorobku ludzkości społecznie utrwalonych i gromadzonych w ciągu dziejów, stale wzbogacany nowymi dziełami twórczymi i pracą wszystkich społeczeństw.
Kłoskowska- względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierające wytwory takich zachowań.
Turner- kultura materialna jest egzemplifikacją kultury duchowej. Kultura jest tworem sztucznym, systemem symboli stworzonych przez człowieka. Przejściem człowieka od natury do kultury.
6 systemów
językowe- kody umożliwiające komunikowanie się, warunkujące poziom rozwoju kulturowego danego społeczeństwa np.; język migowy
technologiczne- organizacja informacji i wiedzy dotyczącej kontrolowania i wykorzystywania środowiska np.; im wyższy rozwój techniczny tym bardziej rozwinięta jest dana cywilizacja.
wartości- system kryteriów oceny moralnej, danego postępowania np.; wiemy, które zachowania są dobre, a które złe.
przekonań- zbiór poglądów i idei, które ludzie odnoszą do danych sytuacji.
norm- ogół zasad wyjaśniających jak ludzie powinni zachowywać się w określonych sytuacjach.
wiedzy- informacje, który każdy człowiek powinien posiadać, ponieważ ułatwiają komunikowanie się.
Wąskie rozumienie kultury- odnoszone bywa do zespołu wartości duchowych i realizowanych w osobistych przeżyciach jednostek. Ten wąsko pojmowany zakres pojęcia kultury dotyczy zatem sfery intelektualnej, estetycznej, zabawowej i obyczajowej działalności ludzi.
Kategorie i typy kultury-
Trzy kategorie kultury
działania i zabiegi techniczne, które służą zaspokajaniu naturalnych, bytowych potrzeb człowieka.
regulowanie stosunków, ról, układów i wzajemnych powiązań ludzkich.
świat zjawisk transcendentnych i autotelicznych- stanowiących cel sam w sobie.
Typy kultury
ze względu na przynależności do określonych warstw i grup społecznych; rycerska, szlachecka, mieszczańska, chłopska, ludowa, robotnicza, inteligencka.
ze względu na charakterystyczny typ gospodarowania i układu stosunków między ludźmi; partnerska, czy kultury myśliwskie.
ze względu na przynależność do religii lub dystansowanie się wobec niej; kultura świecka (laicka)i religijna (buddyjska, chrześcijańska(katolicka, protestancka, prawosławna) islamu).
ze względu na charakter aktywności ludzi w rożnych dziedzinach; intelektualna, artystyczna, kulinarna, pedagogiczna, zdrowotna, erotyczna, seksualna.
ze względu na zakres występowania; globalna, kontynentalna, narodowa, regionalna.
ze względu na poziom kultury; wysoka (elitarna) masowa (popularna).
ze względu ma przynależność do grupy wiekowej; młodzieżowa, różne subkultury
ze względu na stosunek do obowiązującej polityki państwa; alternatywna, kontrkultura.