7.10.2002r.: WPROWADZENIE DO EKONOMII JAKO NAUKI

1. Ekonomia jako nauka stara się odpowiedzieć na zasadnicze pytania jak podmioty gospodarcze (w tym tez jednostka) dokonały wyborów w ramach problemu rzadkości, rzadkość oznacza sytuacje w której jednostka / podmiot gospodarczy nie może mieć wszystkiego czego by chciał w danej chwili, z rzadkością wiąże się pojęcie wyboru alternatywnego i kosztu alternatywnego

1. wybór alternatywny - spośród różnych możliwości wybieramy wariant optymalny dla nas,

2. koszt alternatywny - koszt najlepszej utraconej alternatywy.

2. Dobra substytucyjne - są to dobra zastępujące się.

3. Dobra komplementarne - są to dobra uzupełniające się.

1. Podział ekonomi:

1. mikroekonomia - to część, która zajmuje się pojedynczymi rynkami (np. rynek w Gdyni) oraz podmioty gospodarcze, podstawowym podmiotem jest jednostka = człowiek, rodzina (gospodarstwo konsumenckie), przedsiębiorstwo (państwowe, US, spółki), inne instytucje (fundacje, zrzeszenia),

2. makroekonomia - to część, która zajmuje się gospodarką jako całością bądź też z znaczącymi częściami gospodarki w szczególności zajmuje się podstawowymi wielkościami makroekonomicznymi: wielkość zatrudnienia, sprzedaży, ogólny poziom cen - inflacja, wielkość bezrobocia, wielkość eksportu i importu, kursy walut, itp. Należą tu także zagadnienia związane z otoczeniem gospodarczym danej (integracja regionalna), a także problemy gospodarki światowej.

1. Ekonomia dzieli się na 2 nurty:

1. nurty pozytywne - reprezentują ci ekonomiści, którzy przekazują rzeczywistość społeczno-gospodarczą taką jaką jest,

2. nurty normatywne - reprezentują ci ekonomiści, którzy na bazie informacji pozytywnych, formułują zalecenia wnioski, co należy zrobić i jak należy zrobić żeby było dobrze lub nawet lepiej.

14.10.2002r.: ANALIZA RYNKU. CHARAKTERYSTYKA POPYTU I PODAŻY.

1. Rynek - miejsce (w ujęciu ekonomicznym) na którym spotykają się 2 podstawowe kategorie
   ekonomiczne: popyt, podaż. Przedmiotem analizy jest rynek mikroekonomiczny.

2. Charakterystyka popytu:

1. popyt - ilość dóbr jaką zgłaszają konsumenci (albo ilość nabywanych dóbr przez konsumenta) przy określonym poziomie ceny,

• zawsze będzie analizowany od strony nabywcy (konsumenta),

• graficzną ilustracją jest krzywa popytu charakteryzowana przez zmienne: cena (P), ilość (Q),

P

A

P₂

B

P₁

D

Q

Q₁ Q₂

• krzywa popytu ma ujemną korelacje pomiędzy ceną a ilością nabywanych dóbr, a mianowicie niższa cena - konsumenci nabywają więcej i na odwrót,

• istnieje różnica między pojęciem popyt i wielkość popytu. Popyt - cała krzywa popytu, wielkość popytu - dotyczy jednego poziomu ceny i odpowiedniej ilości dóbr (punkt A i B),

• prawo popytu mówi nam, że konsumenci są skłonni kupować więcej przy niższych cenach, a nie przy wyższych,

1. czynniki powodujące zmianę popytu; wzrost popytu / spadek popytu:


P










P₂ A^II A A^I





P₁ B^II B B^I

D₃ D₁ D₂


Q

Q₅ Q₆ Q₁ Q₂ Q₃ Q₄



• jak zmieni się popyt na dobro podstawowe, jeżeli cena dobra kompleksowego spadnie lub wzrośnie?

• spadek ceny dobra komplementarnego powoduje wzrost ceny na dobro podstawowe i na odwrót,

• wzrost ceny dobra substytucyjnego powoduje wzrost popytu na dobro podstawowe i na odwrót,

• wzrost popytu - przesunięcie krzywej popytu w prawo:

• wzrost dochodów ludności,

• wzrost liczby kupujących na danym rynku,

• elementy naśladownictwa, wzrost preferencji upodobań,

• cena dobra komplementarnego maleje,

• cena dobra substytucyjnego rośnie,

• spadek popytu - przesunięcie krzywej popytu w lewo:

• spadek dochodów ludności,

• spadek liczby kupujących na danym rynku,

• spadek upodobań, gustu, preferencji,

• cena dobra komplementarnego rośnie,

• cena dobra substytucyjnego maleje,

• wyjątki od krzywej popytu to dobra Affena i dobra Veblena,

• występują jeszcze 2 rodzaje krzywej popytu:

• popyt doskonale elastyczny,


P


P₁ D

Q


• popyt sztywny.


P


D


Q

Q₁


3. Charakterystyka popytu:

1. podaż - analizowana od strony producentów,

• ilość oferowanych dóbr, przy różnych poziomach ceny,

• ilustracją graficzną podaży jest krzywa podaży , która jest dodatkowo skorelowana,




P


S



P₂



P₁


Q

Q₁ Q₂

• prawo podaży mówi o tym, że producenci (sprzedający) skłonni są oferować mniej dóbr przy niższych cenach oraz są skłonni oferować więcej dóbr za wyższe ceny.

• czynniki powodujące zmianę podaży; wzrost podaży / spadek podaży:


P






B^II B B^I





S₃ S₁ S₂

A^II A A^I







Q




Q₅ Q₆ Q₁ Q₂ Q₃ Q₄

• wzrost podaży - przesunięcie krzywej podaży w prawo:

• spadek ceny czynników (siły roboczej),

• wzrost wydajności pracy,

• jak pojawia się konkurencja na rynku,

• jeśli pokażą się dobra substytucyjne do obecnych dóbr.

• Spadek podaży - przesunięcie krzywej podaży w lewo:

• wzrost kosztów wytworzenia (produkcji),

• pojawienie się na rynku nowych produktów,

• konkurencja coraz mocniej dominuje lokalny rynek,

• substytuty przeważają nad dotychczasowym dobrem.

• występują jeszcze 2 rodzaje krzywej podaży:

• podaż doskonale elastyczna,


P


P₁ S


Q

• podaż sztywna.





P S

Q


Q₁

21.10.2002r.: ZJAWISKO NIEDOBORU I NADWYŻKI RYNKOWEJ.

1. Zjawisko nadwyżki rynkowej i niedoboru rynkowego = nierównowaga na rynku.




P









P₁ S

E




P


P₂ D

Q




Q₂ Q Q₁

1. Dla poziomu ceny P istnieje równowaga rynkowa oznacza to, że przy tym poziomie ceny producenci oferują Q ilości wyrobów; tyleż samo chętnych konsumentów nabywa podobną ilość dóbr na poziomie Q.

• Czy równowaga rynkowa jest korzystnym zjawiskiem na rynku mikroekonomicznym? - zastanów się.

2. Dla poziomu ceny P₁ (wyższym od ceny równowagi rynkowej) producenci - sprzedający oferują Q₂ ilości dóbr/ towarów przy tym poziomie ceny jest Q₁. a zatem istnieje przewaga wielkość podaży nad popytem wynoszące Q₂ - Q₁ , to sytuacja na rynku określonym mianem nadwyżki rynkowej.

• Czy to jest dobra sytuacja na mikrorynku? - zastanów się.

3. Dla poziomu ceny P₂ (niższej od poziomu równowagi) producenci proponują Q₁ zaś chętnych do nabycia przy tym poziomie ceny jest Q₂. a zatem istnieje przewaga wielkości popytu nad podażą równa Q₂ - Q₁ . Zjawisko to określamy mianem niedoboru rynkowego.

• Czy jest to dobra sytuacja na mikrorynku? Jeśli tak to dla kogo? Jeśli nie to dlaczego?

2. Mierzenie elastyczności cenowej, dochodowej oraz mieszanej (krzyżowej) popytu i podaży.




p



P₂ A



P₁ B

D


Q

Q₁ Q₂

1. elastyczność - reakcja konsumentów (w sensie ilości nabywanych dóbr) na zmniejszające się wielkości POZIOMU CEN.

• E_sp - elastyczność cenowa podaży

• E_dp - elastyczność cenowa popytu; wzór na elastyczność cenową popytu:











• E_di - elastyczność dochodowa popytu; wzór na elastyczność dochodową popytu:










• 
  E_ds - elastyczność krzyżowa popytu; w3zór na krzyżową elastyczność cenową popytu:







Zadanie do elastyczności cenowej popytu:

Oblicz E_dp konsumenta kupującego owoce cytrusowe przy poziomie ceny pomarańczy 4 zł/kg przy tej cenie konsument nabywał miesięcznie 5 kg, gdy cena spadła do 3 zł/kg konsument jest w stanie kupić 8 kg.

Zadanie do elastyczności dochodowej popytu:

Jeżeli dochód Piotra wzrósł z 1200 zł do 1500 zł to ograniczył on spożycie ziemniaków w skali miesiąca z 12 do 8 kg. Jaka jest elastyczność dochodowa popytu.

Zadanie do krzyżowej elastyczności cenowej popytu:

Jeżeli cena paliwa wzrośnie z 3,20 zł/l do 3,65 zł/l to konsumenci ograniczyli zainteresowanie kupnem samochodów o 22%. Jaka jest elastyczność mieszana / krzyżowa popytu na samochody?

3. elastyczność punktowa = elastyczność cenowa w punkcie - dotyczy tylko bardzo małych zmian cenowych nie przekraczających 1%. Przy cenach relatywnie niskich np. bazowych nie mają większego znaczenia, natomiast mają już duże znaczenie przy sprzedaży dóbr o wielkich wartościach (np. samochód). Dlatego tez w codziennej praktyce konsument spotyka się ze zmianami cen wyższymi niż 1% , a dla takich sytuacji stosować będziemy elastyczność tzw. łukową. A więc, gdy rozpiętość cen wynosi kilka, kilkanaście lub kilkaset %. Przy elastyczności cenowej popytu liczonej metodą łukową analizować będziemy siłę reakcji konsumenta w połowie odcinka zawartego miedzy punktami A i B.



P

E >1




E = 1


E <1

Q


4. elastyczność podaży - wszystkie powyższe zasady obowiązujące dla popytu obowiązują dla podaży.

04.11.2002r.: TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA - TEORIA UŻYTECZNOŚCI.

1. Ostateczny i naturalny cel wszelkiej działalności ludzkiej jest zaspokojenie potrzeb. W polu zainteresowań ekonomicznych musi zatem znajdować się analiza zachowań konsumenta. Badanie kryteriów dokonanych przez niego wyborów, tak aby mogły być przewidywalne reakcje konsumentów w odpowiedzi na zmiany warunków rynkowych, a w rezultacie by produkcja jej wielkości i struktura odpowiadały potrzebą konsumentów.

2. Zjawisko rzadkości dóbr w skali indywidualnej, a więc dla konsumentów przedstawia się jako problem podziału ograniczonego dochodu pieniędzy różne dostępne dobra i usług.

3. W warunkach ograniczeń po stronie możliwości zaspokajania potrzeb istotne jest dążenie do maksymalizacji satysfakcji czyli uzyskania użyteczności całkowitej przy danych ograniczeniach.

4. W teorii zachowania konsumenta zakłada się jego racjonalne działanie (wewnętrzne spójnie, logiczne postępowanie zmierzające do maksymalizacji jednostki) w dążeniu w zaspokojeniu swych potrzeb. Racjonalne postępowanie sprowadza się w mikroekonomii do 3 podstawowych założeń:

1. konsument przejawia pewne potrzeby i potrafi je określić,

2. konsument jest w stanie dokonać wartościowania potrzeb - od najbardziej do najmniej intensywnie odczuwalnych,

3. jednostka dokonuje wyboru w celu maksymalizacji swojej satysfakcji (zadowolenie / użyteczność).

1. Efektem badania przez ekonomie zachowania konsumenta jest skonstruowanie 2 teorii nieco odmiennych w podejściu do przedmiotu badań ale dochodzących ostatecznie do wspólnych wniosków:

1. pierwsza teoria użyteczności krańcowej = marginalnej

• zakłada wymierność użyteczności, możliwość ich wyrażenia w liczbach bezwzględnych przez przypisanie określonej ilości UTILI każdemu z dóbr jest to tzw. teoria kardynalna,

• b)teoria krzywych obojętności = porządkowa - zakłada jedynie zdolność konsumenta do uszeregowania ich własności - własnych preferencji. Konsument w ramach tej teorii jest w stanie stwierdzić, które kombinacje dóbr ceni sobie wyżej niż inne ale wymaga się tutaj od konsumenta wyrażenia jego preferencji w liczbach bezwzględnych,

• druga teoria użyteczności krańcowej = marginalnej

• użyteczność całkowita „TU” - satysfakcja uzyskiwania z konsumpcji (użytkowania) określonej ilości danego dobra,

• użyteczność krańcowa „MU” - przyrost użyteczności całkowitej spowoduje wzrost konsumpcji dobra o 1 jednostkę.

1. Rzadko dokonywane są wybory w ramach użyteczności całkowitej, dużo częściej wynika z porównywania użyteczności krańcowej. Wybór nie dotyczy alternatywa odzież czy żywność lecz ile pierwsze i drugie dobra oraz jaka najlepsza kombinacja tych dóbr.

2. W teorii użyteczności krańcowej sformułowano dwa prawa dotyczące zachowania się konsumenta:

1. prawo malejącej użyteczności krańcowej (zwane pierwszym prawem GOSSENA) - mówi nam iż w miarę wzrostu konsumpcji danego dobra jego użyteczność krańcowa maleje. A więc użyteczność całkowita w pewnych rozmiarach konsumpcji rośnie ale coraz wolniej; po przekroczeniu pewnej granicy użyteczności całkowitej może zacząć obniżać się. Takiemu przebiegowi krzywej użyteczności całkowitej odpowiada spadek krzywej użyteczności krańcowej. Punkt maksimum użyteczności całkowitej odpowiada użyteczność krańcowa równą 0. spadek użyteczności całkowitej oznacza już ujemna wartość użyteczności krańcowej.




TU MAX
























x





MU


MU =






+





















0 x

_

Wyjątki od prawa malejącej użyteczności krańcowej są rzadko obserwowane, przykładem może być np. kolekcjonerstwo, zdobycie kolejnego znaczka danej serii przynosi coraz więcej satysfakcji a więc użyteczność krańcowa rośnie.

2. prawo teorii użyteczności krańcowej (zwane drugim prawem GOSSENA) - tzn. prawo ekwimorofizmu czyli inaczej wyrównywaniu się użyteczności krańcowej.

1. Równowaga konsumenta.





MUX MUY

PX PY

E



y x

Warunki równowagi:











1) = 2) =





MUX i MUY są to użyteczności krańcowe dobra X i Y.

PX i PY są to ceny dobra X i Y.

Drugie prawo Gossena dotyczy stanu równowagi konsumenta, a więc osiągnięcia przez niego maksimum satysfakcji w ramach dochodu którym dysponuje. Konsument osiąga równowagę, gdy w pełni wydatkując swe dochody uzyskuje jednolitą użytkowość krańcową w przeliczeniu na jednostki pieniężne każdego zakupionego dobra. Do póki użyteczność krańcowa w przeliczeniu na jednostkę pieniężną jest różna konsument jest w stanie osiągnąć wyższy poziom użyteczności całkowitej przesuwając dochody pieniędzy różnymi (alternatywnymi) dobrami. Wzrost konsumpcji jednych dóbr i spadek drugich doprowadza do zmiany relacji użyteczności krańcowej aż do wyrównania się ich.

Równowaga konsumencka - oznacza stan stabilności struktury wydatków konsumpcyjnych. Jeżeli nie zachodzą zmiany dochodów, gustów, cen uzyskane proporcje wydatków wykazują tendencje do stabilizacji - dalsze przesuwanie środków obniżyło by użyteczność całkowitą.

Równowaga jest osiągnięta, gdy dwie krzywe użyteczności krańcowej w przeliczeniu na jednostkę pieniężną przecinają się w punkcie „E”.





1) 2)





= =

Równanie pierwsze po przekształceniu tego równania warunek równowagi można zapisać również jako warunek drugiego równania, co oznacza wyrównanie relacji użyteczności krańcowej i relacji cen.

18.11.2002r.

9. Teoria krzywych obojętności - jest to zbiór punktów reprezentujących różne kombinacje dóbr lub usług przynoszących konsumentowi to samo zadowolenie (tzw. użyteczność całkowita).




Y







A

B





C



U


X




Każdy z punktów A, B, C na rysunku reprezentuje nam różne kombinacje dwóch dóbr x i y przynoszące konsumentowi jednakową satysfakcje.

Dla każdej jednostki może być wyrysowanych nieskończenie wiele krzywych, tworzących łącznie mapę.

Im krzywa obojętności położona jest dalej od środka układu współrzędnych tym wyższy poziom satysfakcji (użyteczność całkowita) zapewniają konsumentowi kombinacje dóbr tworzącą tą krzywą.



Y










U₄

U₃

U₂

U₁

X




Jeżeli oba dobra niezależnie od siebie zaspokajają określone potrzeby konsumenta, to krzywa obojętności jest krzywą opadającą (posiada ujemne nachylenie) oznacza to iż w przypadku obniżenia konsumpcji dobra pierwszego dla utrzymania niezmienionego poziomu satysfakcji niezbędny jest wzrost konsumpcji dobra drugiego.

W przypadku bliskich substytutów krzywą obojętności jest też opadająca krzywa ale liniowa.


Y




U




X


Tylko wtedy bowiem krańcowa stopa substytucji jest stała. Jest to ilość jednego dobra zastępowanego jednostką dobra drugiego gdy zmieniają się ich proporcje ilościowe ale poziom użyteczności całkowitej nie zmienia się. Konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności.


Y




Y₂ A

Δ Y



Y₁ B

Δ X U





X

X₁ X₂





MRS =

Przy przejściu z kombinacji A do kombinacji B następuje spadek konsumpcji dobra Y i wzrost konsumpcji dobra X, przy utrzymaniu użyteczności całkowitej na niezmienionym poziomie. Ubytek użyteczności całkowitej z tytułu spadku konsumpcji jednego dobra jest zatem rekompensowany przyrostem użyteczności wynikającym z wzrostu konsumpcji drugiego dobra.

Krzywe obojętności dla różnego rodzaju dóbr.






Y

U₄ U₃ U₂ U₁






Y₁


X

X₁ X₂ X₃ X₄

Y - dobro cenione

X - dobro złe

Jeżeli dana krzywa obojętności miałaby obejmować różne kombinacje dóbr, w którym pierwsze jest bardziej cenione od drugiego, które stanowi dobro niechciane „złe” to krzywe obojętności są krzywymi wznoszącymi się o dodatnim nachyleniu.

Jeżeli uwzględnimy mapę takich krzywych obojętności to największą satysfakcję odnosi konsument na krzywej U₄ (położonej najbliżej środka układu współrzędnych),a najmniejszą satysfakcję odnosi konsument na krzywej U₁.

Krzywa obojętności dla dwóch dóbr występujących zawsze łącznie.


Y

















U₃





U₂


U₁

X

X₁ X₂ X₃

X, Y - dobra użytkowe, zawsze razem

W przypadku dwóch dóbr występujących zawsze łącznie krzywych obojętności mają kształt ramion kąta prostego, przy czym tylko kombinacje stanowiące wierzchołki kątów są racjonalne.

Inne kombinacje niżeli wierzchołki stanowią zjawisko irracjonalności w przypadku krzywych obojętności.

10. Charakterystyka linii budżetowej.

Informacja o tym, która z kombinacji rozpatrywanych dóbr z kombinacji rozpatrywanych dóbr jest realna z punktu widzenia możliwości nabywanych konsumentów decyduje tzw. linia budżetowa uwzględniająca dochód nominalny konsumenta oraz ceny rozpatrywanych dóbr.

I = P_X · X + P_Y · Y








dochód cena ilość cena ilość

konsumenta dobra X dobra X dobra Y dobra Y

Przesunięcie linii budżetowej.


Y


20


15


10

I₁ I₂ I₃

X


10 20 30


Linie budżetowe ulegają przesunięciu przy zmianie dochodu lub cen. Gdy dochód wzrośnie linia budżetowa przesuwa się równolegle dalej od środka układu współrzędnych - podnosi się wówczas możliwości nabywania obu dóbr charakteryzują ta linie I₂ oraz I₃. Jeżeli następuje zmiana ceny jednego z dwóch dóbr to wówczas zmienia się nachylenie krzywej obojętności.

Równowaga konsumenta (maksymalizacja użyteczności).


Y





20

15





10 U₂

I₁ U₁ I₂

X


10 20 30

Konsument maksymalizuje swoją użyteczność całkowitą przy pełnym wykorzystaniu dochodu będącego w jego dyspozycji oraz takiej kombinacji dóbr czy usług w której relacja użyteczności krańcowej równa jest relacji cen danych dóbr czy usług.

Punkt równowagi konsumenta wyznaczone jako punkt styczności linii budżetowych oraz krzywych obojętności wyznaczają nam równania konsumenta dla określenia dochodu. Im dalej od środka współrzędnych tym równowaga konsumencka dotyczy wyższego dochodu (daje wzrost użyteczności całkowitej czyli satysfakcja wzrasta).

ANALIZA PRODUCENTA

1. Teoria produkcji - pojęcie funkcji produkcji.

Proces produkcji - jest to proces transformacji czynników wytwórczych na produkty gotowe, przy czym uzyskane wyniki produkcji mogą stać się czynnikiem wytwórczym w następnym procesie produkcji.

2. Funkcja produkcji.





x = f (K, L, t)

wielkość produkcji technologia

kapitał rzeczowy zatrudnienie = siła robocza

Funkcja produkcji - stanowi techniczno bilansowy związek między strumieniami nakładów czynników produkcji a uzyskiwanym strumieniem wielkości produkcji.

Wszystkie trzy czynniki K, L, t występują łącznie i są niezbędne dla wytworzenia określonej wielkości produkcji.

3. Funkcja produkcji dwóch czynników zmiennych.

Funkcje produkcji dwóch czynników zmiennych można przedstawić jako bryłę geometryczną w produkcji, tzw. wzgórza produkcji.

Na bokach podstawy tej że bryły odzwierciedlane są skale zużycia obu czynników zmiennych, natomiast wysokość wzgórza jest miarą osiągniętego produktu całkowitego.

• pionowe przekroje tego wzgórza dają nam obraz graficzny produkt całkowitego jako funkcje pierwszego czynnika zmiennego przy niezmienności skali zaangażowania drugiego czynnika ,

• poziome przekroje tego wzgórza produkcji wyznaczają natomiast izokwanty czyli krzywe jednakowej wielkości produkcji możliwej do uzyskania przy zaangażowaniu obu zmiennych czynników wytwórczych w różnych proporcjach.

25.11.2002r.

4. Przekrój pionowy wzgórza produkcji (rys. 4.3). Krzywe produktu całkowitego (TPP), krańcowego = marginalnego (MPP) oraz przeciętnego (APP).

Analizować będziemy trzy podstawowe krzywe w teorii produkcji, a mianowicie krzywą produktu całkowitego (TPP), krańcowego = marginalnego (MPP) oraz przeciętnego (APP). W analizie wzgórza produkcji należy wyróżnić 3 charakterystyczne punkty odpowiadające różnym wielkością czynnika zmiennego A (wielkość zatrudnienia = wielkość siły roboczej).

Punkt A₁ - pokazuje minimalny nakład czynnika zmiennego niezbędnego do uruchomienia produkcji czynników stałych (maszyny, urządzenia). Jeśli tym czynnikiem będzie siła robocza, to aby uruchomić zakład produkcyjny musi być pewna niezbędna liczba pracowników.

Przedział A₁ => A₂ - wraz z kolejnymi nakładami czynnika A uzyskuje się więcej niż proporcjonalny przyrost produktu X na skutek coraz lepszego wykorzystania niepodzielnych czynników stałych, a więc np.: angażując coraz więcej siły roboczej firma przybliża się do stanu w którym każde stanowisko pracy będzie obsadzone (punkt A₂). Lepsze wykorzystanie aparatu wytwórczego właściwy podział pracy, wprowadzenie pewnej specjalizacji pracy dają szybkie przyrosty produkcji.

Przedział A₂ => A₃ - dalsze zwiększanie nakładów czynnika A owocuje już mniejszymi przyrostami produkcji; następuje przyrost produkcji w stopniu mniejszym niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu w skali zaangażowania czynnika zmiennego. Kontynuując przykład z zaangażowaniem coraz liczniejszej załogi w danym zakładzie można przyjąć, że wzrost zatrudnienia będzie dotyczył uruchomienia drugiej lub trzeciej zmiany w skutek czego wydajność pracy w szczególności na zmianie 3 będzie niższy niż na pierwszym i na drugim, dlatego nie ma tak wielkich przyrostów produkcji jak w przedziale A₁ => A₂.

Przedział A₃ => A₄ - przyrost produkcji jest jeszcze mniejszy; jeżeli dochodzimy do punktu T (maksymalny poziom produkcji), który może osiągnąć firma przy określonym zaangażowania zmiennego czynnika A oraz stałych czynników produkcji.

Przedział A₄ => A₅ - od punktu A₄ angażowanie kolejnych jednostek zasobów zmiennych powoduje bezwzględnie spadek rozmiarów wytwarzanego produktu całkowitego w skutek tzw. „przegęszczenia” czynnika stałego czynnikiem zmiennym. Można to sobie wyobrazić jako skutek w sferze wydajności pracy; jeżeli zastosujemy podwójną obsadę na jednym stanowisku pracy wówczas pracownicy będą sobie przeszkadzać wzajemnie, a nie produkować. W rezultacie spadnie dyscyplina pracy, a tym samym wydajność pracy. Zjawisko to wywodzi się od Moltusa.

5. Wzajemna zależność między produktem całkowitym, krańcowym (marginalnym) a przeciętnym.






MPP_A =

A₁ => A₂ - produkt całkowity rośnie szybciej niż proporcjonalnie, stąd tez produkt krańcowy (marginalny) również rośnie - każda kolejna jednostka czynnika A daje coraz większe przyrosty produktu całkowitego.

A₂ => A₄ - skala zaangażowania czynnika zmiennego A powoduje, że produkt całkowity rośnie coraz wolniej a więc przyrost zatrudnienia o kolejne jednostki dają coraz mniejsze przyrosty całkowitego produktu krańcowego (MPP) spadnie aż do 0. Produkt krańcowy (marginalny) sięga 0, gdy produkt całkowity osiąga poziom najwyższy. Dalszy wzrost zatrudnienia poza A₄ powoduje już bezwzględny spadek produktu całkowitego, natomiast produkt krańcowy (marginalny) przyjmuje wartości ujemne.

6. Malejący produkt krańcowy jest wyrazem działania prawa malejącej produktywności mierzonej produktu krańcowego (marginalnego) => prawo krótkiego okresu tzn. działa gdy skala stosowanego przynajmniej jednego z czynników wytwórczych jest niezmienna.

7. Prawo malejącej produktywności mówi, że jeżeli rośnie skala stosowania jednego z czynników wytwórczych przy niezmiennej skali zaangażowania 2 z czynników, to po osiągnięciu pewnej granicznej wielkości produktu całkowitego (na rysunku jest to punkt R) produkt krańcowy (marginalny) zaczyna malec.

Graficzny początek działania prawa malejącego produktu krańcowego (marginalnego) wyznaczony jest przez punkty przecięcia krzywej produktu całkowitego - punkt R na rysunku 4.3.

Prawo to działa w ramach stosowania określonych technologii, wszelkiego rodzaju innowacje techniczno-organizacyjne mogą spowodować wzrost produktywności.

8. Krzywa APP.






APP_A =

Na rysunku widać, że krzywa produktu przeciętnego (APP) przecina krzywą produktu krańcowego (marginalnego) w swoim maksimum, a punkt przecięcia wynika z rzutu punktu styczności prostej m wychodzącej z początku układu współrzędnych i krzywa produktu całkowitego. Wielkość produktu przeciętnego w tym punkcie równa się nachyleniu stycznej.

09.12.2002r.

9. Charakterystyka izokwanty.


B




IV III





· G


H ·


· F












B₃ C ·



B₂ · E



B₁ D ·

I II


A

A₁ A₂ A₃

Dotychczas prezentowana funkcja produkcji określała zależność wielkości produkcji od zmian tylko jednego czynnika wytwórczego; jest to ograniczenie charakterystyczne dla krótkiego okresu czasu. W długim okresie czasu wszystkie lub prawie wszystkie nakłady mogą być zmieniane. Funkcja dwóch zmiennych czynników wytwórczych graficznie przedstawiamy przy pomocy izokwant.

Izokwanta - zbiór punktów oznaczający różne metody wytwarzania (różne proporcje zastosowanych czynników wytwórczych) tej samej wielości produkcyjne.

Zbiór izokwant na rysunku określamy mianem mapy izokwant. Im krzywa jest bardziej oddalona od środka układu współrzędnych, tym oznacza większą ilość wytworzonego produktu całkowitego. Wszystkie punkty znajdujące się na danej izokwancie wyznaczają nam tą samą wielkość produktu całkowitego.

Jeżeli mapę izokwant podzielimy na cztery części (ćwiartki) to z analizy kombinacji potrzebnych dóbr A i B wynika, że dla wytworzenia tej samej produkcji całkowitej najmniej efektywna jest ćwiartka III (najwięcej zaangażowania zbiorów A i B); ćwiartki II i III są pośrednie; natomiast najbardziej efektywna jest ćwiartka I (dla wytworzenia tej samej wielkości produkcyjnej potrzeba najmniej zasobu zarówno A i B).

Jeżeli uwzględnimy fragment izokwanty znajdujący się w I ćwiartce, to otrzymujemy krzywą, która jest wypukła względem początku układu współrzędnych. Jest to typowy kształt izokwanty, który analizowany jest w teorii produkcji.

Charakterystyka izokoszty.


B





40


30

TC₁ TC₂

A


15 20

Izokoszta - linia łącząca punkty tzw. Jednakowego kosztu; ilustruje ona możliwe do zastosowania metody wytwarzania różniące się między sobą proporcjami stosowanych dwóch zmiennych czynników wytwórczych w ramach jednak niezmiennego kosztu całkowitego.

O przebiegu izokoszty decydują możliwości finansowe przedsiębiorstwa oraz ceny czynników wytwórczych. Jeżeli koszty w przedsiębiorstwie się zmieniają (wzrastają) to następuje wzrost zasobów finansowych niezbędny do sfinansowania tych kosztów; graficznie izokoszta przesuwa się równolegle w prawo (czyli dalej od początku układu współrzędnych).

Koszt produkcji: TC = A·P_A+B·P_B+...+N·P_N

10. Koszty ekonomiczne, a koszty księgowe. Zysk księgowy, zysk normatywny i zysk ekonomiczny. Istotą podejścia ekonomicznego do kosztów jest traktowanie kosztu jako kosztu alternatywnego.

Koszt alternatywny - jakiejkolwiek działalności jest zatem utrata możliwości alternatyw zastosowanych zasobów wykorzystanych w danym przedsięwzięciu, a w rezultacie utrata potencjalnych korzyści z tytułu realizacji tego innego wariantu działania. Gdyby bowiem przedsiębiorstwo niezaangażował swojego kapitału przedsiębiorczości, czasu i kwalifikacji (i ewentualnie ziemi) w danym przedsięwzięciu to pracował by w inny sposób i miałby z tego tytułu określonych korzyści. Rozpatrywane alternatywy warianty wykorzystanych danych zasobów muszą się charakteryzować podobnym poziomem ryzyka.

Na całkowite koszty ekonomiczne składają się więc zarówno bezpośrednie wydatki przedsiębiorstwa stanowiące tzw. koszty jawne jak i koszty ukryte odzwierciedlające możliwe do uzyskania dochody z danych zasobów przy alternatywnym najkorzystniejszym ale zbliżonym pod względem stopnia ryzyka ich wytworzystaniu. Dochody te to należne przedsiębiorcy - właścicielowi - wynagrodzenie z tytułu zaangażowania jego ziemi (tzw. renta gruntowa), renta gruntowa kapitału (może być procent lub zysk), wreszcie jego czasu pracy wraz z kwalifikacjami i przedsiębiorczością (płaca i/lub zysk). We własnej firmie przedsiębiorca nie przysługuje bezpośrednie wynagrodzenie z tytułu zaangażowania jakichkolwiek własnych zasobów. Dlatego też księgowość nie uznaje żadnej postaci wynagrodzenia tego za koszt. Właściciel ma dopiero prawo do parcypacji (udziału) w osiągniętym dochodzie firmy.

Koszt księgowy w przedsiębiorstwie to wyłącznie koszty jawne i amortyzacja.

• koszty jawne - obejmują bezpośrednie wydatki pieniężne przedsiębiorstwa (z wyjątkiem wydatków inwestycyjnych), a więc koszty: robocizny, surowców, materiałów paliwa, energii, usług obcych, czynszu, ubezpieczenia, itp.,

• amortyzacja - to stopniowo w miarę zużywania się środków trwałych wliczone w koszty, odpis z ich wartości początkowej równoważące ich umorzenie, a mające na celu stworzenie funduszu

umożliwiającego odtworzenie się zużycia majątku trwałego.

17.12.2002r.

Szczegółowy zakres liczonych kosztów i metodyka ich liczenia w księgowości wynika z obowiązujących przepisów prawa finansowego.

Z różnic w zakresie całkowitych kosztów księgowych i ekonomicznych bierze się rozróżnienie kilku kategorii zysku:

• koszt księgowy - jest dodatnią różnicą między przychodem przedsiębiorstwa (przychód - iloczyn wielkości sprzedaży i cen produktów gotowych) a sumą kosztów jawnych i amortyzacji. Osiągnięcie zysku księgowego nie musi oznaczać ani osiągnięcia zysku ekonomicznego, ani nawet zysku normalnego.

• koszt normalny - przedsiębiorca osiąga, gdy jego przychody zrównają się z całkowitymi kosztami ekonomicznymi. Oprócz kosztów księgowych przedsiębiorca ma pokryte również koszty ukryte, a zatem otrzymuje dochód nie mniejszy niż w najlepszym alternatywnym wariancie alokacji swojej ziemi, kapitału i pracy (jej czasu, kwalifikacji i przedsiębiorczości). Jeśli więc zysk księgowy jest niższy niż koszty ukryte przedsiębiorcy (przychód firmy jest niższy niż koszt alternatywny) to firma ponosi stratę ekonomiczną gdyby przedsiębiorca wszystkie swoje czynniki wytwórcze zaangażował w inną działalność być może osiągnąłby wyższe efekty ekonomiczne.

• zysk ekonomiczny - to nadwyżka przychodów nad całkowitymi kosztami ekonomicznymi.




TR = P · X




Π = TR - TC

• Klasyfikacja - zależność między nimi - ujęcie graficzne. Koszty w krótkim okresie czasu:

• koszty własne przedsiębiorstwa - to koszty uwzględnione jego własnego rachunku jako podstawy jego decyzji produkcyjnej,

• koszty społeczne - to całkowite koszty ponoszone przedsiębiorstwa a związane z prowadzeniem danej działalności gospodarczej. Mogą różnić się od kosztów własnych o tzw. koszty zewnętrzne.

• koszty całkowite (TC) - suma iloczynów wielkości zużycia w poszczególnych czynników wytwórczych i ich cen. Całkowite koszty ekonomiczne obejmują koszty jawne i koszty ukryte. Dzielą się na koszty stałe (FC) i koszty zmienne (VC).

TC = P_A · A + P_B · B + ... + P_N · N

TC = FC + VC

• koszty stałe (FC) - w krótkim okresie czasu są to koszty niezależne od skali produkcji czyli nie podlegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji, wynika to z niezmiennej skali zaangażowania tzw. stałych czynników wytwórczych. Do kosztów stałych zaliczamy koszty amortyzacji, opłat dzierżawnych, podatki od nieruchomości, ubezpieczeń majątkowych, ubezpieczeń pracowników, tzw. sfery nieprodukcyjnej czyli administracji przedsiębiorstwa.




TC

FC

VC

FC





100


X

X₁ X₂ X₃

W długim okresie czasu koszty stałe w związku ze zmianą stałych czynników wytwórczych nabierają cech zmienności, chociaż zmiany te mają charakter skokowy.




TC FC



FC

VC
















X

X₁ X₂ X₃

• koszty zmienne (VC) - wynikają z zaangażowania w procesie produkcji zmiennych czynników wytwórczych. Koszty te rosną wraz ze wzrostem skali produkcji choć w różnym tempie. Ich przykładem mogą być koszty materiałów paliwa, energii, pracowników sfery produkcyjnej, koszty transportu, usług obcych, itp.




500 TC


TC









FC



VC
















100


X

• koszty przeciętne dzielą się na:

• przeciętne koszty całkowite (ATC),

• przeciętne koszty stałe (AFC),

• przeciętne koszty zmienne (AVC).






ATC = AFC = AVC =






06.01.2003r.

• koszty krańcowe (MC) - jest równy zmianie kosztu całkowitego spowodowanej zmianą wielkości produkcji o każdą jednostkę.

W krótkim okresie czasu zmieniają się jedynie koszty zmienne, dlatego też zmiany tych kosztów wpływają na wysokość kosztu krańcowego. Koszt stały może mieć wpływ jedynie na koszt krańcowy pierwszej jednostki produkcji.

W długim okresie czasu wszystkie koszty mają charakter kosztów zmiennych, dlatego też one wszystkie wpływają na wysokość koszty krańcowego.

Krzywe kosztów wyprowadza się ze znanych nam już krzywych produktu: całkowitego, przeciętnego i krańcowego.

2

17

|E_dp| =

|E_di| =

E_ds =

Q₂ - Q₁

¹/₂ · (P₁ + P₂)

% zmiana popytu

MUY

% zmiana popytu na dobro X

PX

:

PY

MUY

P₂ - P₁

¹/₂ · (Q₁ + Q₂)

% zmiana dochodu

MUX

% zmiana ceny dobra Y

MUX

PX

PY

nadwyżka

niedobór

Δ TU

Δ X

MUY

MUX

Δ A

Δ TPP_A

- Δ Y

Δ X

X₁ X₂ X₃

Y₃

Y₂

Y₁

PY

PX

PX

MUX

PY

MUY

Produkt krańcowy jest pochodną produktu całkowitego, jeżeli produkt całkowity rośnie więcej niż proporcjonalność w stosunku do zatrudnienia to produkt krańcowy (marginalny) również rośnie.

Δ TPP_A

A

Produkt przeciętny jest to iloczyn uzyskanej wielkości produkcji całkowitej i wielkości zużycia czynnika zmiennego A.

x₁

x₂

x₃

x₄

A - siła robocza

B - kapitał rzeczowy

x₁ - x₄ - izokwanty

A - siła robocza

B - kapitał rzeczowy

TC - koszt całkowity

TR - przychód całkowity; P - cena; X - ilość dóbr

Π - zysk ekonomiczny; (TR - TC) - koszta całkowite

FC

VC

VC

TC

VC

FC

X

X

X

---