Wzrok


Oko - narząd receptorowy przetwarzający energię świetlną w impulsy nerwowe, które następnie przekazywane są do mózgu i odbierane przez zwierzę jako obrazy.

Najprostsze oczy składają się z kilku zaledwie komórek światłoczułych. Owadzie oczy składają się z oczek prostych (omatidiów) zgrupowanych w oczy złożone. Każde oko proste zawiera soczewkę, komórki siatkówkowe oraz komórki pigmentu. Najbardziej rozwinięte ewolucyjnie oczy posiadają kręgowce. Główną częścią narządu wzroku kręgowców jest gałka oczna osadzona w zagłębieniu czaszki zwanym oczodołem.

Budowa oka

Błona włóknista oka (tunica fibrosa bulbi)

Ponadto w rogówce można wyróżnić rąbek rogówki (imbus corneae)

Ponadto w twardówce można wyróżnić następujące struktury: kanał twardówki (lamina sclerae), blaszka sitowa twardówki (lamina cribosa sclerae), zatoka żylna twardówki (kanał Shlemma) (venosus sclerae)

Błona naczyniowa oka (tunica vasculosa bulbi)

Błona wewnętrzna gałki ocznej (tunica interna bulbi) = siatkówka (retina)

Na podstawie badań mikroskopowych wyróżniono dziesięć warstw w budowie siatkówki:

Poza tym niektóre miejsca na siatkówce mają również swoje nazwy:

Zawartość gałki ocznej

Między tymi elementami a elementami gałki ocznej znajdują się komory oka:

obie komory wypełnia ciecz wodnista (humor aquosus)

Narządy dodatkowe oka

Mięśnie gałki ocznej

4 mięśnie proste: górny, dolny, wewnętrzny i zewnętrzny, których tylne przyczepy znajdują się daleko za gałką oczną w szczycie oczodołu w tzw. pierścieniu ścięgnistym. Natomiast przednie przyczepy są przymocowane do gałki ocznej w odległości przeciętnie 7 mm od rąbka, w położeniu zgodnym z ustawieniem wskazówki zegara kolejno na godzinie 12, 3, 6, 9. 2 mięśnie skośne: Przebieg mięśni skośnych jest odmienny i bardziej złożony. I tak mięsień skośny górny, przebiegający przez tzw. bloczek kieruje gałkę oczną ku dołowi, odwodzi ją (na zewnątrz) i skręca do wewnątrz (ku nosowi). Mięsień skośny dolny obraca gałkę ku górze, na zewnątrz, a skręca ku skroni.

Działanie oka

adaptacja - akomodacja - konwergencja - odruch rogówkowy - odruch źreniczny - pole widzenia - potencjał czynnościowy - pseudomrugnięcie - ruchy prowadzące - widzenie fotopowe (dzienne) - widzenie mezopowe (zmierzchowe) - widzenie skotopowe (nocne)

Wady wzroku

achromatopsja - astygmatyzm/niezborność rogówkowa - daltonizm - hyperopia/nadwzroczność - kurza ślepota - mroczki - myopia/krótkowzroczność - oczopląs - presbyopia/starczowzroczność - zez

Choroby oczu

jaskra - owrzodzenie rogówki - retinopatia - skrzydlik - światłowstręt - tłuszczyk - wytrzeszcz - zaćma - zapalenie spojówki - zapalenie woreczka łzowego - zwyrodnienie spojówki

Inne

0x08 graphic

Rogówka (cornea) to wypukła zewnętrzna warstwa gałki ocznej w jej przedniej części. Za rogówką znajduje się ciecz wodnista a za nią soczewka. Rogówka nie jest unaczyniona. odżywia się dzięki dyfuzji - przez łzy i ciecz wodniastą gałki ocznej. Posiada dużo zakończeń bólowych, włókiem bezrdzennych. Składa się z pięciu warstw: nabłonka rogówki przedniego, błony bowmana, istoty właściwej, błony Descemeta, nabłonka rogówki tylnego.

Twardówka to gruba, włóknista, biała warstwa ochronna, otaczająca oko od strony oczodołu, na powierzchni gałki ocznej przechodzi w rogówkę

Naczyniówka to położona pomiędzy siatkówką a twardówką gęsta trzywarstwowa sieć naczyń krwionośnych odżywiających fotoreceptory i ciało szkliste. Brunatna barwa naczyniówki poprawia własności optyczne oka.

Mięsień rzęskowy to mięsień zbudowany z włókien okrężnych, promienistych i podłużnych wchodzący w skład ciała rzęskowego. Zmiana napięcia mięśni rzęskowych powoduje zmianę kształtu (uwypuklenia) soczewki oka.

Tęczówka - element budowy oka, nieprzezroczysta tarczka zawierajaca w środku otwór zwany źrenicą. Tęczówka zawiera liczne włókna mięśniowe, które kurcząc się lub rozkurczając sprawiają, że działa jak przesłona i reguluje dopływ światła do soczewki.

Plamka żółta (macula lutea) - miejsce na siatkówce oka niektórych kręgowców (kameleony, naczelne) o największej rozdzielczości widzenia związanej z największym zagęszczeniu czopków. U pozostałych kręgowców plamaki tej nie spotykamy a jej odpowiednikiem jest tzw. area centralis. W centrum plamki żółtej zazwyczaj znajduje się zagłębienie zwane dołeczkiem (foveola).

Fotoreceptory plamki żółtej zawierają żółty barwnik z czego wynika jej nazwa.

Schorzenia doprowadzające do uszkodzenia siatkówki w tym rejonie powodują wystąpienie zniekształceń obrazu, obniżenia centralnej ostrości wzroku, ubytku w polu widzenia - tzw. mroczka centralnego, zaburzeń widzenia barw (np. zwyrodnienie plamki żółtej).

Plamka ślepa (plamka Mariotte'a) - miejsce na siatkówce oka kręgowców, z którego nerw wzrokowy biegnie w stronę mózgu. Jest ono całkowicie pozbawione receptorów (czopków i pręcików), jest więc niewrażliwa na światło.

Plamki ślepe w obu oczach są umieszczone symetrycznie (względem płaszczyzny symetrii ciała). Wskutek tego luki w polu widzenia obu oczu nie pokrywają się - to, czego nie widzi jedno oko, widzi drugie. Jeśli jest to niemożliwe, np. gdy jedno oko jest zasłonięte, luka w polu widzenia uzupełniana jest odpowiednimi jakościami sensorycznymi. Tłumacząc prościej: mózg "nie widzi, że nie widzi" - powstaje wrażenie, że pole widzenia jest pełne.

Soczewka - proste urządzenie optyczne składające się z jednego lub kilku sklejonych razem bloków przezroczystego materiału (zwykle szkła, ale też różnych tworzyw sztucznych, żeli, minerałów, a nawet parafiny, lub kropli wody).

Istotą soczewki jest to, że przynajmniej jedna z jej powierzchni roboczych jest wycinkiem sfery, albo innej obrotowej krzywej stożkowej jak parabola, hiperbola lub elipsa.

Soczewki będące wycinkiem walca stosuje się jako lupy w termometrach oraz do czytania i nazywamy je soczewkami cylindrycznymi.

Podstawową funkcją soczewek jest koncentryczne (względem osi) skupianie lub rozpraszanie światła. Stąd każda soczewka posiada oś optyczną i punkt skupienia (tzw. ognisko soczewki). Położenie punktu skupienia soczewki zależy od wzajemnego stosunku promieni krzywizny obu powierzchni roboczych oraz stosunku współczynnika refrakcji światła materiału użytego do jej budowy oraz analogicznego współczynnika otoczenia (zwykle powietrza). Odległość ogniska od środka optycznego soczewki nazywa się jej ogniskową. Czym krótszy promień krzywizny i czym większa różnica współczynników refrakcji materiału soczewki i otoczenia, tym ogniskowa jest mniejsza.

Soczewki są stosowane w:

Wady soczewek:

Inne układy soczewek likwidujące aberrację: aplanat.

Wad grubych soczewek w znacznym stopniu pozbawiona jest soczewka Fresnela.

Ciecz wodnista to substancja wypełniająca przednią komorę oka. Przeźroczysta ciecz wytwarzana w tylnej komorze oka w wyrostku rzęskowym. Nadmiar cieczy łzowej jest odprowadzany kanałem Schlemma do układu żylnego. Ilość cieczy łzowej w przedniej komorze oka wpływa na ciśnienie wewnątrzgałkowe. Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego np. w wyniku zablokowania kanału Schlemma prowadzi do jaskry.

Adaptacja - zmiana w celu przystosowania do nowych warunków.

Akomodacja to zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostrości widzenia.

Istnieją dwa zasadnicze mechanizmy akomodacji:

Ten pierwszy mechanizm występuje u ssaków, a drugi u ryb. U ptaków występują oba mechanizmy, a u stawonogów zjawisko akomodacji w ogóle nie występuje.

Elastyczna soczewka oka może zmieniać swój kształt (uwypuklenie) dzięki mięśniom rzęskowym.

Konwergencja (łac. convergere - zbierać się) to rozwój podobnych form pod wpływem podobnych warunków.

Odruch rogówkowy to jeden z mechanizmów obronnych chroniących oko. Ten odruch bezwarunkowy sprawia, iż powieki dotkniętego oka zamykają się.

Odruch źreniczny to mechanizm adaptacji oka do zmieniającej się ilości światła padającego na siatkówkę. Średnica źrenicy maleje wraz z zwiększaniem się natężenia promieni świetlnych (np. zbliżaniem się obserwowanego przedmiotu).

Receptorem łuku tego odruchu jest siatkówka. Droga aferentna to nerw wzrokowy, następnie pasmo wzrokowe i ciało kolankowante boczne. Funkcjonalny ośrodek to kolejno: wzgórek czworaczy górny, pole przedpokrywowe i jądro Westphala - Edingera. III nerw czaszkowy i zwój rzęskowy stanowią drogę eferentną. Efektorem jest mięsień zwieracz źrenicy.

Odruch źreniczny może występować u człowieka, który nie ma żadnych funkcji wzrokowych. Może też nie występować u widzącej osoby, np. w wyniku zniszczenia drogi odruchu, lub gdy brzeg tęczówki jest przyklejony do przedniej powierzchni soczewki.

W sytuacji eksperymentalnej, gdy światło eksponowane jest tylko do jednego oka, występuje odruch bezpośredni w stymulowanym oku, oraz pośredni - również mioza w drugim.

Pole widzenia to w okulistyce obszar widziany przez nieporuszające się oko.

Badanie pola widzenia jest istotne m. in. w diagnostyce jaskry. Do badania pola widzenia używany jest polomierz (perymetr). Polomierze dzielimy na statyczne i kinetyczne.

Potencjał czynnościowy (zwany też iglicowym), czyli impuls nerwowy, jest krótkotrwałym odwróceniem potencjału błonowego.

Potencjał czynnościowy trwa krócej, niż 1ms i osiąga maksymalnie wartości około +30 mV. Hiperpolaryzacja następcza trwa kilka milisekund.

Widzenie fotopowe, widzenie dzienne - termin oznaczający pracę ludzkiego narządu wzroku w warunkach normalnych, czyli przy ilości światła wystarczającej do pełnego wykorzystania możliwości zmysłu wzroku. W praktyce widzenie fotopowe dotyczy przeważającej większości sytuacji, w których pracuje ludzkie oko.

W rozpoznawaniu bodźców świetlnych biorą wówczas udział wyłącznie czopki (czyli receptory, które umożliwiają widzenie barwne), nie biorą natomiast udziału pręciki (czyli receptory, które rozpoznają różnice natężenia światła tylko w niemal ciemności i robią to monochromatycznie).

W miarę spadku natężenia oświetlenia otoczenia, widzenie fotopowe przechodzi w fazę przejściową zwaną widzeniem mezopowym (częściowa utrata postrzegania barw), by wreszcie osiągnąć minimalny stan pracy ludzkiego oka zwany widzeniem skotopowym (świat w skali szarości).

Widzenie mezopowe, widzenie zmierzchowe - termin oznaczający pracę ludzkiego narządu wzroku w warunkach przejściowych, czyli przy niedostatecznej ilości światła. W odbieraniu bodźców świetlnych biorą udział wtedy zarówno czopki (działające przy dobrym oświetleniu i zapewniające widzenie barwne), jaki i pręciki (działające przy niedostatecznym oświetleniu i dające jedynie możliwość widzenia achromatycznego).

Widzenie mezopowe jest stanem upośledzonej pracy ludzkiego oka, w którym w miarę spadku natężenia oświetlenia wyłącza się najpierw działanie czopków wrażliwych na pasmo czerwone, a niewiele później przestają działać czopki z pasma zielonego. Ponieważ różnica czułości energetycznej pomiędzy tymi oboma rodzajami receptorów jest niewielka, stąd widzenie mezopowe można traktować, jako obserwację otoczenia w barwach niebiesko-szarych, przy czym barwy od zieleni poprzez żółcień i pomarańcz aż do czerwieni są nie tylko odbierane jako szarość, ale także jest to szarość ciemniejsza niż by wydawać się to powinno. Zaburzenia percepcji barw przy widzeniu zmierzchowym zostały opisane przez czeskiego fizjologa i histologa Jana Evangelistę Purkyniego i są nazywane "efektem Purkyniego".

Widzenie mezopowe jest stanem pośrednim pomiędzy widzeniem w normalnych warunkach oświetleniowych zwanym widzeniem fotopowym, a postrzeganiem świata wyłącznie w barwach szarości, gdy światła jest bardzo mało, zwanym widzeniem skotopowym.

Widzenie skotopowe, widzenie nocne - termin oznaczający pracę ludzkiego narządu wzroku w warunkach skrajnie niekorzystnych, czyli przy znikomej ilości światła. W odbieraniu bodźców świetlnych biorą wtedy udział wyłącznie pręciki, natomiast czopki są zupełnie nieaktywne. Podczas widzenia skotopowego człowiek widzi świat pozbawiony barw, czyli np. taki jak na czarno-białym filmie. Możliwe jest wtedy wyłącznie rozróżnianie stopnia jasności elementów otoczenia, a i to przy niewielkiej gradacji tych stopni, a przy okazji znacznie spada rozdzielczość oka na rozpoznawanie szczegółów obrazu i nie występuje przy tym zjawisko szczególnie wysokiej rozdzielczości obrazu w środku pola widzenia, za które odpowiada plamka żółta (składająca się wyłącznie z czopków).

W miarę wzrostu oświetlenia otoczenia, widzenie skotopowe przechodzi w fazę przejściową zwaną widzeniem mezopowym (upośledzone postrzeganie barw), by wreszcie osiągnąć normalny stan pracy ludzkiego oka zwany widzeniem fotopowym (pełne widzenie barwne).

Achromatopsja (ślepota barw) to choroba oczu polegająca na całkowitej lub częściowej niemożności widzenia kolorów. Polega na posiadaniu niskiej liczby lub zupełnym braku czopków, które są odpowiedzialne za widzenie barw, widzenie ostre i widzenie fotopowe (widzenie dzienne). Ludzie cierpiący na achromatopsję nie postrzegają barw, mają problemy z widzeniem w silnym oświetleniu i widzeniem ostrym.

Achromatopsja może być dziedziczna, lub nabyta w wyniku różnych uszkodzeń lub chorób. Ta pierwsza ma tendencję do pojawiania się wśród zamkniętych społeczności. Przykładem takiej społeczności jest ludność zamieszkująca wyspę Pohnpei, wchodzącą w skład Sfederowanych Stanów Mikronezji - jej mieszkańcy cierpią na achromatopsję.

Astygmatyzm - wada wzroku(soczewki oka) cechująca się zaburzoną sferycznością oka. Elementy optyczne zdrowego narządu wzroku zawsze są wycinkiem sfery. Jeżeli oko ma większą szerokość niż wysokość, to soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, będzie tworzyć obraz rozmazany w jednym z kierunków. Pacjent z astygmatyzmem będzie np. widział obraz nieostro w pewnych obszarach pola widzenia. Niestety nawet dobre szkła nie są w stanie w pełni skorygować asferyczności i dlatego osoba z astygmatyzmem ma problemy z wykorzystaniem przyrządów optycznych. Jeżeli ktoś ma problemy z ostrością, może sobie na np. mikroskopie wyregulować odpowiednio układ, aby korygował jego wadę. Osoba z astygmatyzmem nigdy nie osiągnie tego efektu, bo soczewki każdego przyrządu optycznego są sferyczne.

Wyróżnia się dwa rodzaje astygmatyzmu:

Daltonizm - wada polegająca na nierozróżnianiu barw czerwonej i zielonej. Niekiedy nazwą tą określa się również całą grupę wad polegających na nierozróżnianiu barw.

Zazwyczaj jest wadą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną recesywnie w sprzężeniu z chromosomem X. Z tego powodu znacznie częściej dotyczy mężczyzn. Daltonizm nabyty może być wynikiem uszkodzenia dróg wzrokowych począwszy od siatkówki po korę mózgu. Może być również efektem ubocznego działania leków.

Nazwa tej wady pochodzi od angielskiego chemika Johna Daltona, który w 1794 roku na własnym przypadku opublikował jej opis.

Nadwzroczność (popularnie: dalekowzroczność, łac. Hyperopia) jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną wzroku. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio-tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną) lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (zbyt płaską - niezdolną do kurczenia się - soczewką).

Nadwzroczność wzrasta z wiekiem (starczowzroczność, prezbiopia) wskutek postępującego osłabienia aparatu nastawczego oka, w wyniku zmniejszenia sprawności mięśnia rzęskowego i elastyczności soczewki.

Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku nadwzrocznym ogniskowane są za siatkówką. Wskutek tego wrażenie wzrokowe dalekowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot dalekowidz odsuwa przedmiot od oczu.

W celu poprawy ostrości widzenia dalekowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki skupiające. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak plus.

Brak korekcji u młodych osób może prowadzić do powstania tzw. zeza akomodacyjnego.

Kurza ślepota albo ślepota zmierzchowa - wada wzroku, polegająca na zaburzeniu widzenia w warunkach słabego oświetlenia. Powstaje ona wskutek upośledzenia czynności pręcików w siatkówce oka. Osoby dotknięte ślepotą zmierzchową nie widzą przy słabym oświetleniu.

Kurza ślepota spowodowana jest niedoborem witaminy A. Aby uniknąć tej choroby należy spożywac jedzenie bogate w witaminę A, szczególnie produkty pochodzenia zwierzęcego, np. ryby, wątróbka, wędliny.

Mroczki - wieś, licząca 259 mieszkańców (1.05.2005) w powiecie siedleckim (gmina Wiśniew). Przez wieś przebiega droga powiatowa Domanice - Gostchorz i droga do wsi Łupiny.

Krótkowzroczność (miopia - łac. myopia) jest jedną z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegającą na tym, że oko skupia promienie świetlne, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.

Inaczej mówiąc jest to taki stan zdolności skupiającej układu optycznego oka, w którym promienie równoległe (biegnące z nieskończoności) ogniskowane są przed siatkówką. Wiąże się to ze zbyt długą osią gałki ocznej (krótkowzroczność osiowa), z nieprawidłową (zbyt wypukłą) krzywizną poszczególnych elementów układu optycznego oka, zwłaszcza rogówki i soczewki (krótkowzroczność krzywiznowa), a także ze wzrostem współczynnika załamania soczewki przy rozwijającej się zaćmie jądrowej (krótkowzroczność refrakcyjna).

Obraz na siatkówce w jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot krótkowidz przysuwa przedmiot bliżej oczu.krótkowzroczności jest zamazany, a wrażenie wzrokowe krótkowidza

Krótkowzroczność rozwija się najczęściej w okresie dojrzewania płciowego.

W celu poprawy ostrości widzenia krótkowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki rozpraszające dwuwklęsłe. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak minus. Możliwy jest również zabieg chirurgiczny (bardzo duża skuteczność).

Wyróżnia się trzy stopnie krótkowzroczności:

Przy wysokiej krótkowzroczności w późniejszym okresie życia mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe naczyniówki, siatkówki i ciała szklistego. Wysoka krótkowzroczność nie jest jedynie wadą refrakcji, którą w pełni można skorygować optycznie. W przypadku osób dotkniętych zespołem Marfana w ogromnej ilości przypadków mamy do czynienia z krótkowzrocznością wysoką (myopia alta), osiągającą wartości kilkunastu lub kilkudziesięciu dioptrii.

Oczopląs (łac. nystagmus) - wrodzony objaw polegający na mimowolnych, rytmicznych oscylacjach gałek ocznych. Drgania mogą być w kierunku pionowym, poziomym lub rotacyjne, mogą być stałe lub zmieniać się zależnie od kierunku spojrzenia. Oczopląs związany jest z uszkodzeniem sensorycznym (obustronne bardzo słabe widzenie) i/lub motorycznym (zez).

Oczopląs posiada następujące cechy:

Do głównych typów oczopląsu zaliczyć możemy oczopląs wahadłowy, gdy oczy wychylają się rytmicznie w obie strony w jednakowym czasie oraz oczopląs skaczący, występujący wtedy, gdy ruch oczu w jedną stronę jest szybszy niż w drugą; jego kierunek określa się zależnie od kierunku fazy szybkiej.

Leczenie może przynieść poprawę w tych przypadkach, w których istnieje „blokada” („strefa ciszy”) oczopląsu przy pewnym ustawieniu gałek. Polega ono na odpowiednim chirurgicznym ustawieniu oczu. Niekiedy ustawienie takie można uzyskać stosując szkła pryzmatyczne.

Zez (łac. strabismus) jest chorobą oczu objawiającą się osłabieniem mięśni ocznych, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Efektem zeza jest zaburzenie widzenia stereoskopowego.

Osoby z zezem mogą mieć trudności z prowadzeniem pojazdów mechanicznych (np. samochody) oraz operowaniem maszynami i urządzeniami w ruchu. Trudno im też uprawiać niektóre sporty, takie jak np. siatkówkę, łatwiej natomiast radzą sobie z czynnościami związanymi z dobrze rozwiniętą wyobraźnią przestrzenną, np. przy obróbce grafiki trójwymiarowej.

Przyczyną zeza mogą być zmiany w rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej, także zmiany wewnętrznego aparatu (w przypadku zespołu Marfana zwłaszcza nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni okoruchowych). Zeza można zniwelować za pomocą odpowiednich okularów i ćwiczeń, lub chirurgicznie.

Zez może spowodować powstanie ambylopii ("leniwego oka"), czyli osłabienie zdolności widzenia w jednym oku. Leczenie polega na zasłonięciu zdrowego oka, tym samym zmuszając "leniwe oko" do pracy.

Zez ukryty

Zez ukryty (strabismus latens heterophoria) jest zaburzeniem równowagi mięśni ocznych. Nierównowaga ta polega na tym, że pewna grupa mięśni jest silniejsza od swoich antagonistów i ujawnia się w momencie wyłączenia obuocznego widzenia, a tym samym braku konieczności fuzji obrazów (można zaobserwować to zjawisko przysłaniając jedno oko, które w momencie odsłonięcia przesłony okaże się ustawione zbieżnie lub rozbieżnie, ale po powrocie warunków obuocznego widzenia natychmiast ustawi się w pozycji ortoforii).

W zależności od kierunku, wyróżnić możemy:

Rzadką formą heterotrofii jest cyclophoria, polegająca na rotacyjnym przemieszczeniu osi oka pod zasłoną.

Leczenie zeza ukrytego

Leczenie jest oparte jest na wyrównywaniu wady refrakcji, ćwiczeniach fuzji, niekiedy stosowaniu szkieł pryzmatycznych. Jeśli metody te nie przynoszą poprawy, a zdekompensowana heteroforia przechodzi w trwały stan jawnego zeza, należy wtedy bezzwłocznie poprawić równowagę mięśniową przez przeprowadzenie operacji.

Zez towarzyszący

Zez towarzyszący (strabismus concommitans) jest najczęstszą postacią zeza. Jego cechą jest to, że oko zezujące towarzyszy w ruchach oku prowadzącemu, utrzymując przy tym stały kąt odchylenia.

Przyjmując odchylenia oka jako kryterium podziału, możemy wyróżnić zez:

Odchylenie osi jednego oka powodować może utratę równowagi sensorycznej obu oczu, co z kolei prowadzi do poważnych zaburzeń czynnościowych. Dochodzi do nich przede wszystkim w oku zezującym, które mimo anatomicznie prawidłowego aparatu percepcyjnego, traci zdolność widzenia. Powstaje niedowidzenie (amblyopia), które powoduje obniżenie ostrości wzroku nawet do poziomu bliskiego praktycznej ślepoty.

Mechanizm powstawania niedowidzenia polega na tym, że w celu uniknięcia konfuzji dwóch różnych obrazów powstających na obszarze dołeczka każdego z oczu, uruchamia się mechanizm korowego tłumienia tego obrazu, który pada na dołeczek środkowy oka zezującego. Stały proces tłumienia powoduje, iż w zezującym oku powstaje czynnościowy mroczek środkowy. Jednocześnie dołeczek środkowy oka prowadzącego zaczyna korespondować nie z dołeczkiem w oku zezującym, a z tym obszarem siatkówki, na który pada obraz fiksowany przez oko prowadzące. Obszar siatkówki korespondujący z dołeczkiem oka prowadzącego, oddalony od anatomicznego dołeczka o odległość odpowiadającą kątowi zeza, staje się, zatem funkcjonalnym dołeczkiem środkowym, a położone wokół niego punkty - fałszywą plamką. Powstaje wtedy tzw. fiksacja ekscentryczna i jej miejsce ma tym mniejszą ostrość wzroku, im większy jest kąt zeza, zatem im dalej jest położone to miejsce od dołeczka środkowego. Wokół punktu ekscentrycznej fiksacji zaczyna się organizować cała nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa.

Nieprawidłowe odchylenie może dotyczyć obu oczu, gdy każde z nich przejmuje prowadzenie okresowo. Mamy wtedy do czynienia z zezem naprzemiennym (strabismus alternans). W tym przypadku nie dochodzi do trwałego tłumienia obrazu z tylko jednego, tego samego oka. Dzięki temu nie powstaje niedowidzenie, jednakże nie ma też warunków do wytworzenia się korespondencji siatkówkowej, a co za tym idzie - warunków prawidłowego widzenia obuocznego. Wytwarza się, zatem anomalna korespondencja z niskim stopniem widzenia obuocznego.

Leczenie zeza towarzyszącego

Leczenie zeza rozpoczyna dobranie okularów, które korygowałyby wadę refrakcji. Ich zmiana powinna być dokonywana w miarę potrzeby, na podstawie powtarzanej, co pół roku kontroli. Noszenie szkieł może w niektórych przypadkach spowodować ustąpienie zeza. Są to przypadki, w których przyczyną zaburzeń w ustawieniu oczu jest napięcie akomodacji, uruchamiane celem kompensacji nadwzroczności.

Następnym etapem jest prowadzenie działań zapobiegających wytworzeniu się czynnościowego niedowidzenia. Osiąga się to wyłączając z procesu widzenia oko prowadzące, przez co zmuszając oko zezujące do fiksacji dołeczkowej. W tym celu stosuje się jedną z poniższych metod:

Metody te są stosowane u dzieci powyżej 4 roku życia (ze względu na możność współpracy).

Kolejny etap postępowania terapeutycznego polega na wyrobieniu prawidłowego obuocznego widzenia. W tym celu wykorzystuje się metody ortoptyczne zastosowanie pryzmatów w leczeniu zeza towarzyszącego polega na przesunięciu obrazu powstającego na siatkówce w pożądanym kierunku. Szkła pryzmatyczne są zakładane na korygujące wadę refrakcji szkła okularowe.

W procesie terapeutycznym bardzo ważne miejsce zajmuje leczenie chirurgiczne. Ma ono na celu wyrównanie siły działania mięśni okoruchowych tak, aby gałki oczne były ustawione i poruszały się równolegle. Operacja polega na osłabieniu zbyt mocno działających i wzmocnieniu działających słabo mięśni. Osłabienie osiąga się przez przesunięcie przeszczepu ku tyłowi (recessio, retropositio), wzmocnienie zaś przez skrócenie mięśnia (resectio) i ewentualne przesunięcie przyczepu ku przodowi (antepositio). Do zabiegu chirurgicznego przystępuje się zazwyczaj, gdy zostało wyeliminowane niedowidzenie i rozpoczął się proces przywracania prawidłowego obuocznego widzenia.

Jaskra - choroba oczu prowadząca do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i co za tym idzie pogorszenia lub utraty wzroku. Do uszkodzenia nerwu wzrokowego najczęściej dochodzi w wyniku nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.

Na jaskrę choruje na świecie ok. 7 mln osób.

Rodzaje jaskry

Diagnostyka

W diagnostyce jaskry wiodąca rolę odgrywa:

Leczenie

Światłowstręt, nadwrażliwość oka na światło, objawia się najczęściej odruchowym mrużeniem powiek, jest objawem schorzeń tęczówki, zapalenia spojówek, zranień rogówki, niektórych chorób zakaźnych jak na przykład odry, może też występować jako jeden z objawów migreny.

Zaćma (katarakta - łac. cataracta) - choroba prowadząca do zmętnienia soczewki, jest jedną z przyczyn ślepoty, występuje głównie u osób starszych po 60 roku życia.

Zaćma wrodzona

Zaćma wrodzona (cataracta congenita) - zaćmienie soczewki występuje już w momencie urodzenia, wsytępuje jako:

Zaćma wrodzona częściowa może być rozpoznana dopiero u kilkuletniego dziecka, gdy upośledza widzenie w szkole, lub też gdy jej rozwój postępuje w wieku późniejszym.

Przyczyny choroby

Objawy

Zaćma może być jedno lub obustronna. Zaćmę jednostonną łatwo przeoczyć lub zbagatelizować.

Leczenie zaćmy

Zaćmę możemy leczyć tylko operacyjnie przez wszczepienie nowej soczewki. Wskazania do tego typu leczenia są zależne od stopnia obniżenia ostrości wzroku; jeśli jest większa od 0,3 nie daje to podstaw do stworzenia stanu pooperacyjnej bezsoczewkowości, wraz ze wszystkimi konsekwencjami, jakie niesie korekcja optyczna i brak akomodacji.

Dawniej zabieg polegał na całkowitym usunięciu starej, zmętniałej soczewki i umieszczeniu nowej sztucznej, jednak po zabiegu pacjent miał wysoką nadwzroczność, co klasyfikowało go do korzystania z bardzo grubych szkieł korekcyjnych (od 8 - 16 dioptrii). Dziś usuwa się tylko przednią część soczewki lub rozbija się zmętniałe jej części i w środek wszczepia się nową soczewkę, co nie powoduje już tak wysokiej nadwzroczności (fakoemulsyfikacja).

Z optycznego punktu widzenia najlepszą metodą korekcji bezsoczewkowości jest wszczepienie sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej, która uzupełnia zmniejszoną moc układu optycznego oka. Moc łamiąca tej soczewki powinna być dobrana w każdym przypadku na podstawie obliczeń tak, aby uzyskać miarowość oka (dla obliczenia tej mocy konieczna jest przedoperacyjny pomiar krzywizn rogówki - keratometria, pomiar głębokości komory przedniej, a także echograficzny pomiar długości osi gałki - USG-A). Moc wszczepianej soczewki zależy również od jej umiejscowienia w oku; w przedniej bądź tylnej komorze. Oko, które było normowzroczne i posiada przeciętnie długą oś, wymaga na ogół wszczepu o mocy +19, +21,0 D. Stan po wszczepieniu sztucznej soczewki nosi nazwę pseudophakia.

Coraz bardziej popularne staje się zastąpienie korekcji okularowej, soczewkami kontaktowymi (zarówno w przypadku pseudophakii, jak i bezsoczewkowości). Takie rozwiązanie niesie ze sobą wiele korzyści, a do najważniejszych należy możliwość patrzenia obuocznego nawet przy dużej różnicy ostrości wzroku w oczach, poszerzenie pola widzenia (które ograniczają oprawki okularowe), zmniejszenie światłowstrętu (jego przyczyną mogą być okulary), uczucie lekkości i, co jest również bardzo ważne, korzystniejszy wygląd.

Pacjent po zabiegu musi uważać na wzrost ciśnienia w gałce ocznej np. nie wykonywać ciężkiej pracy i energicznie wykonywać skłonów.

Ciecz łzowa to substancja nawilżająca, oczyszczająca, zabezpieczająca (przez zarazkami) powierzchnię rogówki oka. Przezroczysta ciecz łzowa produkowana jest przez gruczoły łzowe. Rozprowadzanie jej odbywa się podczas mrugania powiekami. Nadmiar cieczy łzowej odprowadzany jest do jamy nosowej kanalikami łzowymi w powiekach.

Powieka - występująca u kręgowców ruchoma, umięśniona fałda skórna stanowiąca ochronę gałki ocznej przed urazami i regulująca dopływ światła do oka. Jej funkcją jest również rozprowadzanie na powierzchni gałki ocznej cieczy łzowej. Wysłana jest spojówką, a na jej brzegu występują krótkie, sztywne włosy - rzęsy.

Dioptria (D, dpt., δ) to pozaukładowa jednostka miary zdolności zbierającej układu optycznego, legalna, nienależąca do układu SI.

Równa jest odwrotności ogniskowej wyrażonej w metrach.

1 D = 1/m

Dodatnie liczby określają soczewki skupiające, a ujemne - soczewki rozpraszające,

Stosowana w optyce np. do określenia zdolności zbierającej soczewek w okularach.

Halo (od greckiego hálos - tarcza słoneczna) - zjawisko optyczne zachodzące w atmosferze ziemskiej. Jest to świetlisty, biały lub zawierający kolory tęczy, (wewnątrz czerwony, fioletowy na zewnątrz), pierścień widoczny wokół Słońca lub Księżyca. Część nieba wewnątrz kręgu jest wyraźnie ciemniejsza niż na zewnątrz.

Zjawisko wywołane jest załamaniem i odbiciem światła na kryształkach lodu znajdujących się w chmurach pierzastych piętra wysokiego (cirrostratus) lub we mgle lodowej.

Najczęściej występuje tzw. małe halo o średnicy 22° powstające przez załamanie na powierzchniach kryształków o kącie łamiącym 60°.

Rzadziej widoczne bywa duże halo o średnicy 46° powstające podczas załamania światła na krawędziach kryształków wzajemnie do siebie prostopadłych (kryształki lodu mają budowę graniastosłupa prostego o podstawie sześciokątnej).

Czasem zamiast kręgów widoczne są łuki, słupy lub plamy (tzw. słońca poboczne).

0x08 graphic

Soczewka kontaktowa - służy do korygowania wad wzroku, spełnia funkcje opatrunkowe lub kosmetyczne (np. zmiana koloru oczu). Soczewki kontaktowe mogą być noszone w trybie dziennym jak i w trybie przedłużonym (do 30 dni bez zdejmowania), powinny być dobierane przez okulistę. Nosząc soczewki kontaktowe pacjent powinien regularnie zgłaszać się na badania do gabinetu okulistycznego.

Soczewki kontaktowe dzielimy na:

Za pomocą soczewek kontaktowych korygujemy następujące wady wzroku:

Okulary korekcyjne - przyrząd optyczny znoszący lub zmniejszający skutki wrodzonej lub nabytej wady wzroku takiej jak nadwzroczność, krótkowzroczność, astygmatyzm (niezborność), czy starczowzroczność.

Pierwsze okulary pojawiły się już w X wieku w Chinach, w Europie zaś w XIV wieku. Początkowo składały się one z jednej soczewki. Beniamin Franklin skonstruował okulary dwuogniskowe. W 1752 James Escott wymyślił okulary przeciwsłoneczne. Oprawki zmieniały się wraz z panującą modą (np. binokle). Rozpowszechniły się wraz z modą lat 20. XX wieku. Przełomem konstrukcyjnym w produkcji okularów było wprowadzenie do użycia plastikowych soczewek. Największymi producentami i eksporterami okularów są Włochy, drugie miejsce zajmuje Hongkong.

Obecnie okulary coraz częściej są zastępowane wygodniejszymi w użyciu szkłami kontaktowymi (szacuje się, że nosi je ok. 100 mln osób).

Wzrok, zmysł wzroku - zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół czynności związanych analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu jest oko czyli gałka oczna otoczona aparatem ochronnym (brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy). Przystosowanie oka do pełnienia tych funkcji umożliwia:

Wady wzroku

zez

Krótkowzroczność (miopia - łac. myopia) jest jedną z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegającą na tym, że oko skupia promienie świetlne, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.

Inaczej mówiąc jest to taki stan zdolności skupiającej układu optycznego oka, w którym promienie równoległe (biegnące z nieskończoności) ogniskowane są przed siatkówką. Wiąże się to ze zbyt długą osią gałki ocznej (krótkowzroczność osiowa), z nieprawidłową (zbyt wypukłą) krzywizną poszczególnych elementów układu optycznego oka, zwłaszcza rogówki i soczewki (krótkowzroczność krzywiznowa), a także ze wzrostem współczynnika załamania soczewki przy rozwijającej się zaćmie jądrowej (krótkowzroczność refrakcyjna).

Obraz na siatkówce w krótkowzroczności jest zamazany, a wrażenie wzrokowe krótkowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot krótkowidz przysuwa przedmiot bliżej oczu.

Krótkowzroczność rozwija się najczęściej w okresie dojrzewania płciowego.

W celu poprawy ostrości widzenia krótkowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki rozpraszające dwuwklęsłe. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak minus. Możliwy jest również zabieg chirurgiczny (bardzo duża skuteczność).

Wyróżnia się trzy stopnie krótkowzroczności:

Przy wysokiej krótkowzroczności w późniejszym okresie życia mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe naczyniówki, siatkówki i ciała szklistego. Wysoka krótkowzroczność nie jest jedynie wadą refrakcji, którą w pełni można skorygować optycznie. W przypadku osób dotkniętych zespołem Marfana w ogromnej ilości przypadków mamy do czynienia z krótkowzrocznością wysoką (myopia alta), osiągającą wartości kilkunastu lub kilkudziesięciu dioptrii.

Nadwzroczność (popularnie: dalekowzroczność, łac. Hyperopia) jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną wzroku. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio-tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną) lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (zbyt płaską - niezdolną do kurczenia się - soczewką).

Nadwzroczność wzrasta z wiekiem (starczowzroczność, prezbiopia) wskutek postępującego osłabienia aparatu nastawczego oka, w wyniku zmniejszenia sprawności mięśnia rzęskowego i elastyczności soczewki.

Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku nadwzrocznym ogniskowane są za siatkówką. Wskutek tego wrażenie wzrokowe dalekowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot dalekowidz odsuwa przedmiot od oczu.

W celu poprawy ostrości widzenia dalekowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki skupiające. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak plus.

Brak korekcji u młodych osób może prowadzić do powstania tzw. zeza akomodacyjnego.

Astygmatyzm - wada wzroku(soczewki oka) cechująca się zaburzoną sferycznością oka. Elementy optyczne zdrowego narządu wzroku zawsze są wycinkiem sfery. Jeżeli oko ma większą szerokość niż wysokość, to soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, będzie tworzyć obraz rozmazany w jednym z kierunków. Pacjent z astygmatyzmem będzie np. widział obraz nieostro w pewnych obszarach pola widzenia. Niestety nawet dobre szkła nie są w stanie w pełni skorygować asferyczności i dlatego osoba z astygmatyzmem ma problemy z wykorzystaniem przyrządów optycznych. Jeżeli ktoś ma problemy z ostrością, może sobie na np. mikroskopie wyregulować odpowiednio układ, aby korygował jego wadę. Osoba z astygmatyzmem nigdy nie osiągnie tego efektu, bo soczewki każdego przyrządu optycznego są sferyczne.

Wyróżnia się dwa rodzaje astygmatyzmu:

Zobacz też:

Daltonizm - wada polegająca na nierozróżnianiu barw czerwonej i zielonej. Niekiedy nazwą tą określa się również całą grupę wad polegających na nierozróżnianiu barw.

Zazwyczaj jest wadą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną recesywnie w sprzężeniu z chromosomem X. Z tego powodu znacznie częściej dotyczy mężczyzn. Daltonizm nabyty może być wynikiem uszkodzenia dróg wzrokowych począwszy od siatkówki po korę mózgu. Może być również efektem ubocznego działania leków.

Nazwa tej wady pochodzi od angielskiego chemika Johna Daltona, który w 1794 roku na własnym przypadku opublikował jej opis.

Zez (łac. strabismus) jest chorobą oczu objawiającą się osłabieniem mięśni ocznych, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Efektem zeza jest zaburzenie widzenia stereoskopowego.

Osoby z zezem mogą mieć trudności z prowadzeniem pojazdów mechanicznych (np. samochody) oraz operowaniem maszynami i urządzeniami w ruchu. Trudno im też uprawiać niektóre sporty, takie jak np. siatkówkę, łatwiej natomiast radzą sobie z czynnościami związanymi z dobrze rozwiniętą wyobraźnią przestrzenną, np. przy obróbce grafiki trójwymiarowej.

Przyczyną zeza mogą być zmiany w rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej, także zmiany wewnętrznego aparatu (w przypadku zespołu Marfana zwłaszcza nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni okoruchowych). Zeza można zniwelować za pomocą odpowiednich okularów i ćwiczeń, lub chirurgicznie.

Zez może spowodować powstanie ambylopii ("leniwego oka"), czyli osłabienie zdolności widzenia w jednym oku. Leczenie polega na zasłonięciu zdrowego oka, tym samym zmuszając "leniwe oko" do pracy.

Ciekawostki


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Różne przypadki wzrok, zaparcia, bóle brzucha, mięsień przepony, tarczyca, przykurcze palców
wzrok konspekt
wzrok, sluch
Kurs Zdrowy Wzrok, Szybki kurs
dobry wzrok lol
Oszukaj swój wzrok A4
Wzrok 2
spostrz wzrok, logopedyczne, logopedyczne
Wzrok
kotza wzrok
BLINKI, Ludzi obarczonych ˙lepot˙ nazywamy niewidomymi, je˙eli nie widz˙ od urodzenia lub stracili w
koordynacja wzrok.-ruch. , REWALIDACJA
Zdrowy Wzrok, Zdrowie, Wzrok
3 wzrok
oko wzrok, fizjologia
Szybkie działanie może uratować wzrok, Zdrowie, Wzrok
Metoda Bates'a na lepszy wzrok i nie tylko
Zestaw ćwiczeń dla dzieci WĘCH DOTYK RÓWNOWAGA WZROK(1), Notatki - Pedagogika specjalna
Niedobór witaminy C grozi zaćmą, Zdrowie, Wzrok

więcej podobnych podstron