OTOCZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA
PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO SYSTEM OTWARTY NA OTOCZENIE
Otoczenie przedsiębiorstwa najogólniej można określić jako ogół warunków i oddziaływanie różnych organizacji (instytucji), wpływających na zachowanie się poszczególnych przedsiębiorstw. Otoczenie narzuca przedsiębiorstwu ograniczenia, stwarza szanse i wpływa na jego rozwój.
Przedsiębiorstwo cechuje wyraźne wyodrębnienie z otoczenia w sensie prawnym, ekonomicznym czy techniczno-organizacyjnym. Równocześnie przedsiębiorstwa to system otwarty na otoczenie, bez którego nie mogłoby funkcjonować. Stopień ich otwartości zależy od zmienności i złożoności składników otoczenia.
Zarówno brak granic, jak i pełna izolacja od otoczenia są niemożliwe do osiągnięcia.
EWOLUCJA ROLI I MIEJSCA OTOCZENIA W TEORII ORGANIZACJI
Na początku XX wieku rola otoczenia sprowadzała się w zasadzie do wyboru korzystnej lokalizacji. Otoczenie zewnętrzne traktowano jako stałe i niezmienne w czasie, a centrum prowadzonych wówczas analiz stanowiła organizacja. Otoczenie traktowano jako swoiste tło dla procesów wewnątrz przedsiębiorstwa.
W latach 70-tych dostrzeżono znaczenie otoczenia oraz roli i istoty powiązań występujących pomiędzy otoczeniem a przedsiębiorstwem. Przechodzi się od analizy skoncentrowanej na przedsiębiorstwie, jako pewnej zorganizowanej całości, do analizy stosunków wymiennych pomiędzy nim a otoczeniem.
Obecnie okazuje się, że to co się dzieje w otoczeniu przedsiębiorstwa ma większe znaczenie dla przetrwania organizacji, niż to co odbywa się w jego ramach. Analiza skupia się na dynamice, zmienności i złożoności otoczenia, które wywiera swe piętno na przedsiębiorstwie. Za główne formy nacisku uważa się:
Skrócenie czasu dla podjęcia przez menadżerów istotnych decyzji wobec zmian zachodzących dynamicznie w otoczeniu
Zachodzące i piętrzące się sprzeczności
Systematyczną dezorganizację priorytetów, które w efekcie staja się coraz bardziej płynne
Przestarzałość dotychczasowych rozwiązań oraz niebezpieczeństwo niepokojów podsycanych brakiem skuteczności tradycyjnych metod reagowania
Niezdolność większości przedsiębiorstw do wprowadzenia dogłębnych zmian
Obniżoną skuteczność zarządzania - efekt ogromu informacji płynących z otoczenia, które stanowią podstawę decyzyjną do wszelkich działań.
Wpływ zastosowanych technologii na zatrudnienie oraz presja na jego utrzymanie
Brak zaangażowania pracowników i poszukiwanie przez nich satysfakcji poza miejscem pracy (system wartości pracowników)
Tożsamość wewnętrzna, często nieokreślona i zmienna (kształtowanie kultury).
ELEMENTY OTOCZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA
W otoczeniu przedsiębiorstwa wyróżniamy:
Tradycyjną przestrzeń rynkową, składającą się z:
Otoczenia wewnętrznego
Otoczenia zewnętrznego:
Celowego
Ogólnego
Internetową przestrzeń rynkową, którą tworzy:
Internetowa przestrzeń informacji
Internetowa przestrzeń komunikacji
Internetowa przestrzeń dystrybucji
Internetowa przestrzeń transakcji.
TRADYCYJNA PRZESTRZEŃ RYNKOWA
Otoczenie wewnętrzne składa się z warunków i sił wewnątrz organizacji. Podstawowymi elementami są zarząd, pracownicy i kultura organizacyjna. Elementy otoczenia wewnętrznego to inaczej zasoby przedsiębiorstwa.
OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE PRZEDSIĘBIORSTWA
Otoczenie celowe (bezpośrednie) składa się z konkretnych organizacji lub grup, które mogą mieć wpływ na organizację. Obejmuje ono:
Konkurentów, klientów (nabywców), dostawców, związki zawodowe, regulatorów, właścicieli i sojuszników strategicznych przedsiębiorstwa.
Dostawcy, nabywcy i konkurenci tworzą tak zwane otoczenie konkurencyjne przedsiębiorstwa. M.E> Porter wyodrębnił w otoczeniu konkurencyjnym przedsiębiorstwa pięć istotnych czynników, do których zalicza się: rywalizację pomiędzy przedsiębiorstwami sektora, siłę przetargową nabywców, siłę przetargową dostawców, groźbę pojawienia się substytutów i groźbę pojawienia się nowych produktów. Determinują one strukturę, warunki funkcjonowania oraz określają atrakcyjność sektora dla przyszłych inwestorów.
Do pozostałych elementów otoczenia celowego zaliczamy:
Właścicieli współczesnych przedsiębiorstw - stanowią 0ni poważny problem dla ich menadżerów.
Regulatorów - tj. jednostki, które mogą kontrolować, regulować lub w inny sposób oddziaływać na politykę i praktyki organizacji. Regulatorem może być agencja regulacyjna, powołana przez rząd w celu ochrony społeczeństwa przed różnymi praktykami gospodarczymi lub ochrony jednej organizacji przed inną. Do takich agencji zaliczymy przykładowo Agencję Ochrony Środowiska lub Komisję Papierów Wartościowych i Giełdy. Drugi rodzaj regulatorów stanowią tzw. Grupy interesu (np. Unia Konsumentów, Krajowa organizacja Kobiet)
Związki zawodowe - mogą one wywierać silny wpływ na prowadzoną przez przedsiębiorstwo politykę płac i zatrudnienia
Sojuszników strategicznych, czyli przedsiębiorstwa współpracujące ze sobą w ramach wspólnych przedsięwzięć. Tworzenie aliansów strategicznych pozwala ich uczestnikom na rozłożenie ryzyka, ułatwia dostęp do informacji, wiedzy, doświadczenia czy technologii stosowanej przez partnerów, współfinansowanie inwestycji itd.
Z punktu widzenia menadżerów otoczenie celowe, choć złożone, jest źródłem wielu, dużo bardziej istotnych informacji niż te, które płyną z otoczenia ogólnego. Powodem jest większa łatwość identyfikacji czynników i zjawisk, które szczególnie interesują przedsiębiorstwo.
OTOCZENIE OGÓLNE ORGANIZACJI