1. Fenomen przestrzeni - przestrzeń jako doświadczenie i jako wartość.

Fenomen przestrzeni wyróżniamy w rożnych naukach i dziedzinach:

- w geometrii

- w matematyce - to zbiór, w którym określone są rozmaite relacje i działania pomiędzy jego elementami.

- w fizyce - oznacza to co nas otacza i w czym przebiegają wszystkie zjawiska fizyczne, pojęcie to ewoluuje. W szczególnej teorii względności przestrzeń jest nierozerwalnie związana z czasem tworząc czasoprzestrzeń, niezależną od ciał.

- Scenę polityczną (przestrzeń polityczną) współczesnych państw europejskich tworzą przede wszystkim partie polityczne. Wszystkie sposoby grupowania partii są kontrowersyjne, gdyż nieuniknione jest, że jakieś partie uważające się za skrajnie odmienne znajdą się w tej samej szufladce. Najbardziej niechętnie zwolennicy danego ugrupowania widzą trafienie do wspólnej kategorii z narodowym socjalizmem bądź komunizmem.

- w filozofii - to jedna z podstawowych kategorii epistemologiczno-ontologicznych, najczęściej pojmowana jako ogół wszelkich relacji zachodzących pomiędzy obiektami bądź zbiór owych obiektów. W dziejach filozofii pojawiało się wiele teorii i znaczeń pojęcia przestrzeni - m. in. jako próżnia (Demokryt), jako system stosunków pomiędzy rzeczami (Telesio), teoria przestrzeni absolutnej (Newton), przestrzeni względnej (Leibniz), pojęcie przestrzeni logicznej i możliwych stanów rzeczy (Wittgenstein).

W rozumieniu Kanta pojęcia przestrzeni i czasu należą do estetyki transcendentalnej, są one formami zmysłowości, wyobrażeniami a priori. Główne argumenty Kanta przemawiające za takim ujęciem:

• przestrzeń nie jest wyobrażeniem zaczerpniętym z doświadczenia zewnętrznego, to przestrzeń właśnie jest warunkiem możliwości pojawienia się owego doswiadczenia (gdzie pierwotnie nie ma przestrzeni, tam nie może być żadnego "zewnątrz");

• przestrzeń jest wyobrażeniem koniecznym - nie możemy usunąć jej z myśli, nie można wyobrazić sobie braku przestrzeni.

Wniosek: aby doświadczać czegokolwiek empirycznie, musimy posiadać uprzednio formy naoczności, jakimi są przestrzeń i czas, umożliwiające to doświadczenie. Jakimikolwiek rzeczy same w sobie są, w doświadczeniu zawsze są nam dane jako uformowane czasoprzestrzennie.

- w geografii reprezentuje powierzchnię (powłokę krajobrazową) Ziemi w jej fizycznym, przyrodniczym, złożonym zróżnicowaniu

- w antropologii - rozumienie terminu zależy od kultury, w stosunku do której go odnosimy, z racji na różne sposoby wykorzystania, dzielenia i nazywania przedmiotu. Międzykulturowe podobieństwo w pojmowaniu przestrzeni wynika, zdaniem Yi-Fu Tuana, z określania jej za pomocą ciała ludzkiego, które wyznacza kategorie: wysoko - nisko, przód - tył, lewa - prawa, centrum - dalsze otoczenie. Ciało ludzkie mierzy: kierunki, położenie i odległość. W przestrzeni pomaga orientować się punkt stały. Człowiek nieustannie należy do schematu przestrzeni, zgubienie się w przestrzeni jest jednoznaczne z brakiem orientacji w schemacie i utracie punktów odniesienia. Człowiek świecki żyje w przestrzeni jednorodnej, człowiek religijny posiada przestrzeń uprzywilejowaną (obszar święty). Obszary przestrzenna można podzielić na:

sociofugal - przestrzenie działające odspołecznie, przebywając w nich ludzie nie zbliżają się do siebie, np. dworce kolejowe

sociopetal - przestrzenie działające dospołecznie, np. kawiarnia.

Edward T. Hall dzieli przestrzeń na:

Przestrzeń trwała - nie ulegająca zmianom, może być zorganizowana przez człowieka, wówczas jej przejawem są budowle.

Przestrzeń na pół trwała - może ulegać zmianom, może być zorganizowana przez człowieka, np. ustawienie mebli.

Przestrzeń nieformalna - związana jest z odległością, jaką muszą zachować tworzący między sobą dystans ludzie. Wzorce p. n. tworzą kulturę.

- przestrzeń kosmiczna - w astronomii poza obszarem ziemskiej atmosfery. Charakteryzuje się ona brakiem jakiegokolwiek ośrodka, jak np. powietrza (panuje w niej wysoka próżnia).

2. Pojęcie narodu

Naród - grupa społeczna oparta o więzy krwi; Naród to utworzona w procesie historycznym trwała wspólnota ludzi, zjawisko, grupa polityczna, która powstała w wyniku współżycia jednostek, rodzin i grup w określonych warunkach przyrodniczo-biologicznych oraz ukształtowała rozumiane przez siebie i przekazywane z pokolenia na pokolenie: potrzeby, emocje i wyobrażenia; ich artykulację - język oraz środki i sposoby ich zaspokojenia, nadając im swoisty dla własnego poznania sens kulturowy.

W politologii pojęcie naród używane jest w dwóch znaczeniach. Pierwsze z nich ma charakter symboliczny. Naród to abstrakcyjna wspólnota polityczna, której dobru podporządkowane mają być działania polityków. W tym kontekście wskazuje się na naród jako źródło lub piastuna suwerennej władzy państwowej. Tego typu sformułowania odnajdujemy często w konstytucjach lub deklaracjach polityków. Podkreślają one element integracji - przeważający nad rzeczywistymi zróżnicowaniami, stanowiącymi podłoże wyodrębniania różnych grup społecznych. Naród może być też definiowany jako konkretna zbiorowość społeczna, z reguły żyjąca w granicach jednego państwa oraz wyodrębniająca się wspólnym językiem.

Nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.

Czynniki konstytutywne narodu

Jednym z istotnych wyróżników narodu, jest kwestia istnienia świadomości narodowej, czyli kwestia postrzegania własnej zbiorowości jako narodu. Przykładowo grupy etniczne spełniające obiektywne warunki zaistnienia narodu: wspólna kultura, język, religia, historia czy pochodzenie etniczne, których członkowie nie postrzegają siebie jako naród, nie są uznawane za narody, np. tubylcze plemiona afrykańskie. Poza tym nie wszystkie te elementy muszą współistnieć: np. Belgów uznaje się za jeden naród, chociaż mówią dwoma językami: flamandzkim i walońskim. Amerykanie mają różne pochodzenie etniczne, ale łączy ich historia i styl życia. Chińczycy posługują się różnymi językami, ale łączy ich to samo pismo.

Przyjmuje się, że narody europejskie tworzone były na bazie istniejących państw lub w odniesieniu do państw, które istniały w przeszłości. Natomiast w przypadku narodów azjatyckich przyjmuje się, że na ich wyodrębnianie się miały wpływ przede wszystkim odrębność religijna i kulturowa..

Potoczne ujęcie narodu W tym sensie przekonanie o przynależności do określonego narodu ma postać silnie przeżywanej, emocjonalnej wiary. Jest ona wynikiem procesu kulturowego i społecznego przypisania. O naturalności więzi decyduje między innymi brak jakichkolwiek inicjacyjnych obrzędów podczas przystępowania do wspólnoty narodowej. Więź nie jest wyraźnie sformułowana, ale funkcjonuje w świadomości wszystkich jednostek i może znajdować wyraz w twórczości artystycznej, postawach itp.

Biologiczne ujęcie narodu - naród jest definiowany jako zespół więzi opierających się na poznawczo postrzeganych cechach wspólnych, a nie na instynktownym popędzie.

Polityczna koncepcja narodu Skupia się na opisie relacji pomiędzy narodem a nacjonalizmem. W tym ujęciu naród definiujemy poprzez nacjonalizm rozumiany jako postulat pokrywania się granic etnicznych i państwowych.

Kulturalistyczna koncepcja narodu

Grupa etniczna i naród są zbiorowościami o charakterze wspólnoty, określonymi przez względnie odrębną tożsamość i odrębność kulturowych właściwości. Istotą narodu jest w tym ujęciu autoteliczna kultura wyspecjalizowanych dziedzin życia. Do tożsamości narodu Kłoskowska zalicza między innymi poczucie ich ciągłości. Ważną cechą jest to, że naród jest wynikiem twórczej i odbiorczej działalności jednostek i grup społecznych. Ucieleśnione elementy kultury narodowej to architektura, zbiory dzieł literackich itp.

Powstanie i funkcjonowanie kultur narodowych realizuje się przez działanie mechanizmów: tworzenia systemów symbolicznych, wyodrębniania tych systemów jako właściwych grupie, eksportu tych systemów do szerszej zbiorowości społecznej (np. państwa) i wreszcie rozszerzenia własności kultury poza granice państw.

3. Wybrana epoka z dziejów kultury - charakterystyka i wybrane przykłady

Barok (z por. barocco - "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroque - "bogactwo ozdób") - główny kierunek w kulturze środkowo- i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy: od końca XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[1]. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój[2].

Najważniejszymi cechami baroku są:

bogactwo środków,oryginalność,kontrast,ruch,patos,emocjonalność,łączenie różnych elementów,nawiązywanie do kultury ludowej, współczesności i codzienności,tematyka religijna i mitologiczna,dynamika,ekspresja, teatralność,znaczna rola koloru,posługiwano się alegorią i personifikacją,światłem wydobywano dominantę (czyli motyw najważniejszy),w kompozycji dominują kierunki ukośne

Architektura: Największą sławę zyskali Johann Bernhard Fischer von Erlach (kościół św. Karola Boromeusza w Wiedniu, rezydencje cesarskie Schönbrunn i HofburgWe Francji najwybitniejszymi architektami byli Jules Hardouin-Mansart, François Mansart i Louis Le Vau, a najsłynniejszą budowlą - pałac w Wersalu. Barok przeniknął do Rosji za czasów Piotra Wielkiego, dla którego Bartolomeo Rastrelli i Domenico Trezzini wybudowali Sankt Petersburg - nową stolicę, która miała przyćmić wszystkie inne miasta świata.

RENESANS: Architektura: w renesansie powrócono do konstrukcyjnych elementów antyku. Podstawową formą stał się łuk półkolisty uważany za szlachetniejszy, doskonalszy, bardziej harmonijny niż gotycki. Powróciło sklepienie kolebkowe, które otrzymało lunety- małe odcinki sklepionek przenikające się z nim prostopadle, wchodzące w głąb kolebki. Na bazie półkolistego łuku stosowano ulubioną formę renesansu- arkadę, czyli łuk oparty na 2 kolumnach lub marach i otwarty krużganek- loggię- ganek przesklepiony, otwierający się na zewnątrz rzędem arkad. Popularny stał się również portyk. Mury budowano z cegły i okładano płytami ciosowymi. Używano tradycyjnej kopuły, nowością stał się sufit- lepiej odbijał światło i umożliwiał malowanie. Wnętrza były przestronne i jasne, meble wygodne, kolorystyka pogodna. Wybitni architekci renesansu to:Donato Bramante, Michał Anioł,Andrea Palladio.” kościół San Pietro in Montorio - Tempietto”

Rzeźba renesansu to architektoniczna i niezależna od architektury, wolno stojąca oraz nagrobkowa, której twórcą był Donatello, oraz pomniki i drzwi. Kluczowe znaczenie miala inspiracja antykiem, humanizm i nowy stosunek do natury.

Wykonywana była w marmurze, kamieniu, brązie, glinie z domieszką wapnia, pokrywana majoliką-polewa barwna. Technologia ta zapożyczona została z architektury i ceramiki mauretańskiej. Charakterystyczna jest reliefowa dekoracja w kamieniu zdobiąca fasady, wnętrza, głowice kolumn i portale. Najwybitniejszymi rzeźbiarzami renesansu byli: Donatello,Andrea del Verrocchio, Michał Anioł Buonarroti.”dawid”

Malarstwo: w renesancie popularny był fresk mokry, tempera na drewnie. Przewrotu dokonał Hubert van Eyck odkrywając farbę olejną. W zainteresowaniach artystów na pierwszym miejscu był człowiek- piękno jego ciała, wartości intelektualne, wartośći godność osobista, moralność, wady, zalety a także zagadnienie iluzyjnej przestrzeni w obrazie, światła. Studiowano przyrodę, zachwycano się i inspirowano antykiem, czynionio poszukiwania niemalże naukowe. Celem powstania dzieła bywało często dążenie do osiągnięcia doskonałości czystej formy. Malarze renesansu: Giotto, Masaccio, Leonardo, Michał Anioł, Rafael „fresk w Watykanie pędzla Rafaela Santi pt. „ Szkoła Ateńska”

4. Poznawanie przestrzeni - postrzeganie i rozumienie, zamieszkiwanie

Poznawanie przestrzeni wpływa zarówno na sferę behawioralną, a więc na zachowania ludzi oraz na sferę semiotyczną to znaczy na znaczenia dla podmiotu postrzegającego. Przestrzeń którą postrzegają ludzie przechodzi nie tylko przez filtr kulturowy i osobowościowy jednostek społecznych ale także przez filtr zmysłowy, który nie jest doskonały i już na wstępie procesu postrzegania nie przekazuje do świadomości całości informacji płynącej z otoczenia. Dużo większe znaczenie mają jednak czynniki psychologiczne, kulturowe społeczne i ekonomiczne, które wpływają na zapis w pamięci odbieranych komunikatów z otoczenia a w dalszej perspektywie na obraz rezydualny, który się staje uproszczonym obrazem rzeczywistości w świadomości człowieka.

Należy ściśle podkreślić, że przedmiotem oceny nie jest rzeczywistość a obraz rzeczywistości w świadomości człowieka. Na to jak ludzie oceniają przestrzeń olbrzymi wpływ ma sytuacja społeczna, która określa sposób postrzegania i waloryzowania przestrzeni miasta.Odczytywanie miasta bardzo widoczne jest także w wyrażeniu pozytywnej lub negatywnej wartości wobec miejsc czy obiektów według kategorii: satysfakcja versus niezadowolenie. Przestrzenie wzbudzające pozytywne skojarzenia to wielokrotnie te same miejsca, w których ankietowani czują się najlepiej, gdzie najchętniej spędzają czas wolny.

5. Podstawowe typy relacji międzyludzkich (indywidualizm, kolektywizm, personalizm) i ich przestrzenne konsekwencje

Indywidualizm - doktryna filozoficzna, zgodnie z którą istotne znaczenie przyznawano tylko jednostkom.

Postawę tę charakteryzuje silne poczucie niezależności i odrębności osobistej oraz postępowanie odbiegające od ogólnie przyjętych wzorów i norm. Indywidualizm wiąże się z przekonaniem o szczególnej roli jednostki, która stoi ponad tłumem. Na gruncie tej postawy powstał specyficzny typ bohatera romantycznego.

Kolektywizm - termin makrosocjologii. Oznacza, że liczy się tylko ogół (społeczeństwo), poświęcenie się jednostki dla dobra ogółu. Dominuje harmonia, skromność. Istnieje podział na swój - obcy.

Personalizm - nazwa kilku (czasem przenikających się) kierunków współczesnych filozoficznych o nastawieniu na autonomiczną wartość osobowości, przykładających szczególną wagę do pojęcia osoby (łac. persona):

-termin ten po raz pierwszy użyty został przez Friedricha Schleiermachera na określenie koncepcji Boga osobowego, która była przeciwstawna panteizmowi;

-system filozoficzny Charlesa Renouviera;

-wszystkie koncepcje filozoficzne, które uznawały szczególną rolę osoby ludzkiej za byt wykraczający poza naturę i historię (m. in. Bowne, Flewelling, Johna McTaggarta);

-nurt XX-wiecznej filozofii, który głosił nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz historycznych, rozwinął się on w dwóch wersjach: humanizmu integralnego (Jacques Maritain, Józef Tischner, Karol Wojtyła) oraz wersji społecznej (Emmanuel Mounier), zob. personalizm chrześcijański.

6. Gospodarowanie przestrzenią - kształtowanie krajobrazu

Przejawem prawidłowego gospodarowania przestrzenią jest ład przestrzenny. Jest on rozmaicie określany i obarczony subiektywnymi ocenami. Niewątpliwie ład przestrzenny panuje wówczas, gdy mamy do czynienia z harmonijnymi i uporządkowanymi elementami współtworzącymi przestrzeń, respektującymi uwarunkowania i wymagania ekofizjograficzne, funkcjonalne, społeczno -gospodarcze, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. W przestrzeni charakteryzującej się ładem każdy powinien się dobrze czuć, przy czym wrażenia i oceny subiektywne dotyczą głównie sfery kompozycyjno-estetycznej.

Gospodarowanie przestrzenią musi uwzględniać jej wartość. Wyróżniane są tu trzy kategorie.

• Wartość ekologiczna.

Przestrzeń wypoczynkowa na wybrzeżu atlantyckim w Nazare nika ona Z faktu, Że W przestrzeni podstawową rolę odgrywa

środowisko przyrodnicze z jego zasobami i procesami w nim zachodzącymi. Środowisko przyrodnicze w istotny sposób

decyduje o możliwościach gospodarowania.

• Wartość społeczna wiąże się z istnieniem przestrzeni publicznej i prywatnej. O wartości społecznej decyduje przestrzeń publiczna, która obejmuje takie obiekty, jak: drogi, ulice, place, parki, skwery, szkoły, dworce, budynki administracji publicznej, obiekty sakralne, centra sportowe i rekreacyjne,

usługi publiczne, lasy państwowe i komunalne, parki narodowe. W miastach największą wartość społeczną ma przestrzeń centrum. Natomiast przestrzeń prywatną stanowią obiekty zarządzane i kontrolowane przez administrację lokalną, jak na przykład ogrody osiedlowe, tereny zabaw. Ten rodzaj przestrzeni stanowią też domy jednorodzinne, mieszkania, a także prywatne grunty rolne i leśne.

• Wartość ekonomiczna jest uwarunkowana wartością ekologiczną i społeczną, ale także wartością gruntów, ich podażą i popytem oraz sposobem zagospodarowania i dostępnością inwestycyjną.

Gospodarowanie przestrzenią wymaga udziału wielu specjalistów. Sama gospodarka przestrzenna w ograniczonym tylko zakresie wypracowała własne teorie i metody, natomiast przede wszystkim wykorzystuje i łączy dorobek wielu dziedzin nauki i wiedzy, a mianowicie: geografii, ekonomii, ekologii, urbanistyki i architektury, demografii, socjologii, nauk politycznych, zarządzania czy wreszcie wiedzy technicznej w bardzo szerokim zakresie. Tu szczególną uwagę należy zwrócić na geografię, która

ma zastosowanie we wszystkich etapach gospodarowania przestrzenią. Przede wszystkim nauka ta określa uwarunkowania i możliwości gospodarowania na danym obszarze, zarówno w zakresie geografii fizycznej (geomorfologia, klimat, wody, gleby, pokrycie terenu, uwarunkowania ekofizjograficzne), jak i geografii człowieka (użytkowanie ziemi, ludność, osadnictwo, analiza procesów społeczno-ekonomicznych) oraz kartografii. Dorobek nauk geograficznych służy następnie formułowaniu koncepcji i sporządzaniu planów zagospodarowania przestrzennego oraz

prognozowaniu skutków, jakie mogą nastąpić w przyszłości w wyniku realizacji planów lub zaniechania ich realizacji. I wreszcie wiedza geograficzna jest wykorzystywana w szerokim

zakresie do monitorowania i oceny procesów zachodzących w wyniku gospodarowania na określonej przestrzeni oraz do formułowania wniosków dotyczących dalszych kierunków działania.

7. Pozytywny i negatywny wpływ procesów globalizacyjnych w przestrzeni lokalnej - jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami.

PROBLEMY :

Związane z nadmiernie liberalną polityką asymilacyjną:

rozpad państw narodowych

przyznawanie kart stałego pobytu, obywatelstwa osobom niezasymilowanym

migracje spowodowane pojawianiem się gett etnicznych

konflikty międzyrasowe i międzyetniczne

napięcie pomiędzy prawami człowieka i obywatela

zanik tożsamości narodowej

Związane z polityką protekcjonistyczną i etatystyczną:

powstanie i rozrastanie się globalnych dysproporcji, w wyniku, czego znaczna część kapitału należy do niewielkiej liczby państw, stanowiących globalne centrum, a niewielka część kapitału do krajów peryferyjnych

wzrost bezrobocia^{[potrzebne źródło]}

zanikanie tradycji i zwyczajów lokalnych

Często podkreśla się, że globalizacja zagraża ciągłości i autentyczności państw narodowych, ich niezależności, jak również niszczy lokalną kulturę i tradycję. Prowadzi to do powstawania i rozwoju ruchów antyglobalistycznych

POZYTYWNE STRONY

Z drugiej strony w procesie globalizacji dostrzeżono wiele pozytywnych cech. Dzięki globalizacji (umowy GATT) staje się możliwe zmniejszenie pauperyzacji społeczeństw państw ubogich. Czego efektem jest to, że same mogą być podmiotem polityki międzynarodowej, jako uczestnik, a nie jak do tej pory petent proszący o jałmużnę. Globalizacja może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz rozszerzenia demokracji na wszystkie państwa świata, a w rezultacie - do powstania nowego pokojowego systemu światowego.

Jednakże część intelektualistów uważa za błąd narzucanie systemu kapitalistycznego i demokratycznego. Globalizacja integruje społeczeństwo, które w kontakcie z innością przybyszów wraca do korzeni własnej kultury, cywilizacji. W skrajnych wypadkach, globalizacja wymusza wprowadzenie standardów Zachodnich i życie według nich, nie patrząc czy "oswobadzane" społeczeństwa są zainteresowane przyjęciem takiego modelu życia.

8. Przestrzeń egzystencjalna - jej struktura i znaczenia

PRZESTRZEŃ EGZYSTENCJALNA

Człowiek potrzebuje psychicznego oparcia w każdym miejscu, w którym się znajduje. Potrzebuje „oswojonej”, przyjaznej przestrzeni, którą mógłby odróżnić do nieprzyjaznego, „nieoswojonego” krajobrazu naturalnego.

Jeśli więc człowiek ma jakieś miejsce na ziemi, to jest nim przede wszystkim jego przestrzeń egzystencjalna (np. dom i ogród) Mając wokół siebie świat, który rządzi się rytmicznymi regułami, używa tych reguł do porządkowania świata wokół siebie za pomocą zapamiętywanych obrazów. Te zapamiętywane obrazy służą potem urządzaniu własnej przestrzeni, krajobrazu ludzkiego. Jeśli chodzi o odnowę krajobrazu miejskiego to nie tylko zamiar osiągnięcia odpowiedniego poziomu malowniczości scenerii i wyprostowania chodników, ale również stworzenia takiej przestrzeni, w której mieszkańcy miasta będą czuc się „na miejscu”, nie będą plama na idealnym obrazie, którą należy wywabić.

Chociażby po drugiej stronie umownej linii, która do niedawna była naszą zachodnią granicą można odwiedzić wiele miasteczek, które zostały poddane renowacji. Odnowiony małomiasteczkowy krajobraz przypomina w nich idealną sceniczną dekorację, w której wszystko znajduje się ma odpowiednim dla siebie miejscu. Jedynym zakłóceniem malowniczego obrazu są porzucone paczki po polskich papierosach ….

9. Patriotyzm, nacjonalizm a globalizacja - Patriotyzm (łac. patria = ojczyzna, gr. patris) - postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar. To stawianie dobra ojczyzny ponad własne. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a często także gotowością do poświęcenia własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka.

Patriota na co dzień dba o pomyślność i dobre imię swojego kraju i narodu. Dba o symbole narodowe takie jak flaga, godło i hymn swojej ojczyzny. Nie pozwala na obrazę swego kraju. Ma wysoko rozwinięte poczucie dumy i godności narodowej zarazem jest daleki od nacjonalistycznej megalomanii. Nie wstydzi się bycia obywatelem swojej ojczyzny i przynależności do swego narodu. Gdy potrzeba manifestuje swoje przywiązanie do ojczystej kultury, języka, tradycji.

Patriotyzm a nacjonalizm i szowinizm:

Patriotyzm przeciwstawia się nacjonalizmowi albo szowinizmowi. Tłumaczy się to tym, że patriotyzm odróżnia się otwartością na inne narody, uznaniem ich prawa do suwerenności i niepodległości. Co więcej, patriotyzm zazwyczaj opiera się na pojęciu obywatela i na rozumieniu narodu w sensie kulturowo-politycznym, podczas gdy idee nacjonalistyczne często pojmują naród jako przede wszystkim etniczną wspólnotę krwi (co nie oznacza wcale, że nacjonalizm nie uznaje praw innych narodów). Przez lata wokół tych pojęć narosło wiele nieporozumień. Osoby i organizacje głoszące poglądy nacjonalistyczne uważają się często za "prawdziwie patriotyczne". Z kolei media bądź publicyści o profilu liberalno-lewicowym chętnie używają epitetu "nacjonalista" w stosunku do osób, które w rzeczywistości są patriotami. Wobec takich zachowań wydaje się, że bardziej trafne jest przedstawianie patriotyzmu, jako antytezę przede wszystkim szowinizmu, ponieważ oba pojęcia są związane z uczuciami, pierwsze z miłością do własnego narodu, drugie z nienawiścią do innych. Natomiast nacjonalizm stanowi doktrynę polityczną, w dodatku mającą wiele odmian.

10. Przestrzeń sakralna i świecka - definicje i wybrane przykłady

Przestrzeń sakralna - miejsce lub pomieszczenie wyświęcone. Przestrzeń sakralna, czyli związana z sacrum zdefiniowana jest poprzez różne religie jako przestrzeń miejsce przebywania bóstw lub innych istot nadprzyrodzonych albo służące oddawaniu im czci. Dla Norberta-Schulza dopiero w budowli sakralnej świat zostaje wyjaśniony we właściwym znaczeniu tego słowa.

Profanum - sfera świeckości, przeciwieństwo sacrum - sfery świętej. W sferze tej odbywają się wszystkie codzienne wydarzenia z życia człowieka.

11. Wybrane dzieło literackie - charakterystyka i występujące w nim elementy przestrzeni

12. Przestrzeń publiczna - definicje i wybrane przykłady

Przestrzeń publiczna - wszelkie miejsca dostępne powszechnie i nieodpłatnie, fizyczna przestrzeń w której może znaleźć się każda jednostka społeczna.

Przykładami przestrzeni publicznych są drogi i ulice, place miejskie czy różne stale dostępne budowle i budynki stanowiące własność publiczną. Przestrzeniami publicznymi są też zwykle różne formy krajobrazu przyrodniczego stanowiące własność państwową lub gminną.

Przestrzeniami publicznymi mogą stać się czasowo przestrzenie budynków użyteczności publicznej, jak np. pasaże centrów handlowych, hole kinowe, dworcowe, hale targowe, muzealne lub inne miejsca udostępniane publicznie przez właściciela lub zarządcę w określonym czasie np. prywatne parkingi czy ogrodzone parki lub ogrody.

W socjologii często obserwuje się zawłaszczanie przestrzeni publicznej, najczęściej w formie symbolicznej, np. poprzez umieszczanie reklam na muzeach, remontowanych budynkach publicznych itp. Innego typu zawłaszczanie przestrzeni publicznej może polegać na zajmowaniu go przez pewne grupy lub zbiorowości, np. tłum demonstrantów, czy spotkaniową grupę alkoholową (termin wprowadzony przez Rocha Sulimę) w obrębie sklepu monopolowego, spożywczego itp., uniemożliwiając innym osobom poruszanie się czy wchodzenie w obręb tej przestrzeni.

W miastach obserwuje się zawłaszczanie przestrzeni publicznej w sposób dosłowny tj. wydzielanie (przez budowniczych lub właścicieli nieruchomości) z przestrzeni publicznych przestrzeni prywatnych (prawnie lub bezprawnie), zwykle pod pretekstem zwiększenia bezpieczeństwa wydzielającego lub wydzielających. Konsekwencją tego zjawiska jest brak kontynuacji naturalnego rozwoju miasta, tworzenie zamkniętych enklaw, pozornie bezpieczniejszych, lecz wpływających na rozwarstwienie społeczeństwa i podziały na tych przed i za murem, lepszych i gorszych, bogatszych i biedniejszych, co w konsekwencji prowadzi, w dłuższej perspektywie, do nasilenia negatywnych zachowań społecznych .

Organizacja przestrzeni publicznej wplywa na sposób kontaktowania się ludzi. Mozemy wyróżnić przestrzeń dospołecznioną i przestrzeń odspołecznioną.

Przykładami przestrzeni publicznych są drogi i ulice, place miejskie czy różne stale dostępne budowle i budynki stanowiące własność publiczną. Przestrzeniami publicznymi są też zwykle różne formy krajobrazu przyrodniczego stanowiące własność państwową lub gminną. Np. Plac, promenada, skwer, ulica

13. Ideologie zła i ich konsekwencje przestrzenne

-Zło to jedna z dwóch, podstawowych wartości moralnych, przeciwieństwo dobra.

-W filozofii teistycznej zło to stan nieistnienia, nieobecności lub zakłócenia dobra rozumianego jako stan w jakim Bóg (osobowy absolut), chce aby rzeczy się znajdowały.

-W buddyzmie zło jest utożsamiane ze złą karmą. Człowiek czasem postępuje źle wyłącznie z powodu błędnego widzenia siebie jako oddzielnego od reszty świata i tym samym niepotrzebnego utrzymywania koncepcji swojego ego.

-W psychologii zło jest oceną obserwowanego przedmiotu przez subiektywny podmiot, która określa charakter (negatywny) relacji (emocji) ukierunkowanej z umysłu obserwatora na postrzegany przedmiot. W wyniku mechanizmów poznawczych w percepcji obserwatora subiektywnego zło wydaje się być cechą obiektywną przedmiotu tak ocenianego. Innymi słowy "złe" jest to, co jako postrzegane źródło bodźca dany osobnik (obserwator) uznaje za niepożądane, niebezpieczne, pobudzające negatywny stan emocjonalny, niechęć.

14. Przestrzeń obywatelska - definicje i wybrane przykłady

Przestrzeń obywatelska to przestrzeń komunikacji międzyludzkiej, w której wpływamy na siebie poprzez dialog, poprzez rozmowy, poprzez siłę ludzkich argumentów. Przestrzeń obywatelska powinna mieć miejsce nie tylko w mediach, w instytucjach, ale także w mieście poprzez miejsca, w których może się wyrażać bezpośrednio lub także poprzez mowę miasta.

przykłady- grecka agora, rzymskie forum romanum, koloseum, plac zamkowy, Pl. Piłsudskiego. Grób Nieznanego Żołnierza

15. Ojczyzna europejska

Czy właściwym jest określenie „ojczyzna europejska”? Zapewne szerzenie wiary na kontynencie sprzyjało tworzeniu się poszczególnych narodów europejskich, zasiewając w nich ziarna kultur o różnorakich rysach, ale powiązanych wspólnym dziedzictwem wartości zakorzenionych w Ewangelii. W ten sposób rozwijał się pluralizm kultur narodowych na fundamencie wartości uznawanych na całym kontynencie. Europa żyła jednością wartości fundamentalnych, w wielości kultur narodowych. Tak było w pierwszym tysiącleciu, zaś drugie tysiąclecie to m.in.: smutna rzeczywistość wojen religijnych, podziału na Zachód i Wschód, i wreszcie na przełomie XVII i XVIII stulecia - odrzucenie Chrystusa. To wszystko należy do dziejów Europy i zaciążyło nad samą europejskością, wpływając na jej przyszły kształt, jakby zapowiadając dalsze podziały i cierpienia

16. Przestrzeń jako dobro wspólne

* poczucie związku z miejsce ; identyfikacji z nim. Zaangażowanie ludzi w proces kreacji otoczenia sprawia, że zaczynają identyfikować się z nim i czują się zań odpowiedzialni.

*bardzo ważne sa przestrzenie ogrodowe, parki, zwykle klomby czy krzewy - łamią strukturę rytmiczna architektury, nadają jej nowy rytm; do tego ogródki pod oknami, wspólna przestrzeń to podwórka i dziedzińce.

*odnajdujemy egzystencjalne oparcie w znanych detalach architektonicznych

*warto to wspomnieć o osiedlu WSM na Żoliborzu, o podejmowaniu lokalnych inicjatyw, o sadzeniu roślin przez mieszkańców, o samopomocy lokatorskiej

*PARTCYPACJA! NAJWAŻNIEJSZE W TYM TEMACIE.

17. Piękno i brzydota w przestrzeni, degradacja przestrzeni

18. Naród i kultura

Każdy naród żyje dziełami swojej kultury My, Polacy, na przykład, żyjemy tym wszystkim, czego

początek odnajdujemy w pieśni Bogurodzica - najstarszej zapisanej polskiej poezji, jak też starodawnej

melodii z nią związanej. Pieśń Bogurodzica stała się hymnem narodowym, który jeszcze pod Grunwaldem prowadził zastępy polskie i litewskie do walki z Krzyżakami. Jaka jest rola kultury w życiu młodych narodów na kontynencie afrykańskim? Trzeba się pytać, jak to wspólne, ogólnoludzkie bogactwo wszystkich kultur może pomnażać się w czasie i jak bardzo trzeba przestrzegać właściwego stosunku pomiędzy ekonomią a kulturą, ażeby nie zniszczyć tego dobra, które jest większe, które jest bardziej ludzkie, na rzecz cywilizacji pieniądza, na

rzecz dyktatury jednostronnego ekonomizmu. „Człowiek żyje prawdziwie ludzkim życiem dzięki kulturze. (...)

Kultura jest właściwym sposobem istnienia i bytowania człowieka. (...) Kultura jest tym, przez co człowiek

jako człowiek staje się bardziej człowiekiem: bardziej »jest« (...). Naród bowiem jest tą wielką

wspólnotą ludzi, którą łączą różne spoiwa, ale nade wszystko właśnie kultura. Naród istnieje »z kultury« i

»dla kultury«. I dlatego właśnie jest ona tym znamienitym wychowawcą ku temu, aby »bardziej być« we

wspólnocie, która ma dłuższą historię niż człowiek i jego rodzina. (...) Jestem synem narodu, który przetrwał

najstraszliwsze doświadczenia dziejów, którego wielokrotnie sąsiedzi skazywali na śmierć - a on

pozostał przy życiu i pozostał sobą. Zachował własną tożsamość i zachował pośród rozbiorów i okupacji

własną suwerenność jako naród - nie biorąc za podstawę przetrwania jakichkolwiek innych środków fizycznej

potęgi jak tylko własna kultura, która się okazała w tym przypadku potęgą większą od tamtych

potęg. Istnieje podstawowa suwerenność społeczeństwa, która wyraża się w kulturze narodu. Jest to ta zarazem suwerenność, przez którą równocześnie najbardziej suwerenny jest człowiek” (Przemówienie Jana Pawła II w siedzibie UNESCO, Paryż, 2 VI 1980).

19. Przestrzeń wolności i zniewolenia

20. Przestrzeń domu a bezdomność

Dom” można definiować dwojako: zwykłe cztery ściany lub jako miejsce charakteryzujące się szczególną, niepowtarzalną atmosferą.

Natomiast encyklopedyczna definicja mówi, że dom to budynek przystosowany konstrukcyjnie i funkcjonalnie do celów mieszkalnych . Ze względu na usytuowanie domy możemy podzielić na domy miejski i wiejskie, które następnie ulegają podziałowi na jedno- i wielo-rodzinne.

21. Wybrane dzieło dowolnego gatunku sztuki (film, rzeźba, teatr itp.) - charakterystyka i występujące w nim elementy

22. Kultura przestrzeni a odpowiedzialność za kształt przestrzeni

23. Proksemika- to nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami (zobacz: dystanse personalne) oraz między osobami a otoczeniem materialnym (zobacz: terytorialność) na relacje psychologiczne, sposób komunikacji, itp. Zajmuje się też wpływem odwrotnym, a także badaniem różnic pomiędzy tymi relacjami w różnych kulturach (wpływ sposobu budowania miast, mieszkań, osiedli, parków, oświetlenia ulic itp. na zachowania). Uznawana jest za naukę leżącą na pograniczu psychologii i antropologii.

Rodzaje przestrzeni interpersonalnej: dystans intymny, dystans osobisty, dystans społeczny, dystans publiczny, dystans VIP

proksemika ''milcząca mowa'' (antropolog amer. Edward T. Hall) nauka o wartości komunikacyjnej zachowań niewerbalnych, takich jak gesty, ruchy, miny, spojrzenia, pozycje ciała, odległość od rozmówcy, (nie)punktualność, czas reakcji itd. w różnych kulturach.

24. Przestrzeń w kulturach Dalekiego Wschodu i Zachodu - podobieństwa i różnice

Kultury Wschodu i Zachodu są oddzielone od siebie filozoficzną i światopoglądową granicą, różnią się wzorami kulturowymi i osobowymi, odmiennym stosunkiem do władzy, odmienną tradycją oraz hierarchią wartości itp. Nie można o tych różnicach zapominać, gdy współcześnie rozwija się migracja przedstawicieli kultur Wschodu do wielu krajów europejskich.

Cechy charakterystyczne miast chińskich:

Miasta jako ośrodki administracyjne;Miasto kojarzone z zamkniętą przestrzenią, zazwyczaj otoczone murem; Główne drogi oraz budowle prowadziły z południa na północ, dzieląc miasto na część wschodnią i zachodnią; Geometryczny podział przestrzeni (prostokąty i kwadraty); Brak podziału na dzielnice bogatych i biednych;

Wysokość budowli zależna od statusu społecznego;

Cechy charakterystyczne miast japońskich:

Stosowanie geometrii w kształtowaniu miast;W porównaniu do miast chińskich, japońskie miasta były otwarte;

Tworzenie ogródków przydomowych w przeciwieństwie do publicznych ogrodów zachodu

25. Wartości przestrzeni - definicje i wybrane przykłady

26. Co to jest architektura - wybrane definicje i przykłady

Architektura - dziedzina działalności twórczej człowieka, zajmująca się organizowaniem przestrzeni i często blisko związana z nurtami w sztuce, a niekiedy i filozofii.

Architektura obejmuje wiele dziedzin techniki, budownictwo, urbanistykę, ruralistykę, ogrodnictwo (architektura zieleni, architektura krajobrazu), wnętrzarstwo (projektowanie wnętrz), akustykę, meblarstwo, jak też scenografię.

27. Genius loci - definicje i wybrane przykłady

Duch miejsca - Genius loci - według mitologii rzymskiej opiekuńcza siła, coś, co sprawia, że dana przestrzeń jest jedyna w swoim rodzaju. Bardzo często przedstawiana w postaci węża. Na Duch miejsca składają się wszystkie powyższe wartości krajobrazu, które rozpatrywane razem sprawiają, że miejsce staje się wyjątkowe.

28. Ład przestrzeni - definicje i wybrane przykład

Ład przestrzeni to porządek w jej organizowaniu, pewna reguła, schemat. Istnieje wiele rodzajów ładu przestrzeni, jest to ład naturalny, umowny, estetyczny, pragmatyczny, konstrukcyjny, technologiczny.

ład przestrzenny definiuje sposób ukształtowania, gospodarowania czy uporządkowania przestrzeni, który tworzy harmonijną całość

29. Wybrane dzieło malarskie - charakterystyka i występujące w nim elementy przestrzeni

30. Ład przestrzeni jako wyraz ładu zintegrowanego - społecznego, ekonomicznego, przyrodniczego

31. Wzorce ładu przestrzeni - ład dowolności, ład zniewolenia, ład wolności

Ład wolności - prawdziwa wolność wymaga ładu - ład moralny, ład w sferze wartości, ład prawdy i dobra. Wolność pozwala na tworzenie przestrzeni zgodnie z własnymi przekonaniami. W sytuacji pustki w dziedzinie wartości, gdy w sferze moralnej panuje chaos i zamęt - wolność umiera, człowiek z wolnego staje się niewolnikiem - niewolnikiem instynktów, namiętności czy pseudowartości.

Ład niewoli jest ładem narzuconym, wrogim, niezrozumiałym, obcym. Szczególną jego odmianą jest ład totalitarny, w którym geometryczny porządek ułatwia kontrole, znosi prywatność. Reakcją na ład totalitarny jest dowolność.

ład dowolności - jest on inny niż ład wolności. Dowolność polega na tym, że możemy budować co chcemy, praktycznie jak chcemy tylko nie odczuwamy ciążącej nad nami odpowiedzialności. Nie patrzymy perspektywicznie na przyszłość. Niestety nie potrafimy gospodarować naszej wolności.

32. Ład przestrzeni jako wyraz wartości przestrzennych ( m.in. społecznych, historycznych, ideowych, symbolicznych) i zgodności z duchem i tradycją miejsca (genius loci)

33. Stopniowanie ładu przestrzeni - porządek, ład, harmonia

34. Piękno. Wielka kompozycja jako wyraz ładu przestrzeni

Piękno - pozytywna właściwość estetyczna bytu wynikająca z zachowania proporcji, harmonii barw, dźwięków, stosowności, umiaru i użyteczności, odbierana przez zmysły. Istnieje piękno idealne, duchowe, moralne, naturalne, cielesne, obiektywne i subiektywne. Pojęcie to jest silnie związane z teorią estetyki, prawdy i dobra.

W metafizyce, piękno jest jedną z transcendentalnych właściwości bytu, wyrażającą jego scalenie, przejrzystość, proporcję wewnętrzną tworzyw bytu oraz doskonałość.

Badaniami nad precyzowaniem terminu piękna zajmują się nie tylko filozofowie i artyści, lecz także teoretycy z dziedzin: historii i krytyki sztuki, antropologii, socjologii, psychologii, a także szkolnictwa.

35. Krajobraz codzienny

Krajobraz - ogół cech przyrodniczych i antropogenicznych wyróżniających określony teren, zespół typowych cech danego terenu. Wygląd niektórych składników krajobrazu ulega sezonowym zmianom, np. zimą w Polsce teren pokrywa warstwa śniegu, wiosną zieleni się młoda ruń, jesienią złocą się uschnięte liście na drzewach.

pierwotne, w których istnieje samoregulacja i człowiek nie wprowadził żadnych zmian (ścisłe rezerwaty przyrody), naturalne, w których wprowadzono pewne zmiany, ale bez budownictwa i naruszenia mechanizmów samoregulacji (rezerwaty Przyrody), kulturowe (gospodarcze, antropogeniczne), w których prowadzi się intensywną gospodarkę i budownictwo naruszające naturalną samoregulację (sady, pastwiska)

zdewastowane, w których elementy naturalne zostały wyparte przez przemysł i budownictwo (fabryki, hurtownie).

Krajobrazy mają charakter. Mowimy o krajobrazach jłowych i urodzajnych, radosnych i groźnych, malowniczych i wzniosłych. Christian Norbert-Schulz wyróznia trzy typy krajobrazu :romantyczny (relacja człowiek-krajobraz polega na wczuciu, empatii), kosmiczny (relacja polega na ucieczce, skryciu w oazie) i klasycznego - środziemnomorksiego (współdziałanie)

36. Ład przestrzeni jako istotny czynnik zrównoważonego rozwoju regionu - charakterystyka problemu i wybrane przykłady

37. Krajobraz kulturowy otwarty - definicje i przykłady

Krajobraz kulturowy rozpoznawany jest przez każdego w doświadczeniu potocznym jako „fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączące elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego”

• fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi

• łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego

• jest wynikiem przekształcenia krajobrazu naturalnego

Krajobraz kulturowy - fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego.

Krajobraz kulturowy jest wynikiem przekształcania krajobrazu naturalnego przez grupę lub kilka grup kulturowych i nakładania elementów kulturowych różnego wieku.

Krajobraz kulturowy - krajobraz zmieniony w istotny sposób przez działalność człowieka.

Zmiany w krajobrazie wprowadzone przez człowieka naruszają równowagę w przyrodzie - trwałość istnienia krajobrazu zależy od stałej interwencji ludzkiej.

„Pojęcia to jest tak oczywiste jak trudne do zdefiniowania. Intuicyjnie wiemy, że mamy do czynienia ze złożonym wprawdzie, lecz postrzeganym jako osobna całość obrazem. Obrazem, na który składa się nie tylko rzeźba terenu, żywa przyroda, ślady ludzkiego bytowania, ale i zapach, oświetlenie, wspomnienia lub ich brak. Powyższe elementy wpływają na towarzyszące obserwacji krajobrazu uczucie swojskości. Mówi się przecież o rodzinnej ziemi, o swojskim krajobrazie.”

Elementy krajobrazu kulturowego:

• struktura osadnicza

• architektura świecka i sakralna

• ogrody i parki

• rośliny i zwierzęta

Vincent - „krajobraz to nie tylko malarskie lub wzrokowe efekty, lecz to także gleba, po której stapamy, na której pracujemy, ej falistość lub równinność, jej wody - morza rzeki lub moczary, jej powietrzer, którym oddychamy: to, co nadaje postać ruchom człowieka, co formuje jego kroki, jego pracę, jego ręce i nogi, jego postawę, zapewne jego oddech nawet”.

38. Miejski krajobraz kulturowy - definicje i przykłady

• szczególna rolę odgrywają społeczności ludzkie

• teorie i modele, które zaspokajają różne potrzeby mieszkańców

KRAJOBRAZ MIASTA

Krajobraz miejski charakteryzujący się chaotycznym układem budynków i budowli. Współczesna zabudowa miejska, realizowana jest często bez uwzględnienia miejsca zieleni w systemie miasta [Bogdanowski 2000].

Cechy krajobrazu nowoczesnego miasta :

• gwałtowny rozrost przestrzenny,

• rozluźnienie zabudowy,

• rozbudowa komunikacji miejskiej,

• aglomeryzacja,

• uwzględnienie kształtowania środowiska,

• budowa ośrodków handlowych poza centrum,

• rozwiązywanie problematyki miejsc

parkingowych w miastach,

• tworzenie bardziej przyjaznych do mieszkania

dzielnic domków jednorodzinnych,

• dążenie do eliminacji ruchu kołowego

wewnątrz osiedli,

• zwiększenie funkcjonalności osiedli,

• wydzielenie dzielnic przemysłowych.

Aglomeracja Nowego Jorku,

licząca ok. 21 mln mieszk.

Współczesna ekspansja Zielonej Góry

Środowisko miejskie-czym jest dla człowieka?

Miejsce bytowania człowieka, nisza zajmowana przez niego w ciągu ostatnich stuleci znacznie zmieniła swój wygląd. Od zbieractwa i nomadycznego stylu życia, kształtowania się pierwszych osad i społeczności ludzkich habitat człowieka stał się miejscem życia i śmierci, pracy i odpoczynku, rozwoju materialnego i duchowego oraz jego degeneracji.

Biorąc pod uwagę założenia psychologii środowiskowej, że istnieje związek między człowiekiem a środowiskiem na zasadzie sprzężenia zwrotnego możemy założyć, ze kształtując środowisko kształtujemy samych siebie. Zdolność do manipulowania środowiskiem jest cechą typową dla ludzi. Kreując przestrzeń wokół nas staramy się stworzyć jak najlepsze warunki dla naszego życia, wykorzystując jego zasoby i walory na nasz użytek.

Coraz większe zagęszczenie populacji w miastach powoduje, że człowiek podlega coraz większym obciążeniom psychicznym. Presja otoczenia, interakcje międzypersonalne zarówno te pozytywne jak i negatywne stoją w ścisłym związku z jakością życia w mieście. Stres cywilizacyjny, rozdrażnienie, agresja są skutkiem silnej stymulacji, jaka oddziałuje na mieszkańców współczesnych miast.

Wymagania, jakie stawia ludziom środowisko, jak również kompetencje niezbędne do spełnienia tych wymagań determinują następstwa interakcji ze środowiskiem. Jeśli obciążenie nie przekracza możliwości danej jednostki, środowisko wzbudza pozytywne odczucia, a zachowanie ma charakter adaptacyjny (1). Pomimo negatywnych skutków stresu miejskiego predyspozycje człowieka do lubienia takich środowisk, w których potrafi dobrze i wygodnie funkcjonować sprawia, że środowisko miejskie pozostaje miejscem bytowania milionów ludzi. Zasadne jest, zatem stwierdzenie, że ludzi generalnie będą pociągać takie scenerie, w których najbardziej prawdopodobne byłoby ich najlepsze funkcjonowanie. Jasne się staje, że miasto jest i będzie miejscem największej koncentracji ludności.

Obecna sytuacja społeczna dużych miast a w szczególności tego, co określamy układem metropolitarnym powoduje, że duża liczba osób migruje na przedmieścia. W poszukiwaniu lepszych standardów życia rezygnują z korzyści, jakie daje centrum miasta. Przedmieścia z kolei rozwijają się w coraz większe obszary i coraz częściej przypominają miasta same w sobie. Dostarczanie usług handlu i kultury staje się tak silne, że tereny przedmieść coraz bardziej przypominają centrum miasta.

39. Partycypacja społeczna w projektowaniu i planowaniu przestrzeni

Partycypacja społeczna to uczestnictwo społeczeństwa w kształtowaniu porządków, to świadomy i aktywny udział mieszkańców w rozwiązywaniu ich problemów oraz we wszystkich istotnych dla danego miejsca (miasta, gminy, parku) sprawach.

Zasady partycypacji:

- Partnerstwo

- Zaufanie

- Jawność

- Szacunek dla partnerów

- Dążenie do kompromisu

- Koncentracja na problemach

- Uczciwość

- Szczerość intencji

Warunki skutecznej współpracy:

Wspólne określenie/nazwanie problemu do rozwiązania

Wspólne opracowanie propozycji możliwych rozwiązań

Przyjęcie/wybór konkretnego rozwiązania

Zaplanowanie działań, metod oraz określenie roli partnerów i zasad współpracy

Określenie rezultatów i konsekwentne dążenie do ich osiągnięcia

40. Krajobraz zdegradowany - definicje i przykłady

Krajobraz kulturowy zdegenerowany - człowiek przez swe czynności gospodarcze, w

wyniku nieświadomości lub chęci nadmiernych korzyści narusza naturalna równowagę

składników przyrody, wywołując trwałe, progresywnie występujące, niekorzystne zmiany

[Gerard Ciołek]. Zmiany te zaznaczają się często jako dewastacja krajobrazu.

zdewastowane, w których elementy naturalne zostały wyparte przez przemysł i budownictwo (fabryki, hurtownie) : GOP, Kopalnie węgla- hałdy itp

41. Miasto - ogród jako forma kulturowej organizacji przestrzeni - definicja, zasady i przykłady

Miasto-ogród - koncepcja miasta satelickiego, osiedla oddalonego od centrum miasta itp., charakteryzującego się niską, luźną zabudową, a przede wszystkim znacznym udziałem terenów zielonych (lasów, ogrodów, parków, itp.) w ogólnej powierzchni miasta. Zakładano rozwiniętą funkcję mieszkaniową i wypoczynkową, z niewielkim udziałem usług, ewentualnie nieuciążliwego przemysłu. Koncepcja miasta-ogrodu pojawiła się pod koniec XIX w. w Anglii. Autorem koncepcji miasta-ogrodu powstałej w 1898 był Ebenezer Howard.

Przykładami praktycznej realizacji tej idei są np.: Puszczykowo koło Poznania, Karłowice we Wrocławiu, Milanówek, Podkowa Leśna, dzielnica Giszowiec w Katowicach (częściowo zniszczona), miasto Cwmbran w aglomeracji Cardiff, miasta-ogrody: Basildon, Stevenage, Bracknell in. powstałe po II wojnie światowej jako efekt planu deglomeracji Londynu); w Niemczech propagował ją m.in. Hermann Muthesius, projektant i twórca miasta-ogrodu Hellerau pod Dreznem. Jedną z niezwykłych realizacji koncepcji miasta-ogrodu jest Nowa Huta, (zobacz też: Nowa Huta (dzielnica Krakowa)).

42. Identyfikacja kulturowa i tożsamość krajobrazu - definicje i przykłady

43. Współczesne zagadnienia geopolityki

Geopolityka - nauka powstała na przełomie XIX i XX wieku, badająca wpływ czynników geograficznych na zjawiska i procesy społeczno-polityczne. Po raz pierwszy użył go w swoim artykule naukowym w 1899 r. Ten rok uznawany jest za symboliczną datę narodzin geopolityki jako nauki akademickiej.

Geopolityka akademicka jest interdyscyplinarną nauką, która bada związki i zależności pomiędzy powstawaniem i funkcjonowaniem państw a wpływem na to czynników geograficznych i czasowych.

Geopolityka stosowana jest metodą prowadzenia polityki międzynarodowej, opartej przede wszystkim na determinizmie geograficznym. Jej fundamentem jest myślenie w kategoriach przestrzennych. Relacje państw postrzega ona w kategoriach konfliktów interesów i nieustannej rywalizacji o wpływy.

W Polsce geopolityka akademicka narodziła się bardzo wcześnie, bo na przełomie XIX i XX wieku. Ojcem geopolityki polskiej był Eugeniusz Romer. Polska geopolityka wyłoniła się z naukowego sporu między Eugeniuszem Romerem oraz Wacławem Nałkowskim. Ten ostatni stworzył tezę badawczą o przejściowym charakterze ziem polskich, zarówno w znaczeniu komunikacyjnym jak i kulturowym. Romer odniósł się do niej bardzo krytycznie, wskazując na pomostowy charakter ziem polskich, usytuowanych między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Najwybitniejszym polskim przedstawicielem geopolityki stosowanej był Marszałek Piłsudski.

Istota geopolityki: (wg Tomasz Gobisia) - widzi państwa lub inne twory polityczne jako organizacje przestrzenne, które toczą nieustanną walkę. Państwa nie są nieruchome lecz są strukturami dynamicznymi. Państwo nie jest tworem administracyjno-politycznym.

Geopolityka toczy się na trzech płaszczyznach

- płaszczyźnie geografii fizycznej - na pewnej niezmiennej przestrzeni

- warstwa kulturowa - jej podmiot to typ organizacji społecznej, (która zmienia się na przestrzeni tysięcy lat zmiany te dotyczą głównie religii, mentalności ludzkiej) na danym terytorium

- gra wielkich mocarstw - współczesne stosunki międzynarodowe jest to coś, co jest elastyczne, ciągle się zmienia ( położenie strategiczne).

44. Krajobraz kulturowy a przyrodniczy. Kultura a natura. Ekologia i metaekologia.

Ekologia (gr. oíkos + lógos = dom + nauka) - nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.

Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między wspólnotą biotyczną a środowiskiem abiotycznym (układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między sobą i otaczającym je środowiskiem), opartych na różnego rodzaju interakcjach, komunikacjach i informacjach. Odkrywanie tych zjawisk dokonało się od starożytności do współczesności, ale ekologia jako samodzielna nauka rozwinęła się w zasadzie w XIX w. Ekologia nie jest nauką obojętną wobec egzystencji przyrody i człowieka, dlatego często w potocznych dyskusjach utożsamiana bywa z sozologią i filozofią. Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz konsekwencjach wynikających dla istnienia biosfery i człowieka.

Termin ten wprowadził, od słowa oecologia, niemiecki biolog i ewolucjonista Ernst Haeckel w 1869 roku, by określić badania nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym światem nieorganicznym jak i organicznym, ze szczególnym uwzględnieniem interakcji, przyjaznych lub wrogich, z organizmami roślinnymi i zwierzęcymi, z którymi wchodzą w kontakt. Na organizmy w środowisku oddziałują czynniki abiotyczne i biotyczne.

Metaekologia - nurt dionizyjski kierujący się zmysłami i emocjami

45. Współczesna transformacja przestrzeni - charakterystyka i wybrane przykłady

Termin transformacja, rozumiany jest najogólniej jako kwalifikowane zmiany strukturalne, w których obiekt przemiany, po przejściu przez kolejne stadia transformacji uzyska nową treść.

Proces transformacji wymusza określone zmiany zróżnicowań struktur funkcjonalnych.

Przykłady:

-Transformacja przestrzeni miejskiej Warszawy w latach 1990-1999

Identyfikacja i analiza procesów zachodzących w centrum miasta w okresie transformacji (1990-1999).

Przekształcenia zmierzają w kierunku wyodrębnienia się wyraźnego centrum w przestrzeni aglomeracji, które posiada cechy charakterystyczne dla centrum miasta w gospodarce rynkowej. Stwierdzono, że najważniejszym czynnikiem decydującym o wyborze lokalizacji jest miejsce w strukturze przestrzennej miasta, rozumiane najczęściej jako odległość od centrum, zaś zależność ta ma charakter wykładniczy. Drugorzędne znaczenie posiadają cechy struktury społeczno-przestrzennej. Wykazano, że szczególną rolę dla lokalizacji inwestycji odgrywają zagadnienia własnościowe. W zakresie funkcji przemysłowej stwierdzono proces deindustrializacji, w zakresie handlu - żywiołowy rozwój handlu targowiskowego, stopniowo wypieranego, w zakresie funkcji mieszkaniowej - rewitalizację oraz gentryfikację, w zakresie funkcji kultury - upośledzenie inwestycyjne i dysfunkcjonalność kulturową zachodniej części centrum Warszawy. Największe zmiany nastąpiły w zakresie funkcji decyzyjnych. Wykształciła się przestrzeń zarządzania, w której w końcu lat 90. koncentrowały się funkcje decyzyjne związane z istotną częścią przychodów największych warszawskim firm, zwłaszcza w sektorze finansowym. Rozwój funkcji decyzyjnych związany był z inwestycjami biurowymi. Na zakończenie wyróżniono etapy transformacji (fazę inwazji, ekspansji i konsolidacji) oraz sformułowano szereg wniosków praktycznych, związanych m.in. z planowaniem przestrzennym na obszarach centralnych miasta.

46. Struktury krajobrazowe - przykłady i zastosowania.

---