03.10.02 r.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze

WYKŁAD NR 1

PKB:

Jest to suma produktów finalnych wytworzonych w danym okresie na terytorium danego kraju.

Stosowany jako miernik tempa wzrostu gospodarczego. Może być traktowany jako miernik dobrobytu.

PNB:

Jest to suma produktów finalnych wytworzonych w danym okresie przez obywateli danego państwa (posiadających paszport)

MAPA GOSPODARCZA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA - wg udziału w PKB światowym.

Z wykresu wynika, że około 1/6 populacji światowej wytwarza około 66% PKB światowego. Byłe kraje socjalistyczne wytwarzają około 4,5%, z czego Polska pomiędzy 0,5-0,55% (czyli w granicach błędu statystycznego )

Aktywów finansowych jest 8-9 razy więcej niż aktywów rzeczowych. Jednak wiele państw cierpi na brak kapitału np. Polska. Natomiast w USA i Japonii obserwuje się nadpłynność. Stopy procentowe w Japonii wynoszą około 0,1%, czyli pokrywają de facto koszty administracyjne banków. Fakt ten wpływa na uśpienie gospodarki.

Dlaczego nie obserwuje się przepływu kapitału na obszary deficytowe?

1. zaistniałby wówczas problem z jego absorpcją

2. nie wiadomo, czy inwestycje przyniosłyby zysk

Powodem istnienia takiej ilości środków finansowych jest zniesienie systemu z Bretton Woods w 1972 r.

Do I Wojny Światowej podstawą kreacji pieniądza było złoto. Zasada ta tworzyła tzw. system waluty złotej. Później wprowadzono poprawkę do tego sytemu i uznano, że można tylko nabywać złoto w sztabach. Zmiana ta wynikała z nie mającej pokrycia w złocie produkcji pieniędzy podczas I wojny światowej.

Podczas II wojny światowej nastąpiła podobna sytuacja, dlatego też zorganizowano konferencje w Bretton Woods.

System z Bretton Woods

Stworzony w roku 1944. Zakładał, że złota na świecie jest tyle, że wystarczy jedynie na zabezpieczenie dolara US. Dlatego też ustalono, że tylko dolar US będzie mógł być wymieniany na złoto. Aby nabyć złoto za inne waluty, to należało najpierw wymienić je na dolary US. Przyjęto stałe kursy wymienne w stosunku do dolara US oraz niezmienną dolarową cenę złota w wysokości 35$ za uncję złota.

Na tej samej konferencji powołano także do życia Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz Bank Światowy.

Sytuacja po II Wojnie Światowej:

1. Na przełomie lat 50 i 60 następowała dekolonizacja krajów afrykańskich i arabskich oraz miała miejsce rewolucja gospodarcza

• na masową skalę zaczęto produkować samochody

2. Wzrost zapotrzebowania na ropę naftową.

3. Aby kontrolować cenę ropy naftowej, państwa arabskie utworzyły OPEC.

• cena ropy była zawyżona, a wynikało to poniekąd z chęci rewanżu za czasy kolonializmu

• państwa arabskie ustaliły, że ropę naftową można jedynie kupować za dolary US; mogły następnie za nie wszystko kupić albo wymienić je na złoto

4. Wzrost zapotrzebowania na dolary US

5. System rezerwy federalnej w USA zaczyna produkować dolary, które nie miały pokrycia w złocie (petrodolary)

• Mandel uważa system rezerwy federalnej za najbardziej inflacjogenny czynnik we współczesnym świecie

6. Wiele krajów np. Francja miało nadwyżkę w handlu z USA. Chciały one wymienić posiadane dolary na złoto.

• groziło to bankructwem USA, gdyż dolary nie miały pokrycia w złocie.

7. Nixon zawiesza wymienialność dolara US na złoto, co jednak nie rozwiązuje do końca sytuacji, gdyż dolarów US jest nadal za dużo.

8. Wprowadzenie płynnego kursu walutowego na światowych rynkach walutowych

9. Wzrost ilości instytucji finansowych innych niż banki

• kreacja nowych instrumentów finansowych, które zaczynają pełnić rolę pieniądza.

10. Pod koniec lat 90 sytuacja nadmiaru kapitału w stosunku do popytu na niego

11. Spadek stóp procentowych na całym świecie, ale nie w USA

• USA czuło się odpowiedzialne za sytuację na rynkach finansowych, gdyż około 60% transakcji dokonywano w dolarach US.

W połowie lat 90 zbadano, że jedynie 5% wykreowanych podczas wszystkich lat dolarów US znajduję się na terytorium USA. Stąd USA jest największym dłużnikiem na świecie (dłużnik to emitent dokumentu, a jego posiadacz to wierzyciel).

Dlatego też USA miały silną motywację, aby utrzymywać stopy procentowe na względnie wysokim poziomie, gdyż w przeciwnym razie dolar zacząłby powracać do emitenta, a to spowodowałoby straszliwą inflację. Rząd musiałoby zdewaluować kurs walutowy. A w ostatecznym rachunku najwięcej straciliby na tym ci, którzy nie zdążyliby pozbyć się dolarów.

12. Spadek inflacji w skali światowej

• szacowano, że gdzieś pomiędzy 2003 a 2004 r. inflacja na świecie osiągnie poziom 0 i będzie nadal spadała

Przestraszono się wówczas możliwości zajścia efektu psychologicznego, który wywołałby spadek wydajności pracy. Ludzie nie widzieliby związku pomiędzy nakładem pracy a wynagrodzeniem, które ulegałoby permanentnemu obniżeniu.

Jednak inflacja nie doszła do zera, gdyż wzrosły ceny ropy naftowej i innych surowców energetycznych. Paradoksalnie zaowocowało to optymizmem w Europie i przyspieszeniem tempa wzrostu PKB w UE.

10.10.02 r.

WYKŁAD NR 2

Tempo wzrostu światowego PKB kształtuje się na poziomie około 1%. Jest to jeden z głównych problemów światowych.

Kąt
stale powiększa się, czyli rośnie różnica pomiędzy dochodami z operacji finansowych a dochodami z pracy. Obecnie najwięcej zarabia się na rynkach finansowych, a szczególnie dotyczy to operacji nierzeczywistych (opcje, futures). Jest to niekorzystne dla gospodarki. Przyczynia się to także do powiększania się różnicy w rozwoju między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się.

W latach 40 średnie dochody państw rozwiniętych były około 18 razy większe niż państw rozwijających się. W roku 99 wielkość ta już wynosiła już 40.

Antyglobaliści uważają, że globalizacja prowadzi do pogłębiania się różnic pomiędzy społeczeństwami. Głównie obwiniane są kraje, które mają rozwinięte rynki finansowe, a największe operacje finansowe dokonywane są w USA, Japonii i UE.

W Polsce kompletnie niedoceniane są instytucje finansowe. Wszyscy dyskutują nad sprzedażą ziemi, a nie nad instrumentami finansowymi.

Relacje we współczesnym świecie nie tworzą się tylko na rynku, lecz przede wszystkim w polityce. Dominującymi ośrodkami są: Waszyngton, Tokio i Bruksela.

W latach 80 w UE zaczęły następować silne procesy dezintegracyjne.

Przyczyny powstania UE:

1. ucywilizowanie Niemiec

• EWWiS, jako zalążek UE, nie powstała z przyczyn gospodarczych tylko politycznych. Miała ona kontrolować produkcję węgla i stali w Niemczech, a tym samy zapobiec ewentualnemu odrodzeniu się potęgi wojskowej.

2. obawa przed ZSRR

3. konkurencja z USA

W latach 80 pierwsza i druga przyczyna straciły na znaczeniu. Trzecia przyczyna także osłabła, gdyż uznano, że nie ma co walczyć z USA, bo i tak się przegra. Dlatego też upadł entuzjazm pchający państwa europejskie do integracji.

Najważniejszym argumentem wysuwanym na poparcie idei integracji europejskiej jest fakt, że UE zapewnia pokój w Europie.

Wprowadzenie euro miało za zadanie umocnić integrację europejską.

Filozofie rozwoju:

1. filozofia finansowa - USA

2. filozofia inżynierska - Niemcy i Japonia

Systemy te w każdym kraju przenikają się. Z jednej strony istnieją banki centralne, które są zwolennikami koncepcji finansowej, z drugiej strony rządy, które reprezentują filozofię inżynierską.

W Polsce zawsze jednak dominowała filozofia inżynierska.

Kraj może odgrywać dużą rolę na arenie międzynarodowej (finansowej), gdy jego waluta jest powszechnie akceptowana. Wówczas dany kraj może żyć z senioratu.

Jedynym krajem, który może się tym poszczycić, jest USA. Wykorzystanie dolara US w obrocie sięga 60%. Japonia w swoim czasie próbowała uzyskać taki status, ale jej się nie udało, gdyż Chiny nie chciały zaakceptować jena - wolały stosować franka szwajcarskiego. Później spróbowały tego Niemcy i osiągnęły poziom 18% wykorzystania marki w obrocie transakcyjnym.

Jednak silna marka była dużym problem po zjednoczeniu Niemiec. O wiele łatwiej byłoby reformować wschodnie Niemcy, gdyby waluta niemiecka byłaby słaba. Dlatego też Niemcy zmienili swoje zdanie na temat wprowadzenie euro.

Korzyści wprowadzenia Euro:

1. zmniejszenie kosztów transakcyjnych

• w 1998 r wynosiły 18 mld $, co nie jest dużą kwotą.

2. zmniejszenie perturbacji finansowych przy zmianie rynku

3. znikniecie dyferencjacji cen w różnych krajach

• największe znaczenie

Tak naprawdę to główną przyczyną wprowadzenia euro była racja polityczna. Wspólna waluta ma powstrzymać procesy dezintegracyjne. Jednak dotychczas nie jest jasne, jak można wyjść ze strefy euro

Obecnie, oprócz 5-ciu podstawowych kryteriów, dotyczących stóp procentowych, inflacji, kursu walutowego, deficytu i długu, chce się wymagać od krajów ubiegających się do UGW obniżenia bezrobocia do poziomu poniżej 10%.

Scenariusze wprowadzenia euro: (z punktu widzenia Polski)

1. optymistyczny

2. pesymistyczny

Wprowadzenie euro odbywa się wg scenariusza pesymistycznego. Ostatnio trochę się sytuacja poprawia.

Początkowo wprowadzenie euro było powszechnie krytykowane. Po tym jak Niemcy poparły ten pomysł (a było to zaskakujące), nastroje się zmieniły skrajnie. Analizy ekonomiczne były nad wyraz optymistyczne. W taki rozwój wypadków uwierzyły np. polskie przedsiębiorstwa, które zaciągały kredyty w dolarach, licząc na spadek ich wartości po wejściu w życie euro.

Ad.1 scenariusz optymistyczny

Byłby niekorzystny dla prawie całego świata. Jego przejawem byłby powrót dolara do USA. Co z kolei doprowadziłoby tam do inflacji, a w konsekwencji spadku eksportu i wzrostu bezrobocia. USA musiałoby wówczas zdewaluować dolara, aby powstrzymać ten proces. Czyli wszyscy Ci, którzy nie zdążyliby sprzedać dolarów, straciliby - przynajmniej tyle, ile wynosiłaby dewaluacja (szacuje się, że około 15-20%). W rezultacie zmniejszyłaby się płynność niektórych podmiotów, ich wypłacalność byłaby nie do utrzymania. Sytuacja groziłaby chaosem. USA wyszłaby z całego zamieszania nienajgorzej.

UE miałaby ponadto trudności w sprzedaży towarów i usług. Byłoby to zagrożeniem dla istnienia unijnych przedsiębiorstw, które nie miałyby środków na spłatę kredytów. Zaczęłyby się pojawiać naciski, aby odejść od euro.

Dla Polski i innych krajów kandydujących byłby to najlepszy scenariusz . Nasze towary byłyby tanie dla UE. Poprawiłaby się dla Polski „terms of trade”. Wzrosłoby tempo rozwoju gospodarczego, zwiększyłyby się inwestycje oraz zatrudnienie.

Ad. 2 scenariusz pesymistyczny

Rozwój wypadków przebiega zgodnie z tym scenariuszem.

Konsekwencje:

1. nie ma tendencji do ucieczki od dolara

2. nie ma zagrożenia inflacji w USA i światowego kryzysu gospodarczego

3. towary unijne są tanie, więc chętnie są importowane (korzystny scenariusz dla UE)

4. wyższe tempo wzrostu gospodarczego w UE niż było prognozowane.

Dla Polski jest to najgorszy scenariusz, gdyż ponad 65% naszego eksportu idzie na rynki unijne. Gdyby w Polsce praca stała się tańsza, to wówczas byłoby to nam obojętne. Ale to nie następuje, gdyż brak jest inwestycji na know-how i edukację.

Na rynku dóbr inwestycyjnych w Polsce jest deflacja. Zamiast inwestycji kupuje się bony i obligacje skarbowe. Ponadto pogarsza się „terms of trade”, co odbija się niekorzystnie na bilansie płatniczym i rezerwach dewizowych. Tym samym ograniczają się możliwości regulowania zobowiązań. Pogorszenie sytuacji finansowej państwa wpływa na spadek ilości kredytów i inwestycji zagranicznych.

Polska znajduję się na brzegu gospodarki światowej i w związku z tym żaden scenariusz nie jest dla nas w pełni korzystny. Sytuacją Polski, jak i innych słabych krajów rządzi w dużej mierze przypadek. Aby go ograniczyć powinno się dążyć do integracji.

17.10.02 r.

WYKŁAD NR 3

Kryteria z Maastricht:

1. monetarne

1. inflacja

• na 12 miesięcy przed przystąpieniem do UE - nie więcej od średniej inflacji z 3 państw o najniższej inflacji w UE + 1,5%

• czyli na dzień dzisiejszy nie więcej niż 2,5%

• na początku lat 90 inflacja wynosiła w Polsce 135%

2. stopa procentowa

• nie więcej od średniej stopy procentowej z 3 państw o najniższej inflacji + 2%

• czyli na dzień dzisiejszy nie więcej niż 6,5%

• w pierwszej połowie lat 90 stopy procentowe w Polsce wynosiły około 60%

3. swobodne kształtowanie się kursu walutowego

• jest wynikiem gry popytu i podaży, a nie decyzji banku centralnego

• powinien kształtować się wokół parytetu nabywczego danej waluty i nie wychylać się o więcej niż 12,5%

• najbardziej na kurs walutowy wpływa poziom inflacji i wydajność pracy

2. fiskalne

1. deficyt budżetowy

1. nie większy niż 3% PKB

2. obecnie w Polsce wynosi 5,5% PKB

1. dług publiczny

• nie większy niż 60% PKB

• obecnie w Polsce około 55% i rośnie

Przyczyny przyjęcia Polski do UE:

1. ekonomiczna

• na dzień dzisiejszy pod względem tego kryterium nie jesteśmy atrakcyjni dla UE

2. perspektywiczność Polski

• wysokie perspektywy rozwoju

3. polityczne

4. społeczne

• w Polsce ciągle jest silny duch przedsiębiorczości, który może być przeniesiony na rynek unijny

Na początku lat 90 warunki z Maastricht nie były spełnione przez Polskę. Podjęto wówczas działania mające na celu uzyskanie parametrów konwergencji.

Podstawowym problem była bardzo wysoka inflacja. Uznano, że za dużo jest pieniądza w gospodarce, co implikuje za duży popyt. Próbowano zmienić tę sytuację, stosując równanie Fischera:

gdzie:

P - cena

M - ilość pieniądza

V - szybkość pieniądza

T - wolumen transakcji

Zakładając, że T = const w krótkim okresie, stwierdzono, że M i V determinują ceny. Narzędziem, które użyto do ograniczenia inflacji, była tzw. kotwica walutowa. Polegała ona na podwiązaniu waluty krajowej do zagranicznej. W Polsce powiązano złotówkę z dolarem US, uznając, że 1$ = 9500 zł. Dzięki tej operacji V spadło dwukrotnie.

Następnie zaczęto walczyć także od technicznej strony z inflacją, czyli próbowano obniżyć M. Podwyższono stopy procentowe, co spowodowało wzrost oszczędności i spadek udzielonych kredytów.

Ocena i skutki zastosowania kotwicy walutowej:

Kotwica walutowa jest niebezpieczna, gdyż w sytuacji spadku wartości waluty zagranicznej, zaczęto by pozbywać się waluty krajowej, co w konsekwencji doprowadziłoby do kryzysu gospodarczego.

Kotwica walutowa, która została wprowadzona ustawowo na 1 rok, powodowała wypływ kapitału z kraju. Aby powstrzymać ten proces podwyższono ponownie stopy procentowe. Sytuacja ta została wykorzystana przez zagranicznych spekulantów, którzy wymieniali dolary na złotówki, po czym umieszczali je na okres obowiązywania kotwicy w polskich bankach. Następnie dokonywali transakcji odwrotnej - złotówki na dolary i wywozili wszystko zagranicę.

Szacuje się, że w wyniku tego typu operacji wypłynęło z Polski około 5 mld $. Z analogicznych względów Rosja straciła około 250 mld $.

Trzecim zastosowanym narzędziem było podwyższenie podatków. Miało to na celu po pierwsze zniwelowanie deficytu budżetowego, a po drugie ściągnięcie pieniędzy z rynku i tym samym dalsze zmniejszenie inflacji.

Do roku 1990 w Polsce funkcjonował jednoszczeblowy system bankowy. Aby to zmienić podzielono NBP, wyodrębniając z niego - wg kryterium terytorialnego - 9 banków komercyjnych.

Fakt że wcześniej stopy procentowe były bardzo niskie - około 1%, a inflacja hiperwysoka - około 1200%, spowodował, że przedsiębiorstwa zaciągały wysokie kredyty. Po dokonaniu reformy systemu bankowego przedsiębiorstwa nie wiedziały komu zwracać te długi. Ostatecznie oddały wszystkie pieniądze bankom komercyjnym. Jednocześnie nie płaciły żadnych podatków, uznając, że skoro są firmami państwowymi, to nie muszą tego robić.

Spłata kredytów spowodowała po pierwsze nadpłynność sektora bankowego (przyczyniły się do tego także wysokie oszczędności). Banki nie miały jak pozbyć się tych pieniędzy, gdyż stopa procentowa wynosiła około 90%. Po drugie w budżecie pojawił się deficyt. Państwo musiało zatem zaciągnąć dług (nie mogło już drukować pieniędzy, jeśli chciało spełnić kryteria z Maastricht). Wyemitowano więc bony skarbowe, które kupowane były przez banki komercyjne. Ich oprocentowanie było bardzo wysokie - stopa inflacji + 5%.

Operacja ta jednak nie doprowadziła do pobudzenia gospodarki, gdyż przeszacowano ilość pieniądza na rynku. Błędem było przede wszystkim nie uwzględnienie efektu liberalizacji cen. Mianowicie pojawienie się realnych cen na produkty tj. usługi edukacyjne, kulturalne spowodowało wchłonięcie tzw. nawisu inflacyjnego. Czyli środki pieniężne, które miały rozruszać gospodarkę zostały wchłonięte, nie powodując żadnego przyrostu dochodu.

Kosztowność obsługi długu publicznego zmusiła rząd do wyemitowania kolejnych bonów skarbowych. Papiery te ponownie zostały wchłonięte przez system bankowy, który w efekcie zaczął charakteryzować się znaczną deformacją struktury aktywów finansowych.

24.10.02 r.

31.10.02 r.

WYKŁADY NR 4 i 5

Mankamenty polityki gospodarczej w Polsce: (wg większości specjalistów)

1. zbyt wysoki poziom stóp procentowych (zarówno w ujęciu nominalnym, jak i realnym)

Ma to wpływ na:

1. spadek inwestycji oraz wzrost bezrobocia

2. niski poziom inflacji

W Polsce stopę inflacji liczy się na podstawie koszyka dóbr konsumpcyjnych. Jednak gdyby włączyć do tego dobra inwestycyjne, to zapewne okazałoby się, że mamy deflację.

Deflacja zniechęca do inwestycji, gdyż nie warto dokonywać zakupów dóbr, które już następnego dnia będą mniej warte. Stąd nawet firmy, które mają nadwyżki środków, nie inwestują np. Żywiec.

2. Wysokie koszty obsługi długu wewnętrznego

Przyczyną są wysokie stopy procentowe .

3. Duży udział kapitału nomadycznego (spekulacyjnego) na rynku papierów wartościowych

4. Znaczny deficyt w handlu zagranicznym (wg Nowaka i Rycia to nie do końca prawda)

Przed kryzysem azjatyckim uważano za bezpieczny poziom deficytu w wysokości 7-8% PKB. Obecnie przyjmuję się zagranicą próg bezpieczeństwa na poziomie 5% PKB. W Polsce deficyt w handlu zagranicznym wynosi około 6% PKB.

Jednak tak niski standard do końca nie uwzględnia sytuacji wielu państw, a w tym Polski, które mają problem z pozyskaniem środków finansujących rozwój gospodarczy. Powstaje zatem pytanie, czy deficyt w handlu zagranicznym nie może być takowym źródłem.

Koncepcja Keynes'a:

wzrost dochodów - wzrost oszczędności - wzrost inwestycji

Jednak badania pokazują, że istnieje wiele czynników kształtujących oszczędności i że wcale mechanizm Keynsa nie musi zachodzić.

Niektórzy w Polsce - zgodnie z teorią Keynsa - obawiają się, że spadek stóp procentowych, wywoła obniżenie poziomu oszczędności, co w konsekwencji doprowadziłoby do spadku nakładów inwestycyjnych.

W zależności od kraju może się w różnym stopniu kształtować poziom deficytu zagranicznego. Kraje silne gospodarczo jak: USA czy Wielka Brytania nie mogą się znacznie zadłużać, gdyż wówczas pojawia się kapitał spekulacyjny. Natomiast kraje uboższe mogą pozwolić sobie na większą stopę zadłużenia.

PIK - pozycja inwestycyjna kraju

gdzie:

A = C + I + G - absorpcja krajowa	I - wydatki inwestycyjne
	G - wydatki państwowe
C - wydatki konsumpcyjne	ExN - eksport netto (właściwie miara ta dotyczy eksportu netto inwestycji)

Kraj może mieć dwie pozycje inwestycyjne:

1. bierną - PIK < 1

2. czynną - PIK > 1

Różne podejścia:

Jeśli PIK = 1 to dobrze (wg większości w Polsce)

Jeśli PIK
1 to dobrze (wg Nowaka, Rycia)

Jeśli PIK < 1 (Y>A) - to następuje eksport oszczędności zagranicę

Jeśli PIK > 1 (Y<A) - to następuje import oszczędności z zagranicy

W Polsce PIK
101,3. (wg Nowaka, Rycia) PIK mógłby wzrosnąć o 3-4 pkt %, co spowodowałoby wzrost gospodarczy rzędu 1-1,5%. Mogłoby zadziałać prawo Okuna (zależność między wzrostem gospodarczym a wzrostem zatrudnienia)

Wykres:

USA znajduje się w obszarze A<Y, gdyż cieszy się powszechnym zaufaniem na arenie międzynarodowej. Dlaczego Rosja znajduje się w obszarze krajów bogatych ciężko powiedzieć. Być może przyczyna tkwi w tym, że w Rosji eksport jest rejestrowany, a import nie.

Równowaga bilansu handlowego w długim okresie jest absolutnie konieczna, ale w krótkim okresie może być niebezpieczna. Chyba, że kraj ma wysokie oszczędności wewnętrzne jak np. Japonia.

Podejście, że PIK=1 jest nie aktualne w gospodarce globalnej.

5. Nieprawidłowa struktura aktywów systemu bankowego

Gdyby wśród papierów wartościowych banków komercyjnych były papiery przedsiębiorstw to nie byłoby najgorzej.

Także pasywa polskich banków komercyjnych kształtują się inaczej niż w Europie. W Polsce kapitał własny stanowi około 11%, a na świecie 3-3,5%.

Banki w Polsce kreują około 100 mld zł aktywów z 9-10 mld zł. W porównaniu z bankami światowymi to nie wiele.

6. Wysokie zadłużenie sektora przedsiębiorstw zagranicą

Wynosi ono około 26 mld $. Głównie zobowiązania są zaciągnięte w dolarach, które na rynkach walutowych zyskują na wartości.

7. Wysokie wzajemne zadłużenie się przedsiębiorstw

Było to przyczyną wzrostu gospodarczego w Polsce. System finansowy nie spełniał swojej roli, gdyż to system przedsiębiorstw finansował sam siebie poprzez kredyty handlowe. Głównym narzędziem był weksel. Wielkość zadłużenia tego rodzaju wynosiła około 60-70% ogólnego zadłużenia.

Sytuacja taka jest właściwie nie spotykana na świecie, gdzie stosunek kredytów handlowych do bankowych wynosi 0,2.

Zagrożenie:

Co się stanie, jeśli formy będą żądały gotówki (zwrotu gotówki). Grozi to upadkiem wielu firm.

Niektórzy w tej sytuacji mówią po co jest, system bankowy i Bank Centralny skoro nie spełniają swoich zadań.

klasyczne systemy finansowe
niemiecki	anglosaski
finansowanie działalności przedsiębiorstw produkcyjnych
duże znaczenie finansowania zewnętrznego finansowanie zewnętrzne oparte ma indywidualnie negocjowanych kredytach bankowych o stałej stopie procentowej udział banków w kapitale przedsiębiorstw	duże znaczenie finansowania wewnętrznego finansowanie zewnętrzne za pośrednictwem anonimowych rynków kapitałowych brak udziału banków w kapitale przedsiębiorstw
charakter banków
uniwersalne	specjalistyczne
polityka pieniężna
nacisk na kontrolę akcji kredytowej banków kredyt refinansowy	nacisk na kontrolę podaży pieniądza poprzez operacje otwartego rynku
mechanizm płatniczy
transfer kredytowy (giro) poczta	transfer debetowy izby rozliczeniowe

System anglosaski zakładał nieograniczoną ilość kapitału na świecie w postaci złota lub środków finansowych. Wystarczy tylko stworzyć odpowiedni mechanizm przepływu środków - rynek kapitałowy i pieniężny

System niemiecki - odwrotnie - nie ma na świecie wolnych kapitałów. Należy je wykreować poprzez system bankowy

System niemiecki jest bardziej efektywny z punktu widzenia wielu czynników - wzrostu gospodarczego, inwestycji, inflacji, bezrobocia, równomiernego rozwoju itd. Banki udzielając kredytów przeprowadzają analizę ekonomiczną, dzięki temu są dokładniejsze niż rynek.

Od 1992 r. następuje konwergencja tych systemów. Łączy się kapitał finansowy z rzeczowym . Skutkiem tego jest powstawanie banków, które są zakładane przez przedsiębiorstwa produkcyjne. Jednak cały ten proces zmierza bardziej ku systemowi niemieckiemu.

W Polsce na początku lat 90 uznano, że lepiej jest stosować system anglosaski (wbrew

wszystkim ). Wierzono, że w Polsce jest dużo kapitału w postaci nawisu inflacyjnego. Trzeba tylko stworzyć mechanizm przepływu środków od wierzycieli do dłużników. Stworzono zatem giełdę. Ale to się nie udało. Kapitalizacja giełdy jest bardzo mała - około 3-4 %

Podstawowe teorie handlu zagranicznego

Merkantylizm - XVI-XVII w.

Zasadnicza myśl ekonomiczna okresu merkantylizmu opierała się o pogląd, że bogactwo narodów wynika z nadwyżki w handlu zagranicznym, czyli należy:

• wspierać eksport - i tym samym doprowadzić do akumulacji kapitału

• ograniczać import - poprzez umiejętne prowadzenie polityki handlowej - protekcjonizm

Szkoła ta zakładała, że handel międzynarodowy jest grą o sumie zerowej. Błędności tej tezy dowiódł D. Hume w 1752 r., wskazując na inflacyjny charakter akumulacji kapitału. Inflacja w kraju o nadwyżce w bilansie handlowym doprowadzi do spadku atrakcyjności eksportu. Zatem nie możliwe jest, aby jedna grupa krajów się tylko bogaciła, a druga tylko ubożała.

Wykres:

Teoria kosztów absolutnych - A. Smith

Kraje powinny specjalizować się w produkcji tych produktów, które mają absolutnie niższe koszty

Teoria korzyści względnych - D. Ricardo

Powinno się produkować te towary, które mają względnie niższe koszty.

Krajem, który stosował do końca XIX w. politykę merkantylizmu była Japonia

Założenia modelów kosztów absolutnych i względnych:

1. istnieją dwa kraje i dwa towary

2. nie ma kosztów transportu

3. nie ma różnić cenowych surowców występujących w poszczególnych krajach

4. brak informacji dotyczących kursów walutowych

5. nie występuje mobilność czynników wytwórczych na arenie międzynarodowej

6. skala produkcji nie ma wpływu na koszty wytwarzania

7. każdy kraj ma stałą wielkość czynników wytwórczych, a wymiana handlowa nie wpływa na nie

8. wymiana międzynarodowa nie ma w wpływu na zmianę dochodów w poszczególnych krajach

14.11.02 r.

WYKŁAD NR 7

Teorie wymiany międzynarodowej:

1. Teoria Heckschera-Ohlina

2. Paradoks Leontiefa

3. Teoria życia produktu

4. Nowa teoria handlu

5. Teoria konkurencji

Ad. 1 teoria Heckschera-Ohlina

Heckscher i Ohlin analizowali koncepcję A. Smitha i D. Ricardo. Nie zgadzali się z poglądem, że przyczyną handlu zagranicznego jest różnica wydajności czynników wytwórczych. Ich zadaniem decydujące ma znaczenie różne wyposażenie w czynniki wytwórcze. Duża obfitość danego czynnika produkcji powoduje, że jego ceny są niskie.

Dlatego ich zadaniem kraj powinien specjalizować się w wytwarzaniu tych produktów, w których wykorzystywanie posiadanego w dużej ilości czynnika produkcji jest największe tzn. że np. kraj który posiada dużo siły roboczej, produkuje rzeczy wymagające dużych nakładów pracy.

Teorię tę potwierdzał przypadek USA, która posiadając dużo kapitału, była eksporterem produktów o dużym jego nakładzie.

Ad. 2 paradoks Leontiefa

W. Leontief zajmował się badaniami wpływu przepływów międzysektorowych i międzynarodowych na wzrost PKB. Na podstawie tych badań wyciągnął wniosek że USA w latach 1945-70 była głównie importerem produktów o dużej zawartości kapitału, a eksporterem dużej ilości produktów o dużym nakładzie pracy.

Paradoks ten nie został później potwierdzony. Europa po II Wojnie Światowej była zrujnowana, więc zgłaszała ogromny popyt na żywność produkowaną w USA.

Ad. 3 teoria życia produktu

Raymond Vernon jest twórcą tej koncepcji. Jego zdaniem najpotężniejszym państwem jest USA, później długa, długa przerwa, następnie Japonia i Europa Zachodnia, a na końcu kraje rozwijające się.

Wykres 1: USA

Wykres 2: kraje uboższe

Na ogół dla obu typów państw wymiana międzynarodowa jest korzystna, ponieważ:

• najpierw zarabiają te kraje, które pierwsze wprowadzają towary na rynek (innowacje)

• potem, gdy się znudzą tymi towarami, ograniczają produkcję (linia P staje się bardzie płaska) i zaczynają poszukiwać nowych produktów

• kraje rozwijające nie mogą już konsumować takiej ilości produkcji

Luka technologiczna:

Wynika z różnego tempa rozwoju krajów. Jest ona przyczyną wymiany międzynarodowej. Vernon uważał, że luka powinna się zmniejszać, ale jak widać się powiększa. Przyczyną jest fakt, że kraje słabsze się nie rozwijają.

Ad. 4 nowa teoria handlu

Twórcą tej koncepcji A. Chandler. Wg niego kraj tym więcej korzysta z wymiany międzynarodowej, im szybciej znajdzie się na rynku - jeśli będzie pierwszy na rynku.

Pierwszy będzie ten, kto będzie wspierany przez rząd np. poprzez tańsze kredyty. Szansą rozwoju jest monopolizacja/oligopolizacja rynku.

Ad. 5 teoria konkurencji

Koncepcja neoczynnikowa M. Portera.

Kluczowe czynniki sukcesu w wymianie międzynarodowej:

1. wyposażenie w czynniki produkcyjne

2. strategia firmy i nastawienie na konkurencje

3. odpowiednie warunki popytu zagranicą

4. wsparcie przez inne sektory

Jeśli któregokolwiek czynnika zabraknie, to firma nie odniesie sukcesu na rynkach zagranicznych.

Pytanie na egzamin ustny:

1. Teoria merkantylistyczna jest we współczesnym świecie bankrutem - jeśli tak to dlaczego?

2. Wykorzystując teorię korzyści komparatywnych wskaż zalety wolnego handlu?

3. Wykorzystując tzw. nową teorię handlu międzynarodowego oraz teorię M. Portera wykaż, że interwencja państwa może wspomagać tzw. narodową teorię korzyści komparatywnych w niektórych branżach

4. Jesteś prezesem firmy produkcyjnej tekstylia w USA. Twoja produkcja wymaga dużych nakładów pracy, ale niekoniecznie siły roboczej wysoko wykwalifikowanej. Rada Nadzorcza twojej firmy sugeruje Ci otwarcie kolejnych fabryk w Nowym Yorku, Paryżu i w Pd. Karolinie. Czy powinieneś to uczynić w świetle teorii handlu zagranicznego.

5. Skomentuj następujące stwierdzenie: „polityka gospodarcza nakierowana na ograniczenie konkurencji towarowej z krajami o niskiej cenie siły roboczej nie pozwala osiągnąć danemu krajowi większego tempa wzrostu gospodarczego”.

21.11.02 r.

WYKŁAD NR 8

Rozwój systemu handlu światowego:

1. od A. Smitha do wielkiej depresji

2. lata 1947-79: GATT, liberalizacja handlu a wzrost gospodarczy

3. lata 1980-93: presje protekcjonistyczne

4. Runda Urugwajska, WTO

Ad. 1 od A. Smitha do wielkiej depresji

Panowała koncepcja „niewidzialnej ręki rynku”, która doprowadza rynek do równowagi. Rola państwa bardzo ograniczona.

Wielki kryzys ekonomiczny spowodował spadek tempa wzrostu gospodarczego, a tym samym spadek inwestycji, konsumpcji i zatrudnienia. Pojawił się wówczas J. M. Keynes, który głosił, że gospodarka nie jest w stanie sama się rozwijać. Potrzebna jest pomoc rządu.

Koncepcja interwencjonizmu państwowego była aktualna do końca II Wojny Światowej.

Ad. 2 lata 1947-79: GATT, liberalizacja handlu a wzrost gospodarczy

Keynsizm utracił na znaczeniu. Złożyło się na to między innymi to, że jego teorie J.M. Keynsa były wykorzystywane przez Hitlera. Po drugie nastąpił wzrost znaczenia USA, a tam zawsze panował liberalizm.

Rozpoczął się wówczas światowy proces obniżki ceł, co pokazuje poniższy wykres:

Ad. 3 lata 1980-93: presje protekcjonistyczne

Lata 70 to okres kryzysu wywołanego głównie szokiem naftowym. Silna presja protekcjonistyczna spowodowała zawieszenie działania GATT.

Ad. 4 Runda Urugwajska, WTO

Minimalizowanie wszystkich instrumentów taryfowych i pozataryfowych. Dąży się do liberalizacji, globalizacji i integracji. Wraca się do korzeni, czyli do ekonomii klasycznej.

Reguły gospodarki wolnorynkowej mają doprowadzić do wzrostu wydajności pracy, a to z kolei do wzrostu dobrobytu kraju.

Jednak rodzą się nowe problemy. Przy racjonalnym gospodarowaniu wystarczy, aby tylko 20% ludzi pracowało. Powstaje pytanie, czy te 20% będzie chciało utrzymywać pozostałe 80%. Czy warto zatem doprowadzać do takiej sytuacji?

Jednak, gdy przyjmiemy procesy liberalizacyjne i globalizacyjne za obiektywne zjawiska, to pytanie nie jest czy to popierać czy nie, tylko jak to wykorzystać.

Argumenty polityczne za interwencjonizmem państwowym:

1. ochrona miejsc pracy

2. ochrona rolniczego przemysłu

3. bezpieczeństwo narodowe

4. odwet

Argumenty ekonomiczne:

1. Niedojrzały przemysł krajowy

2. Strategia gospodarcza

Polityka handlowa i podstawowe instrumenty jej realizacji

Polityka handlowa

Stosowanie instrumentów ekonomicznych, paraekonomicznych i pozaekonomicznych, które prowadzą do wzmocnienia pozycji gospodarczej danego kraju wobec krajów zewnętrznych.

Cele polityki handlowej:

1. ilościowe

• kształtowanie odpowiedniej wielkości eksportu i importu produktów i kapitału

jakościowe

• kształtowanie odpowiedniej relacji „terms of trade”

• ochrona własnego rynku

• dotyczy głównie ochrony niekonkurencyjnego przemysłu

Instrumenty polityki handlowej:

1. oddziaływujące na wszystkie podmioty

1. pieniądz i polityka pieniężna

2. kurs walutowy

3. stopa procentowa

4. budżet państwa

5. podatki i polityka fiskalna

6. ceny

2. oddziaływujące tylko na podmioty, które biorą udział w handlu zagranicznym

1. cła i opłaty celne

2. ograniczenia parataryfowe

3. ograniczenia pozataryfowe

Pieniądz i polityka pieniężna

Pieniądz

Instrument finansowy, który spełnia cztery funkcje: jest miernikiem wartości, środkiem obiegu, środkiem gromadzenia rezerw oraz środkiem płatniczym.

Jeżeli pieniądz spełnia te funkcje poza krajem emitenta, to jest pieniądzem światowym.

Jakie warunki musi spełniać dany kraj, aby jego pieniądz był pieniądzem światowym?

1. emitent pieniądza ma odpowiednio duży PKB

• sprzyja to dużemu zaufaniu do gospodarki

• emitent pieniądza ma odpowiednio duży udział w handlu międzynarodowym

• dana waluta pojawia się na rynku międzynarodowym

• emitent pieniądza ma odpowiednio stabilne ceny

• dana waluta nie może tracić na wartości

• emitent pieniądza ma odpowiednio duże i dobrze rozwinięte rynki finansowe

• dana waluta musi być łatwo wymienialna

Gdy waluta danego kraju pełni rolę waluty międzynarodowej to:

1. saldo na rachunku obrotów bieżących jest ujemne

• dana waluta znajduje się poza terytorium kraju emitenta

2. saldo bilansu płatniczego jest ujemne

Z tego punktu widzenia dolar US jest walutą międzynarodową, gdyż w około 80% (95%???) jest poza USA. Nie można tego powiedzieć o euro, gdyż saldo bilansu płatniczego jest dla UGW dodatnie.

Jedyną walutą, która jest walutą międzynarodową, a nie spełnia tych 4 podstawowych kryteriów, jest frank szwajcarski. Okazuje się, że nie tylko względy ekonomiczne są decydujące, lecz także polityczne.

Formy pieniądza:

1. pieniądz rzeczywisty

1. kruszce szlachetne

2. monety złote

3. banknoty wymienialne na złoto

2. pieniądz formalny

1. metalowe znaki pieniężne

• bilon

• moneta zdawkowa

• wartość realna mniejsza niż wartość nominalna (p. nadwartościowy)

• papierowe znaki pieniężne

• bilety skarbowe

• emituje je skarb państwa

• banknoty nie wymienialne na złoto

• pieniądz bankowy

• stanowi zdecydowaną większość

Pieniądz w obiegu

Pieniądz będący w posiadaniu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Tylko on ma wpływ na in/de-flację, re/de-waluację i a/de-precjację.

28.11.02 r.

WYKŁAD NR 9

Popyt na pieniądz

Prawo J. Fishera

Koncepcja wynika z ilościowej teorii pieniądza.




gdzie:

Md - popyt na pieniądz

V - szybkość obiegu pieniądza

P - cena

T - wolumen transakcji

przekształcając powyższy wzór, otrzymujemy:




przy założeniu:

V = const, wynika to z istnienia kotwic finansowych ???

T = const, gdyż zależy od wydajności, a ta jest w krótkim okresie const

Zatem P (czyli tym samym inflacja) zależy od Md w krótkim okresie. Gdy stopy procentowe i podatkowe rosną, to spada Md. Ten mechanizm nie zawsze działa, bo nie ma porozumienia między rządem a bankiem centralnym.

Koncepcja Fishera jest negatywnie oceniana, gdyż wpływa ujemnie na wzrost koniunktury gospodarczej, powodując wzrost bezrobocia.

Koncepcja Alfreda Marshalla

Wywodzi się z neoklasycznej szkoły ekonomii.




gdzie:

Md - popyt na pieniądz

Y - poziom dochodów brutto


- skłonność do oszczędzania

Charakter pieniądza: (to znaczy: czy pieniądz jest zależny od innych czynników, czy też nie)

• egzogeniczny

• endogeniczny

Wg Marshalla pieniądza ma być w gospodarce tyle ile potrzeba. Tempo wzrostu gospodarczego jest czynnikiem samoczynnym, zatem ilość pieniądza powinna być do niego dostosowana. Zatem pieniądz ma charakter egzogeniczny.

Wg Friedmana to pieniądz kreuje inne czynniki. Pieniądza ma być taka ilość, która jest w stanie wykreować odpowiedni wzrost gospodarczy. Zatem pieniądz ma charakter endogeniczny.

2 metody liczenia Y - produktu krajowego brutto

1. System National Accounts - SNA

• wartość produktów, jakie zostały wytworzone oraz od których został zapłacony podatek (tylko dobra legalne)

2. system MPS

• liczone tylko dobra fizyczne, materialne

• ten sposób był stosowany w gospodarce centralnie planowanej

wg MPS:

Y = Co + Ca + V + M

gdzie:

Co - wartość dóbr odtworzeniowych - zużytych surowców do produkcji

Ca - wartość odtworzeniowa (do amortyzacji)

V - płace dla robotników

M - zysk

Ca, V, M są const. Dlatego wzrost PKB zależał od wzrostu zużytych zasobów do produkcji, co prowadziło do absurdu.

Koncepcja J. M. Keynsa

Istnieją 3 motywy określające popyt na pieniądz.

1. transakcyjny

2. spekulacyjny

3. przezornościowy

Ad. 1 motyw transakcyjny







Ad. 2 motyw spekulacyjny




gdzie:

r - stopa procentowa




Ad. 3 motyw przezornościowy

Keynes nie zdążył tego zagadnienia przeanalizować.

Koncepcja M. Friedmana




Zasady kształtowania się kursu walutowego

Waluta

Prawny środek płatniczy obowiązujący na terenie danego kraju.

Kurs walutowy

Cena jednej waluty wyrażona w innej walucie.

Dewiza

Zagraniczne należności - najczęściej denominowane w czekach, wekslach i poleceniach przelewu

Rynek walutowy

Zespół związków, zależności i unormowań prawnych, wg których dokonuje się transakcji wymiany jednej waluty na inną.

Data waluty

Termin przedstawienia waluty do dyspozycji nabywcy danej waluty (środka płatniczego). Może być: spot (w ciągu 3 dni roboczych), forward (więcej niż 3 dni)

Parytet

Ustalony jest przez siłę nabywczą danej jednostki pieniężnej. Oznacza ilość towarów i usług, jaką można nabyć za jednostkę pieniężną lub jej wielokrotność.

Kwotowanie waluty

Sposób podawania ceny danej waluty.

Rodzaje kwotowania:

• bezpośrednie - podawanie ceny dolara US w innej walucie

• pośrednie - podawanie ceny danej waluty w dolarach US

Zasada 5 cyfr: (wymóg przy kwotowaniu)

np. 1 USD = 4,2354 PLN - 4 miejsca po przecinku; 2 ostatnie cyfry to tzw. pipsy (pestki), pierwsze 3 to tzw. figury.

Gdy pestka zmienia się w figurę np. z 4,2195 na 4,2213, to jest to informacja dla banku centralnego, aby interweniować na rynku walutowym. Podstawowymi podmiotami, które biorą udział w transakcjach na międzynarodowych rynkach walutowych, są banki komercyjne. Największy udział w depozytach tych banków mają gospodarstwa domowe. Dlatego, aby je chronić, bank centralny przyjmuje na siebie obowiązek interwencji.

Rodzaje kursów walutowych:

1. sztywny

• opiera się na zasadzie, że kurs walutowy nie może się odchylać od parytetu. Kurs taki nazywa się kotwicą walutową; stosowany w sytuacjach inflacyjnych

• stały

• kurs walutowy może się odchylać od parytetu w ramach tzw. węża walutowego

• najczęściej dopuszczalne odchylenia od parytetu wynoszą około 12,5%

• jest powszechnie stosowany

• płynny

• kurs walutowy kształtuje się bez ograniczeń

• stosowany np. w stosunkach handlowych USA z UE.

05.12.02 r.

WYKŁAD NR 10

Kurs walutowy

Zasady ustalania kursu walutowego:

1. two-way price

• metoda podwójnej ceny - podaje się cenę kupna i sprzedaży

Kurs średni

Pełni funkcję makroekonomiczną, gdyż daje ogólne wyobrażenie o kształtowaniu się kursu walutowego na rynku. Jest liczony w oparciu o średnią ważoną. Natomiast, z mikroekonomicznego punktu widzenia, nie ma żadnego znaczenia, gdyż nie jest to ani cena kupna ani cena sprzedaży.

Różnica między ceną sprzedaży a ceną kupna to marża bilansowa. W krajach nieustabilizowanych marża bilansowa może być bardzo wysoka.

2. 5-ciu cyfr (omówiona na wykładzie 9)

• w związku z coraz większymi obrotami na rynkach walutowych - obecnie 4000 mld USD - dyskutuje się nad wprowadzeniem zasady 10 cyfr; interwencja przy obecnym systemie, nie zapewnia należytej ochrony banków komercyjnych i tym samym depozytów gospodarstw domowych

• przy zasadzie 10 cyfr 3 ostatnie byłby pestkami

• wprowadzenie euro opóźniło jednak potencjalną zmianę

3. kursów krzyżowych

Zasada ta wywodzi się z systemu z Bretton Woods.

Mechanizm kursów krzyżowych

Wymiana jednej waluty na drugą odbywa się za pośrednictwem dolara US. Przykładowo mam złotówki i chce je zamienić na euro. Idę do banku, który dokonuje następującej operacji - zamienia moje złotówki na dolary, a następnie dolary na euro.

Mechanizm ten tworzy duży popyt na dolara US. Ponadto przy takim systemie klient tarci podwójnie (banki podwójnie zyskują) tzn. raz stosowany jest niekorzystny kurs przy wymianie pierwszej waluty na dolara US (cena sprzedaży), po czym znowu jest stosowany niekorzystny kurs wymiany dolara na drugą walutę (cena kupna)

Kurs natychmiastowy:

Ustalany na podstawie parytetu sił nabywczych danych walut - porównanie cen wynikających z koszyka dóbr i usług, które stanowią podstawę wyżywienia w danym społeczeństwie.

Kurs terminowy


Ustalany na podstawie parytetu stóp procentowych tj. tendencji do wyrównywania się dochodów z danych walut.

Wszystkie dotychczasowe modele ekonomiczne miały jedną wspólną cechę: zakładały, że istnieje możliwość równowagi na różnych rynkach, w tym na rynku walutowym. Równowaga na rynku walutowym oznacza zrównoważenie kursów walutowych.

Parytet stóp procentowych

Oznacza, że w którymś momencie obie waluty będą przynosiły jednakowe dochody. Dochody z walut wynikają ze zmiany kursu walutowego oraz z oprocentowania.

Kurs walutowy wzrośnie w przyszłości na korzyść tej waluty, która obecnie ma większą siłę nabywczą, a tym samym niższą stopę procentową. W ten sposób dojdzie to wyrównania się dochodów z danych walut.

Taka sytuacja jest typowa dla gospodarek zamkniętych. Jednak w gospodarce globalnej może zaistnieć taka sytuacja, że jakaś waluta będzie gorsza zarówno pod względem kursu walutowego, jak i oprocentowania.

Związek pomiędzy kursem terminowym a natychmiastowym:




gdzie:

K_T - kurs terminowy

K_N - kurs natychmiastowy

M_F - marża „finansowa”

Znak marży finansowej zależy od siły waluty, dla której liczymy kurs terminowy. Jeśli waluta jest słaba, to będzie -M_F (dyskonto), jeśli mocna to +M_F (premia).

Marża „finansowa” wynika z różnicy stóp procentowych, co pokazuje poniższy wzór:




gdzie:

r_S - stopa procentowa waluty słabej

r_M - stopa procentowa waluty mocnej

t - czas prognozy kursu walutowego (terminowego)

T - czas roczny

Zadanie:

Dane: rDM/3 m-c = 0,1 (rocznie) rUSD/3 m-c = 0,04 (rocznie)

Szukane: KT = ?




Budżet państwa

Potencjalne pytania na egzaminie:

1. czy budżet państwa jest bilansem? Jeśli ktoś źle odpowie, to od razu pan Nowak mu podziękuje za odpowiedź i poprosi o przyjście za tydzień...Mam nadzieje, że odpowiedź - budżet nie jest bilansem - nie jest dla was zaskoczeniem, gdyż przecież budżet to zestawienie strumieniowe, a nie majątkowe tak jak bilans.

2. co jest pewnie, a co niepewne w budżecie? No i chyba każdy student, który miał 5 u pani Sokół odpowie: pewne są wydatki, a niepewne dochody

3. Czy VAT jest sprawiedliwy? Tu jest więcej miejsca na inwencje dla takich studentów jak Streber Żbik, ale chyba najrozsądniej jest odpowiedzieć, że nie, gdyż podatki pośrednie płacą ostateczni kupujący, czyli gospodarstwa domowe.

4. Czy subwencje są korzystne? Kolejne pytanie, gdzie twórczość artystyczna będzie dopuszczana

Podatki

Przymusowe świadczenia pobierane przez państwo w oparciu o stosowane przepisy prawne.

Funkcje podatków:

1. fiskalna/dochodowa

2. redystrybucyjna

3. stymulacyjna (właściwie to obniżka podatków pełni taką rolę)

4. stabilizacyjna

Podatki stabilizują rozwój gospodarczy poprzez kształtowanie popytu globalnego. Gdy występuje przegrzanie koniunktury, to podwyższa się podatki.

Stopa procentowa

Stopa procentowa jest to cena kapitału. Jej wysokość jest kształtowana na rynku, co pokazuje poniższy wykres:




Rynkowa stopa procentowa powiększona jest o prowizję, która związana jest z obsługą kapitału. Stopa procentowa jest głównym instrumentem polityki pieniężnej, czyli dzięki stopie procentowej bank centralny wpływa na inflację.

Przypadek: Polska na początku lat 90

Jednym z narzędzi walki z inflacją w tym czasie była wysoka stopa procentowa. Jej poziom miał duży wpływ na sytuację na giełdzie warszawskiej. Pokazuje to przykład firmy Tonsil.

W 1991 r. Tonsil rozpoczął emisję swoich akcji: cena nominalna wynosiła 40000 zł (4 PLN), a emisyjna 80000 zł (8 PLN). Roczna stopa procentowa w PKO BP była na poziomie 70%.

To znaczy, że inwestor, który ulokowałby pieniądze w banku, miałby po roku dochód w wysokości:
. Firma Tonsil, aby zapewnić inwestorom analogiczny dochód z akcji w formie dywidendy, musiałaby osiągnąć stopę zwrotu w wysokości:
.

W normalnej sytuacji, stopa zwrotu z kapitału jest wyższa o 1-1,5% od stopy bankowej. Jednak w tych warunkach stopa zwrotu muiała być dużo niższa niż stopa bankowa.

Kiedy po pierwszym roku Tonsil nie wypłacił dywidendy w oczekiwanej wysokości, cena jego akcji spadla do wysokości 14000 zł (1,4 PLN). Dwa miesiące później ich wartość wzrosła do poziomu 28000 zł (2,8 PLN). Na zachodzie, zaczęły pojawiać się artykuły, że Polska to kraj mlekiem i miodem płynący, skoro w dwa miesiące można zarobić 200%. Aktualnie cena akcji Tonsilu wynosi 0,14 PLN.

Jeśli do tego dołoży się jeszcze panującą w tym czasie inflację, to wnioski nie są za ciekawe. Widać deformację systemu finansowego i inwestycyjnego w Polsce. Jeśli się nie opłaca inwestować, to nie dziwne, że nie ma nowych miejsc pracy.

12.12.02 r.

WYKŁAD NR 11

Instrumenty taryfowe

Cło

Prawnie ustalona opłata nakładana na towary przekraczające granicę państwa. Wykorzystywane jako instrument interwencjonizmu państwowego.

Rodzaje ceł:

1. kryterium: zagraniczna polityka ekonomiczna

• autonomiczne

• decyzję o ich wprowadzeniu podejmuje właściwa władza w danym państwie bez żadnych konsultacji z zagranicą

• umowne

• są uzgadniane z zagranicą w umowach międzynarodowych (dwu- lub wielostronnych); stosowane są np. w ramach WTO

• kryterium: uprzywilejowanie

• minimalne

• dotyczą krajów, które otrzymały tzw. klauzulę największego uprzywilejowania; klauzula ta zobowiązuje do traktowania partnera lub partnerów tak samo, czyli nie gorzej niż najbardziej uprzywilejowanego

• maksymalne

• dotyczą tych państw, które nie uzyskały klauzuli największego uprzywilejowania; ich wysokość wynika z porozumienia, np. w ramach WTO

• kryterium: istota zastosowania

• preferencyjne

• są bardziej korzystne niż wynika to z klauzuli największego uprzywilejowania (niższe niż cła minimalne); są stosowane przez kraje, które należą do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu, unia celna czy wspólny rynek

• dyskryminacyjne

• retorsyjne

• traktowane jako odwet za niekorzystne działania

• polityczne (np. ostatnio wobec Białorusi)

• ekonomiczne

• wyrównawcze

• mają na celu zniwelować efekt subsydiowanie eksportera zagranicznego

• antydumpingowe

• mają za zadanie ograniczyć i wyrównać straty powstałe wyniku sprzedaży towarów po cenach dumpingowych

• kryterium: kierunek obrotu

• importowe

• nakładane w celu ochrony rynku wewnętrznego przed konkurentami zagranicznymi

• eksportowe

• wpływają na ograniczenie eksportu; często nakładane na towary deficytowe

• tranzytowe

• praktycznie aktualnie już nie stosowane

• kryterium: cel stosowania

• fiskalne

• związane z próbą uzupełnienia wpływów budżetowych

• obronne

• stosowane głównie wobec produktów, które mogłyby naruszyć status quo makroekonomiczne rozwijającego się w danym kraju przemysłu

• kryterium: metoda ustalania stawki celnej

• ad valorem (wartościowe)

• ustalane są od wartości towaru

• specyficzne (ilościowe)

• polegają na ustalaniu wartości cła od jednostki fizycznej towaru

• kombinowane

• łączą w sobie cechy ceł wartościowych i specyficznych, np. płaci się 10% i jeżeli przekroczy się jakąś ilość to jeszcze 15$ za tonę

Analiza ekonomiczno- społeczne wprowadzenia cła:

Analiza ta dotyczy kraju małego nie mającego wpływu na gospodarkę światową.




Zastosowałem pewne uproszczenie w oznaczeniach, które nie do końca jest poprawne merytorycznie. Jednakże jest ono zgodne z wykładem Nowaka, za co dr Bednarska chyba by go powiesiła . Mianowicie używam oznaczeń na osi rzędnych S i D, zamiast Q.

Oznaczenia:

PW	- cena światowa, po której sprzedawany jest dany produkt w kraju
PR	- cena krajowa równowagi
PC	- cena, po jakiej jest sprzedawany dany produkt w kraju, po wprowadzeniu cła

Opis:

Gdy P_W jest mniejsze od P_R i dany kraj nie wprowadza żadnych ograniczeń w przepływie danego produktu, to import tego produktu wyniesie
. Wówczas krajowa podaż wynosi S₁, a popyt D₁.

Jeśli jednak dany kraj nie jest zainteresowany taką wielkością importu (bo np. ma ujemne saldo obrotów bieżących), to wprowadzi cło, które podniesie cenę z poziomu P_W do P_C. W rezultacie wielkości importu i popytu spadną odpowiednio do poziomów
i D₂, a krajowa podaż podniesie się do poziomu S₂.

Skutki wprowadzenia cła: (wg Nowaka)

Można je rozpatrywać z punktu widzenia trzech podmiotów: rządu, gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. Figury I,II,III i IV obrazują odpowiednie zmiany sytuacji każdego z podmiotów, co zostało przedstawione w poniższym zestawieniu:

podmiot	skutki pozytywne	skutki negatywne
gospodarstwa domowe		I, II, III, IV
przedsiębiorstwa	I
rząd	III

Efekt netto cła = I + III - (I+II+III+IV) = - II - IV

Prof. Nowak zaliczył do korzyści przedsiębiorstw pole II, co zmieniłoby także efekt netto cła.

Skutki wprowadzenia cła: (wg Skrzypczak)

nr pola	skutek
I	jest to wzrost zysków przedsiębiorstw; jest to transfer płatności od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw
II	jest to koszt dofinansowywania nieefektywnych przedsiębiorstw krajowych
III	jest to wzrost dochodów rządu z tytułu opłat celnych; jest to transfer płatności od gospodarstw domowych do budżetu państwa
IV	jest to nadwyżka korzyści gospodarstw domowych nad kosztem krańcowym zwiększenia konsumpcji, utracona w następstwie ograniczenia zakupów

Podsumowanie:

Jak widać ciężar wprowadzenia cła jest przerzucany na gospodarstwa domowe. Jest to główny argument przeciwko interwencjonizmowi państwowemu w zagraniczną politykę handlową.

Zwolennicy wprowadzenia cła argumentują, że efektem jego stosowania jest większe zatrudnienie, gdyż przedsiębiorstwa krajowe, dzięki zwiększonej sprzedaży, mogą zatrudniać większą ilość pracowników.

Ponadto państwo może przeznaczyć wpływy z ceł na potrzeby gospodarstw domowych.

Wniosek: cło podobnie jak pozostałe instrumenty polityki makroekonomicznej działa w dwóch kierunkach.

Ocenę wprowadzenia cła należy przeprowadzić w oparciu o analizę elastyczności cenowej popytu i podaży.

Elastyczność cenowa popytu

Jest to stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny.

Wzory:


, lub


Różne postacie elastyczności cenowej popytu:

Tutaj prof. Nowak, podobnie jak prof. Śliwiński, „...utracił kontakt z rzeczywistością...”. Mianowicie zapomniał, że nachylenie krzywej popytu nie ma nic wspólnego z elastycznością popytu. Należy pamiętać, że elastyczność popytu przyjmuje różne wartości w zależności od punktu na funkcji popytu. Ogólnie można powiedzieć, że im bardziej przesuwamy się w górę funkcji tym większa elastyczność. Z podażą mamy podobną sytuację.

Oczywiście można wyznaczyć funkcję popytu, dla której istnieje stała elastyczność, ale jej przebieg nie będzie liniowy.

Poniższe wykres należy zatem traktować jako swoisty niekontrolowany przejaw geniuszu profesora Nowaka







Determinanty elastyczności cenowej popytu (wg McKenzie'go)

Elastyczność cenowa popytu zależy od ilości substytutów, ilości konkurentów (produkujących dane dobro), racjonalności zachowań konsumentów oraz czasu (jaki konsumenci mają aby przystosować się do zmiany)

Elastyczność cenowa podaży

Jest to względna zmiana podaży do względnej zmiany ceny.




Analiza wpływu elastyczności cenowej popytu i podaży na skutki wprowadzenia cła

Jest to rozwinięcie zagadnienia, gdyż Nowak o tym nie wspominał. Jednak na następnym wykładzie Kozioł (prowadził ten wykład w zastępstwie) powiedział, że nas to obowiązuje. Ponadto jest to moja własna twórczość, więc być może tacy wielcy tego świata jak Żbik znajdą niedociągnięcia w mojej analizie .




Wnioski:

1. elastyczność cenowa popytu nie zmienia sytuacji przedsiębiorstw

2. im większa elastyczność cenowa popytu, tym mniejsze dochody budżetowe

3. im większa elastyczność cenowa popytu, tym mniejsze straty konsumentów; jednocześnie jednak wzrasta pole IV, co oznacza, że gospodarstwa domowe tracą większą nadwyżkę korzyści nad kosztem krańcowym zwiększenia konsumpcji




Wnioski:

1. elastyczność cenowa podaży nie zmienia sytuacji gospodarstw domowych

2. im większa elastyczność cenowa podaży, tym mniejsze dochody budżetowe

3. im większa elastyczność cenowa podaży, tym większe korzyści przedsiębiorstw; jednocześnie wzrastają pola I i II

Analiza ekonomiczno- społeczne wprowadzenia cła w kraju dużym mającym wpływ na gospodarkę światową (wg Krugmana, Obstfelda)


Tego na wykładzie nie było. Jednak na następnym wykładzie, jak się przekonacie, analiza skutków subwencji eksportowych była przeprowadzona zarówno dla kraju dużego, jaki i małego.

Opis:

Zastosowanie cła przez kraj importujący powoduje podwyżkę ceny krajowej z P_W do P_C, ale obniża jednocześnie za granicą cenę eksportową z P_W do
. Produkcja krajowa wzrasta z S₁ do S₂, podczas gdy popyt spada z D₁ do D₂.

Skutki wprowadzenia cła:

Koszty i korzyści dla różnych podmiotów mogą być wyrażone jako sumy 5 obszarów: a, b, c, d, e.

podmiot	skutki pozytywne	skutki negatywne
gospodarstwa domowe		a, b, c, d
przedsiębiorstwa	a
rząd	c, e

Efekt netto cła = a + c + e - (a+b+c+d) = e - b - d

Pola b i d można interpretować jako straty wydajności powstałe wyniku deformującego wpływu cła na bodźce oddziaływujące na zachowania odpowiednio producentów i konsumentów. Natomiast pole e ilustruje korzyści dla „terms of trade” wynikające z tego, że cło obniża zagraniczne ceny eksportowe. W takim razie jeśli kraj jest mały, to wówczas ponosi same straty wprowadzając cło.

Ciekawostka:

Istnieje teoretyczna możliwość tzw. paradoks Metzlera, że cło wywoła obniżkę ceny krajowej, zamiast zamierzonej podwyżki. Czyli cały efekt zastosowania cła przez kraj przejmie na siebie gospodarka światowa. Jeszcze kilka lat i Polska będzie mogła tak postępować .

Efekt kreacji i efekt przesunięcia handlu

Wraz z wprowadzaniem coraz głębiej sięgających porozumień międzypaństwowych, które przed wszystkim charakteryzują się znoszeniem barier handlowych, postępuje proces kreacji i przesunięcia handlu.

Efektami tego procesu są:

• wzrost natężenia stosunków handlowych między pastwami tworzącymi dane porozumienie

• osłabienie kontaktów handlowych między państwami, które zawarły porozumienie, a państwami spoza porozumienia

Strefa wolnego handlu - SWH

Kraje wzajemnie znoszą bariery taryfowe i pozataryfowe.

Unia celna - UC

Porozumienie między krajami, w efekcie którego następuje zniesienie barier taryfowych i pozataryfowych oraz wprowadzenie wspólnej polityki handlowej w odniesieniu do krajów trzecich.

Wspólny rynek - WR

Porozumienie między krajami, w rezultacie którego następuje:

• zniesienie ograniczeń taryfowych i pozataryfowych

• wprowadzenie wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich

• wprowadzenie 4 swobód:

• przepływu towarów

• przepływu usług

• przepływu pracy

• przepływu kapitału

Unia gospodarczo walutowa - UGW

Zawiera w sobie wszystkie ustalenia typowe dla wspólnego rynku, plus dodatkowo wprowadza wspólną politykę ekonomiczną, a w szczególności finansową - wspólne pieniądz, polityka pieniężna i fiskalna.

Unia państw - UP

Zawiera w sobie wszystkie ustalenia typowe dla unii gospodarczo walutowej, plus dodatkowo wprowadza wspólną władzę: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Graficzne zobrazowanie:




Instrumenty parataryfowe

Działają jak instrumenty taryfowe tj. zwiększają cenę towaru. Jednak nie wymagają negocjacji w ramach WTO. Mogą być wprowadzane względnie autonomicznie.

Rodzaje:

1. opłaty wyrównawcze

2. inne opłaty: fiskalne, specjalne (konsularne, stemplowe, statystyczne, administracyjne)

3. podatki

4. subsydia (dopłaty do kredytów, granty pieniężne, ulgi podatkowe, dopłaty bezpośrednie, udziały kapitałowe)

5. dumping

Ad. 1 opłaty wyrównawcze

Opłaty nakładane na produkty pochodzące z zagranicy. Ich głównym celem jest zrównanie cen tych produktów z ich odpowiednikami krajowymi.

Powód wprowadzenia:

Zastępują cła, a nie wymagają ustaleń w ramach WTO.

Mechanizm działania:




Ad. 3 podatki

Warunkiem wprowadzenia podatku importowego jest ujemne saldo rachunku obrotów kapitałowych. Jego zadaniem jest zrównoważenie sald rachunków obrotów bieżących i kapitałowych.

W Polsce współczynnik zadłużenia (wielkość [ujemnego] salda rachunku obrotów bieżących do PKB) wynosi 4,5%, a jeszcze dwa lata temu 6,7%.

Natomiast saldo obrotów kapitałowych jest dodatnie. Dlatego gdyby Polska wprowadziła podatek importowy, to mogłaby się narazić na retorsje zagraniczne.

Cała sytuacja jest spowodowana jest luką w przepisach prawa międzynarodowego, które nie przewidują takiej sytuacji jak w Polsce.

Główne przyczyny dodatniego salda na rachunku obrotów kapitałowych:

• wysokie stopy procentowe, które przyciągają kapitał spekulacyjny (nomadyczny, krótkoterminowy)

• deficyt budżetowy

Aby Polska mogła wprowadzić podatek importowy, musiałaby przeprowadzić arbitraż w ramach WTO. Prawdopodobnie decyzja byłaby dla Polski pozytywna, jednak najszybciej zostałaby podjęta za 2 lata. Ponadto koszt takiego postępowania jest bardzo wysoki.

Ad. 4 subsydia

Wywodzą się z koncepcji Alfreda Chandlera, która stwierdza, że w dobie wysokiej konkurencji bez zaangażowania rządu firmy nie będą w stanie osiągać sukcesu.

Polegają na pokryciu części wydatków, które przedsiębiorstwa ponoszą przy wytwarzaniu produktów.

Ad. 5 dumping

Polega na sprzedaży produktów poniżej kosztów ich wytworzenia. (to się „troszkę” kłóci z tym co było na ćwiczeniach)

Różnica między dumpingiem a subsydiami polega na tym, że subsydia są inicjowane od strony państwa, a dumping od strony przedsiębiorstw.

19.12.02 r.

WYKŁAD NR 12

Wykład ten był prowadzony przez dr Kozła (być może Kozioła ). Kto BARDZO żałuje, że ma ćwiczenia z dr Kolasińskim, może żałować mniej. Mianowicie tempo wypowiadania słów przez tego pana można porównać z biegiem sprinterskim. Naprawdę nie rozumiem, gdzie temu człowiekowi się tak śpieszy. Być może chciał uniknąć wszelkich pytań dotyczących wykładu...koszmar.

Instrumenty parataryfowe (cd)

Subsydia eksportowe (wg Bożyka, Misali, Puławskiego)

Są to świadczenia ze strony państwa na rzecz eksporterów. Wyrażają się one w formie różnicy pomiędzy wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Subsydiowanie umożliwia eksporterom obniżenie cen na rynku zagranicznym bez zmniejszania ich zysków. W ich zakres wchodzą m.in. premie, ulgi i ułatwienia.

Rodzaje:

1. bezpośrednie

• premie uzależnione od wielkości eksportu

• zwrot różnicy między wyższą ceną krajową a niższą światową

• wypłaty na sfinansowanie badań, reklamy na rynkach zagranicznych

2. pośrednie

• ułatwienia fiskalne

• obniżka podatku, zmniejszenie kwoty zysku podlegającej opodatkowaniu, przyśpieszona amortyzacja

• zwrot ceł, prawo produkowania w strefach wolnocłowych

• ulgi kredytowe

• niższe oprocentowanie, dopłaty do oprocentowania

• gwarancje

• finansowanie wydatków marketingowych

• rozwiązania dodatkowe

• dotyczą sytuacji specyficznych

• zamrożenie przez państwo poziomu cen wewnętrznych; wówczas eksporter może uzyskać prawo podniesienia ceny wewnętrznej towaru eksportowanego

• ograniczenia dewizowe; eksporter może uzyskać pozwolenie na wykorzystanie dochodów dewizowych na sfinansowaniu importu towarów zaopatrzeniowych

Powody stosowania:

1. umożliwienie wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym (szczególnie dotyczy to towarów rolnych)

2. umożliwienie pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia

3. przeciwdziałają deficytowi bilansu handlowego

Skutki uboczne:

1. nasilają inflację w kraju eksportującym

2. ograniczają zainteresowanie eksporterów obniżką kosztów

3. zmieniają proporcje podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne




Analiza ekonomiczno-społeczna zastosowania subwencji eksportowych w kraju małym nie mającym wpływu na gospodarkę światową (wg Kozła; Bożyka, Misali, Puławskiego)




Oznaczenia:

PW	- cena światowa
PK	- cena krajowa
	- cena, po jakiej jest sprzedawany dany produkt w kraju, po zastosowaniu subwencji

Opis: (wg Bożyka, Misali, Puławskiego)

Przy cenie P_K popyt wewnętrzny wynosi D₁, zaś podaż S₁. W takiej sytuacji eksport (ilość) wynosi
(wartość eksportu to P_W
). Jeżeli jednak cena na rynku międzynarodowym wynosi P_W, czyli jest niższa od P_K, to warunkiem rozwoju opłacalnego eksportu jest uzyskanie przez przedsiębiorstwo od państwa subwencji (jednostkowej) w wysokości nie mniejszej niż różnica między P_W a P_K. Jeżeli formę tej subwencji stanowi możliwość podniesienia ceny krajowej z P_K do
, to wówczas następuje wzrost podaży z S₁ do S₂ i spadek popytu z D₁ do D₂. Tym samym wielkość eksportu wzrośnie z
do
.

Skutki mikroekonomiczne zastosowania subwencji: (wg Bożyka, Misali, Puławskiego; Kaweckiej)

podmiot	skutki pozytywne	skutki negatywne
gospodarstwa domowe		I, II
przedsiębiorstwa	I, II, III
państwo		II, III, IV

Efekt netto subwencji eksportowej = (I+II+III) - (I+II) - (II+III+IV) = -(II+IV)

Kozioł zaliczył do strat państwa także pole I (zmienia to efekt netto na -(I+II+IV)). Wynika to zapewne z tempa wypowiadania przez niego słów, które w tym momencie zaczęło dążyć do nieskończoności

Pozostałe skutki:

1. pogorszenie się „terms of trade”

2. straty ponoszone przez producentów konkurujących w kraju importu

3. zyski konsumentów z kraju importu

Te negatywne skutki powinny być w długim okresie zrekompensowane przez wzrosty zatrudnienia oraz wielkości płaconych podatków

Analiza ekonomiczno-społeczna zastosowania subwencji eksportowych w kraju małym nie mającym wpływu na gospodarkę światową (wg Skrzypczak; Kaweckiej)




Oznaczenia:

PW	- cena światowa, po której sprzedaje się także w kraju
PS	- cena krajowa po wprowadzeniu subwencji

Opis: (wg Kaweckiej)

Jeżeli kraj nie stosuje żadnych środków pobudzania eksportu, to wielkość produkcji wynosi S₁, konsumpcji D₁, a eksportu
. Decyzja rządu przyznająca subwencje w formie dopłaty do produkcji jednostki towaru przeznaczonego na eksport, powoduje podwyższenie ceny towaru na rynku krajowym do poziomu P_S. Dzieje się tak dlatego, że przedsiębiorcom nie opłaca się nadal sprzedawać na rynku krajowym po starej cenie P_W, skoro na rynku międzynarodowym uzyskują cenę P_S (znaczy faktycznie uzyskuje się P_W, jednak należy także uwzględnić subwencję). Tym następuje wzrost eksportu z poziomu
do
.

Skutki mikroekonomiczne zastosowania subwencji: (wg Skrzypczak)

nr pola	skutek
I	korzyść dla producentów krajowych sprzedających na krajowym rynku
II	społeczny koszt netto spowodowany ograniczeniem rozmiarów konsumpcji krajowej
III	korzyści eksporterów (wg MK)
IV	społeczny koszt netto spowodowany zwiększeniem rozmiarów produkcji; produkcja rośnie, mimo że koszty krańcowe są wyższe od ceny PW

Analiza ekonomiczno-społeczna zastosowania subwencji eksportowych w kraju dużym mającym wpływ na gospodarkę światową (wg Kozła)




Oznaczenia:

PW	- cena światowa, po której także sprzedaje się w kraju
	- cena krajowa po wprowadzeniu subwencji
	- cena światowa, po jakiej jest sprzedawany dany produkt na świecie, po zastosowaniu subwencji

Opis: (wg Krugmana, Obstfelda)

Po wprowadzeniu subwencji cena w kraju eksportującym wzrasta z P_w do
. Równoczesny spadek ceny w kraju importującym z P_W do
sprawia, że wzrost ceny w kraju eksportującym jest mniejszy od sumy subsydium.

Skutki zastosowania subwencji: (wg Krugmana, Obstfelda)

podmiot	skutki pozytywne	skutki negatywne
gospodarstwa domowe		a, b
przedsiębiorstwa	a, b, c
państwo		b, c, d, e, f, g, h, i

Efekt netto subwencji eksportowej = (a+b+c) - (a+b) - (b+c+d+e+f+g+h+i) = - (b+d+e+f+g+h+i)

W tym miejscu Kozioł popełnił podobny błąd uwzględniając pole „a” jako stratę państwa. Przynajmniej jest konsekwentny .

Analiza ekonomiczno-społeczna zastosowania subwencji eksportowych w kraju importującym (wg Kozła)















































Oznaczenia:

PW	- cena światowa, po której także sprzedaje się w kraju
	- cena światowa, po jakiej jest sprzedawany dany produkt na świecie, po zastosowaniu subwencji
S	- wielkość subwencji zastosowanej w kraju eksportującym
	- udział subwencji w obniżce ceny w kraju importującym

Skutki zastosowania subwencji:

podmiot	skutki pozytywne	skutki negatywne
gospodarstwa domowe		I, II, III, IV
przedsiębiorstwa	I
państwo	bez zmian

Analiza wpływu elastyczności cenowej popytu i podaży na skutki zastosowania subwencji eksportowych




Wnioski: (wg Kozła; MK)

1. im większa elastyczność cenowa popytu, tym mniejsze straty gospodarstw domowych

2. elastyczność cenowa popytu nie ma wpływy na sytuację przedsiębiorstw

3. im większa elastyczność cenowa popytu, tym większe straty państwa; dr Kozioł cały czas prowadził analizę jakby pole I było stratą państwa; w takiej sytuacji elastyczność cenowa popytu nie miałaby wpływu na sytuację państwa




Wnioski: (wg Kozła; MK)

1. elastyczność cenowa podaży nie ma wpływy na sytuację gospodarstw domowych

2. im większa elastyczność cenowa podaży, tym większe zyski przedsiębiorstw (ale tylko eksporterów)

3. im większa elastyczność cenowa podaży, tym większe wydatki państwa

Porównanie wprowadzenia cła importowego ze skutkami zastosowania przez inne państwo subwencji eksportowych (wg Kozła)

Nie wiem, o co tu chodzi. Może wam się uda domyślić. Nagłówek też może być nie do końca prawdziwy.




cło importowe	subwencja eksportowa
zmniejsza import zmniejsza popyt krajowy zwiększa produkcje krajową zapewnia przychody budżetowe	powoduje wzrost podaży wzrost dochodowości wzrost ceny eksportera zyskują przedsiębiorstwa nie ma przychodów budżetowych konsumenci nie tracą

Definicja subwencji wg art. 16 GATT:

Jakakolwiek forma dochodów oferowanych przez państwo dla przedsiębiorstwa eksportującego, służąca zwiększeniu eksportu i zmniejszeniu importu

Formy subwencji wg art. 26 GATT:

• bezpośrednia dotacja dla firmy lub działów przemysłu skierowana na rozwój eksportu

• zaoferowane przez państwo korzystne warunki wymiany walut uzyskiwanych ze sprzedaży eksportowej

• pozostawienie do dyspozycji eksportera rządowych środków transportu po cenach preferencyjnych

• dostarczenie przez rząd części, podzespołów, półfabrykatów produkowanych lokalnie lub importowanych, ale po cenach preferencyjnych

• zwolnienie eksportera z podatków bezpośrednich lub zaproponowanie stawek preferencyjnych

• nadmierne ulgi w zakresie podatków pośrednich na towary eksportowe

• nadmierne zwolnienia z podatków pośrednich zapłaconych przez producenta od towarów nabytych w procesie produkcji

• nadmierne zwolnienia z ceł importowych na półfabrykaty i surowce

• przyznanie, bądź rzeczywiste udzielenie kredytów preferencyjnych

• zaoferowanie preferencyjnych stawek ubezpieczeniowych od ryzyka związanego z eksportem np. dopłaty do składki, gwarancje obniżające wysokość składek

Podział subwencji:

1. zabronione

2. uzasadniające akcję neutralizacyjną

3. nie pociągające za sobą akcji neutralizacyjnej

Ad. 1 subwencje zabronione

• subsydia eksportowe m-lock (poza rolniczymi)

• lokalne produkcyjne (bez rolnej)

Ad. 2 subwencje uzasadniające akcję neutralizacyjną

• wyrządzające szkodę na rynku kraju innego

• likwidujące lub pogarszające korzyść (np. wcześniej przyznana koncesja handlowa) oferowaną innemu członkowi WTO

• które mogą być uznane za działania wynikające z uprzedzenia do innego kraju

Ad. 3 subwencje nie pociągające za sobą akcji neutralizacyjnej

• ogólne tj. wobec wszystkich podmiotów stosowane są jednakowo (co do zasady nie specyficzne)

• te specyficzne, które służą ochronie środowiska, finansowaniu badań naukowych, subsydiowaniu regionów słabszych

Instrumenty parataryfowe

1. ograniczenia ilościowe

2. licencje importowe

3. dobrowolne ograniczenia eksportowe (VER - voluntary export restraint)

4. porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu (VRA - voluntary restraint agreement)

5. ograniczenia dewizowe

6. zakupy rządowe


Ad. 1 ograniczenia ilościowe

Do końca nie wiem o co tu chodzi.

Oznaczenia:

PR	- cena równowagi
	- krzywa podaży eksportowej
DI	- krzywa popytu na import

Skutki:

• państwo nie ma żadnych przychodów

• konsumenci tracą

• producenci krajowi zyskują

przyrost dochodów z operacji finansowych

przyrost PKB

przyrost dochodów ze sprzedaży towarów i usług (z działalności produkcyjnej)

przyrost dochodów z pracy

t

przyrost dochodów z różnych działalności

α

t




t




t

kurs

+12,5%

parytet

-12,5%

A

Y

kraje bogate; ale tu jest Rosja

kraje ubogie; ale tu jest USA

t

Y,A

S

D₀

D₁

p

Q_S,D

nowość

dojrzałość

starość

konsumpcja

produkcja

eksport

t

K

P

Ex

t₁

nowość

dojrzałość

starość

konsumpcja

produkcja

import

t

P

K

I

t₁

t

2003

1945

cło

75%

3-5%

Y

Md_T

Md_s

r

0 1 2 3 dni

kurs terminowy

S_kapitał

D_kapitał

rynkowa stopa procentowa

Q_D, Q_S

S

D

P

I

II

III

IV

S₁

S₂

D₁

D₂

P_W

P_C

P_R

D

P




dla dóbr podstawowego użytku

S

P




D

P

D

P







S

P

S

P

S

P

S

P

























Q_D, Q_S

S

P

I

II

III

IV

S₁

S₂

D₁

D₂

P_W

P_C

P_K

E_D=1

E_D<1

E_D>1

Q_D, Q_S

D

P

I

II

III

IV

S₁

S₂

D₁

D₂

P_W

P_C

P_K

E_S>1

E_S=1

E_S<1

Q_D, Q_S

S

D

P

a

b

c

d

S₁

S₂

D₁

D₂

P_W

P_C

P_R




cło

e

SWH

UC

WR

UGW

WP

P

P_K

t

P_K

D₁

S₁

P_W




D₂

S₂

S, D

I

II

III

IV

S

D

P

S

D

P_S

P_W

D, S

D₂

D₂

S₁

S₂

P

I

III

IV

II

P_W

D₁

S₁







D₂

S₂

S, D

a

b

c

d

P

S

D

e

f

g

h

i

P

S

P_W




IV

III

II

I




D

D₂

D₁

S₂

S₁

Q_D, Q_S

S

D

P_S

P_W

D, S

D₂

D₂

S₁

S₂

P

I

III

IV

II

E_D>1

E_D=1

E_D<1

S

D

P_S

P_W

D, S

D₂

D₂

S₁

S₂

P

I

III

IV

II

E_S>1

E_S=1

E_S<1

S₁

S₂

P_C

P_W

S₁

S₂

D₁

D₂

S₁

S₂

D₁

D₂

S

D

D




P

P_R







Q₂

Q₁

Q

D_I

import

---