Polityka Społeczna - wiadomości ogólne

1/. Definicja polityki społecznej - jest to przyjęty i realizowany przez władzę publiczną i organizacje pozarządowe zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów społecznych.

• Polityka społeczna to również dziedzina nauk społecznych zajmująca się teorią polityki społecznej. Nauka o polityce społecznej znajduje zastosowanie przy konstruowaniu programów gospodarczych i społecznych partii politycznych a wyborcy oczekują ich realizacji w zgodzie z deklaracjami przedwyborczymi.

• Polska przyjęła w Konstytucji model społecznej gospodarki rynkowej.

• W zakres zainteresowań polityki społecznej wchodzą zagadnienia prawne, polityczne, socjologiczne, ekonomiczne itd.

• Podmioty: ministerstwa, samorządy lokalne, organizacje poza rządowe itd..

• Działania: tworzenie aktów prawnych, udzielanie świadczeń, dostarczanie usług (np. szkolenia dla bezrobotnych) itd..

Wacław Szubert: Polityka społeczna jako celowe oddziaływanie państwowych związków zawodowych i innych organizacji, na istniejący układ zmierzających do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia.

Julian Auleytner: Polityka społeczna jako działalność państwa i samorządowych organizacji pozarządowych, których celem jest wyrównanie szans życiowych grup społeczeństw ekonomicznych i socjalnie najsłabszych.

2/. Sfery działania polityki społecznej: praca, warunki bytu, kultura, ład społeczny.

3/. Cele polityki społecznej:

• bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie).

• inwestycje w człowieka - tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej).

• ład społeczny - jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej.

• życie rodzinne - akcentowanie życia rodzinnego oznacza powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.

• dobrobyt społeczny - stan wysokiego zaspokojenia potrzeb ludności: głównie bytowych (materialnych, ale i związanych ze zdrowiem, wykształceniem, czasem wolnym, miejscem zamieszkania.

• zaspokojenie potrzeb - czyli tego co jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju.

• 
  
  paradygmaty polityki społecznej: dobro człowieka, idea przekształceń społecznych.

4/. Etapy rozwoju (historia) -

• Geneza: pomoc społeczna, gildie: kupieckie, rzemieślnicze, religijne. 1576 - koncepcja umieszczenia ubogiego w pracy. Ustawa o ubogich 1601 rok, rewolucja przemysłowa w Anglii (XVIII w.) i tzw. kwestia robotnicza. Po raz pierwszy terminu „polityka społeczna” użył Francuski filozof Charles Fourier.

• Od XIX w. polityka społeczna pozostaje w ścisłym związku z kwestią robotniczą. Wczesnemu rozwojowi kapitalizmu towarzyszyły nierówności uderzające w godność człowieka marginalizujące ludzi bezdomnych, głodnych, bez pracy, chorych. Te kategorie osób były spychane w nieekonomiczny niebyt stąd pojawiły się wysiłki państwa na rzecz usunięcia istniejących nierówności.

• 
  
  Lata 1880-1930 to czas eksperymentu i poszukiwań w polityce społecznej. Istotną rolę w kształtowaniu współczesnej polityki społecznej odegrał kanclerza Niemiec Otto von Bismarck, który był inicjatorem wprowadzenia 3 rodzajów obowiązkowego ubezpieczenia:

• ubezpieczenie na wypadek choroby (1883)

• ubezpieczenie od wypadków przy pracy (1884)

• ubezpieczenie w razie starości i inwalidztwa (1889)

• 1927 - ubezpieczenie na wypadek bezrobocia. Charakter przymusowy i powszechny, świadczenia gwarantowane przez państwo. Ubezpieczenia nie działają dla zysku: chorobowe 2/3 pracownik, 1/3 pracodawca; emerytalne po połowie, wypadkowe 100% pracodawca.

• W latach 1930-1950 kształtuje się konsens wokół idei prowadzenia przez państwo polityki społecznej. To okres rozbudowy systemu świadczeń socjalnych i szeroko rozumianych usług socjalnych.

• W latach 1950-1975 w większości krajów wysoko rozwiniętych, nasilały się głosy krytykujące rozmiary zaangażowania władz publicznych w realizację. W tym okresie nastąpiło rozszerzenie zakresu wszystkich rodzajów ubezpieczeń społecznych i pozostałych świadczeń socjalnych, nastąpiło podwyższenie wysokości świadczeń oraz wydłużenie okresu wypłacania. W okresie nastąpił proces dyfuzji polegający na tym, że świadczenia socjalne wywalczone przez jedne grupy zawodowe stawały się punktem odniesienia dla roszczeń kolejnych grup zawodowych.

• Od około 1975 r. do końca XX wieku nastąpiło przewartościowanie priorytetów polityki społecznej. W większości krajów był to okres kryzysu naftowego i okres cenzury dla polityki społecznej. W okresie tym chodziło o dostosowanie systemu świadczeń socjalnych do zmniejszonych możliwości finansowych państwa. Większość zmian polegała na zaostrzeniu kryteriów korzystania ze świadczeń. Nastąpiła zmiana priorytetów w polityce społecznej na korzyść ludzi młodych i osób aktywnych zawodowo.

5/. Najważniejsze daty - Anglia:

XIV - pomysł domu społecznego.

1601 - ustawa o ubogich: -odpowiedzialnośc za ubogich na danym terenie przejmowała społ. lok

-osoby niezdolne do pracy mogły zebrać, ale tylko w miejscu zamiesz.

-osoby zdolne do pracy musialy pracować, w przeciwnym razie kary lub więźienie

1795 - wprowadzono zasiłki wyrównawcze do płac

1832 - komisja do zbadania tej ustawy.

1834 - nowa ustawa o ubogich - wpływ teorii Malthuisa. Wprowadzono -test domu pracy dla ubogich (pomoc ubogim była możliwa tylko w domach pracy - oddzielne dla kobiet i mężczyzn. Dom pracy miał zapewnić poziom pracy niższy niż zarabiający robotnicy), -koncepcja mniejszych kwalifikacji (programowe założenie dolegliwości korzystania z pomocy społecznej), -centralizacja pomocy społecznej

• Był to czas zniechęcania do pomocy społecznej. W Wielkiej Brytanii panował liberalizm.

• Protesty zwolenników nie - interwencji państwa.

1864 - śmierć królowej Wiktorii - kończy się epoka pewnych poglądów.

1884 - powstało towarzystwo Fabiańskie (Marshall)

1906 - 1916 - kres socjalnych liberałów: bieda, nacisk społeczny, zmiana podejścia.

1905 - komisja do zbadania ustawy - 1909 - dwa raporty, -mniejszościowy - opr. przez członków Towarz. Fabiańskiego, zerwano z ustawą o ubogich i zastąpiebine przez państwowy system ubezpieczen społecznych

1919 - pierwszy system ubezpieczeń społecznych w Anglii : Georg Loyd; ubezpieczenie na wypadek choroby i bezrobocia

1940 - 1948 - końcowy okres powstawania państwa opiekuńczego.

1942 - raport Beveridgela o państwie opiekuńczym.

• System zabezpieczenia społecznego: ubezpieczenie i pomoc społeczna, dobrowolne ubezpieczenie, zasiłek rodzinny, bezpłatna powszechna ochrona zdrowia i rehabilitacja, oraz przeciwdziałanie bezrobociu.

• Likwidacja ubóstwa na drodze podwójnej redystrybucji dochodów.

5 lipca 1948 rok - upowszechnienie ustawy o ubezpieczeniu społecznym - powstanie państw opiekuńczego - odwrót przy M. Tacher (1979) - klasyczna myśl liberalna.

6/. Socjalna gospodarka rynkowa - była wynikiem nurtów:

1. Element kulturowy - chadeckie oblicze.

2. Prymat rozwiązań ustrojowych nad interwencjonizmem.

3. związek z ordo liberalizmem - doktryna wolno rynkowa dopuszczająca interwencjonizm - powstała w 1932 roku we Friedburgu, jednym z twórców był Eucken.

Doktryna socjalnej gospodarki rynkowej - wolny rynek + akceptacja celów społecznych. Interes jednostki nie może być sprzeczny z dobrem wspólny. Zasada solidarności, pomocniczości, państwa socjalnego, prawnego itd.. Przedstawiciele: Armachrad, Erhard.

7/. Podmioty realizujące politykę społeczną:

• podmioty międzynarodowe:

• 1919 - Międzynarodowa organizacja pracy (MOP).

• 1945 - ONZ.

• organizacje regionalne:

• 1964 - podpisano Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego.

• 1992 - traktat z Mastricht.

• 1994 - Zielona i Biała księga.

• podmioty krajowe-państwo i jego instytucje (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Zdrowia, Pracy, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka).

• szczebel wojewódzki - marszałek, np. Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej

• szczebel powiatowy - powiatowe centra pomocy rodzinie.

• szczebel gminny - ośrodki pomocy społecznej.

8/. Zakres przedmiotowy polityki społecznej:

• funkcje: w zakresie ochrony zdrowia, ubezpieczeń społecznych, pomocy społeczna, kształtowania stanu, struktury oraz procesów ludnościowych dotyczące zatrudnienia i ochrony pracy, dochodów i warunków bytu, zapewnienia mieszkania, edukacji, wychowania i kultury

• szczegółowe polityki społeczne dla różnych grup społecznych:

emeryci, osoby niepełnosprawne, ludność wiejska, emigranci, rodziny wielodzietne lub niepełne.

Koncepcje polityki społecznej w katolickiej nauce społecznej

Katolicka nauka społeczna (KNS) składa się z tych aspektów doktryny religii katolickiej, które odnoszą się do kwestii zbiorowych problemów społeczności lub też całej ludzkości. Nazwa ta pierwszy raz użyta została w encyklice Quadrgesimo anno Piusa XI z 1931, ale za głównego twórcę nauczania społecznego Kościoła katolickiego uważa się Leona XIII, który w 1891 roku wydał encyklikę Rerum novarum. KNS jest więc nauką stosunkowo młodą, ale tylko sensie wyodrębnienia jej z całokształtu nauczania Kościoła.

Jej źródła można podzielić na:

• materialne (dalsze):

• prawo naturalne - poznajemy ja za pomocą rozumu, jest wpisane w osobę ludzką. Święty Tomasz z Akwinu rozróżnia tu:

• zasady pierwsze - dla każdej kultury oczywiste, np. "Nie zabijaj!"

• zasady dalsze (wtórne) - wynikające z pierwszych, zależne od tradycji konkretnych narodów

• prawo objawione - zawarte w Piśmie Świętym i w Tradycji Kościoła

• formalne (bliższe):

• Oficjalna nauka Kościoła:

• Orzeczenia soborów powszechnych i synodów

• Społeczne encykliki papieskie i inne wypowiedzi papieży oraz orzeczenia świętych kongregacji papieskich

• Kodeks prawa kanonicznego

• Listy pasterskie i inne wypowiedzi biskupów.

• Wyniki dociekań naukowych uczonych katolickich.

1. Wymiary Katolickiej nauki społecznej

1. Teoretyczny

2. Historyczny

3. Praktyczny

Metodologia: widzieć, oceniać, działać.

Prekursorzy: W. Kettler (od 1850 biskup Moguncji) - sformułował program prawodawstwa pracy, Henry Maning - angielski kardynał, A. Kolping, K Vogelsang.

Zasady nauki społecznej Kościoła:

1. Zasada dobra wspólnego - należy uwzględnić korzyść wszystkich obywateli, polega na harmonizacji, często sprzecznych, interesów.

2. Zasada solidarności - wszyscy są odpowiedzialni za wszystkich, solidarność oznacza wolę angażowania się na rzecz dobra wspólnego.

3. Zasada pomocniczości - pierwszeństwo inicjatywy oddolnej, decentralizacja, interwencja państwa tylko gdy jest to konieczne.

4. Zasada uczestnictwa - tylko aktywność umożliwia realizacje praw. Uczestnictwo wyraża wolność i godność człowieka.

5. Zasada proporcjonalnego rozwoju - oznacza umożliwienie szans rozwoju wszystkim ludziom, polega na równomiernym i harmonijnym rozwoju wszystkich sektorów gospodarki.

Encykliki i inne dokumenty Kościoła:

1. Rerum novarum (1891), Leon XIII - o kwestii robotniczej.

• Socjalizm jako rozwiązanie fałszywe, ochrona własności prywatnej.

• Postulat współpracy kapitału i pracy.

• Państwo nie może być bierne wobec ubóstwa, ma dbać o dobro ogółu.

• Zasada ograniczonej interwencji państwa.

• Idea samopomocy społecznej np. związki zawodowe, organizacje itd..

• Trzy typy sprawiedliwości: wymierna, rozdzielcza (proporcjonalna) i prawna.

2. Quadrasegimo anno (1931), Pius XI - o odnowieniu ustroju społecznego.

• Krytyka socjalizmu (lekarstwo gorsze od choroby), ale i liberaryzmu (niezdolność rozwiązania kwestii społecznych).

• Zasada pomocniczości.

• Problem własności.

3. Mater et magistra (1961) , Jan XXIII - o współczesnych przemianach społecznych.

• Pierwszeństwo inicjatywy prywatnej.

• Interwencja państwa: popieranie, pobudzanie, koordynowanie, pomaganie i uzupełnianie - państwo ma realizować dobro wspólne.

• Idea proporcjonalnego rozwoju społecznego.

d) Pacem in terris (1963), Jan XXIII - o pokoju między wszystkimi narodami.

• Uzupełnienie ww..

• O prawach określających porządek między ludźmi.

e) Gaudium et spes (1965) - konstytucja o Kościele w świecie współczesnym.

• Konieczność dialogu i usunięcia różnic społeczno kulturowych między ludźmi.

f) Populorum progressio (1967), Paweł VI - o popieraniu rozwoju ludów.

• Kwestia społeczna w wymiarze globalnym. Program przedziwdziałania ubóstwu, głodowi, niedorozwoju, przeludnieniu itd..

• „Rozwój nowym imieniem pokoju”.

g) Laborem exercens (1981), J.P. II - o pracy ludzkiej.

• Analiza przemian technologicznych, technicznych, ekonomicznych i politycznych w świecie.

• Praca ludzka kluczem do rozwiązania kwestii społecznych.

• Solidarność jako siła przeciwko degradacji człowieka.

• Próba poszukiwania sprawiedliwego ustroju społecznego.

• Podmiotowe znaczenie zw. zawodowych.

h) Sollicitudo rei specialis (1987), J.P. II - o społecznej trosce.

• Moralny wymiar rozwoju - mówi się o sprawiedliwym rozwoju - nie można sprowadzać wszystkiego wyłącznie do kwestii ekonomicznych.

• Podkreślenie dystansu jaki rośnie między krajami.

• Zasada solidarności.

i) Centesimus annus (1991), J.P. II - w setną rocznicę Rerum Novarum

• Upadek socjalizmu realnego - skutkiem przyjęcia błędnej koncepcji osoby ludzkiej.

• Krytyka społeczeństwa konsumpcyjnego.

• Potwierdzenie prawa do własności prywatnej. Nowe formy własności: techniki, wiedzy i umiejętności.

Koncepcja ładu społecznego. Modele polityki społecznej.

1/. Ład społeczny i związane z nim wartości oznaczają ustanawiane przez ludzi reguły gry - prawne, polityczne, rozwojowe, obyczajowe, moralne, tradycyjne, postępowe itp. Reguły gry często pokrywają się także z takimi określeniami jak: status quo, porządek społeczny, ugoda, współdziałanie, współistnienie. Niekiedy ład oznacza takie cechy jak spoistość lub solidarność.

Ład społeczny i związane z nim wartości stanowią swoiste „dobre publiczne”, które, gdy raz zostaną wyprodukowane, stają się własnością wszystkich, a przynajmniej większości członków społeczeństwa. W pewnym sensie jest to zresztą udział przymusowy, w którym muszą uczestniczyć wszystkie jednostki i grupy społeczne. Nie każdy jednak ład społeczny można zasadnie uznać za „dobro publiczne”.


2/. Znaczenie nowych pojęć:


Ład społeczny - porządek, system międzygrupowych i jednostkowych porozumień, sposób podejmowania decyzji, które dotyczą jednostek i zbiorowości.

Porządek policentryczny - typ zachowań, w których życie społeczne jest wypadkową indywidualnych decyzji i działań. Zachowania te wynikają z wolnej gry, którą każdy prowadzi na własny rachunek. Istnieje wolny rynek, demokratycznie rządzone państwo, zakłada się pewne elementy przymusu ze strony rządu dotyczące podatków, z których finansowane są zbrojenia, nauka i inne formy działalności państwa

Porządek monocentryczny - typ zachowań zbiorowych, które są regulowane przez centralny ośrodek decyzji. Ośrodkowi temu podporządkowane są indywidualne losy ludzkie i całe życie zbiorowe. Istnieje zhierarchizowana struktura władzy (reżimy wojskowe, klasowe, totalitarne). Porządek prawny organizowany jest odgórnie przez zbiurokratyzowane instytucje. podmiotowość społeczeństwa ulega poważnemu ograniczeniu. Zakłócona jest komunikacja pomiędzy różnymi grupami społecznymi, zwłaszcza między władzą i społeczeństwem.

Porządek prawny - proces przekształcania się stosunków prawnych w świadomość prawną społeczeństwa; praworządność obejmującą całokształt norm prawnych w praktyce życia społecznego i politycznego. Ład prawny to stan faktyczny związany ze społecznym tworzeniem i działaniem norm prawnych; proces regularnego i harmonijnego przekształcania się stosunków prawnych w świadomość prawną społeczeństwa. Miarą doskonałości ładu prawnego w państwie jest praworządność. Praworządność formalna wymaga, aby aparat państwa był zorganizowany na podstawie prawa, aby działał on zgodnie z prawem i na jego podstawie.

Skutki bezprawia mogą być dalekosiężne. Na przykład:

1. Zachowania społeczne mogą być nieprzewidywalne i nieobliczalne, słabnie więź obywatelska, zmniejsza się zakres wzajemnych uprawnień i powinności obywateli i państwa.
2. Pogłębia się słabość organów decyzyjnych, zwłaszcza dotyczących organizacji życia państwowego.
3. Ograniczeniu ulegają pokojowe możliwości rozwiązywania konfliktów, których wreszcie w żadnym społeczeństwie nie brakuje.

4. Wśród władzy wzrastają też pokusy do centralizowania decyzji. Tym samym niekiedy istnieją niekiedy tendencje lub naciski, do totalitarnego jej wykonywania.

Ład prorozwojowy - porządek społeczny, system porozumień prawnych, ekonomicznych, politycznych, które gwarantują wszystkim ludziom maksymalną stabilizację na danym etapie historycznego rozwoju.

W krajach wysoko rozwiniętych problemy ładu prorozwojowego łączą się z poszukiwaniem takich dróg wyjścia, które harmonijnie poddałyby działalność gospodarczą nowym tendencjom wzrostowym (informatyki, konsumpcji, robotyzacji). W krajach średniorozwiniętych (Polska) problemy ładu prorozwojowego łączą się z poszukiwaniem dróg pozwalających na stosunkowo mniej bolesne przechodzenie z ustroju realnego socjalizmu do gospodarki rynkowej. W krajach zacofanych (kraje tak zwanego trzeciego świata) problemy ładu prorozwojowego łączą się z przezwyciężaniem ubóstwa (głodu, chorób, wysokiej śmiertelności i przyrostu demograficznego).

W każdym z tych trzech przypadków podstawowymi czynnikami konstruującymi ład społeczny są:

• racjonalizacja gospodarowania posiadanymi zasobami (energia, surowce, ochrona środowiska)

• organizacja aktywności społecznej (głównie samorządności lokalnej)

• kooperacja między różnymi formami działalności socjalizacyjnej, ekonomicznej, politycznej, kulturalnej w zakresie tworzenia pewnych więzi ogólnorozwojowych.
  

Ład prorozwojowy, realizowany w oparciu o powyższe czynniki, może być określany mianem ładu dynamicznego. To znaczy, w którym istnieje wewnętrzny ruch społeczeństw. W najszerszym rozumieniu ład prorozwojowy oznacza społeczeństwa, które nie boją się krytykować samych siebie wyciągając jednocześnie z tej krytyki właściwe wnioski.

3/. Typ idealny

• Twór pojęciowy, za pomocą którego próbujemy opisać rzeczywistość. Nie mas odniesienia do praktyki. Jest użyteczny poznawczo - narzędzie służące w poznaniu rzeczywistości, a nie jej ocenie.

• Rodzaje typów idealnych wg. Wezera:

• W sensie logicznym - teorie, które wyjaśniają rzeczywistość, odpowiadają na pytanie: JAK JEST?

• W sensie praktycznym - rzeczywistość postulowana.

• Typ idealny jest środkiem, a nie celem (ma nam służyć do czegoś)

3/. Modele polityki społecznej:

Model liberalny (marginalny) - zakładający, że naturalnymi kanałami, za pomocą których potrzeby powinny być zaspokajane są: rynek prywatny i rodzina. Państwo powinno ingerować w ostateczności i tylko w odniesieniu do tych grup, które nie są w stanie same sobie poradzić. W tym modelu przyjmuje się, że zdecydowana większość społeczeństwa jest w stanie zaspokoić swoje potrzeby własnym działaniem przy ewentualnej pomocy rodziny lub organizacji charytatywnych.

Model redystrybucyjny - zakłada, ze odpowiedzialność za bezpieczeństwo socjalne jednostki ponosi przede wszystkim społeczeństwo. PS zajmuje się redystrybucją dochodów i gwarantuje dostęp do świadczeń i usług oparty na kryterium potrzeb niezależnie od funkcjonowania rynku i wkładu własnego jednostki.

Model motywacyjny -korporacyjny. Dopuszcza się w nim możliwość o wiele szerszej ingerencji państwa niż w modelu marginalnym. Stawia się jednak wyraźną różnicę tej ingerencji: programy społeczne powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej. jest silne uzależnienie prawa do pomocy i wysokości świadczeń od statusu danej osoby na rynku pracy. Świadczenia przysługują głównie osobom ubezpieczonym, a same ubezpieczenia są obowiązkowe i mają powszechny przedmiotowy i podmiotowy charakter .

Polska jest najbliżej modelu motywującego.

4/. Wyróżniamy też modele:

1. Model interwencji społecznej - luka społeczna.

• Polega na niwelowani istniejącego nie dostatku, punktem wyjścia jest jakieś minimum socjalne.

2. Model antycypacji społecznej - ryzyko społeczne.

• Przewidywanie zdarzeń rodzących niekorzystne sytuacje.

3. Model dystrybucji społecznej - konsumpcja społeczna.

• Wyznaczenie instytucjonalnych ram podziału.

4. Model intergracji społecznej - struktura społeczna.

• Świadome kreowanie i utrwalanie czynników o charakterze integrującym

5/. Koncepcja Titmussa

• Model marginalny - polityka społeczna wkracza gdy zawodzi zaspokajanie potrzeb w oparciu o rynek prywatny lub rodzinę.

• Model motywacyjny - polityka społeczna dodatkiem do gospodarki.

• Model instytucjonalno- redystrybutywny - polityka społeczna integralną częścią systemu społecznego.

6/. Koncepcja stosunku państwa do polityki społecznej Furnissa i Titmussa

• Państwo „pozytywne”

• Państwo „bezpieczeństwa socjalnego”

• Państwo „dobrobytu społecznego”

7/. Koncepcja „reżimów” Espinga - Andersena - typologia, uwzględniająca historyczne, ideologiczne czynniki kształtowania polityki społecznej.

• Liberalny - „strategia marginalna”, państwo wkracza, gdy musi - Margaret Tacher.

• Konserwatywno - korporacyjny - Niemcy, Francja, Szwajcaria.

• Socjaldemokratyczny - Skandynawia,

• 
  Postkomunistyczny

• Śródziemnomorski te dwa dodatkowe.

8/. Jones - wzory polityki społecznej nie odzwierciedlają rzeczywistości, lecz poziom wydatków socjalnych.

1.poziom wydatków socjalnych (badamy metodą ilościową)

2. ideologiczna orientacja polityki społecznej (techniki jakościowe)

- państwa o wysokich wydatkach socjalnych: Szwecja, Niemcy

- państwa o relatywnie niskich wydatkach: USA, Wielka Brytania

Wersje kapitalizmu - dobrobytu:

> Kapitalizm dobrobytu (element socjalno-opiekuńczy: Szwecja)

> Kapitalizm dobrobytu (wolny rynek: Niemcy, USA)

9/. Ginsburg - rozszerzenie o czwarty element nierówności -> nierówny dostęp do dóbr i nie równa pozycja na rynku pracy. Cztery modele polityki społecznej:

• Socjaldemokratyczny (Szwecja)

• Socjalna gospodarka rynkowa (Niemcy)

• Korporacyjno - rynkowy (USA)

• Liberalno - kolektywistyczny (Wielka Brytania)

Pomiar procesów i zjawisk społecznych istotnych dla oceny polityki społecznej: mierniki, wskaźniki i normy.

• Wskaźniki społeczne pokazują natężenie zjawiska, opisują wielowymiarowo stan społeczeństwa, aspekty strukturalne i dynamiczne rozwoju społeczeństwa

• Tworzone są w celu prawidłowej oceny rozwoju społeczeństwa i obok porównań faktycznego stanu rozwoju społecznego i jego zmian w czasie, pokazuje jak coś się zmienia jak szybko i w jakim kierunku zachodzą procesy.

• Ruch tworzenia takich wskaźników narodził się w latach 60 - tych.

• Wskaźniki badają jakość i poziom życia. Poziom określany przez dochód (zaspokajanie potrzeb), jakość przez więzi społeczne.

• Dane pochodzą z badań reprezentacyjnych GUS - u, instytucji badawczych, dokumentów, rejestrów itp..

1/. Wskaźniki tworzy się by:

• Zobaczyć rozmiary zjawiska - diagnoza + program przeciw działania.

• Weryfikować programy i badać ich efektywność.

• Planować rozwój.

• Porównywać.

2/. Rodzaje wskaźników:

• Ogólne i szczegółowe - pierwsze dotyczą całej badanej zbiorowości, np. stopa bezrobocia w Polsce, drugie wyróżnia się dla jakiś grup - kobiety, młodzież itp.

• Pozytywne i negatywne - w zależności czy dotyczą zjawiska pozytywnego czy nie.

• Syntetyczne i zagregowane - duża złożoność, wiele czynników *przeciętne dalsze trwanie życia), duży stopień ogólności(średnia długość życia).

• Statyczne i dynamiczne - pierwsze dane na określony czas, drugie z min. 2 - uch wskaźników statycznych.

• Naturalne i wartościujące - w których drugie opierają się na przeliczaniu wszystkiego na pieniądze.

• Obiektywne i subiektywne - pierwsze poziom, drugie jakość życia.

• Nakładów i efektów.

3/. Wskaźnik jest konstrukcją badacza, ale:

• Powinien być dostępny na terenie całego kraju.

• Możliwość dezagregacji - od ogólnienia, uszczegółowienia.

• Użyteczny w analizie, czyli wiarygodny.

4/. Warunki prowadzenia analiz:

• Porównywalność konceptualna: czy dane pochodzą z tych samych badań, czy definicje są takie same.

• Porównywalność statystyczna: te same metody zbierania danych.

• Porównywalność interpretacyjna: dane zjawisko interpretowane wg tych samych ocen z uwzględnieniem kontekstu sytuacyjnego.

Wskaźnik rozwoju społeczeństwa (KDI)

Określa efekty rozwoju społeczeństw poszczególnych krajów - poziom rozwoju w stosunku do innych państw. Wyznaczany jest na podstawie obszarów:

• Zdrowia - przeciętne dalsze trwanie życia.

• Edukacji - wskaźniki scholaryzacji i umiejętności czytania ze zrozumieniem.

• Poziomu dochodu - PKB - produkt narodowy brutto, PNB produkt narodowy brutto + dochód z handlu zagranicznego.

Normy w polityce społecznej - rola standardów minimalnych w polityce społecznej

1/. Norma - wzór postępowania, standard.

• Płaca socjalna, minimum socjalne, egzystencji, minimalny dochód gwarantowany.

• Gospodarstwo domowe - grupa osób wspólni zamieszkujących pod jednym dachem i łączących dochody.

2/.Minimum socjalne - wskaźnik określający koszty utrzymania gospodarstw domowych na podstawie "koszyka dóbr" służących do zaspokojenia potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na niskim poziomie.

• Przyjęte składniki koszyka wystarczają nie tylko dla podtrzymania życia (minimum egzystencji), lecz dla posiadania i wychowania dzieci a także dla utrzymania minimum więzi społecznych. Do pierwszej grupy składników zaliczają się wydatki na mieszkanie, żywność, odzież, obuwie, ochronę zdrowia i higienę; do drugiej grupy: koszty komunikacji i łączności (np. dojazdy do pracy), wydatki na kształcenie i wychowanie dzieci, na kontakty rodzinne i towarzyskie oraz skromne uczestnictwo w kulturze.

• Jest to, więc model zaspokajania potrzeb na poziomie „minimalnego dobrobytu”. Minimum socjalne nazywane jest też „granicą wydatków gospodarstw domowych, mierzącą godziwy poziom życia”.

• W Polsce minimum socjalne szacowane jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 1981 r. na podstawie uchwały Rady Ministrów (było jednym z postulatów zgłaszanych w Porozumieniach Sierpniowych). IPiSS ustala wartość koszyka minimum socjalnego oddzielnie dla 6 typów pracowniczych gospodarstw domowych (od rodziny 1-osobowej do 5-osobowej) oraz 2 typów gospodarstw emeryckich (1- i 2-osobowych).

• Koszyk minimum socjalnego określony jest ilościowo (minimalna ilość danych dóbr i usług według norm zużycia, zalecanych przez naukowców) i wartościowo (koszt nabycia danych ilości dóbr i usług).

• Przy budowie tego wskaźnika bierze się, więc po uwagę:

• Potrzeby egzystencjalno - bytowe: wyżywienie, ubranie, mieszkanie, higiena i ochrona zdrowia, transport.

• Potrzeby oświatowe i związane ze sprawowaniem kultu: wychowanie, oświata i kultura.

• Potrzeby rekreacyjno - wypoczynkowe: sport, turystyka.

• Ok. 50% gospodarstw domowych nie przekracza minimum socjalnego.

3/. Minimum egzystencji ("minimum biologicznym") - koszyk dóbr, niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych człowieka i sprawności psychofizycznej. Uwzględnia on jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia i zagrożenia życia.

• W skład koszyka minimum egzystencji wchodzą potrzeby mieszkaniowe i artykuły żywnościowe. Łączny koszt nabycia (zużycia) tych dóbr określa wartość koszyka, która stanowi granicę ubóstwa skrajnego (absolutnego).

• W Polsce minimum egzystencji szacowane jest od 1995 r. przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, tak jak w przypadku minimum socjalnego. Obecnie 12% ludności żyje na takim poziomie.

4/. Ubóstwo absolutne to pojęcie stosowane również w statystykach międzynarodowych na oznaczenie krańcowej biedy. Skrajnie (absolutnie) ubogim jest ten, kto może wydać na swoje utrzymanie mniej niż równowartość jednego dolara dziennie (w Polsce jest to 2,5 raza więcej). Takich osób jest na świecie ok.oło 2 mld, czyli ponad 1/3 ludzkości.

5/. Płaca minimalna (ang. smick, smik) - najniższa z możliwych płac.

• Płaca minimalna stanowi najniższe wynagrodzenie ustalone urzędowo, jednolicie dla całego kraju, jakie może otrzymać pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.

• Większość ekonomistów argumentuje, że jest to instytucja szkodliwa:

• wypycha z rynku pracy osoby najgorzej sobie na nim radzące.

• sztucznie zawyża także realne koszty zatrudnienia ustalane przez przedsiębiorców.

• płaca minimalna, jest rodzajem ceny urzędowej, jest zatem formą etatyzmu i funkcjonuje bez oparcia o realia rynkowe.

• Efektem istnienia cen urzędowych jest poszerzanie się szarej strefy - pozaprawnego obrotu gospodarczego, a co za tym idzie - obrotu nie opodatkowanego i wyjętego min. spoza wymogów legalnego rynku pracy.

• W Polsce w oparciu o wysokość płacy minimalnej funkcjonuje wiele świadczeń socjalnych, więc jej podwyższenie ma oprócz bezpośredniego (pracownicy zatrudnieni w tzw. "budżetówce") także pośredni wpływ na powiększanie wielkości wydatków budżetowych (patrz: deficyt budżetowy, efekt wypychania).

• 
  W Polsce płaca minimalna jest jednolita dla całego kraju. Podstawa prawna ustawa z dnia 10.10.02 o minimalnym wynagrodzeniu za prace - realizacja konstytucji.

• Funkcje płacy minimalnej:

- związana bezpośrednio z wykonywaną pracą

- prosta i czytelna

- najniższy szczebel w hierarchii płac, punkt wyjścia

- płaca godziwa - zaspokajająca podstawowe potrzeby.

- ma stanowić 50% płacy przeciętnej i być wyższa od minimum socjalnego.

- ma eliminować nadmierną eksploatacje pracowników.

- ma eliminować nieuczciwą konkurencje pracodawców w obniżaniu kosztów przez zaniżanie płac.

• wywiera presje na wskaźnikach ogólnego przyrostu płac.

• Płaca minimalna powinna być ustalona przez komisję trójstronną:

• przedstawiciele pracodawców.

• przedstawiciele pracowników.

• przedstawiciele rządu.

6/. Minimalny dochód gwarantowany - w Polsce nie występuje.

• Występuje w większości krajów UE, ale nie wszędzie. Stanowi dochodowe wsparcie gospodarstwa domowego, które tymczasowo znalazło się w trudnej sytuacji materialnej. Jest to system prawnych, organizacyjnych i finansowych rozwiązań, który daje obywatelowi prawo roszczenia o posiadanie środków(min) do utrzymania(zazwyczaj to minimum ustala rząd, gwarantowane ustawa finansowane z budżetu). Jeżeli ktoś udowodni - ma obowiązek dostać min,. dochód gwarantowany.

• W przypadku osób bezrobotnych jest to zasiłek pozwalający na godne przeżycie i zapewniający integrację społeczną. W przypadku pracowników minimalna płaca.

• Daje obywatelowi prawo do roszczenia o posiadanie minimum środków służących jego utrzymaniu. To minimum jest określane przez rząd arbitralnie i finansowane z budżetu.

Zabezpieczenie społeczne

1/. Zabezpieczenie Społeczne - Konstytucja RP z 1997 roku art. 67: Prawo do zabezpieczenia społecznego przysługuje w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Prawo to przysługuje również obywatelom pozostającym bez pracy nie z własnej woli i nie mającym innych środków utrzymania.

Zabezpieczenie społeczne to: całokształt środków i działania instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swych obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych, społecznie uznanych za ważne, potrzeb.

2/. Ryzyka socjalne: podeszły wiek; choroba; kalectwo; wypadek przy pracy, choroba zawodowa; śmierć żywiciela rodziny; utrata pracy; urodzenie i wychowywanie dziecka.

3/. Elementy zabezpieczenia społecznego:

• pomoc społeczna

• ochrona zdrowia

• ubezpieczenia społeczne

• ubezpieczenia osobowe i majątkowe ludności

• rehabilitacja inwalidów

• uzupełniające świadczenia społeczne (stypendia, zasiłki dla bezrobotnych, fundusze socjalne)

4/. Techniki zabezpieczenia społecznego:

• ubezpieczeniowa

• zaopatrzeniowa

• opiekuńcza

5/. Rodzaje świadczeń społecznych udzielanych w ramach systemu zabezpieczenia społecznego:

1. ze względu na formę świadczenia:

1. pieniężne, do których m.in. należą:

• zasiłek chorobowy

• renty rodzinne

• renty inwalidzkie

• emerytury

• świadczenia wypadkowe

• zasiłek macierzyński

• w naturze, które m.in. obejmują:

• zaopatrzenie w bezpłatny sprzęt ortopedyczny

• bezpłatne leki;

3. usługi społeczne, np.:

• powszechna edukacja szkolna

• korzystanie z usług publicznej służby zdrowia

• praca socjalna

• usługi pielęgnacyjne

• korzystanie z placówek kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych

2. ze względu na czas trwania:

1. okresowe, które dzielą się z kolei na:

• długoterminowe (np. emerytury, renty)

• krótkoterminowe (np. zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego oraz rodzinne

2.jednorazowe (np. zasiłki pogrzebowe i porodowe)

3. ciągłe (opieka w domach pomocy społecznej

6/. Struktura instytucji zabezpieczenia społecznego obejmuje:

• ośrodki pomocy rodzinie działające na terenie gminy i dystrybuujące pomoc materialną i rzeczową oraz kierujące do domów pomocy społecznej

• gminne ośrodki pomocy społecznej

• miejsko-gminne ośrodki pomocy społecznej

• miejskie ośrodki pomocy społecznej

• powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu - miejskie centra pomocy rodzinie); powiatom podlegają bezpośrednio domy pomocy społecznej, opieka nad dziećmi w ramach domów dziecka i rodzin zastępczych

• w urzędach marszałkowskich departamenty spraw społecznych - zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych,

• w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej - kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej

• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - zajmuje się koordynacją polityki społecznej na obszarze całej Polski oraz przygotowywaniem zmian w obowiązującym prawie.

7/. Wyróżnia się kilka kategorii ubóstwa:

• ubóstwo absolutne

• ubóstwo względne

• ubóstwo subiektywne

• ubóstwo ustawowe - w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej.

Bieda (ubóstwo) - to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych.

Luka dochodowa - różnica między kwotą, stanowiącą granicę ubóstwa a otrzymywanym dochodem.

Wskaźnik luki dochodowej (wydatkowej) - relacja wysokości luki dochodowej do wysokości granicy ubóstwa wyrażona w %. Inaczej mówiąc, jest to wskaźnik ukazujący, o ile procent przeciętne wydatki gospodarstw domowych z danej grupy są niższe od danej granicy ubóstwa. Wskaźnik luki dochodowej informuje o głębokości ubóstwa.

Ustawowa granica ubóstwa - kwota dochodów, która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego.

Relatywna granica ubóstwa - kwota równa 50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych.

Subiektywna granica ubóstwa - odpowiada w przybliżeniu poziomowi dochodów deklarowanych przez respondentów jako ledwie wystarczające.

Ubezpieczenie społeczne w systemie zabezpieczenia społecznego. System ubezpieczeń społecznych w Polsce.

1/. Ubezpieczenia społeczne wraz z pomocą społeczną stanowią podstawowy instrument polityki socjalnej państwa. System ubezpieczeń społecznych obejmuje pracowników najemnych i inne osoby, np. prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

• Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).

• Realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS, także KRUS).

• System powstał w Niemczech - Bismark - 1873 - chorobowe, 1889 - ubezpieczenie emerytalne i ryzyko starości.

2/. Ubezpieczenia społeczne dzielimy na:

• Ubezpieczenia emerytalne - polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny.

• Ubezpieczenia rentowe - polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję np. osobom niezdolnym do pracy. Rozróżniamy rentę:

1. inwalidzką (z tytułu niezdolności do pracy),

• szkoleniowa-dodatek do renty inwalidzkiej na przekwalifikowanie,

2. rodzinną - jeśli osoba która zmarła pobierała lub była uprawniona do emerytury bądź renty. Mogą ją otrzymywać:

• wdowy/wdowcy,

• sieroty, (dodatkowe zasiłki dla sierot całkowitych)

• rodzice

• Ubezpieczenia chorobowe - polegają na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie,

• Ubezpieczenia wypadkowe - polegają na wypłacie określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

3/. Systemy ubezpieczeń społecznych:

Metoda gromadzenia kapitału na świadczenia społeczne jest determinowana przez system ubezpieczeń, wybrany w danej instytucji. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy:

• System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika.

• System redystrybutywny (repartycyjny) - składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie.

Schubrert: ubezpieczenie społeczne: stanowi system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywającym potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe, spełnionych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężarów tych świadczeń w całości lub w poważnej mierze na zbiorowość osób do niej uprawnionych.

4/. Cechy systemu ubezpieczeń społecznych.

• Powszechność - podmiotowa - wszyscy ludzie pracujący, przedmiotowa wszystkie typowe ryzyka.

• Przymus - ubezpieczenie trwałym składnikiem płacy.

• Gwarancja ustawowa.

• Równe traktowanie ubezpieczonych.

• Działanie oparte na składce.

• Charakter roszczeniowy.

• Świadczenia realizowane przez wyspecjalizowane instytucje nie są nastawione na zysk a na zrealizowanie celu społecznego.

5/. Zdarzenie losowe - sytuacje, co, do których nie ma pewności czy i kiedy wystąpią, niezależne od woli człowieka. Przykłady: wypadek przy pracy, macierzyństwo, choroba, bezrobocie (nie w Polsce), starość, choroby zawodowe, niepełnosprawność/inwalidztwo, śmierć żywiciela rodziny

6/. Składka - obciążenie rozłożone równo i na cala zbiorowość ubezpieczonych; jest świadczeniem pieniężnym cechującym się:

- przymusowość

- celowość

- odpłatność

7/. Solidarność jest podstawą ubezpieczenia społecznego.

• Solidarność międzypokoleniowa (płacą młodzi, pobierają świadczenia starsi - system repartycyjny).

• Solidarność między ubezpieczonymi (przesuwanie środków od zdrowych do chorych).

• Solidarność obywatelska (pionowa - od bogatych do biednych).

Zasada ekwiwalentnosci - ile włożymy tyle weźmiemy.

7/. Trzy filary

• Repatriacyjny - finansowany przez ZUS, powszechny i obowiązkowy, związany ze stosunkiem pracy.

• Kapitałowy - zakładany przez instytucje prywatne, dobrowolne. Zdefiniowana składka, ale nie świadczenia związany stopa zwrotu = stopa inwestycji

• III filar - filar dobrowolny, kapitałowy.

> Osoby urodzone przed 31 XII 1948 roku zachowywały prawo do emerytury na starych zasadach, bez prawa wyboru.

> Od 1 I 1949 - 31 XII 1968 możliwość wyboru.

> Po 1 I 1969 - nowy system (obowiązkowy).

6/. Podstawowe filary ubezpieczeń społecznych:

• ubezpieczenie emerytalno-rentowe

• ubezpieczenie chorobowe

• ubezpieczenie wypadkowe

• ubezpieczenie na wypadek bezrobocia

• ubezpieczenie pielęgnacyjne

7/. Zakres ubezpieczeń społecznych w Polsce:

• ubezpieczenia emerytalne

• ubezpieczenia rentowe

• ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (ubezpieczenie chorobowe)

• ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ubezpieczenie wypadkowe)

Ochrona zdrowia w systemie zabezpieczenia społecznego. System ochrony zdrowia w Polsce.

1/. System opieki zdrowotnej w Polsce - zespół osób i instytucji mający za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności.

• Zgodnie z artykułem 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, każdy obywatel Polski ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

• Zdrowie - jest pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu jednostki, pozwalającego na prowadzenie produktywnego i twórczego życia. Zdrowie to nie tylko brak choroby, ale dobre samopoczucie oraz stopień przystosowania psychicznego.


1.profilaktyka - zapobieganie chorobom

2.promocja

3.lecznictwo - dziedzina nastawiona na chorego(rozpoznanie i leczenie)

4.rehabilitacja

• Ochrona zdrowia - wszelkie działania, które są bezpośrednio lub pośrednio związane z zapobieganiem chorobom, utrzymaniem i podniesieniem stanu zdrowia. Odnosi się do funkcji jakie spełnia odpowiedni podsystem infrastruktury społecznej, który zaspokaja potrzeby lecznicze ludności.

2/. Obecnie system kształtowany jest przez dwie podstawowe ustawy:

• ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

• ustawę o zakładach opieki zdrowotnej.

• Od 2000 roku kasy chorych, od 2004 NFZ.

3/. Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:

• Świadczeniobiorców - czyli pacjentów.

• Instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika - czyli Narodowy Fundusz Zdrowia,

• świadczeniodawców:

• zakłady opieki zdrowotnej, które można podzielić ze względu na organ założycielski na publiczne (SPZOZ) oraz niepubliczne (NZOZ),

• praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,

• apteki,

• innych świadczeniodawców.

• organy kontroli i nadzoru:

• Państwową Inspekcję Sanitarną ("Sanepid"),

• Inspekcję Farmaceutyczną,

• wojewodów i działające przy nich wojewódzkie centra zdrowia publicznego oraz konsultantów wojewódzkich w poszczególnych specjalnościach medycznych,

• Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju oraz posiada uprawnienia kontrolne, a także działających przy nim konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych. Nadzór nad funduszem i jego gospodarnością.

• Gmina - jest tą jednostką, która organizuje służbę zdrowia, zapewnia świadczenia medyczne na rzecz ubezpieczonych, jest właścicielem obiektów, w których działa służba zdrowia.

4/. Zasady systemu ochrony zdrowia.

• Solidarności społecznej - wszyscy opłacają składkę liczoną z podatku.

• Samorządności

• Samofinansowania - oddzielenie płatnika od świadczeniodawców.

• Prawo wyboru lekarza

• Równy dostęp do świadczeń publicznych bez względu na dochody.

5/. Usługi są kupowane, a przebieg uregulowany umową - negocjacje co do ceny i jakości.

• Podstawowa forma finansowania - kontrakty.

• Po reformie samorządowej gmina organizuje opiekę zdrowotną.

• Nadal część rzeczy finansowana jest z budżetu państwa, min: stacje sanepidu, opłata części procedur wysokospecjalistycznych, wojewódzkie stacje krwiodawstwa, realizacja programów ochrony zdrowia, zabezpieczenie funkcjonowania szkolnictwa medycznego.

6/. Systemy finansowania.

• Trzy rodzaje systemów:

• System zaopatrzeniowy - podatek (Wielka Brytania, Polska do 99r., Kanada, Włochy).

• System ubezpieczeniowy - składka (Europa środkowa) - lecznictwo ambulatoryjne.

• System mieszany - Niemcy, Polska.

• W USA nie ma jako takiej publicznej służby zdrowia, 60% prywatne.

• Różnice między systemem zaopatrzeniowym a ubezpieczeniowym:

• Składkę płacimy na jakiś cel.

• System zaopatrzeniowy jest uzależniony od decyzji politycznych.

• Płacąc podatki nie mamy świadomości, ze są one na nasze zdrowie

• W systemie ubezpieczeniowym możemy dochodzić swoich praw, roszczeniowość jest dużo wyższa niz. w systemie zaopatrzeniowym.

• W systemie zaopatrzeniowym istnieje ruch środków.

• Ten system jest lepszy, który ma wększą akceptację spoleczną.

7/. Sposoby finansowania służby zdrowia:

1. Budżet globalny - mechanizm przydzielający z góry jakąś kwotę. Jest skierowany na nakłady, a nie na efekty.

2. Mechanizm retrospektywny- opłata za wykonaną usługę; finansowanie świadczeń zdrowotnych. Odnosi się do sytuacji, kiedy płatnik uiszcza opłatę po wykonaniu usług.

3. Prospektywna oplata za przypadek - ustalona z góry kwota do zapłacenia usługodawcy; nie bierze się pod uwagę rzeczywistych kosztów, ale ma się ją narzuconą z góry

4. Opłata za osobo-dzień - odnosi się zazwyczaj do zakładów lecznictwa zamkniętego. Nie można w tym systemie kontrolować rzeczywistych kosztów.

5. Opłata kapitacyjna (pogłowna) - dla każdego faktycznego lub potencjalnego pacjenta umieszczonego na liście usługodawcy niezależnie od udzielanych świadczeń i ich kosztów. Lekarz rodzinny.

Koncepcja rynku wewnętrznego w usługach służby zdrowia. np. w Polsce po 1999 r.

NFZ - płatnikiem.

Pomoc społeczna w systemie zabezpieczenia społecznego. System pomocy społecznej w Polsce. Ubóstwo i jego pomiar.

1/. Pomoc społeczna - w Polsce wg Ustawy z 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz.593) instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki i uprawnienia.

• Cel: zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym + umożliwienie ponownej integracji ze środowiskiem.

• Wykonują ją organy rządowe i poza rządowe: instytucje opiekuńcze typu domy pomocy społecznej, świetlice środowiskowe, ośrodki pobytu dziennego itp. + pomoc materialna i rzeczowa świadczona przez gminne, gminno-miejskie, miejskie ośrodki pomocy społecznej (MOPS).

2/. Opieka społeczna - termin używany w 20 - leciu międzywojennym. Po roku 1989 przyjęto nazwę pomoc społeczna. Obecnie są to różnego rodzaju działalności.

Opieka społeczna	Pomoc społeczna
Charakter kompensacyjno - ewidencyjny. Dotyczy jednostek niezdolnych do samodzielnego życia. Przykładem są zakłady opiekuńczo lecznicze które podlegają ministrowi zdrowia a nie polityki społecznej.	Dopomaganie i współpraca. Doprowadzenie do niezależności życiowej. Szuka drogi rozwiązania problemu, opieka społeczna uzależnia od instytucji.

3/. Praca socjalna - niema definicji ustawowej, na podstawie rezolucji Rady Europy: specyficzna działalność profesjonalna, której zadaniem jest ułatwianie wzajemnego przystosowania jednostek, rodzin, grup do środowiska w którym żyją, oraz rozwijanie poczucia własnej wartości przez wykorzystywanie możliwości tkwiących w ludziach, stosunkach interpersonalnych i zasobach udostępnionych przez społeczności lokalne.

• Trzy metody pracy socjalnej:

• Prowadzenie indywidualnego przypadku - bezpośrednio lub pośrednio (po przez środowisko).

• Praca grupowa - po przez stosunki panujące w grupie.

• Metoda środowiskowa - jakaś akcja dotycząca całego środowiska np. ”lato w mieście”

• Jest to działalność nakierowana na rozpoznanie problemu i wskazanie środków zaradczych.

3/. Cechy pomocy społecznej.

• Jest uzupełnieniem systemu zabezpieczenia społecznego wobec innych elementów pełni role subsydiarną.

• Technika zaopatrzenia społecznego - opłacana z budżetu. Wywodzi się z idei pomocy charytatywnej powstałej w Angli, którą na początku organizowali księża.

• 
  System uznaniowy (nie może być przedmiotem roszczenie) i fakultatywny. (ubezpieczenie społeczne - roszczeniowe, obligatoryjne)

• Ma charakter selektywny - najpierw ci w sytuacji krytycznej.

• Indywidualizacja świadczeń - różna wielkość i forma.

• Nie ma związku z brakiem czy posiadaniem pracy.

4/. Komu przysługuje prawo do pomocy społecznej.

• Obywatelom Polski

• Cudzoziemcy - posiadający mieszkanie, przebywający na terenie RP, mający zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy ze zgodą na osiedlenie.

• Obywatele UE - przebywający na terenie RP i mający zgodę na pobyt.

5/. Ośrodek pomocy społecznej znajduje się w każdej gminie.

• Decyzje o przyznaniu pomocy społecznej podejmuje urzędnik po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego.

• Numerus clausus osób które mogą zostać urzędnikiem pomocy społecznej (w tym socjolog)

• Aby otrzymać pomoc materialną nie można przekraczać kryterium dochodowego.

Dochód


== Pieniądze na osobę w rodzinie

Liczba osób w rodzinie

6/. W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo, wykluczenie społeczne (marginalizacja), bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, głód oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności ekonomiczną

7/. Formy pomocy społecznej.

• Pomoc rzeczowa - posiłki, ubrania itp.

• Usługi opiekuńcze - osoby starsze, schorowane.

• Pomoc instytucjonalna - dom dziecka, dom pomocy społecznej.

• Pomoc finansowa świadczenia pieniężne.

• 
  Praca socjalna - patrz wyżej.

• Ekonomiczne usamodzielnienie się.

• Sprawienie pogrzebu - obowiązek gminy.

• Poradnictwo specjalistyczne.

8/. Zadania:

• własne

• zlecone

Gmina: sprawienie pogrzebu, świadczenie usług opiekuńczych, praca socjalna, opłacanie składek na ubezpieczenie, zasiłki.

Powiat: specjalistyczne poradnictwo, organizacja opieki w rodzinach zastępczych, ośrodki adopcyjne

Województwo: kształcenie służb społecznych.

Polityka zatrudnienia, rynek pracy i ochrona pracy. Instrumenty kształtowania rynku pracy w Polsce.

1/. Bezrobocie - kwestia badana przez GUS i urząd pracy.

• I tak bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (20 kwietnia 2004) jest osoba, która:

• Ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia), nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.

• Jest nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia pracy w pełnym wymiarze czasu.

• Aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia w systemie dziennym lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP.

• Nie nabyła prawa do renty lub innego świadczenia i nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego. Nie jest tymczasowa aresztowana itp.

• Jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).

• 
  
  Wg GUS - u (przy prowadzeniu badań używa się tej definicji), bezrobotnym jest:

• Osoba pozostająca bez pracy w danym tygodniu.

• Osoba, która aktywnie jej poszukiwała.

• I była zdolna do jej podjęcia.

2/. Przyczyny bezrobocia w Polsce po 1989 roku:

• Transformacja (zamknięcie PGR), prywatyzacja, restrukturyzacja, racjonalizacja zatrudnienia, likwidacja zakładów nierentownych.

• Automatyzacja, komputeryzacja, nowe technologie.

• Zamknięcie rynków wschodnich, przy równoczesnym braku konkurencyjności na rynkach zachodnich.

• Zła ustawa o bezrobociu - „kuroniówki”, zasiłki były wyższe niż płaca, stąd powstała grupa trwale bezrobotnych.

• Koniec czasu ochronnego wywalczonego przez związki zawodowe.

• Mała elastyczność na rynku pracy + mała mobilność pracowników.

• Wyż demograficzny.

• Słabość pośrednictwa pracy.

3/. Rodzaje bezrobocia:

• globalne, krajowe, regionalne, lokalne.

• krótko- (do 3 miesięcy), średnio-(od 3 do 12), długookresowe(>12), czasem mówi się też o chronicznym.

• jawne i ukryte (agralne) - np. w PRL, gdy zmniejszenie liczby pracowników nie powodowało zmniejszenia produkcji. Także w wypadku zatrudnienia większej ilości osób, ale w nie pełnym wymiarze pracy.

• Przymusowe, dobrowolne.

• Całkowite, częściowe.

4/. Rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę:

• Frykcyjne \ Fluktuacyjne - bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania.

• Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) - to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki.

• Bezrobocie strukturalne - powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.

• Bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań.

• Bezrobocie sezonowe to rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowane porą roku i związanymi nią zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej. np.: w budownictwie, rolnictwie i innych.

• Bezrobocie klasyczne - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na prace się przecinają.

• Bezrobocie neoklasyczne - wielu ekonomistów uważa, że w długim okresie podstawową przyczyną bezrobocia jest nieelastyczny rynek, który powoduje, że płace są nieelastyczne w długim okresie. Niska elastyczność oznacza, że płace nie dostosowują się do zmian warunków rynkowych i w ten sposób nie zapewniają równowagi popytu i podaży. Bezrobocie to występuje także w przypadku, gdy proponowana płaca jest zbliżona do płacy minimalnej.

5/. Funkcje polityki gospodarczej:

• Ekonomiczno-gospodarcze.

• Społeczne.

• normatywno-poznawcze / rozpoznanie rynku i odpowiednie kształcenie.

• Dochodowa / związana z zapewnieniem tworzenia i podziału produktów.

6/. Stopa bezrobocia - procentowy udział bezrobotnych w liczbie czynnych zawodowo. Inaczej jest to iloraz bezrobotnych przez aktywnych zawodowo w danej kategorii ludności. Aktywni zawodowo definiowani są przez GUS jako osoby pracujące plus osoby poszukujące pracy plus bezrobotni plus niepełnosprawni (z możliwością zatrudnienia w niektórych zawodach). Natomiast do aktywnych zawodowo cywili nie wlicza się pracowników: wojska, policji oraz służb ochrony państwa.

Stopa bezrobocia

Ludność w wieku produkcyjnym

/ \

czynni zawodowo bierni zawodowo

/ \

zatrudnieni bezrobotni

Popyt na prace: zapotrzebowanie gospodarki na sile robocza w danej cenie.

Rynek pracy: miejsce styku nabywców ze sprzedawcami. System konfrontacji popytu na prace z podażą pracy.

Podaż pracy: ilość pracy zaoferowana na rynku pracy do sprzedaży.

Pełne zatrudnienie: stan pełnego i produktywnego wykorzystania siły rynku pracy

Gdy nikt nie poszukuje pracy lub stopa bezrobocia nie przekracza 2-3 % to występuję równowaga podaży i popytu.

7/. Skutki bezrobocia:










8/. Jak likwidować bezrobocie. Środki:








9/. Czarny rynek pracy.

Rynek - miejsce wymiany dóbr i usług.

Rynek pracy - system konfrontacji podaży i popytu na pracę.

Popyt na pracę - zapotrzebowanie gospodarki na siłę roboczą w danej cenie.

Podaż pracy - ilość pracy zaoferowana na rynku do sprzedaży.

Szara strefa (ang. 'gray market') - finansowy obszar zdrowej gospodarki państwa, którego dochody osiągane z produkcji nie zakazanej przez prawo, są ukrywane w całości lub w części przed organami administracji państwowej, podatkowej, celnej itp. Z nieujawnionych dochodów nie można naliczyć podatku, więc budżet państwa nie ma z nich żadnych wpływów. Jako zjawisko społeczne łączy się z pracą "na czarno", która umożliwia wolność od świadczeń socjalnych. W Polsce często jest to sposób pracodawcy na obniżenie kosztów zatrudnienia, a dla pracownika - lepiej płatna lub jedyna możliwa do znalezienia praca.

10/. Wynagrodzenie za pracę i jego rola w kształtowaniu dochodów.

• Do instrumentów prawnych zaliczyć można:
  • kodeks pracy,
  • układy zbiorowe pracy,
  • zakładowe regulaminy wynagradzania,
  • umowa o pracę.

• Wynagrodzenie jest podstawowym elementem prawnego stosunku pracy w Polsce. Można je otrzymywać w ramach jednego z trzech istniejących stosunków pracy:

• wynagrodzenie w ramach powszechnego stosunku pracy,

• uposażenie w ramach służbowego stosunku pracy,

• wynagrodzenie w ramach spółdzielczego stosunku pracy.

• Zgodnie z art. 29 § 1 Kodeksu Pracy, wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy jest obligatoryjnym punktem umowy o pracę. Powinno ono być ustalone w taki sposób, aby odpowiadało w szczególności:

• rodzajowi wykonywanej pracy,

• kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonaniu,

• uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy,

• było wynagrodzeniem godziwym.

• Ustalenie wysokości wynagrodzenia za pracę można dokonać w jeden z następujących sposobów:

• umowny.

• Normatywny - przydzieleniu odpowiednich kompetencji Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej.

• układowy.
  

24

SKO - Samorządowe Kolegium Odwoławcze, tam kierujemy odwołania od decyzji urzędnika.

Podział na pieniężne i nie pieniężne

Zgodne z zaleceniami MOP - czyli Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Negatywne

• Ekonomiczne.

• Koszty bezrobocia - zasiłki.

• Niepełne spożytkowanie możliwości produkcyjnych społeczeństwa.

• Pogorszenie własnej sytuacji materialnej bezrobotnych.

• Mniejszy popyt konsumpcyjny - wyhamowanie gospodarki.

• Społeczno - psychologiczne.

• Brak realizacji w miejscu pracy.

• Pogorszenie się zdrowia psychicznego i fizycznego.

• Fazy: szok, refleksja, „przymuszony urlop”, zawód, pesymizm, fatalizm.

• Syndrom bezradności, poczucie bezcelowości.

• Depresje, nerwice, choroby serca i żołądka, alkoholizm, narkomania.

• Wzrost poczucia zagrożenia.

• Zmiany w funkcjonowaniu rodziny.

• Opóźnienie decyzji prokreacyjnych.

• Wytrącenie z rytmu życia, konflikty w rodzinie, utrata autorytetu.

• Gorsza opieka, gorsze wyniki dzieci w szkole.

• Zmiana kręgu znajomych.

• Negatywne oddziaływanie na absolwentów.

• Skutki polityczne: populizm, groźba destabilizacji itp..

Pozytywne

• Nadwyżka podaży nad popytem pracy sprzyja restrukturyzacji i poprawie efektywności.

• Konkurencja sprzyja podnoszeniu kwalifikacji - inwestowanie w kapitał ludzki.

• Wzrost szacunku pracy.

• Realokacja siły roboczej - właściwe rozmieszczenie.

• Wzmocnienie dyscypliny pracy.

Aktywne

- Przekwalifikowanie.

- Mobilność.

- Poprawa warunków pracy.

- Stymulowane rozwoju małych przedsiębiorstw.

- Odpowiednie przygotowanie zawodowe młodych.

Pasywne

- Obniżanie wieku emerytalnego.

- Podział istniejących stanowisk

P.S. jako dyscyplina naukowa - metodologia i metody badawcze. Zmieniające się potrzeby duchowe i materialne. Związki z innymi dyscyplinami naukowymi np. prawo, socjologia itd..

P.S. jako działalność praktyczna:

- zaspokojenie potrzeb, wyrównywanie szans życiowych.

- celowa działalność państwa i organizacji: bezpieczeństwo socjalne, ład i porządek społeczny

Anaalfabetyzm - brak umiejetnosci czytania, pisania, wykonywania 4 podstawowych działań arytmetycznych u osób w określonym wieku

WHO - 1941 r. Genewa

Wartości realizowane przez politykę społeczną: bezpieczestwo, solidarność, społeczna-sprawiedliwość (równość szans wobec prawa).

1911 - skoordynowanie tych trzech ustaw

---