Przesłanki do podejmowania działań profilaktycznych:

• niska efektywność systemu represyjno izolacyjnego,

• notuje się nasilanie zachowań patologicznych wśród młodzieży

• dynamiczne zmiany w skali globalnej (czynniki: cywilizacyjne, postępu naukowo technicznego, zmiany w systemie wartości

• kryzys rodziny

• dysfunkcjonalność rodziny: rodzina nie wypełnia swoich funkcji przerzucając je na inne instytucje, przedszkola, szkoły.

• pojawienie się istotnej wartości ,,kompetencji”

• szerzenie się: wolności i tolerancji źle rozumianej

Zarys rozwoju profilaktyki:

Początki to lata 50-60-te. Profilaktyka polegała na straszeniu, przestrzeganiu na wzbudzaniu lęku przed nieporządanymi zachowaniami i skutkami tych zachowań. Lata 70-te: wartości i uczucia podstawą działań profilaktycznych było poszukiwanie wartości ważnych dla społecznego punktu widzenia, szacunek, dbanie o zdrowie. Lata 80-te: alternatywy i wybory, nacisk kładziono na umiejętności wykonywania wyborów w życiu oraz stwarzanie alternatywnych form działania.

Def. Profilaktyki:

Eliminacja, redukcja czynników ryzyka: to czynniki które wywołują, są przyczynami zachowań ryzykownych.

Wzmacnianie czynników chroniących: należy wzmacniać pozytywne czynniki, które chronią wejście patologii lub zachowań ryzykownych.

Def. Profilaktyki (wdg. Gasia):

Rozumiana jest jako proces wspierania rozwoju pełnego zdrowia poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej im do przeciwstawienia się trudnością życiowym oraz osiągania subiektywnie satysfakcjonującego społecznie i konstruktywnego życia.

2 nurty działań profilaktyki:

1). Stwarzanie warunków, w których człowiek może realizować siebie, rozwijać swoje możliwości, poszukiwać swojej tożsamości po to by był zdrowym fizycznie, psychicznie i społecznie.

2). Eliminowanie czynników szkodliwych dla zdrowia (czynników ryzyka)

Grupy ryzyka:

1 grupa: gr.niskiego ryzyka: należą osoby które nie zetknęły się z patologią i nie podjęły żadnych zachowań ryzykownych, są przed inicjacją

2 grupa: gr.podwyższonego ryzyka: osoby które podjęły choć jedno zachowanie ryzykowne, są już po inicjacji, w tej gr występują liczne czynniki ryzyka.

3 grupa: gr.wysokiego ryzyka: to osoby o których zachowania ryzykowne są głęboko utwierdzone i odczuwają poważne konsekwencje zdrowotne i społeczne swoich zachowań, (to osoby uzależnione, zdemoralizowane, prostytutki)

3 Poziomy profilaktyki:

Pierwszorzędowa: adresowana jest do gr.niskiego ryzyka. Celem jest promocja zdrowotnego życia i drugi cel to opóźnienie wieku inicjacji zachowań ryzykownych.

Drugorzędowa: adresowana jest do 2 gr.ryzyka (podwyższonego ryzyka). Celem jest ograniczenie czasu trwania i głębokości jakiegoś zaburzenia czy dysfunkcji oraz umożliwienie wycofania się z zachowań ryzyka.

Trzeciorzędowa: adresowana jest do 3gr.ryzyka (wysokiego ryzyka). Celem jest przeciwdziałanie pogłębiania się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwieni powrotu do społeczeństwa.

Działania profilaktyki:

1). Edukacja, uczenie różnych rzeczy, na tematy różnych zagrożeń, praca z rodziną, poradnictwo rodzinne.

2). Interwencja terapeutyczna, psychologiczna, skierowanie do świetlicy socjoterapeutycznej.

3). Resocjalizacja, leczenie psychiatryczne, leczenie medyczne.

Efektywność działań profilaktycznych:

Największa efektywność jest na poziomie 1-szym a najmniejsza na 3-cim. Koszty najmniejsze są na 1-szym poziomie, a największe na 3-cim poziomie.

Osoby prowadzące profilaktykę:

1). Szkoła: realizatorami są przeszkoleni nauczyciele wspierani przez fachową wiedzę specjalistów.

2). Realizatorami są socjoterapeuci, psycholodzy, doradcy rodzinni, terapeuci, (szkoła, poradnie psychologiczne, kluby profilaktyczne, świetlice terapeutyczne)

3). Realizatorami są specjaliści, psycholodzy, pedagodzy, resocjalizatorzy, prawnicy, lekarze (wyspecjalizowane instytucje, zakłady od wychowawczych do poprawczych i karnych, szpitale, poradnie leczenia i ośrodki leczenia osób uzależnionych.

Strategie profilaktyczne (rodzaje działań prof i i ch skuteczność):

1). Informacyjna: działania informacyjne. Celem jest dostarczenie rzetelnej wiedzy na temat zachowań ryzykownych, patologii. Jeśli to się zapewni to powinno zatrzymac osobe przed wejściem w patologie. To założenie nie sprawdza się nawet wśród dorosłych, u młodzieży również strategia ta nie jest skuteczna.

2) Edukacja psychoedukacyjna: Celem jest rozwijanie ważnych umiejętności psychologicznych i społecznej umiejętności-interpersjonalnie zakłada się że ludzie posiadający takie umiejętności lepiej wchodzą w związki z innymi ludźmi. Umiejętności te zapewniają zaspokojenie istotnych potrzeb młodych ludzi. Są to najczęściej umiejętności interpersonalne, komunikacji, rozwiązywania różnych problemów, empatia, umiejętność wyrażania swoich uczuć, myśli ale również umiejętności interpsychiczne-lepsze rozumienie samego siebie.

3) Alternatyw: Celem jest zapewnienie młodzieży różnych form aktywności dzięki którym będzie zaspokajał różne potrzeby rozwojowe. Działalność sportowa, artystyczna, społeczna, naukowa.

4) Interwencja: polega na udzieleniu pomocy osobom które mają trudności, problemy w swoim życiu i znajdują się w sytuacjach kryzysowych. Są to działania które sięgają po sferę psychiczną. Działania terapeutyczne pedagoga szkolnego. Może to być praca grupową bądź indywidualna

5) Zmniejszania szkód: są to osoby wykolejone, uzależnione, żyją na marginesie społ. Strategia ta polega na ochronie społeczeństwa przed negatywnymi skutkami tych osób np. choroby, przestępstwa. Ale jest to również pomoc udzielana tym osobom ale taką która pomrze im przetrwać np. pomoc żywieniowa, obuwie, ubranie itp.

Efektywność strategii prof.:

1)Informacyjna: jako jedyna jest nieskuteczna. Skuteczna będzie gdy: będą inne strategie, i informacja podana musi być w odpowiedni sposób i przez odpowiednią osobę i musi być wiarygodna. Informacja nie może też być za szczegółowa ale też nie za ogólna.

2) Edukacja psychoedukacyjna: jest bardzo ważną i efektywną strategią dlatego że to co się nauczy młodzież jest trwałe.

3) Alternatyw: jest skuteczną strategią opierającą się na logice. Jeśli dobierzemy odpowiednią formę spędzenia wolnego czasu to jest dużą szansą że wybierze tą formę spędzania czasu, rozładowania emocji.

4) Interwencja: jest strategią bardzo potrzebną. U osób u których zaczęły się dopiero problemy strategia ta jest skuteczna. Gorzej jest z pomocą dla osób wysokiego ryzyka- efektywność ta nie jest wtedy skuteczna.

5) Zmniejszania szkód: Efektywność tych działań jest prawie zerowa.

Profilaktyka tradycyjna vs profilaktyka współczesna (porównanie)

Tradycyjna: Współczesna:

1) Cele: zwalczanie patologii (eliminowanie czynników ryzyka), eliminowanie patologii

2) Podstawowe założenia: uświadomienie skutków zachowań ryzykownych, sięganie do przyczyn (geneza zachowań patologii)

3) Spodziewane efekty: wiedza o skutkach ryzykownych, nabywanie ważnych umiejętności psychicznych, społecznych które są efektem trwałym

4) Forma oddziaływań: jednostronny przekaz i bierny odbiór uczestników, dialog i aktywne uczestnictwo

5) Czas i zakres oddziaływań: sporadyczne akcje, krótkie w czasie, spotkania systematyczne, długotrwałe

6) Realizatorzy: prelegenci i specjaliści, przeszkoleni nauczyciele, pedagodzy, liderzy młodzieżowi, specjaliści, lekarze, psycholodzy

6) Kontrola efektów: dawniej się nad tym nie zastanawiano, nie było kontroli efektów, kontrola jest wymagana i obowiązkowa.

Różnice na 3 poziomach profilaktyki:

1) Ryzyko wejścia w zachowania ryzykowne(ryzyko zagrozenia):

I-minimalnie, do niskiego

II-wysokie ale nie krytyczne

III-b.wysokie i krytyczne

2) Odwracalność przejawów dysfunkcjonalnych(możliwość wysjcia)

I-wysoka, b.łatwo wyjść z tego zagrozenia od 50-100%

II-odwracalność średnia od 25-50%

III- niska, b.niska od 0-25%

3) Prawdopodobieństwo wyłamania się z programu:

I-niskie, brak negatywnej postawy

II-umiarkowane, średni stopień prawdopodobieństwa

III-prawdopodobieństwo jest wysokie i realne.

4) Populacja objęta działaniami profilaktycznymi:

I-charakter niekliniczny, nie jest zdiagnozowana klinicznie

II-charakter przedkliniczny, może być zdiagnozowane klinicznie są pewne nieprawidłowości ale nie jest zawansowana w zaburzeniu

III-charakter kliniczny-osoby z konkretnymi zaburzeniami psychicznymi

5) Zdolność uczenia się osób objętych profilaktyką:

I-wysoka, II-umiarkowana, III-niska zazwyczaj

6) Cele na 3 poziomy profil:

I-promocja zdrowia w tym wzrost kompetencji, umiejętności psychologiczno-społecznych

II-głównym celem jest odsunięcie kryzysu, niebezpieczeństwa

III-przywrócenie minimum funkcjonalności

7) Rodzaj uczestnictwa w programach prof.:

I-w pełni dobrowolne a uczestnicy mają do dyspozycji wiele różnych wyborów

II-ma charakter obligatoryjny, konieczność uzyskania pomocy, zakres wyborów tej osoby jest zmniejszony

III-uczestnictwo często jest wymuszane, pacjenci nie mają możliwości innych wyborów

8) Sposób do włączenia do progr.profilaktycz:

I-składa się propozycje:możesz uczestniczyć ale nie musisz

II-stosuje się zalecenie, mówi się: Jeżeli nie weźmiesz udziału to np. będzie źle, inaczej ostrzeżenie

III-wprost mówi się że osoba nie ma innej możliwości

9) Koszty ponoszone związane z działaniami profil:

I-zasadniczo niskie koszty

II-większe nakłady wyższe koszty ale jeszcze umiarkowane

III-b.wysokie, działania są bardzo kosztowne

10) Skuteczność, efektywność działań profil:

I-b.wysoka, II-zróżnicowana, III-mało skuteczne działania

11) Osoby prowadzące profil:

I-profesjonaliści i wolontariusze

II-profesjonaliści, poziom ich wiedzy i umiejętności sa zróżnicowane

III-wysoki profesjonalizm

12) Specyfika działań profil:

I-niska, działania są ogólne, wiedza jest ogólna, działania nie są specyficzne

II-umiarkowana, pojawiają się dziłąnia specyficzne

III-specyfika działań jest wysoka

Rodzaje programów, działań profilaktycznych:

4 typy podejść:

1) Skoncentrowane na poziomie społecznym: ideą jest koncentracja na całym społeczeństwie, pozwala na globalne rozwiązywanie problemów uzależnień

2) Skoncentrowane na poziomie jednostkowym: pomaga się poszczególnym jednostkom przez dzialania edukacyjne, wspierające, terapeutyczne,

3) Skoncentrowane na opracowaniu i sprowadzaniu w życie przepisow prawnych

4) Skoncentrowane na włączeniu do profilaktyki środków masowej informacji

Działania profilaktyczne dla dzieci: 4 grupy działań

1) strategie odstraszające, częściowo działa, metoda oparta na straszeniu, na wywoływaniu lęku

2) działania informacyjne, dostosowane do wieku. Przekazuje się wiedzę adekwatnie do wieku i doświadczeń dzieci.

3) efektywna edukacja

4) podejście aktywizujące, dostarcza aktywnych działań

Ogólny podział: 5 podejść:

1) inf.publiczna-informuje się spol.o róznych zagrożeniach przekazany w sposób rzetelny

2) edukacyjna-rozwijanie umiejętności kompetencji społecznych

3) trening i wsparcie-różne działania które zmierzają do podnoszenia sprawności zawodowej specjalistów

4) rozwijanie i zmienianie środowiska społecznego

5) zmiany przepisów społecznych-zmiany mają prowadzić do ograniczenia zjawiskom patologii społ.

Programy starsze tradycyjne:

Wąski zakres, niekontrowersyjnie unikano nowatorskich metod pracy z młodzieżą, słaby lub zupełny brak planowania, dotyczy głównie gr.wysokiego ryzyka, posługuje się jedną metodą np. wykład, odpowiedzialność za organizacje przypadała jednej osobie,

Programy nowej generacji:

Szerokie zakresowo, niekonwencjonalne, nietypowe, niestandardowe uwzględnione nowe metody, dokładne planowanie są modyfikowane i oceniane, obejmują swoim zasięgiem rózne gr.zagrożenia, charakteryzują się wielością stosowanych metod w 1 programie, odpowiedzialni są wszyscy- ci co w programie uczestniczą, wnikliwe badanie czynników i przyczyn

Cechy skutecznego programu profilaktycznego:

1) Planowanie programu profilaktycznego: powinien opierać się na solidnym planowaniu, rodzaje działań, długość trwania, kto jest objęty tym programem. Do planowania włącza się przedstawicieli lokalnej społeczności, środowisk.

2) Cele i zadania: Powinien zawierac pisemnie opracowaną koncepcję, w niej musza być określone cele i zadania, które będą realizowane. Cele i zadania muszą być dopasowane do potrzeb środowiska

3) Różnorodność działań i strategii- do programu włączane są różnorodne strategie, różne rodzaje działań, podejść.

4) Możliwość oceny skuteczności programu profil.-powinno się uwzględnić różne mechanizmy, ocena ewolucyjna-odnosi się do zachowań po programie

5) Wrażliwość na potrzeby uczestników- program należy przygotować do potrzeb indywidualnych, poszczególnych grup, dla całej lokalnej społeczności

6) Integracja z innymi działaniami wspierającymi zdrowie- współpraca z innymi osobami instytucjami

7) Włączenie lokalnej społeczności do programu profilaktycznego- chodzi o rozłożenie odpowiedzialności na różne osoby, przedstawicieli grup spoleczych

8) Dlugoterminowość- program aby przyniósł efekty musi długo trwac i systematycznie odbywac

9) Reklama i promocja- prgram wymaga odpowiedniej reklamy, ma pokazywac pozytywne efekty, reklama ma przynieść wsparcie

10) Powtarzalność programu- program powinien posiadac pelną dokumentację (teoretyczne założenia, filozoficznoetyczna strona programu, opisane metody, techniki, środki zastosowane, zasady którymi się kierujemy, wyniki ewaluacji i skuteczności.

Skuteczność progr.profil.(przyczyny nieskuteczności)prog.prof.

-niezadawal.stan współczesnej wiedzy(potrzebna jest wiedza z zakresu psychologii rozwój psychopatycz.psych.klinicznej,niedost.wiedza na temat czynników ryzyka,również brak wiedzy na temat czynników cgroniących,doskonałość metod i narzędzi diagnozy niedoskonałości metod i narzędzi.

*Cechy skuteczn.progr.profilakt.

-planowanie prog.prof.

powinien opierać się na solidnym planowaniu,rodzaje działań,długość trwania,kto jest objęty yum program. Do planowania włącza się przedstawicieli lokalnej społ.,środow.lub przeddstaw.ogólnospołecznych.

-cele i zadania

program powinien zawierać pisemnie opracowaną koncepcję w niej należy szczególnie określić cele i zadania które będą realizowane.Cele i zadania muszą być dostosowane,dopasowane do potrzeb środowiska.

-różnorodność działań i strategii

do progr.włącza się różnorodne strategie,różne rodzaje działań,podejść,środ.masowej inf.

-różnorodne cele i populacje

zaleca się żeby progr.obejmował wszystkich członków danej społeczn.niezależnie od wieku,grupy kulturowej,grup ryzyka

*błędy popeł.w praktyce.

1.błędy w konstru.programów

-niejasno określone cele

-brak dostosowania działań do stopnia zagrożenia

-zbyt dużo działań informacyjn.

2.błędy w drażaniu programów.

-wdrażanie programów bez wcześn.diagnozy,do której progr.jest kierowany

-niewłaściwy dobór realiza

-brak brak umiejęt.prowadzenia pracy warsztatowej

-cechy osobowoś.realizatorów.

*brak spójnej polityki szkoły wobec zach.ryzykownych

(ukrywanie zagrożeń,tolerowanie takich zachow)nauczyciele stanow.wzorce nieprawidłowych zachow.,brak akceptacji naużyć,peddla progr.pref.

osobowości realizatorów,ich negatywna postawa wobec młodzieży

-brak spójnej polityki szkoły wobec zach.ryzykownych np.ukrywanie zagrożeń,nieprzyznawanie sie

-nauczyciele stanowiący wzorce

niprawidłow.zachowań.

-brak akceptacji nauczyc,pedagogów do prog.profilakt.

-w środow.lokalnym istnieją zaawansowane patologie.

Typy progr.profilakt.

I Progr.wczesnej interwencji

a)progr.profesjonalne-bazują na pracy profesjonalistów.Dotyczy młodzieży z grupy podwyż.ryzyka bądz osób zaawansowanych w zaburzeniami,patologii.Te osoby poddane są interwencji psycholog,terapeut,stały kontakt z profesjonalistami.Ten kontakt najczęściej jest indywid,ale może być także grupowy(może być grupa psychoterapetyczna)

Istotą podejścia terapeut,psychologicznego jest pełna diagnoza.Zanim nastąpi daignoza to musi nastąpić identyfikacja-wykrycie,wyselekcjonowanie osób do tego programu,na koncu prowadzenie terapii,interwencji-odbywa się poza szkołą.

b) progr.wsparcia rówieśniczego-bazują na wykorzystywaniu pozyt.wpływów rówieśniczych(lider młodzieżowy,który chce pracować)

3 rodzaje celów w ramach tego programu:

*stworzenie możliwości młodz.angażowania się w działalność prospołeczną(zachęcanie młodych ludzi do odpowiedzialności za to co się dzieje wokół niego)

*uczenie młodzieży radzenia sobie z negatywną presją rówieśniczą

*rozwijanie u mlodych ludzi umiejętności w zakresie funkcjonowania społecznego(aby umieli się komunikować,odmawiać w rozmaity sposób,pomagać

Kluczowym probl.do rozwiązania jest właściwy dobór czyli znalezienie liderów młodzieżowych.

Role lidera młodziezowego:

1.Rola rówieś.doradcy-młody człowiek potrafi wykryć osoby z problemami(cechuje się wysoką empatią)i próbuje im doradzać,udzielać wsparcia,pokazuje słuszne sposoby rozwiązania problemu,ale lekkiego kalibru.Przy poważnych prob.kieruje do dorosłych.

2.Rola rówieśniczego edukatora-prowadzi programy promocji zdrowia,np.pogadanka,dyskusja.

3.Rówieśniczy organizator-angażowanie się w działalność szkolną i ogólnospołeczną,które skoncentrowane są na profilakt.Ten program musi byc kierowany przez osobę dorosłą lub profesjonalistę,psychologa,pedagoga(osoby dorosłe,które nadzorują przebieg tego progr.)Oprócz cech osobowościowych,postawy prospołecznej młody człowiek musi miec wcześniej przezszkolenie-trening interpersonalny,praca warsztatowa.Musi mieć wiedzę z konkretnych patologi,higieny-edukacji prozdrowotnej

4 rodzaje progr i podejść na świecie:

1.pozytywnych wpływów rówieśniczych-akcentuje się wykorzyst.pozytywnych interakcji między rówieśnikami i pozytywną presję rowieśniczą(młodzież jest lojalna,solidarna,pomagają sobie nawzajem,współpracują-wykorzystuje się te elementy i dalej rozbudowuje.

2.Nauczania rówieśniczego-podkreśla się rolę młodych ludzi w przekazywaniu swoim rówieśnikom rzetelnych informacji na różne tematy

3.Programy poradnictwa rówieśniczego

rozwijamy postwę pomagania innym i odpowiedzialności

4.Programy rówieśniczego wzbudzania aktywności-koncentruje się na tworzeniu nowych ról dla młodzieży w szkole i lokalnej społeczności(organizowanie,tworzenie czegoś korzystnego dla młodzieży)

II Prog.Prof.ukierunkowany na pracę z rodzicami i innymi osobami wychowującymi dzieci i młodzież

W ramach tego progr.powinny być podjęte kierunki konieczne działań:

*dostarczanie przez specjalistow wszechstronnej wiedzy w zakresie prawidłowości rozwojowych,wiedza dotycząca różnych zachowań ryzykownych

*rozwijanie u rodziców lub innych osób wychowujących ważnych umiejętności wychowawczych,które sprzyjają lepszemu kontaktowi z młodym człowiekiem(wprawianie umiejętności,czynienie ich lepszymi,dobre wywiązywanie się ze swojej roli-dzieci nie będa podejmowały zach.ryzykownych lub prawdopodobieństwo będzie mniejsze)PRZYKŁAD

TRENING EFEKTYWNEGO RODZICIELSTWA-CELE

a)rodzice ucza się myśleć i rozmawiać o dzieciach na płaszcz.ich konkretnych zachowań,a nie na płaszcz.ogólnych cech osobowości

b)rodzice uczą się reagowania na zach.dzieci w sposób zgodny ze swoimi emocjami-rozwijamy empatię u rodziców,uczą się określać jakich uczuć doświadczają w relacji z dziećmi.

c)rodzice podwyższają poziom własnej kompetencji w zakresie komunikowania się z dzieckiem

d)uczenie czym jest autorytet rodziców-pokazuje się jaki jest autorytet wynikający ze stosowania kar-autorytarny,rodzic liberalny-nie stawia się żadnych granic,autorytet rodzica,który wynika z jego wiedzy,umiejętności, miłości do dziecka

e)uczy sie rodziców jak mogą kształtować system wartości i przekonania dziecka(światopogląd)

f)uczenie się sposobow nawiązywania konfliktów w relacji ze swoimi dziećmi

-rozwijanie koncepcji samopomocy czyli grup rodziców, które mają podobny problem z młodzieża i łączą się ze sobą by udzielić sobie wsparcia PRZYKŁAD

GRUPA UNIFIEO PARENTS OF AMERICA- CELE

a)oczyszczenie naszych domów ze wszystkich środków odurzających

b)propagowanie edukacji, współdziałanie między rodzicami,nauczyc,mlodzieżą tak aby umożliwić dzieciom ukończenie szkoły średniej bez inicjacji narkotycznej

c)angazowanie się uczniów i rodzicow w działalność szkolna,społeczna,sportową,kulturalną aby w ten sposób propagować zachowania prozdrowotne.

Działania aby osiągn.te cele:

-dostarczanie informacji na temat używania przez młodzież narkotyków np.w postaci wakacyjnych spotkań

-czuwanie nad tym by te infor.miały charakter konstruktywny a nie destrukt.i żeby nikogo nie obwiniały,żadnej ze stron

-włączanie w działania profilakt.różnych osób wdanym środow.np,przedstawicieli masowej inform,policji.

-wspomaganie takie polityki szkolnej która gwarantuje że rodzice będą zawiadamiani o wszystkich podejrzeniach używania środków odurzających żeby rodzice mogli podjąć jakieś działania

-oczekiwanie od pracowników sądu dla nieletnich włączania się w te grupy samopomocy. W zamian stowarzyszenie zobowiązuje się do opracowania nowych ,skutecznych form oddziaływania na nieletnich przestępców

-planowanie i rozwijanie zdrowych społecznie działań,zachęcanie uczniów i rodziców do podejmowania,uczestnictwa we wszystkich formach aktywności organizowanych przez szkołę.

OAKLAND PARENTS IN ACTION-CELE

1)Włączanie rodziców do pracy w grupach wsparcia rodzicielskiego

2)Włączanie rodziców i pracowników oświaty do wspólnego działania profilakt.(zdrowy styl życia,przeciwdziałanie używaniu środków)

3)Opracowywanie i systematyczne publikowanie biuletynu dostarczających informacji o tym stowarzyszeniu

4)Rozwijanie sieci wsparcia rodzicielskiego oraz organizowanie spotkań w celu uzyskania pomocy w walce z uzależnieniami ze strony władz oświatowych,lokalnych,ośrodków religijnych,środków masowej informacji

5)Opracowanie podręcznika mobilizującego do działania rodziców

6)Tworzenie grup młodzieżowych działających na rzecz propagowania postaw abstynenckich

7)Prowadzenie progr.edukacyjnych dla rodziców dotyczących skutków różnych zachowań negatywnych,subkultur młodzieżowych

8)Działania na rzecz całkowitej likwidacji nielegalnego handlu narkotyków

Powstala koncepcja dla rodziców która ma pomóc uodpornić dziecko na negatywną presję rówieśniczą „JUST SAY NO”

KONCEPCJA 10 KROKÓW W MÓWIENIU NIE:

1)Rozmawiaj ze swoim dzieckiem na temat alkoholu i innych środków odurzających

2)Naucz się prawdziwego słuchania twojego dziecka

3)Pomagaj twojemu dziecku pozytywnie odbierać samego siebie

4)Pomagaj twojemu dziecku wykształcić silny,zwarty system wartości

5)Bądź dobrym przykładem dla swoich dzieci:postawy,nawyki,wzorce,style życia.

6)Pomagaj twojemu dziecku radzić sobie z presją rówieśniczą-dbanie o to by było kochane,cenione przez rodzica

7)Ustal zasady życia domowego i rodzinnego-stawianie granic dziecku

8)Wspomagaj zdrowe,twórcze działania-hobby,zajęcia pozaszkolne

9)Współpracuj z innymi rodzicami-grupy wsparcia dla rodziców

10)Nauczenie rodziców odczytywania symptomów zażywania środków,uczenia jak w tej sytuacji postąpić,co zrobić,gdzie zwrócić się o pomoc

ZALECENIA JAK POWINNA WYGLĄDAĆ GRUPA SAMOPOMOCOWA ABY BYŁA SKUTECZNA:

1)Dostępność

2)Odwzajemnianie się-biorący udział muszą mieć poczucie że więcej korzystają niż sami wnoszą

3)Włączanie różnych rodziców-rodziców najmłod.dzieci, rodziców dzieci nie sprawiających żadnych kłopotów wychowawczych

4)Włączanie młodzieży

5)Unikanie obwiniania

6)Współpraca z lokalnym kościołem

7)Koncentracja na profilaktyce

8)Utrzymywanie kontaktów ze środkami masowej informacji,współpraca z najstarszymi czlonkami lokalnej społeczności

9)Rozsądna gospodarka finansowa

10)Powstrzymywanie się od działalności politycznej

11)Ostrożne dobieranie współpracowników

12)Pozyskiwanie solidnych sponsorów

13)Utrzymywanie dobrych kontaktów z lokalną policją.

III PROGRAM INFORMACYJNO-EDUKACYJNE DLA DZIECI I MŁODZ>

-rzetelna informacja na temat skutków

-strona edukacyjna-rozwijanie u młodzieży kompetencji i umiejętności psychicznych i społecznych

-jest realizowany w szkołach w różnych grupach wiekowych.Te założenia należy dostosować do wieku.

W tym programie wyróznia się 3 czynniki, nad którymi się pracuje:

a)wiedza

b)wartości

c)działania, konkretne umiejętności

Ten program może być realizowany na osobnych zajęciach lub w ramach obligatoryjnego progr.nauczania szkolnego.

Szkolny program inf-eduk.realizowany jest w szkole-4 podziały wiekowe(od okresów rozwojowych)w każdym przedziale realizuje się inne treści wiedzy,wartości,umiejętności

1) Od końca przedszkola-od 6 roku życia do 3 klasy szkoly podstawowej.

WIEDZA:

-co to są środki odurzające-podstawowe:alkohol,narkotyki,nikotyna,środki wziewne

-różnice między pożywieniem a trucizną i lekarstwami

-inf.że od pewnych rzeczy można się uzależnic

-mówi się że kazdy jest odpowiedzialny za swoje zdrowie i samopoczucie

-pokazuje się że którzy doroślisą odpowiedzialni, a którzy nie i do których nie powinno się zwracać kiedy mają problem

WARTOŚCI-odpowiedzialność za siebie i innych -co to jest tzw.fałszywa lojalność

UMIEJĘTNOŚCI: uczymy nawyków dbania o siebie,o swoje zdrowie,uczymy dziecko ponoszenia odpowiedzialności za inne dzieci młodsze,uczymy unikania osób obcych które im zagrazaja,rozpoznawania osób dobrych,odpowiedzialnych,które moga im pomóc,uczymy przeciwstawiania się temu wszystkiemu co może spowodować ich krzywdę,uczymy rozumienia że reguły i przepisy prawne są po to by ułatwić życie.

2)Od 4 do 6 klasy szkoł.podst. ważnym zjawiskiem jest nasilanie się wpływów rówieśniczych,eksperymentowaniu z różnymi środkami odurzającymi.

WIEDZA:

-musi umieć rozpoznawać poszczególne środki odurzające

-musi wiedzieć że wpływ środków odurzających jest zróżnicowany

-dlaczego nie można zażywać środków odurzających

-dokładnie wiedzieć że branie pewnych środków jest karalne,sprzeczne z przepisami prawnymi lub szkolnymi

-niektóre działania społeczne mogą sprzyjać braniu pewnch środków np.reklama,wpływy rodziny,wzorce społeczne

-istnieją wyspecjalizowani ludzie i instytucje które pomagają osobom z problemem alkoholowym czy narkotycznym.

WARTOŚCI:

-promuje się przeciwdziałanie negatywnym wpływom środow.rówieśnicz.

UMIEJĘTNOŚCI:

Dzieci muszą umieć rozpoznawać jakie wzorce społeczne sprzyjają używaniu środków,umieć nieść pomoc rówieśnik.umiejęt.mówienia nie.

3)Młodzież z pogranicza szkoły gimnazj.i ponadgimn.

WIEDZA:

-ta grupa musi już wiedzieć szczegółowo jak narkotyki,alkohol wpływają na poszczególneukłady organizm-jak wpływają na prowadzenie pojazdów

-jakie są koszty społeczne

-należy pokazać jaki jest związek pomiędzy odurzeniem a masmediami

UMIEJĘTNOŚCI:

-musi zwiększać własny poziom odpowiedzialności

-zachęcamy młodzież do uczestnictwa w życiu społecznym pomaganie innym

4)Ostatnie klasy szkoły średniej

-podtrzymywać decyzje o zachowaniu życia wolnego od środków

-przygotowanie młodzieży do pełnienia różnych ról

WIEDZA:

-młodzież ma poznać nie tylko bezpośrednie środki odurzania

-jak narkotyki wpływają na ciąże, na głód

-jakie sa regulowania prawne

-młodzież musi znać wszystkie placówki,ośr.terapeut,interwencyjne

-musi znać wszystkich specjalistów;kto to jest psycholog,pedagog

WARTOŚCI:

-przygotowuje się młodzież do pełnienia roli liderów w profilaktyce

PROGRAM INF-EDUK można prowadzić również inaczej-można realizować go w ramach obligatoryjnychtreści szkolnych,godz.wychow.wych.plastyczne,fizyczne,historia

*godz.wych-zapraszać specj.lub osoby które wyszły z uzależnienia

*wych.plast.-plakaty,broszurki inform.

*wych.fizyczne-promuje się zdrowy tryb życia,formy rekreacyjne

IV PROGRAM ALTERNATYW(działań alternat)

Proponuje się młodzieży inne formy aktywności które są akceptowane społ,zaspakajają potrzeby młodziezy

A.COHEN poszereg.działania alternat.ze względu na potrzeby człowieka.Potrzeby podz.na kilka kategorii-i są one adekwatne do potrzeb człowieka

*potrzeby fizyczne-dobre samopoczucie,świadomość własnego organizmu

>proponuje on do zaspokoj.tej potrzeby nast.dzialania altern.:

-ćwiczenia relaksacyjne

-różnegorodzaju zajęcia ruchowe

-tańce

-rekreacja fizyczna;gimnastka,wędrwki krajoznawcze

-trening sztuk walki

*potrzeby zmysłowe-sensoryczne

dzialania alternatywne

-treningi uwrażliwiające

*potrzeby psych-intelektua,zbadał że młodzież często się nudzi i pobudza się do odurzania przez to

>działania alternat.

-rozwój zainteresowań młodz.

-stymulacja młodz.poprzez lekturę

-nauka różnych rzeczy fotografi,gry

-treningi uczenia się,koncent.pamięci

*potrzeby twórczo-estetyczne

>działania alternat.

-poprzez zajęcia muzyczne,plastyczne,dramatyczne

-rozwijanie twórczego hobby

-teatry młodzieżowe

tzw.lokalnych ośrodków sztuki

*potrzeby społ-politycz.działania społ.polityczne

>działania alternat.

-stałe wolontariaty

-działania ekologiczne dbanie o nature

-spotkania z politykami którzy są autoryterami

-tworzenie organiz.społecznych

-pełnienie odpowiedzialnych ról społecznych

*potrzeby filozoficzne zw. z doświadczenia-poszukiwanie sensu życia,buduje swój system wartości,poszukiw.wlasnej tozsamości

>działania alternat.

-młodzież jest zagubiona i dlatego sięga po środki odurzające dlatego należy:

-tw.warsztaty na temat wartości i sensu życia(spotkania z etykiem czy filozofem)

-odpowiedzialna edukacja seksualna młodzieży

*potrzeby emocjonalne-doświadczenia(młodz.odczuwa lęki,napięcia, emocje, stany depresyjne)

>dział.alternat.

-grupy wsparcia,trening interpers.

-spotkania warsztatowe z młodzieżą

-spotkania z psychologiem

-terapia grupowa

-łączenie młodzieży w grupy wsparcia,terapeutyczne,socjoterapeutyczne

*potrzeby interpersonalne

>dział.alternat.

-spotkania w grupach młodzieżowych,sportowych

-działania np,wolontariatu

-tworzenie zw.młodzież.,stowarzyszenia

-terapia rodzinna

-grupa wsparcia

-edukacja z zakresu problemów etycznych,moralnych

-wspólne czytanie literatury filozof,wspólne omawianie

-tworzenie w środ.lokalnym lokalnych ośrodków rozwoju

*potrzeby mistyczno-duchowe-doświdcz.zwiazane z przezyciami,zyciem religijnym i duchowum

>dział.alternat.

-zapoznanie sie z literatura na temat zycia duchowego,przezyc duchowych

-pokazywać,opowiadaćo ludziach mających konkret.światopogląd duchowy

-wspólne modlitwy, medytacje

*potrzeby zw,ze stylem życia dośw.konkretn., często sa to st.życia związane z podkulturami

>dział.alternat.

-należy pokazywać pozytywne inf. Na temat zach. Seksualnych, inf.dotyczących człowieka,utrzymania zdrowia psychicznego

2)dział.skierow.do szeokich grup społ.skupiają sie na określonych czynnikach dotyczacych zagrożenia zdrowia i bezpieczeństwo fizyczne,biolog,chemiczne

-dba się o czystość wody,powietrza

-dba się o ograniczanie hałasu

-dba się o bezpieczeństwo w pracy, domu,śr,rekreacyji

-dba się o żywność,leki,zabawki,odzież aby było bezpiecz.dla zdrowia

3)adresow.są do indywid.osób, praca z indywid.osobami

-pomaga się jednoczyc, eliminować z jej życia czynniki zagrazające które mogą niszczyć jej zdrowie

-rozwijamy umiejętności które sprzyjaja zdrowiu

-opieka nad kobietą w ciąży

po urodzeniu

-praca z osobami uzaleznionymi

4)szkolenie iv edukacja specjalistów z zakresu profilakt.w szerokim ujęciu;profilaktyka medyczna,zdrowotna,psychologiczna

DZIAŁANIA PROF>REALIZOWANE SA PRZEZ CAŁE ŻYCIE>

Okresy specyficzne w życiu człowieka:

1)od ur.3 miesiące faza chomeostazy

2)od 2-7 mies.życia faza przywiązania

3)od 3-10 mies.faza różnicowania

4)od 9-24 mies.faza organizacji zachowania

5)od 18-48 miesfaza konsolidacji

6)okres późnego dzieciństwa i dojrzewania

Wzory osób które są autorytetami a które prowadza zdrowy styl zycia

-pokaz.postacie bohaterów które młodzież czyta

-pokazuje styl życia zgodnie z natura.

Programy wspierania rozwoju pełnego zdrowia

4 kierunki działań:

• promocja zdrowia - przeznaczona dla całego społeczeństwa; masowa edukacja zdrowotna, programy informacyjne dotyczące palenia tytoniu, właściwego odżywiania się, używania alkoholu i innych środków odurzających, zajęć ruchowych, zachowań seksualnych, zdrowia psychicznego.

• ochrona zdrowia - skierowane do szerokich grup społeczeństwa; skupiają się na czynnikach zagrażających zdrowiu i bezpieczeństwu człowieka; dotyczą czynników biologicznych, chemicznych, fizycznych, np. dba się o czystość środowiska, ograniczanie hałasu, poziom promieniowania, zawartość środków chemicznych w żywności, bezpieczeństwo w miejscach pracy i szkołach, zabawki, żywność, leki, narzędzia, odzież, sprzęt AGD, pojazdy mechaniczne.

• służby profilaktyki zdrowotnej - adresowane do indywidualnej osoby; pomoc jednostce w eliminowaniu z jej życia czynników zagrażających zdrowiu, rozwijanie umiejętności sprzyjających zdrowiu, np. opieka nad kobietą w ciąży i po urodzeniu dziecka, praca z osobami uzależnionymi, planowanie rodziny, służby diagnostyczne wcześnie wykrywające choroby (serca, nadciśnienie).

• źródła profilaktyki zdrowotnej - szkolenie i edukacja specjalistów z zakresu profilaktyki.

Działania zdrowotne są realizowane przez całe życie człowieka. Szczególną uwagę przywiązuje się do pierwszych lat życia.

• faza homeostazy - do 3 miesięcy - bada się odruchy dziecka. Celem jest osiągnięcie równowagi.

• faza przywiązania - do 7 miesięcy - dziecko nawiązuje więź z otoczeniem.

• faza różnicowania - 10 miesiąc - dziecko powoli staje na własnych nogach, powinno chodzić.

• faza organizacji zachowania - 9 - 24 miesiąc - dziecko rozbudowuje swoją sferę emocjonalną.

• faza konsolidacji - 18 - 48 miesiąc - pojawia się symbolika (pierwsze słowa).

• okres późnego dzieciństwa i dojrzewania.

Rodzaje zdrowia:

• fizyczne

• psychiczne

1. pozytywne postawy wobec siebie:

• człowiek nie doświadcza zaburzeń z powodu własnych emocji,

• człowiek ma poczucie, że potrafi pokonywać życiowe niepowodzenia,

• jest tolerancyjny wobec siebie,

• adekwatnie ocenia swoje możliwości,

• darzy siebie szacunkiem,

• ma poczucie zaradności w większości sytuacji,

• potrafi czerpać satysfakcję z codziennych przyjemności;

• pozytywne nastawienie wobec innych ludzi:

• człowiek jest zdolny do uczuć wyższych,

• potrafi utrzymywać długotrwałe i satysfakcjonujące kontakty z drugim człowiekiem,

• poczucie odpowiedzialności za siebie i za innych,

• człowiek oczekuje od innych zaufania i akceptacji,

• szanuje różnice jakie występują między ludźmi,

• nie wywiera przesadnych nacisków, presji wobec siebie i nie pozwala na to innym,

• człowiek zdrowy czuje się częścią grupy, do której przynależy;

• umiejętność radzenia sobie z wymogami życia:

• człowiek radzi sobie z problemami w miarę tego jak się pojawiają,

• akceptuje swoje poczucie odpowiedzialności,

• dostosowuje do siebie środowisko, a kiedy może - przystosowuje się do niego,

• planuje swoją przyszłość i nie boi się jej,

• jest otwarty na nowe doświadczenia,

• potrafi wykorzystywać swoje naturalne uzdolnienia,

• stawia przed sobą realistyczne cele,

• potrafi myśleć o własnych sprawach i samodzielnie podejmować decyzje,

• w pełni angażuje się w to, co robi i czerpie satysfakcję ze swoich osiągnięć.

• społeczne:

• dotyczy zaradności społecznej, posiadania umiejętności życia w społeczeństwie (prawidłowe wywiązywanie się z ról społecznych),

• osiąganie celów społecznych (dziecko);

• osobiste:

• świadczy o nim zaangażowanie człowieka w rozwój własnej osoby (przekraczanie aktualnego stanu rozwoju), dążenie do stanu idealnego.

Model zdrowia (C. L. Perry, R. Jess): wymiary zdrowia: osobiste, społeczne psychiczne i fizyczne

Obiekty interakcji: zachowanie, osobowość, środowisko







Zachowania:

• osłabiamy zachowania negatywne,

• nasilamy zachowania wspierające zdrowie,

• redukcja cech osobowości zagrażających zdrowiu,

• wzmacniamy cechy sprzyjające zdrowiu,

• wzmacniać pozytywne wzorce spędzania czasu wolnego.

Rodzaje diagnozy:

1. społeczna - koncentruje się na identyfikacji tych przejawów życia społecznego, które są dewiacyjne, patologiczne, np. przestępczość, bezrobocie, przemoc.

2. epidemiologiczna - dotyczy wskaźników, np. ile osób zażywa narkotyki, śmiertelność.

3. behawioralna - dotyczy zachowań, ważna jest z punktu tworzenia programów profilaktycznych.

4. edukacyjna - obejmuje grupy czynników:

• predestynujące do używania środków lub innych zachowań ryzykownych, np. wiedza na temat narkotyków, postawy, przekonania, opinie, poglądy, preferowany system wartości;

• ułatwiające - dostępność środków uzależniających, akceptująca postawa społeczeństwa;

• wzmacniające odurzanie się - nagrody dostarczane przez członków rodziny, osoby znaczące dla społeczeństwa, rówieśników, nauczycieli, lekarzy, osoby duchowne.

Programy profilaktyczne realizowane w społecznościach lokalnych (skierowane do społeczności lokalnych)

obecnie ten typ programów uważany jest za najważniejszy.

1. informacje dotyczące społeczności lokalnej:

W dzisiejszych czasach społeczności lokalne zaczęły zanikać. Na ich miejsce pojawiło się środowisko lokalne.

Definicja społeczności lokalnej:

Jest miejscem, gdzie jednostka spotyka się z szerszym społeczeństwem i kulturą, miejscem, gdzie jednostka staje wobec instytucji swego społeczeństwa, wobec właściwych dróg wyrażania uczuć, w tym religijnych, regulowania zachowania się, życia rodzinnego, socjalizacji młodych, zarabiania na życie, wyrażania ocen estetycznych.

Społeczność lokalna jest zbiorowością terytorialną oraz jest określonym ładem moralnym i kulturowym.

Cechy społeczności lokalnej:

• materialna baza zaspokajania najistotniejszych potrzeb jednostek i grup zamieszkujących określone terytorium - budynki, pieniądze;

• przeważający typ kultury i tradycji, wokół którego organizuje się lub może się organizować większość członków społeczności;

• więź społeczna i komunikacja interpersonalna mająca zdolność integrowania ludzi w celu zaspokojenia wspólnych interesów;

• ideały i wzory życia przejmowane i naśladowane spontanicznie przez większą część zbiorowości i stanowiące zobowiązanie dla innych elementów zbiorowości - normy, wzory, systemy wartości;

• zdolność formalnych elementów więzi społecznej (instytucji, szkoły, rodziny) do kreowania zobowiązań nieformalnych, wytwarzania gotowości do kierowania się normą wewnętrzną w respektowaniu norm.

2. program profilaktyczny skierowany do społeczności lokalnej:

• kogo angażuje się do działań:

• przedstawiciele placówek oświatowych (pedagodzy, administracja), ochrony zdrowia, zajmujących się pomocą psychologiczną,

• przedstawiciele ośrodków profilaktyki,

• przedstawiciele środków masowej informacji,

• przedstawiciele kościoła,

• przedstawiciele biznesu,

• przedstawiciele klubów młodzieżowych i sportowych,

• przedstawiciele sądownictwa,

• młodzież,

• rodzice.

• etapy przygotowania się do programu profilaktycznego (faza wstępna):

• powołanie grup planowania społecznego (zaplanowanie działań profilaktycznych),

• diagnoza, odpowiedź na pytanie „kto i w jakim stopniu jest zagrożony, gdzie występują zagrożenia i jakie są ich skutki?”,

• zastanowić się na kogo położony będzie nacisk, z kim będziemy pracować (jednostki, grupy, rodziny, szkoła, cała społeczność lokalna),

• określić cele, które będą realizowane i do jakich grup będą skierowane oraz jakie strategie zostaną zastosowane,

• nawiązanie współpracy z profesjonalistami, którzy pełniliby role konsultantów (lekarz, psycholog, psychiatra).

• program „Szkoły bez środków odurzających”:

• angażuje rodziców, młodzież, pracowników szkoły, członków lokalnej społeczności;

• dla tych grup wytyczono zadania:

• rodzice:

• nauczyć dzieci standardów dobra i zła (kształtowanie systemu wartości ogólnoludzkich),

• pomaganie dziecku w przeciwstawianiu się presji rówieśniczej (umiejętność odmawiania, komunikacja z dzieckiem),

• rodzice muszą nauczyć się jakie są środki odurzające, jakie są ich skutki, jak je rozpoznawać (poszerzanie wiedzy o środkach odurzających, współpraca z innymi rodzicami),

• pracownicy szkoły - nauczyciele i administracja:

• pełna orientacja w zakresie używania środków odurzających na terenie szkoły, współpraca z instytucjami zajmującymi się zwalczaniem uzależnień (pełna dokumentacja na ten temat),

• przestrzeganie w codziennym życiu szkolnym przepisów antyalkoholowych, antynikotynowych, antynarkotycznych. Ich złamanie musi pociągać za sobą konsekwencje,

• opracowywanie i realizacja programów dotyczących uzależnień,

• pozyskiwanie wsparcia lokalnej społeczności w działaniach profilaktycznych (zwiększanie świadomości społecznej, pozyskiwanie wsparcia finansowego, prawnego i merytorycznego),

• młodzież:

• nabywanie wiedzy na temat środków odurzających,

• kształtowanie umiejętności przeciwstawiania się presji do ich zażywania,

• pomaganie rówieśnikom w zachowywaniu życia wolnego od środków odurzających,

• członkowie społeczności lokalnej:

• pomaganie szkole przez dostarczenie wsparcia finansowego i merytorycznego (placówki zdrowia i pomocy społecznej, przedstawiciele lokalnego biznesu, rodzice, przedstawiciele środków masowej informacji),

• zapewnienie bliskiej współpracy policji i sądownictwa ze szkołą we wszystkich fazach programu (egzekwowanie przestrzegania prawa, pogadanki wygłaszane przez policjantów).

• profilaktyka prowadzona przy wykorzystaniu środków masowej informacji:

• mass media nie mają pokazywać treści antyprofilaktycznych zachęcających do działań antyprofilaktycznych,

• mają promować zdrowie psychiczne, fizyczne i społeczne.

• Realizacja: przez szkolenia pracowników mass mediów, wykorzystanie konsultantów i specjalistów (mieliby mieć wgląd w przygotowywane programy lub teksty, analiza pod kątem czy nie ma tam treści antyprofilaktycznych i czy promują zdrowie), konsultanci mają pomagać w tworzeniu programów i tekstów,

• Jakie zagadnienia mają być poruszane przez mass media:

• Dotyczące skutków, konsekwencji kosztów używania różnych środków i zachowania się w sposób patologiczny (pokazane mają być w wymiarze jednostkowym i społecznym),

• Społeczne reakcje na zachowania patologiczne,

• Problemy osób związanych z jednostkami dewiacyjnymi,

• Odkrycia naukowe dotyczące problematyki patologii

• Nowatorskie formy działań profilaktycznych zwłaszcza dotyczące dzieci i młodzieży,

• Wpływ środków odurzających na wyniki sportowe, prowadzenie pojazdów, kobiety w ciąży,

• Problematyka patologii w różnych grupach społecznych,

• Wpływ reklamy i marketingu na zażywanie środków odurzających.

• programy dotyczące zapobiegania zachowaniom samobójczym:

• ogólnoedukacyjne programy zapobiegania samobójstwom:

• cele:

• upowszechnianie wiedzy i danych statystycznych o zjawisku samobójstwa: jakie są czynniki suicydogenne, motywacje samobójcze, rozpoznawanie symptomów samobójczych, obalanie mitów, struktura i dynamika samobójstw,

• rozwijanie u młodzieży różnych umiejętności psychologicznych i społecznych, które poprawiłyby relacje z otoczeniem,

• zachęcanie do szukania profesjonalnej pomocy oraz kierowanie innych (kolegów) do źródeł pomocy profesjonalnej.

• programy szkolenia tzw. Strażników szkolnych oraz strażników w społecznościach lokalnych:

zadania:

• chodzi o przeszkolenie ochotników, aby potrafili identyfikować osoby z wysokim stopniem zagrożenia samobójczego,

• kierowanie tych osób do źródeł pomocy profesjonalnej.

Osoby te uczą się jakie są symptomy zagrożenia samobójstwem, jak należy właściwie rozmawiać i postępować z takimi osobami.

• programy wsparcia rówieśniczego:

• cele: wzmacnianie więzi koleżeńskich i przyjacielskich, wykorzystywanie naturalnych zasobów w postaci wsparcia rówieśniczego, wyposażanie ochotników w umiejętności rozpoznawania osób zagrożonych samobójstwem i kontaktowania się z nimi.

• programy badań wykrywających jednostki zagrożone:

• cele: wykrywanie osób zagrożonych samobójstwem,

• przeprowadza się wywiady i testy badające występowanie symptomów samobójczych.

Symptomy samobójstw:

• najbardziej zagrożeni są ci, którzy już próbowali popełnić samobójstwo,

• poczucie beznadziejności,

• izolowanie się,

• niska samoocena,

• niezadowolenie z życia, zachowania autoagresywne.

• ośrodki interwencji kryzysowej i telefony zaufania:

W ośrodkach udziela się kompleksowej pomocy. Zatrudniona jest tam wyspecjalizowana kadra. Celem pierwszego spotkania jest rozładowanie napięć i otoczenie specjalistyczną opieką. Celem stałego kontaktu jest uzyskanie równowagi psychicznej i odzyskanie kontroli nad życiem.

• programy interwencji postsuicydalnej:

Opieką otacza się osoby, które były w bliskim kontakcie z samobójcą. Celem jest usuwanie gloryfikacji śmierci samobójczej i unikanie sensacji.

• programy ograniczania dostępu do środków:

Działania ograniczają możliwość korzystania ze środków, za pomocą których łatwo można odebrać sobie życie.

Teoretyczne podstawy profilaktyki społecznej. Profilaktyka jest nauka interdyscyplin (współczerpie wiadomości z wspólnych nauk), multidyscyplina (wiele nauk, medycyna, kryminologia, socjologia, prawo itd.). Czerpie z tych nauk wiele wiedzy teoretycznych oraz metodologie badań. Profilaktyka korzysta z dorobku wielu nauk i dzięki temu jest możliwość kompleksowego- całościowego podejścia do patologii społecznej. A to całościowe podejście pomaga w zwiększaniu skuteczności działań profilaktycznych. Filozofia, aksjologia- nauka o wartościach, etyka- nauka o moralności, są to nauki niezbędne do zrozumienia istoty profilaktyki.

Aksjologia- wartość wyznacza nasze cele, wartość jest kryterium naszych wyborów, jest podstawa tych wyborów czyli wybór dotyczy już profilaktyki, wartości regulują nasze zachowania , istota wartości jest ściśle powiązanie z potrzebami, wartości wynikają z naszych ludzkich potrzeb.

Klasyfikacja wartości. I podział: Wartości podstawowe- duchowe, ostateczne, ogólnoludzkie np. prawda, dobro, piękno, sprawiedliwość, miłość, rodzina, naród, uczciwość. Są one wartościami samymi w sobie. Wartości instrumentalne- służą zaspokojeniu naszych potrzeb np. wiedza, uroda, pieniądze, wartości materialne, zainteresowania. II podział (Sztumski, Ostrowska, Kłosowska): Wartości transcendentne-które istnieją niezależnie od nas, Bóg, świętość, wiara, zbawienie. Wartości uniwersalne-dobro, prawda, miłość. Wartości estetyczne-piękno. Wartości poznawcze-wiedza, mądrość, refleksyjność. Wartości moralne-bohaterstwo, honor, odpowiedzialność, uczciwość, wierność, szczerość. Wartości społeczne-demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność, rodzina. Wartości witalne-związane ze zdrowiem, siła, życie. Wartości użytkowe-praca, talenty, zaradność, kompetencje. Wartości prestiżowe-kariera, sława, majątek, władza, pieniądze. Wartości hedonistyczne-przyjemności, zabawa, seks.

W profilaktyce należy dążyć do:1. hierarchia wartości- jest to hierarchicznie uporządkowany układ wartości. Mówią nam o tym, które wartości są najważniejsze. 2. Jeśli dominują wartości duchowe to taki człowiek zachowuje się w życiu normalnie, nie łamie norm, dba o ludzkość, kieruje się prawdą, odpowiedzialnością, moralnością. 3. Jeśli dominują wartości instrumentalne takie osoby często łamią normy, ponieważ zaspokajają swoje potrzeby bez względu na wszystko. 4. Są tez osoby, które nie maja skrystalizowanej hierarchii wartości, do końca nie wiedzą, co jest dobre a co złe. W profilaktyce dąży się do tego, aby skrystalizować jasna hierarchię wartości i taka, w której dla człowieka ważne będą wartości uniwersalne a nie instrumentalne.

Sposoby istnienia wartości. Istnieje spór między obiektywizmem (uniwersalizm etyczny) a subiektywizmem (relatywizmem). Obiektywizm (uniwersalizm etyczny)- wartości istnieją obiektywnie tzn. nie zależnie od tego jak ludzie je oceniają. Są niezmienne, ponadczasowe, nic na nie nie ma wpływu. Po prostu są, maja charakter absolutny i powszechnie ważny. Są to wartości niezależne od naszych potrzeb, poglądów, pragnień, są autonomiczne- niezależne dobro, prawda, sprawiedliwość, piękno, miłość. Te wartości integrują ludzi, łączą ludzi ze sobą, budują ludzkość. Dzięki tym wartościom przestrzegane są normy. Subiektywizm- relatywizm etyczny- wartości mają charakter względny, zmienny i zróżnicowany, zależą od okoliczności, sytuacji, konkretnych warunków, od potrzeb, poglądów. Człowiek decyduje co ma wartość a co nie, prualistyczność- większość żyje w społeczności prualistycznej i każdy ma inne wartości.

Światopogląd ( sens życia- jest wkomponowany w światopogląd): światopogląd determinuje nasz funkcjonowanie w życiu, czy będzie pozbawione celów czy nie, wpływa na to jak żyjemy, czy dążymy do jakiś celów. Definicja światopoglądu: jest to zbiór ogólnych przekonań dotyczących natury świata, człowieka, społeczeństwa, miejsca człowieka w świecie, sensu życia, wynikających z tego wartości i ideałów wyznaczających postawy życiowe ludzi i wytyczających ich postępowanie. Światopoglądy ludzi mogą być: jasnoskrystalizowane, spójny- różne nasze poglądy są ze sobą zgodne, niejasno skrystalizowane- nie jasne, sprzeczne, nie spójne.

Przekonania mogą być: opisowe- element opisowy jest w nich zawarty, opisują rzeczywistość. Wartościujące- związane są z tym co jest dla nas wartościowe. Normatywne- odnoszą się do moralności.

Sens życia- zawiera się w światopoglądzie. Jest takim elementem światopoglądu który daje poczucie ze jestem ważny, potrzebny, osoba wyznacza siebie cele, myśli ze jego osoba ma znaczenie w życiu. Brak sensu życia prowadzi do depresji a w rezultacie do samobójstw. Należy oprócz budowania hierarchii wartości skupić się należy na budowaniu sensu życia. Sens życia wynika z przyjętych wartości.

Etyka- chodzi o kształtowanie moralności dzieci i młodzieży. Postulatem w profilaktyce jest powrót do wychowania moralnego. Należy dbać o rozwój moralny dzieci i młodzieży. Rozwój moralny-jest to proces stopniowych zamian zachodzących we wrażliwości moralnej- Postawa wobec dobra i zła, postawa wobec własnych czynów, ich skutków i do spraw innych ludzi. We wrażliwości moralnej istotne są zmiany w sferze przekonań, sądów i ocen moralnych czyli to co dziecko uznaje za dobre i złe. Istotne są zmiany w postępowaniu moralnym w zachowaniach (czy są to zmiany zachowań zgodne z normami).

Model zmian rozwoju moralnego- 2 ujęcia, I wg. J. Piageta, II wg. L. Kohlbeng.

I. Piaget wyróżnia 4 stadia rozwoju dzieci i młodzieży. Pierwsza faza: stadium anomii- trwa do 2 roku życia, dziecko w tym wieku nie ma poczucia obowiązku moralności, przestrzegania pewnych norm, dziecko myśli ze wszystko mu wolno, ze powinny być zaspokojone wszystkie jego potrzeby bez względu na wszystko są one amoralne. Druga faza: stadium realizmu moralnego- 2-7 rok życia, dzieci przyjmują wszystkie reguły moralne w sposób bezkrytyczny, miarą słuszności norm jest osoba znacząca która uczy dziecko tych norm, dzieci maja poczucie że jeśli nie spełnia jakiś norm to czeka ich kara, która powoduje odruch lękowy. Trzecia faza: stadium relatywizmu moralnego, 7-11 rok zycia,dzieci zaczynają rozumieć że przestrzeganie norm wynika z umowy zawieranej przez dziecko i rodziców, dzieci chcą już same, aby były np. dobre więzi z rodzicami. Faza czwarta: stadium autonomii- od 12, 13 roku życia, młodzież staje się bardzo krytyczna wobec reguł narzuconych przez dorosłych reagują relatywnie na dana kwestię czy cos jest dobre czy nie, zaczynają szukać prawdy i swoich reguł, które należy przestrzegać. Szukają swojej moralności nie zależnej od innych np. światopoglądu, najpierw odrzucają narzucone normy a następnie szukają swoich.

II. Kolhbeng wyróżnia 3 poziomy moralności a na każdym 2 stadia. 1). Poziom przedkonwencjonalny. Stadium I- stadium kary i posłuszeństwa- przestrzeganie reguł moralnych w obawie przed karą, zachowania moralne celem unikania kary. Stadium II- stadium relatywizmu instrumentalnego- uznaje się za dobre takie zachowanie, które służy interesowi danej osoby, czyli z różnych sytuacji musi mieć jakieś korzyści. 2). Poziom konwencjonalny. Stadium I- stadium konformizmu interpersonalnego- uważa się że zachowania moralne to takie które cieszy się uznaniem większości społeczeństwa, postępuje się moralnie zgodnie z oczekiwaniami innych, podporządkowanie się innym często bezkrytyczne, chodzi tu o uzyskanie akceptacji. Stadium II- stadium prawa i porządku (moralność systemu normatywnego)- jednostka zachowuje się normalnie ponieważ jest przekonana o konieczności podporządkowania się autorytetom, prawu, uważa że trzeba się podporządkować prawu , uważa ze prawo jest po to aby strzec porządku , ładu społecznego, uważa że prawo jest konieczne, uważa ze dobro społeczne jest ważniejsze od osobistych potrzeb. 3). Poziom poskonwencjonalny. Stadium I- stadium społecznej umowy- jednostka troszczy się o wartości ważne dla społeczeństwa, wartości ogólnoludzkie, żyje tymi wartościami uniwersalnymi, ta osoba przestrzega prawa, ale jeśli uważa, że prawo krzywdzi społeczeństwo to trzeba je zmienić. Stadium II- stadium uniwersalnych zasad etycznych- są to osoby, które swoim życiem użczywistniają wartości uniwersalne, żyją tymi wartościami i kierują się w życiu tylko nimi.

Psychologia- jest kolejna nauka powiązaną z profilaktyką, jednym z najważniejszych działów jest psychologia rozwojowa. Powiązania z profilaktyką: I. Ukazuje mechanizmy czynników psychicznych które powodują różnego rodzaju zaburzenia , czynniki psychologiczne. II. Zaspokajanie potrzeb. Potrzeby można zaspokajać na dwa sposoby,(ale nadmierne zaspokajanie potrzeb jest szkodliwe): 1). Nadmierna frustracja- sposób zaspakajana potrzeb frustracji jest czymś szkodliwym, niezaspokojenie potrzeb dziecka prowadzi do różnych zaburzeń , istotna potrzeba jest potrzeba bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, wrażeń. 2). Nadmierna gratyfikacja- tez nie jest dobra do rozwoju dziecka ponieważ kiedy dziecko jest ciągle zadowolone to nigdy nie doświadczy frustracji i zaczyna uważać że wszystko się mu należy- postawa roszczeniowa, nie potrafi znieść stanu frustracji, osoby takie nie potrafią być cierpliwe. III. Rodzaj więzi które łączą małe dziecko z obiektem macierzyńskim, matką. Wzorce przywiązania wg. J. Bowlby. 1). Bezpieczne przywiązanie ( jest to wzorzec prawidłowy)- dziecko jest pewne że rodzice będą dostępni, pomocni i dający odpowiedz w sytuacjach trudnych dla dziecka, takie dzieci w przyszłości nawiązują satysfakcjonujące, długie więzi, osoby takie maja adekwatne poczucie własnej wartości, rodzice są fizyczne blisko dziecka, są empatyczni, czują emocje, uczucia dziecka, nie są to rodzice którzy zaspokajają wszystkie zachcianki dziecka, są rozsądni. 2). Wzór lękowo- unikający (jest to wzorzec nie prawidłowy)- dziecko nie ma zaufania że kiedy będzie potrzebowało pomocy to rodzice nie będą dostępni, spodziewa się odtrącenia, braku pomocy przez rodziców, w przyszłości dziecko takie powiela te zachowania w stosunku do innych ludzi, odtrąca innych, zrywa więzi z innymi, buduje fałszywe ja, ma niskie poczucie wartości które ukrywa, nie potrafi nawiązać więzi, rodzice są to osoby odrzucające, odtrącające dziecko, poświęcają mu bardzo mało czasu, zajęci są swoją osobą. 3). Wzór lękowo- ambiwalentny- (jest to wzorzec nie prawidłowy)- dziecko jest nie pewne że kiedy będzie potrzebowało pomocy to rodzice przyjdą z pomocą, rodzice są ambiwalentni, raz są dostępni dla dziecka, a raz nie, dlatego dziecko nie wie czy go kochają czy w końcu nie. 4). Wzór zdezorganizowany 9jest to wzorzec nie prawidłowy)- występują w tej rodzinie sytuacje nieprzewidywalne, bardzo dezorganuzujaco wpływa to na dziecko, w przyszłości same się tak zachowuje, mogą być agresywne, mogą występować zaburzenie psychiczne. IV. Psychiczny rozwój dziecka. Od urodzenie do 4 roku życia kształtuje się nasza osobowość- jacy jesteśmy w dorosłości, dziecko zdobywa w tym wieku swoją tożsamość, indywidualność. V. Okres separacji i indywidualizacji. Dziecko powinno być odseparowane od rodziców- określenie sowiej indywidualności i tożsamości. Separacja- powolne wyodrębnienie się dziecka z takiego stanu symbiozy z matką. W tym okresie wyróżnia się dwa stadia zwiastunowe (A, B): 1). A). ). Od urodzenie do 4 tygodnia życia- faza autystyczna- dziecko nie ma kontaktu z zewnętrznością, jest bardzo mocno skoncentrowane na własnych doznaniach. B). Od 4 tygodnia do 5-6 miesiąca- faza symbiozy- dziecko nie czuje jeszcze granic między sobą matką, mama stanowi część dziecka, musi odczuwać jeszcze bliskość matki, jeśli matki zabraknie to następuje rozpad osobowości, jeśli faza ta jest zaburzona kształtują się psychozy. 2). Faza różnicowania- od pół roku do 10-11 miesięcy- dziecko zaczyna czuć granice zewnętrzne, buduje się wiedza świata zewnętrznego, pojawia się powolna, delikatna separacja, nie jest wskazane żeby zostawić na długo same dziecko. 3). Faza ćwiczenia- od 10-11 miesiąca, faza zdobywania świata i zachwytu nad swoją osobowością, dziecko porusz się na dwóch nogach, dziecko nie odczuwa tutaj frustracji- jeśli się przewróci to wstaje i idzie dalej, ten okres nazywany jest również romansem ze światem, w tej fazie rodzice powinni pozwalać na oddalanie się dziecka, nie powinni być nadopiekuńczy, powinni być czujni ale nie wolno zastawić dziecka samemu sobie. 4). Faza ponownego zburzenia- od 15-18 miesiąca do 2 lat- dziecko zaczyna dostrzegać że nie jest takie wszechmocne, że jest małą istotą w tym wielkim świecie, spostrzega że świat ten jest duży i że jednak sam sobie nie radzi, dlatego też wraca do mamy, istota tego okresu jest kryzys między dwoma skrajnymi doświadczeniami, bo z jednej strony chce powrócić do mamy a z drugiej strony chce zachować swoją odrębność która uzyskał, nie należy zmuszać dziecka do niczego. 5). Faza umacniania się indywidualności, zaznaczania granic: od 2 do 4 lat, dziecko zna już granice, jest już indywidualną osobą, mówi o sobie ja, ma poczucie czasu np. że mama wróci do domu z pracy, ma ukształtowany obraz matki.

Okres szkolny wg psychologów- jest takim okresem w którym należy uczyć dziecko norm, dlatego że pojawia się nauka, dziecko musi to wytrzymać i dlatego należy w tym okresie dyscyplinować dziecko, pojawia się tutaj duża rola ojca, który uważa by dziecko przestrzegało tych norm.

Okres dojrzewania- dziecko musi raz jeszcze uporać się z separacją i określeniem swojej tożsamości ale już ostatni raz, rodzic również musi sobie poradzić sobie sam ze sobą , wiedzieć że małe dziecko staje się już dorosłą osobą, rodzic musi adekwatnie reagować na różne sytuacje, z jednej strony akceptować ale z drugiej stawiać wymogi.

Zdrowie psychiczne- dziedzina która się tym zajmuje określono jako „higiena psychiczna”. Nauka ta korzysta z psychologii ale nie tylko bo i z medycyny, pedagogiki, socjologii, filozofii, na początku zajmowała się osobami chorymi psychicznie, a aktualnie dba o to jak dbać i rozwijać zdrowie psychiczne.

Zdrowie psychiczne wg. K. Dąbkowskiego- jest to zdolność do wielopłaszczyznowego i wielopoziomowego rozwoju psychicznego poprzez procesy dezintegracji pozytywnej w kierunku całościowej dezintegracji wtórnej.

Dezintegracja pozytywna wg. K. Dąbkowskiego- uważa on że zdrowie psychiczne polega na pracy nad sobą i przechodzenie kryzysów różnorozwojowych, człowiek zdrowy to taki który się rozwija przez przechodzenie kryzysów.

Pedagogika- kryzys w wychowaniu, nie ma sprecyzowanych wartości do których należy kierować młodzież.

Socjologia- istotą tego nurtu jest: jakie czynniki są źródłem zachowań dewiacyjnych, nauka o grupach społecznych, o społecznościach lokalnych.

Działalność profilaktyczna w szkole- *działania informacyjno- edukacyjne, stosuje się metody tradycyjne, nie ma jednolitości stosowania tych programów. * szkolenie nauczycieli- jedyna forma są szkoleniowe spotkania rady pedagogicznej, mało jest nauczycieli którzy doskonalą się.

Bezpieczeństwo w szkole- obowiązek noszenia identyfikatorów i zatrudnienie firm ochroniarskich, policja w największym stopniu pomaga szkole w działalności profilaktycznej- prelekcja. W szkołach nie istnieje sprawny system reagowania na przypadki patologii, nauczyciele nie wypełniają swoich obowiązków, Ministerstwo Edukacji również nie wypełnia swoich obowiązków: nie utworzono banków danych, nie opracowano standardów programów profilaktycznych, nie opanowano metod i procedur diagnozowania w szkole, bardzo mało jest finansów przeznaczonych na profilaktykę.

---