Zrozumieć siebie samego tzn. zrozumieć innych. Z poznania siebie i innych rodzi się Psychologia.

Psychologia w znaczeniu potocznym jest wiedzą o cechach i przeżyciach psychicznych człowieka.

Psychologia dokonuje rozróżnienia między przeżyciem, a doświadczeniem.

Przeżycie - coś związanego z przeszłością.

Doświadczenie - przeżycie, które na stałe zostaje w psychice i czasem powraca, zawsze będzie obecne.

Psychologia w znaczeniu naukowym - zbiór uporządkowanych i sprawdzonych twierdzeń. Psychologia jako nauka powstała pod koniec XIX w., a za dokładną datę przyjmuje się rok 1879, w którym została założona pierwsza pracownia psychologiczna w Lipsku przez Wunz'a.

Psychologia jest nauką o życiu psychicznym człowieka, a psychika człowieka jest bardzo złożona i związana z układem nerwowym.

Elementy psychiki człowieka:

-wrażenia,

-spostrzeżenia,

-uwaga,

-inteligencja,

-wola

Nazwa psychologia pochodzi z greckiego od słów psyche = dusza, psychika; logos = nauka

Def. Rzeczowa psychologii może być różna

-wg. Tomaszewskiego jest to nauka o zachowaniu człowieka i jego procesach umysłowych,

-Higard twierdził, że jest to nauka zajmująca się opisem i wyjaśnieniem zachowania człowieka,

Opis - stwierdzenie faktów empirycznych, dokonuje się go przy pomocy ankiet, testów itp., a następnie stwarza się uogólnienie empiryczne.

Zachowanie zawsze ma swoją przyczynę, a między zachowaniem, a przyczyną istnieje pewna prawidłowość.

Cel psychologii

Diagnoza - poznać i wyjaśnić zachowanie człowieka, jego cechy i reakcje.

Terapia- ma za zadanie pomóc w prawidłowym rozwoju lub leczeniu różnych schorzeń psychicznych np. nerwic. Terapia jest psychologią pomagającą.

Przedmiot psychologii jest bardzo trudny do uchwycenia. Możemy wyróżnić 4 elementy rozwinięte przez historię.

1.psychika - za przedmiot psychologii pod koniec XIX w uznawano świadome życie psychiczne człowieka.

2.Freud - stwierdził, że przedmiotem psychologii jest życie psychiczne, podświadome.

3.Behawioryzm - obserwowane zjawiska i reakcje uznawane były za przedmiot psychologii.

4.dla psychologii współczesnej przedmiotem jest szeroko rozumiane zachowanie czyli człowiek jako podmiot zachowania.

Psychologia jest powiązana z wieloma innymi naukami, np. socjologia, ekonomia.

Działy współczesnej pedagogiki:

-psychologia ogólna zajmuje się podstawowymi czynnikami życia człowieka

-psychologia rozwojowa bada czynniki, etapy i prawidłowości rozwoju człowieka na każdym etapie jego życia (od poczęcia aż po starość)

-psychologia prenatalna - ciąży,

-psychologia dziecka,

-psychologia okresu dorastania - adolescencji

-psychologia starzenia się

-psychologia mężczyzny i kobiety

-psychologia wychowawcza - zajmuje się pedagogiką rozwojową. Szuka odpowiedzi na pytanie jak wychowywać.

-psychologia osobowości - zajmuje się strukturami psychicznymi człowieka, które tworzą się podczas jego rozwoju pod wpływem różnych czynników. Zajmuje się typologią osobowości i mamy tu do czynienia z charakterologią. Np. osoba i osobowość. Osobą się jest, a osobowością się staje.

-psychologia kliniczna - psychologia lekarska bliska medycynie. Zajmuje się zaburzeniami człowieka w stanach lęku, strachu.

-psychologia społeczna bada wpływ środowiska społecznego na człowieka, na jego psychikę.

-psychologia religii - bada zjawiska psychologiczne występujące w zachowaniu religijnym człowieka.

-psychologia pracy - analizuje przebieg działalności zawodowej od strony pracowników i sprzętu.

-psychologia rehabilitacji - wpływ efektów na funkcjonowanie psychiki (np. psychologia głuchoniemych)

-psychologia sądowa (penitencjarna) bada psychikę osób w stanie odosobnienia

-parapsychologia - bada zjawiska niedostępne dla metod eksperymentalnych, pozazmysłowe.

-psychologia propagandy

-psychologia reklamy

-psychologia sportu

-psychologia sztuki

Psychologia jest nauką humanistyczną na podłożu nauk przyrodniczych.

Metoda psychologii - środki i sposoby zbierania i opracowywania danych. Każda metoda ma swój cel.

Cel metody - poznanie, postawienie diagnozy (np. charakteru)

Zadanie metody:

-jest dalej wyjaśnieniem zachowania,

-uchwycenie zależności między różnymi zjawiskami,

W psychologii istnieją:

1.metody podstawowe

2.metody pomocnicze

-introspekcja (intro, aspicio) = spoglądać w głąb, samoobserwacja, najstarsza metoda w psychologii, polega na przyglądnięciu się własnym zjawiskom psychicznym w celu poznania. Ma swoich przeciwników, którzy twierdzą, że przyczynia się ona do zwiększenia własnych zjawisk psychicznych bo tylko „ja” się im przyglądam. Sprawia to, że człowiek może przybrać „kolorowe okulary” i mechanizmy obronne, które są czymś dobrym, ale mogą być również czymś złym. Może to prowadzić do rozdwojenia jaźni.

-obserwacja - świadome, systematyczne, planowe spostrzeganie zjawisk psychicznych człowieka na podstawie wewnętrznych znaków (gestów, mimiki). W obserwacji psychologicznej istnieją dwa elementy: -spostrzeganie faktów, -zbieranie faktów i interpretowanie tego co się widzi,.

4 cechy obserwacji: -celowa, -planowa, -selektywna, -obiektywna

Umiejętność obserwacji uzależniona jest od spostrzegawczości człowieka.

-eksperyment - forma obserwacji, wywołuje zjawisko, które chce zbadać

-ankieta - pytania, na które badany odpowiada pisemnie. Może zawierać pytania otwarte i zamknięte gdy wybór jest określony (np. tak/nie) lub wielokrotnego wyboru. Wartość ankiety zależy od sposobu przeprowadzenia pytań:

-od tego w jaki sposób człowiek został wprowadzony,

-od sposobu opracowania wyników (ilościowo, jakościowo)

-wywiad psychologiczny - forma rozmowy gdzie prowadzący rozmowę dąży do uzyskania określonych wiadomości. Wywiad może być swobodny lub przygotowany.

-testy - metody specyficzne dla psychologii współczesnej, pozwalają zmierzyć i zarejestrować zjawiska psychiczne i ich cechy.

• Kwestionariusze - udoskonalenie ankiety (tylko pytania zamknięte),

• Projekcyjne - tematyczne

• Test plam atramentowych

• Test rodzinny

• Test Kormana

Istotne kierunki w psychologii

Behawioryzm - (Watson) jego uczniem był Skiner, który stworzył technologię zachowania człowieka (inżynieria behawiorystyczna) twierdzili, że:

-świadomość nie istnieje bo przeżyć psychicznych nie da się ani sprawdzić ani zarejestrować,

-człowiek w swych przeżyciach nie jest automatyczny lecz zdeterminowany przez otoczenie, środowisko,

-badania, które można przeprowadzać na zwierzętach odnoszą się do człowieka,

-psychologia może badać zależności między bodźcami a reakcjami.

Koncepcja psychiki i struktura osobowości:

Psychoanaliza - (Zygmunt Freud) - psychologia głębi, nie jest tworem jednolitym lecz bardzo złożonym, zajmuje się ona zachowaniem człowieka, teorią i leczeniem ludzkich zaburzeń psychicznych. Opiera swoje treści o szeroko rozumianą kulturę. Dotyczy również subkultur.

Pojęcie w psychoanalizie:

• Psychika - podstawowe założenie, na którym opiera się psychoanaliza. Składa się ze świadomości i podświadomości (1:3). Większa część to podświadomość.

-Świadomość - potrzebne do określenia tego co jest w naszych myślach, uczuciach, czyli to wszystko z czego zdajemy sobie sprawę.

-Podświadomość - tworzy w psychice bardzo trwałą rzeczywistość. Bierze się ona z treści, które w okresie dziecięcym zostały zepchnięte, stłumione. Myśli nie akceptowane przez innych. Muszą one być zdiagnozowane w leczeniu np. nerwic. w codziennym życiu daje ona znać o sobie. Stłumione myśli doprowadzają do kompleksów. Treści z podświadomości wywierają wielki wpływ na świadomość. Chcą się uwolnić i robią to np. poprzez sen, reakcje, przyzwyczajenia, przejęzyczenia.

• Struktura osobowości - składa się z 3 warstw (id, ego, superego = ono, ja, nad ja)

-id - obejmuje to wszystko co składa się na sferę niższą np. popędy. Jest źródłem energii i witalności psychicznej człowieka. Ale te popędy są nieuświadomione więc id funkcjonuje na bazie przyjemności. Libibo - wg. Freuda ogólna energia psychiczna człowieka.

-ego (ja) - jaźń, jest pomostem między id a światem zewnętrznym. Ego kieruje się zasadą realności. Moje ego planuje. Od siły ego zależy siła osobowości, siła woli. Człowiek, który ma dobrze uświadomione ego potrafi być bardzo dobrym człowiekiem w rodzinie.

­-superego - nadjaźń, idealne ja, jakim powinienem być. Łączy się ściśle z okresem dzieciństwa, jest akceptowane przez mnie lub nie. Głos, który utworzyło superego jest sumieniem. Jeżeli superego jest zbyt surowe, sztywne, to rozwój sumienia będzie zablokowane. Nadjaźń kieruje zasadą powinności. Zdrowie psychiczne człowieka zależy od zespolenia id, ego, superego.

• Osobowość - struktura bardzo dynamiczna, w której ścierają się różne tendencje. Stąd biorą się wewnętrzne osobowe dylematy człowieka. Np.:

1.dylemat między instynktem życia, a instynktem śmierci (Eros i Tanatos) czyli dylemat między tendencją do rozwoju, a agresją, istnieje on w każdym człowieku.

2.dylemat pomiędzy id, ego i superego, czyli dylemat między zasadą przyjemności, a zasadą powinności, między zasadą realności, a przyjemności. Poczucie winy jest przyczyną nerwic i tyranią dla podświadomości.

3.dylemat między jednostką, a kulturą - jednostka jest zmuszona do tłumienia swoich dążeń pod wpływem zbiorowości.

Niedojrzałość osobowości nie jest chorobą psychiczną lecz jest nieprawidłowością, która powoduje utrudnienie.

Przyczyny niedojrzałości osobowej

Ktoś kto nie umie nawiązać kontaktu z nowo napotkanym człowiekiem nie może osiągnąć stanowiska kierowniczego.

Niedojrzałość osobowości uniemożliwia decyzje, zawarcie np. małżeństwa.

-kultura - zasób dóbr materialnych i duchowych wypracowanych przez pokolenia dla zaspokojenia potrzeb człowieka.

Duże znaczenie dla kształtowania się struktury osobowości ma okres dzieciństwa (3-5).

-mechanizm obronny - (1893 r. Freud) - sposoby samoobrony psychiki przed zagrożeniem.

Czynniki samoobronne, psychiczne

-poczucie zagrożenia może pochodzić od czynników wewnętrznych i zewnętrznych (lęk obiektywny i subiektywny)

Lęki obronne - bronią człowieka przed utrata jego wartości, ale przez nią człowiek może popaść w patologię.

-represja,

-regresja,

-racjonalizacja,

-projekcja

-izolacja,

-ucieczka,

-podświadoma identyfikacja,

-kompensacja,

-apatia.

Represja - automatyczne i nieświadome wypieranie do podświadomości bolesnych i nieakceptowanych uczuć, które jednak nie giną i powracają do podświadomości.

Regresja - cofnięcie się człowieka dorosłego do sposobów reagowania w okresie dziecięcym.

Racjonalizacja - przypisywanie swoim zachowaniom cech, które są racjonalne.

Projekcja - mechanizm przeciwstawny do racjonalizacji, w którym przypisujemy sobie cechy pozytywne, a innym przypisujemy głupotę, naiwność itp.

G. Jung, Adler - przedstawiciele psychologii głębi.,

Gustaw Jung: podział struktury osobowości:

-ego - to co jest we mnie świadome,

-podświadomość osobista - treści zepchnięte,

-podświadomość kolektywna - to co dziedziczymy.

Alfred Adler twierdzi, że najważniejsza jest świadomość, jest twórca teleologii - świadomości celów. Uważa że popędy nie są najważniejsze lecz zdolności do bycia z innymi czyli więzi społeczne (świadomość kolektywna).

Fromm

-teoria przywiązania:

• więzi produktywne (1miłość i twórczość),

• więzi nieproduktywne (pasożytnicze, orgiastyczne (alkohol, sex) konformistyczne)

-teoria miłości wiąże ją z teorią wolności.

Gdy nie ma miłości i twórczości, a wolność jest źle rozumiana (nie od ale ku) to społeczeństwo jest chore.

Motywacja, kryzys.

Kryzys - niebezpiecznie rozwijająca się sytuacja, najstarszy termin w lecznictwie, jest on punktem kulminacyjnym choroby. W medycynie ma znaczenie dodatnie i ujemne. Kryzys łączy się ze stanem wahania i niepewności. Człowiek przechodzący kryzys nie potrafi zachować spokoju.

Lazarus - kryzys zakłada, że jakaś osoba jest przez jakiś czas narażona na wymagania, którym sprostać nie może.

Nie każda sytuacja trudna prowadzi do kryzysu, ale tylko wtedy gdy:

-wywołuje bardzo silne napięcie,

-problem jest przynajmniej subiektywnie bardzo ważny,

-człowiek staje bezradnie wobec problemu i nie wie dalej co robić,

-poczucie dyskomfortu psychicznego trwa dłużej niż w przeszłości,

-nie znajduje się oparcia w toczeniu osób najbliższych,

Różnice między frustracją, a kryzysem.

Frustracja powstaje gdy mamy umotywowane dążenie i za wszelką cenę chcę do niego dotrzeć, ale napotykam przeszkodę i ta przeszkoda to frustracja. Przeszkoda może być zewnętrzna (gdy ktoś przeszkadza) lub wewnętrzna (nieudolność, zaniedbanie - czyli słabości) = autoagresja. Należy sobie uświadomić, ze przeszkody zewnętrzne wywołują we mnie agresję i gniew skierowany do świata.

Związek kryzysu z agresją.

Kierowanie agresji na zewnątrz nie prowadzi do rozwiązania problemu, a tylko do zaostrzenia kryzysu i napięcia.

Autoagresja - nienawidzę siebie, nie mogę sobie z tym poradzić. Nie ma ludzi pomocnych, dochodzi do negatywnego rozwiązania problemu = samobójstwa.

Kryzys jest ściśle związany ze stresem.

Stres:

-niekorzystna sytuacja wywołana przez czynniki zewnętrzne,

-syndrom ogólnej adaptacji, środowiska, zewnętrzna sytuacja odbija się na mojej psychice. Tworzony w naszym układzie fizjologicznym.

Kryzys, a konflikt psychiczny.

Konflikt psychiczny pojawia się gdy człowiek musi dokonać wyboru między celami - które mogą być pozytywne, negatywne, unikowe, przyciągające. Istnieje niepewność i konflikt przyciągająco - przyciągający i może pojawić się kryzys gdy człowiek nie potrafi się zdecydować.

Konflikty unikowo - unikowy - mamy dwa cele negatywne i człowiek musi dokonać wyboru. W połączeniu z kryzysem prowadzi do bardzo niebezpiecznej sytuacji.

6 praw konfliktów:

-im bliżej jesteśmy celu tym siła przyciągania jest silniejsza,

-im bliżej jesteśmy celu tym siła unikania jest silniejsza,

-siła unikania rośnie szybciej niż siła przyciągania,

-punkt przecięcia siły przyciągania i unikania jest punktem krytycznym,

-poniżej punktu krytycznego silniejsze jest przyciąganie,

-powyżej punktu krytycznego silniejsze jest unikanie.

Punkt krytyczny jest momentem nerwicorodnym i prowadzi do konfliktu.

Kryzysy powodujące zagrożenie wewnętrznej sytuacji.

-poczucie zmęczenia i przeciążenia fizycznego co nie jest adekwatne z pracą,

-liczne fizyczne symptomy zmęczenia,

-poczucie zamętu, beznadziejności, tendencje samobójcze, niepokój, lęk,

-dezorganizacja organizowania w rodzinie, pracy, społeczeństwie, grupie

Kaplanow - 4 fazy kryzysu

Faza wstępna - dezorientacja, duże zaniepokojenie, napięcie

II faza - napięcie wrasta, brak akceptacji siebie, zaufania

III faza (kulminacyjna) max. Mobilizacja energii, musi dokonać analizy swojego życia, cele są nieosiągalne

IV faza - wyczerpania fizycznego i psychicznego, może nastąpić emocjonalne załamanie, gdy nie potrafi pogodzić się z sytuacją

Kryzysy interpersonalne

Eliot - powody kryzysów w rodzinie

-utrata 1 osoby w rodzinie,

-przybywa 1 członek rodziny do domu,

-alkoholik, przestępca,

-samobójstwo w rodzinie i poczucie winy za tę śmierć.

Kryzysy komunikacyjne i informacyjne

Kryzysy rozwojowe - każdy etap związany jest z kryzysem

Kryzys niemowlęcy - dziecko zdobywa zaufanie

Kryzys wczesnego dzieciństwa - związany z poczuciem autonomii i wstydem, + niesie on siłę woli

Kryzys okresu zabaw - między rozwijaniem inicjatywy, a poczuciem winy, + osiąga wartościowe cele

Okres szkolny - kryzys pomiędzy pracowitością, a poczuciem niższości, + zdolność współzawodnictwa

Okres adolescencji (dorastania) - kryzys pomiędzy poczuciem tożsamości, a tym kogo musze udawać czyli rolą, + zdolność podejmowania zadań

Okres wczesno dorosły - konflikt między bliskimi, a tzw. izolacja społeczną, + miłość

Okres dorosły - konflikt między tworzeniem czegoś, a stagnacją, + umiejętność odczytania możliwości troski o innych

Od okresu niemowlęctwa do dorosłości człowiek może wykryć mądrość życia z (+)

Dojrzewanie jest procesem permanentnym ciągłym i trudno powiedzieć, że już jestem dojrzały. Czymś co pojawia się w procesie dojrzewania jest tzw. kryzys. Występuje wówczas gdy jest pewnego rodzaju blokada związana z genetyką, blokad, którą czyni inny człowiek bądź sytuacja.

Syndrom osobowości w kryzysie doprowadza do alienacji otoczenia oraz siebie.

Osoby dojrzałe mają dobrze zorganizowaną pracę, która prowadzi do konkretnego celu. Osoby takie wykazały większy stopień stabilności.

Stabilność - organizacja życia w jakimś celu.

Osoby dojrzałe mają bardziej poprawną ocenę rzeczywistości i mają bardziej sceptyczną ocenę rzeczy.

Osoby mają silny charakter i interpretację wewnętrzną w pełnym tego słowa znaczeniu. Silne wewnętrznie uwarunkowane zasady.

Osobowość dojrzała to taka, która umie nawiązać kontakt personalny i kontakt interpersonalny (potrafi zrozumieć myślenie drugiego człowieka i nawiązać z nim kontakt).

Wrażenia:

-ogólne - otrzymujemy przez układ nerwowy zakończony w naszym ciele, naszej skórze,

-zmysłowe - czyli sensoryczne, pochodzą od 5 zmysłów: wzroku, słuchu, smaku, dotyku, węchu

Każde wrażenie jest związane z nerwem. Wrażenie zmysłowe i ogólne nie zawsze od razu ukazuje prawdę. Wrażenie zmysłowe jest czymś naturalnie człowiekowi danym.

Jest wiele rzeczy w życiu, które wykonujemy, ale do końca nie potrafimy sobie ich uświadomić. Chodzi o uświadomienie sobie pewnych spostrzeżeń, które na co dzień spotykamy. Uświadamianie sobie tych zmysłów nazywamy wrażeniami. Wrażenie jest tam gdzie świadomość. Związane jest z doświadczeniem.

Ze względu na sposób odbierania bodźców mamy wrażenia ogólne i zmysłowe. Bodźce mogą być mechaniczne, termiczne, właściwe (obrona, muzyka dla ucha), niewłaściwe (ból, np. uderzenie w oko). Żeby bodziec mógł wywierać wrażenie musi mieć siłę. Najmniejsza siła to próg wrażliwości zmysłowej. Np. człowiek muzykalny ma inny próg wrażliwości niż człowiek niemuzykalny.

Próg wrażliwości uzależniony jest od sytuacji i od osobowości danego człowieka. jeżeli bodziec będzie działał raz na jakiś czas to mamy do czynienia z adaptacją zmysłową (przyzwyczajeniem).

Ostatnio psychologowie coraz częściej badają tzw. istnienie podprogu wrażliwości zmysłowej (kiedy pewne rzeczy nie zostaną do końca uświadomione np. przez reklamę, propagandę, działa na ludzką podświadomość, manipulacja ludźmi). Jest to związane niekiedy z naiwnością.

3 elementy wrażliwości:

-jakość,

-intensywność,

-czas trwania.

Zmysły:

• wzrok - dostarcza 90 % informacji o otoczeniu.

• Słuch - który ma siłę dźwięku, barwę

Szept - 20 dB

Rozmowa - ok. 50 dB

Zwykła - ok. 60 dB

Uderzenie pioruna - ok. 120 dB

Przekroczenie pewnego progu prowadzi do zniszczenia receptorów odpowiedzialnych za słuch, powiązane jest to z obniżeniem innych progów receptorów, np. nerwowy układ, ruch.

• Węch - 6 podstawowych zapachów:

-korzenne, kwiatowe, spalone, zgnilizny.......

• Smak - narząd na czubku, krawędzi, tylnej części języka, podniebienia. Gorzki, słodki, słony, kwaśny

• Dotyk - ciepło, zimno

Procesy poznawcze związane są bodźcami i reakcją.

Zarówno zmysły jak i doświadczenia związane są z potrzebami człowieka.

---