Wykład 3 10.10.2007

Hierarchia i charakterystyka poszczególnych urzędów

komes pałacowy (wojewoda)

- zastępuje władcę w różnych dziedzinach kierowania państwem

- wojewodowie dążyli do przejęcia władzy np. Sieciech, majordomowie we Francji

Nie wszędzie wojewoda był najważniejszą osobą na dworze np.

Śląsk -> komornik

Ziemia krakowska -> kasztelanowie

reszta kraju -> wojewodowie

kanclerz

Współcześnie obowiązuje pisemny charakter administracji. Ówcześnie większość umów była ustna.

- biegle władał łaciną jako językiem urzędowym

- o zorganizowanej kancelarii możemy mówić od połowy XIIIw.

- pierwszym historycznym kanclerzem był Michał (Bolesława Chrobrego)

- kanclerz opiekował się pieczęcią kanclerską

Pieczęci posiadały różne symbole i urozmaicenia. Pieczęć uwiarygodniała list.

- utrzymuje kontakt z księciem i arcybiskupem (kanclerz wcześniej był duchownym)

- nawiązywał kontakty zagraniczne

- nawiązywał kontakty polityczne w kraju

Na dworze francuskim zdarzały się konflikty na linii kanclerz monarcha. W Polsce takich konfliktów nie było. Rozwiązano ten problem poprzez nie mianowanie kolejnych kanclerzy a ich obowiązki przełożono na strażnika pieczęci królewskiej.

kancelaria

- była urzędem, do którego należało współdziałanie w zarządzie państwem w zakresie spraw wewnętrznych, zagranicznych oraz funkcji notarialnych (w zakresie redagowania, spisywania oraz uwierzytelniania dokumentów).

Akty pisemne o treści prawnej sporządzano w ściśle określonej formule.

- każda kancelaria posiadała własne formularze oraz styl pisania na podstawie którego można było kancelarie rozróżnić

- formularzami w kancelarii zajmował się notariusz

Sposób wystawiania przez Kancelarię dokumentu:

Notariusz - na zlecenie kanclerza redaguje dokument

Pisarz - spisuje tekst

Kanclerz - asystuje przy przywieszaniu pieczęci do dokumentu

Dokumentów które kancelaria wystawia w imieniu władcy było początkowo mało. Często osoby prywatne przychodziły do kancelarii o uwierzytelnienie pewnych aktów.

notariusz

W miarę upływu czasu w latach 20-tych i 30-tych XII w. pojawiają się notariusze. Rekrutowano ich spośród duchowieństwa, które należało do kapelanów monarszych.

Spośród notariuszy wybierano protonotariusza, który na co dzień był zastępcą kanclerza, kierował kancelarią.

Hugo de Champfleury - ostatni Kanclerz we Francji

Scriptorium - miejsce gdzie spisywano księgi różnej treści (religijne i świeckie, państwowe)

Skarbnik

- czuwa nad skarbcem monarszym

Skarb gromadził kosztowności, klejnoty, drogocenne przedmioty oraz dokumenty państwowe.

Później urząd ten przekształca się Podskarbiego.

Mincerz

- zarządzał zasobami pieniędzy i kruszcu.

- odpowiadał za wybijanie monety i wszystko co wiązało się z produkcją pieniędzy

- ściągał świadczenia pieniężne z ludności

- ścigał fałszerzy pieniędzy

Komornik

- zajmował się materialną stroną życia dworu

- pilnował niepieniężnych dochodów władcy

- pilnował majątków ziemskich panującego, z których pobierane były daniny.

Urząd Komornika zanika w okresie monarchii patrymonialnej.

Podkomorzy

- zastępca Komornika

Urząd ten przetrwa do końca Rzeczypospolitej ale zajmuje się rozpoznawaniem sporów granicznych.

Marszałek

- dbał o porządek na dworze monarszym

Urzędnicy zajmujący się różnymi aspektami życia dworskiego:

- piwnica z trunkami - Cześnik

- stół monarszy - Stolnik

- zbrojownia - Miecznik

- kuchnia - Kuchmistrz

- konie - Koniuszy

- łowy - Łowczy

Często urzędnicy mimo zmiany władców pozostawali na swoich stanowiskach, byli jakby przypisani do księstw. Jest to proces przekształcania się urzędów dworskich w urzędy ziemskie. Proces ten zachodzi przez cały XIIIw.

Podział terytorialny i urzędnicy lokalni

Podział na prowincje…: (od kiedy i jakie sprawdzić)

-

Na czele prowincji stali namiestnicy. Często byli to synowie władcy.

W momencie podziału dzielnicowego namiestnicy i prowincje zanikły.

Jednostki podziału terytorialnego:

Kasztelania (definicja):

Kasztelan (comes castelanus):

- dowódca wojskowy w grodzie

Najważniejszy gród pełnił rolę centralnej kasztelanii.

W połowie XIII wieku istniało około 100 kasztelanii.

opole - terytorium na którym znajduje się kilka bądź kilkanaście wsi. Na jej terytorium znajdują się chłopi o różnymi statusie prawnym, rycerze. Jest to pewna wspólnota mieszkańców wynikająca z zamieszkiwania jednego terytorium. Opole z czasem zanika.

Podziały terytorium państwowego dla celów kościelnych

Zjazd Gnieźnieński - powstaje odrębna polska prowincja kościelna:

- arcybiskupstwo gnieźnieńskie

- wrocławskie

- krakowskie

- kołobrzeskie

W 968r utworzono biskupstwo misyjne w Poznaniu. Zachowało niezależność do 1112 potem wcielone do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego

Diecezje dzielą się na:

- archidiakonaty - okręgi administracyjno-sądowe na czele z Archidiakonem.

- dekanaty

- parafie (początkowo jest ich mało, pod koniec XII wieku jest ich około 1000)

Podział ten opierał się na kościołach w grodach. Założycielem takiego kościoła był władca. Często także zamożni w swych włościach fundowali kościoły.

Administracja państwowa wykorzystywała administrację kościelną do własnych celów np. wykorzystywanie ambony do rozgłaszania dekretów monarszych.

Urzędnicy centralni byli podporządkowani władcy natomiast między nimi nie było hierarchii oprócz właściwości osobistych danej osoby.

1

---