1. CO TO SĄ FINANSE?

Termin „finanse” oznacza inaczej zasoby pieniężne związane po pierwsze z gromadzeniem, po drugie z podziałem zasobów pieniężnych. Tam gdzie nie występuje pieniądz tzn. w gospodarce naturalnej - nie ma również finansów.

2. NAUKA FINANSÓW A NAUKA EKONOMII.

Nauka finansów jest jedną z gałęzi nauki ekonomii. Jest to nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych, a więc jednym z głównych aspektów zjawisk badanych przez ekonomię.

3. FUNKCJE PIENIĄDZA.

- funkcja miernika wartości,

- środka tezauryzacji,

- środka cyrkulacji,

- środka płatniczego,

- pieniądza światowego.

4. PIENIĄDZ W CHARAKTERZE ZASOBÓW I STRUMIENI.

Zasób pieniężny - pieniądz pozostawiony na pewien czas w bezruchu.

Strumień pieniężny - pieniądz dynamiczny, strumień wskazuje kierunek przepływu pieniądza np. od podatnika do podatkobiorcy.

5. CO TO JEST GOSPODARKA FINANSOWA I POLITYKA FINANSOWA?

Pojęciem szerszym od finansów jest pojęcie gospodarki finansowej. Obejmuje ono wszystkie trzy formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych tzn.

- przygotowanie prowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych w tym ich planowanie,

- faktyczną realizację tych operacji pieniężnych,

- ewidencję i analizę przebiegu operacji pieniężnych w przyszłości.

Polityka finansowa jest to dokonywanie wyboru zarówno celów jak również sposobów lub metod ich osiągnięcia. Treść polityki finansowej zależy od podmiotu, który ją realizuje.

6. PRZEDMIOTOWA KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH.

- przedmiotowe - pozwalają wyodrębnić określone rodzaje zjawisk pieniężnych, niezależnie od tego jakie podmioty biorą w nich czynny udział, w oparciu o to kryterium wyodrębnione są 3 podstawowe grupy pieniężnych przychodów i wydatków, czyli strumieni pieniężnych.

Zasób pieniężny - pieniądz pozostawiony na pewien czas w bezruchu.

Strumień pieniężny - pieniądz dynamiczny, strumień wskazuje kierunek przepływu pieniądza np. od podatnika do podatkobiorcy.

7. CHARAKTERYSTYKA RYNKOWYCH STRUMIENI PIENIĘŻNYCH.

Przychody i wydatki pieniężne zwane ekwiwalentnymi (rynkowymi) charakteryzują się powiązaniem wydawania pieniędzy jednego podmiotu ze wzajemnym świadczeniem ze strony drugiego podmiotu realizującego wydatek pieniężny. Chodzi o rodzaj świadczenia tzn. sprzedaż towarów i usług oraz świadczenia pracy.

8. CHARAKTERYSTYKA STRUMIENI REDYSTRYBUCYJNYCH (TRANSFEROWYCH).

Drugą grupę strumieni pieniężnych wyróżnionych w oparciu o kryteria podmiotowe stanowią przychody i wydatki redystrybucyjne (transfery obejmujące płatności dokonywane z różnych tytułów). Ich wspólną cechą jest występowanie materialnego ekwiwalentu za przekazywany pieniądz.

Strumienie redystrybucyjne obejmują:

- podatki i opłaty,

- renty i zasiłki,

- subwencje i dotacje,

- odsetki.

Charakteryzują się tym, że są regulowane przez mechanizm rynkowy.

9. CHARAKTERYSTYKA STRUMIENI KREDYTOWYCH.

Przychody i wydatki kredytowe (III grupa strumieni wyodrębnionych w oparciu o kryterium przedmiotowe obejmuje przychody i wydatki, które są związane z operacjami kredytowymi banków. Wszystkie pozostałe operacje pożyczkowe np. prywatne pożyczki pieniężne udzielane przez osoby fizyczne traktowane są jako transfery).

Przychody kredytowe - przychody pieniężne osiągane przez niebankowe jednostki gospodarujące, które zadłużają się w bankach.

Wydatki kredytowe - to wydatki tych jednostek, które są związane z zapłatą poprzednio wykorzystanych kredytów bankowych.

10. PODMIOTOWA KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH.

Podmiotowa klasyfikacja zjawisk pieniężnych opiera się na kryterium rodzajowego zróżnicowania podmiotów gospodarczych, które dokonują operacji pieniężnych tzn. realizują przychody i wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia zasobów pieniężnych.

Podmiotowa klasyfikacja obejmuje:

- finanse publiczne,

- finanse przedsiębiorstw,

- finanse gospodarstw domowych,

- finanse banków i instytucji kredytowych,

- finanse ubezpieczeń.

11. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTW.

Pierwsza grupa klasyfikacyjna obejmuje finanse (przychody i wydatki) przedsiębiorstw. W teorii ekonomii i finansów przedsiębiorstwo zalicza się do sektora zarobkowego, w którym jest wytwarzany PKB i w którym dokonuje się w ujęciu pieniężnym jego podział pierwotny. Dla gospodarki pieniężnej przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest gromadzenie przychodów ekwiwalentnych (z tytułu sprzedaży towaru i usług) ale również przychodów kredytowych w postaci pożyczek bankowych, jak również transferów z budżetu oraz z rynku kapitałowego. Dla przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne są wydatki związane z zakupem rzeczowych czynników wytwórczych jak również siły roboczej, czyli wydatki ekwiwalentu. Ważną pozycją wydatków przedsiębiorstw są wydatki transferowe. Przedsiębiorstwa ponoszą ponad to wydatki kredytowe związane ze spłatą zaciągniętych kredytów.

12. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH.

Finanse gospodarstw domowych obejmują przychody i wydatki tego podmiotu. Dla gospodarstw domowych typowymi są przychody z tytułu wynagrodzenia za pracę (przychody ekwiwalentne), a także przychody redystrybucyjne, czyli transfery.

Transfery - emerytury, renty, zasiłki dodatkowe, ubezpieczenia osobowe, ubezpieczenia obligacji i depozytów bankowych oraz dywidendy.

Gospodarstwa domowe osiągają też przychody kredytowe. Kierunki wydatków gosp. dom. - wydatki związane z zakupem dóbr, usług konsumpcyjnych oraz wydatki transferowe, podatki, opłaty, składki ubezpieczeniowe.

13. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW PUBLICZNYCH.

Finanse publiczne - finanse państwa oraz samorządów terytorialnych stanowiących związki publiczno-prawne. Dla tego sektora charakterystyczne są przychody transferowe, które obejmują:

- podatki, opłaty, grzywny,

- wpłaty z zysku przedsiębiorstw oraz dywidendy,

- wpłaty z zysku Banku Centralnego,

- pożyczki państwowe lokowane w bankach oraz na rynku kapitałowym w formie obligacji państwowych i bonów skarbowych.

Sektor publiczny korzysta z pożyczek bankowych, które mają charakter kredytowy. Wydatki sektora publicznego mają po części charakter rynkowy i transferowy. Sektor publiczny spłacając raty pożyczek zaciągniętych w bankach komercyjnych ponosi wydatki kredytowe.

14. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW BANKÓW I INSTYTUCJI KREDYTOWYCH.

Finanse banków dotyczą również pozostałych instytucji kredytowych. Dla banków typowe są operacje kredytowe związane z kreacją pieniądza oraz wycofaniem jego z cyrkulacji. Emisją pieniądza żyrowego (depozytowego) zajmują się wszystkie banki natomiast emisją biletów bankowych oraz bilonu zajmują się banki centralne niekiedy skarb państwa. Przychodami banków są jedynie odsetki pobierane z tytułu oprocentowania kredytów oraz prowizje (są to więc przychody transferowe). Wydatki związane z oprocentowaniem depozytów mają charakter wydatków transferowych, ponadto banki i instytucje kredytowe ponoszą wydatki ekwiwalentne opłacają również różnego rodzaju podatki oraz opłaty.

15. FINANSE UBEZPIECZEŃ.

Finanse ubezpieczeń obejmują gromadzenie oraz podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych z wyjątkiem zakładów ubezpieczeń społecznych, które z uwagi na niezarobkowy charakter działalności są zaliczane do sektora publicznego. Firmy ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w formie składek, które zalicza się do transferów, pomimo rynkowej regulacji ich wysokości. Wydatki firm ubezpieczeniowych związane z zatrudnieniem pracowników i zakupem dóbr konsumpcyjnych mają charakter rynkowy. Płacone przez te instytucje podatki oraz opłaty są wydatkami transferowymi.

16. Opisz stabilizacyjną funkcję finansów.

17. Opisz alokacyjną funkcję pieniądza.

18. OPISZ REDYSTRYBUCYJNĄ FUNKCJĘ FINANSÓW.

Drugą grupę strumieni pieniężnych wyróżnionych w oparciu o kryteria podmiotowe stanowią przychody i wydatki redystrybucyjne (transfery obejmujące płatności dokonywane z różnych tytułów). Ich wspólną cechą jest występowanie materialnego ekwiwalentu za przekazywany pieniądz.

Strumienie redystrybucyjne obejmują:

- podatki i opłaty,

- renty i zasiłki,

- subwencje i dotacje,

- odsetki.

Charakteryzują się tym, że są regulowane przez mechanizm rynkowy.

Finanse gospodarstw domowych obejmują przychody i wydatki tego podmiotu. Dla gospodarstw domowych typowymi są przychody z tytułu wynagrodzenia za pracę (przychody ekwiwalentne), a także przychody redystrybucyjne, czyli transfery.

Transfery - emerytury, renty, zasiłki dodatkowe, ubezpieczenia osobowe, ubezpieczenia obligacji i depozytów bankowych oraz dywidendy.

Gospodarstwa domowe osiągają też przychody kredytowe. Kierunki wydatków gosp. dom. - wydatki związane z zakupem dóbr, usług konsumpcyjnych oraz wydatki transferowe, podatki, opłaty, składki ubezpieczeniowe.

19. Na czym polega rzeczowo-pieniężny charakter gospodarowania.

20. Krążenie dóbr i dochodów w gospodarce.

21. CO TO JEST RACHUNKOWOŚĆ SPOŁECZNA?

W teorii ekonomicznej, a także praktyce i statystyce gospodarczej powszechnie stosowanym narzędziem, które służy do poznawania procesów gospodarowania jest rachunkowość społeczna nazywana rachunkowością narodową. Podstawową zasadą wykorzystywaną w rachunkowości narodowej jest zasada podwójnego zapisu (każda operacja czy transakcja ekonomiczna zachodzi zawsze pomiędzy dwoma podmiotami co oznacza, że trzeba ją zapisywać na dwóch rachunkach z przeciwnymi znakami lub na jednym rachunku po dwóch stronach. Zasada ta umożliwia ewidencję po pierwsze transakcji rzeczowych, po drugie operacji rzeczowo - pieniężnych, po trzecie operacji pieniężnych. W rachunkowości narodowej podstawowe znaczenie zajmują trzy kategorie:

- sektor

- rachunek czyli konto

- transakcje

22. OKREŚL POJĘCIA: SEKTOR, KONTO, TRANSAKCJA - UŻYWANE W RACHUNKOWOŚCI SPOŁECZNEJ.

Sektor gospodarczy to grupa podmiotów wyodrębnionych z gospodarki narodowej według ściśle określonego, głównego kryterium np. w odniesieniu do przedsiębiorstw kryterium zaliczenia podmiotu do sektora przedsiębiorstw jest prowadzenie działalności obliczonej na zysk. W teorii finansów spotykamy różne sektory i tak np. Jan Czekaj i Stanisław Owsiak wyróżniają cztery sektory:

- sektor przedsiębiorstw,

- sektor ludności,

- sektor państwowy,

- sektor zagraniczny.

Z kolei Zdzisław Federowicz analizując przepływy finansowe w gospodarce wyodrębnia sześć sektorów:

- przedsiębiorstw,

- gospodarstw domowych,

- publiczny,

- inwestycji,

- bankowo kapitałowy,

- zagraniczny.

Dla sektorów czyli grup podmiotów sporządzane są odpowiednie konta zwane rachunkami, na których rejestruje się określone transakcje ekonomiczne.

Pod pojęciem transakcji rozumie się każde zdarzenie, które jest rejestrowane na rachunku czyli koncie danego sektora. Transakcje mają złożony charakter, gdyż obejmują zarówno procesy produkcji zużycia dóbr i usług jak również procesy pośrednie związane z realną stroną gospodarowania.

Najczęściej wyróżnia się trzy rodzaje transakcji:

- transakcje związane z produkcją dóbr i usług,

- transakcje transferowe,

- transakcje kapitałowe.

23. SCHEMAT PRZEPŁYWÓW FINANSOWYCH: RACHUNKI SEKTOROWE.

Schemat przepływów finansowych jest wysoce zagregowany, obejmuje sześć sektorów:

I sektor - przedsiębiorstw, do których należą podmioty dążące do maksymalizacji zysku, wytwarzają dobra prywatne z siły roboczej sektora gospodarstw domowych, korzystają na zasadach odpłatności. Na rynku sektora przedsiębiorstw rejestruje się tylko te transakcje, które dotyczą działalności eksploatacyjnej (bieżącej) - P.

II sektor - gospodarstw domowych obejmuje pracowników wszystkich typów przedsiębiorstw (państwowe, publiczne, prywatne) oraz emerytów, rencistów jak również osoby utrzymujące się z dochodów kapitałowych. Wydatki gospodarstw konsumenckich mają charakter wyłącznie konsumpcyjny - C.

III sektor - publiczny obejmuje zarówno państwowe jak również samorządowe instytucje publiczne z wyjątkiem tych, które prowadzą działalność zarobkową.

Te ostatnie zalicza się do sektora P. Sektor publiczny (G) podstawowe dochody czerpie z podatków, opłat oraz kredytu publicznego. Wydatki sektora G traktuje się jako wydatki bieżące.

IV sektor - inwestycji (I) jest to wyodrębniony pod względem funkcjonalnym zespół podmiotów prowadzących działalność inwestycyjną (czyli część sektora P - przedsiębiorstw).

V sektor - bankowo-kapitałowy (B) jest to sektor pośrednictwa finansowego gromadzący oszczędności oraz rezerwy sektora prywatnego, publicznego i zagranicznego, przekazuje je do dyspozycji sektora I.

VI sektor - zagraniczny (Z) obejmuje eksport i import towarów i usług. Rezultaty obu tych operacji we wszystkich schematach zagregowanych są prezentowane jako eksport netto tzn. nadwyżka eksportu netto nad importem i tak np. jeżeli wartość importu > wartość eksportu ⇒ eksport netto będzie wartością ujemną.

Nadwyżka eksportu nad importem traktowana jest jako lokowanie oszczędności za granicą, zaś nadwyżka importu nad eksportem jako oszczędności sektora zagranicznego.

24. SCHEMAT PRZEPŁYWÓW FINANSOWYCH: TABLICA SZACHOWNICOWA.

Prezentowany schemat przepływów składa się z dwóch części, część pierwsza obejmuje rachunki wymienionych wyżej sześciu sektorów, na których są wykazane w kilku pozycjach rodzajowych przychody oraz wydatki pieniężne każdego z sektorów, na które są wykazane w kilku pozycjach rodzajowych przychody oraz wydatki pieniężne każdego z sektorów. Przychód jednego sektora każdorazowo stanowi wydatek innego sektora, zatem suma transakcji musi występować zawsze na dwóch rachunkach, na jednym po stronie przychodów a na drugim po stronie wydatków. Drugą część schematu stanowi tzw. tablica szachownica, obejmująca te same rachunki sektorów w takim układzie, że w wierszach zapisuje się przychody pieniężne każdego sektora, natomiast w kolumnach wydatki poszczególnych sektorów na rzecz pozostałych.

25. POJĘCIE I ZAKRES PRZEDMIOTOWY PRAWA FINANSOWEGO.

Termin prawo finansowe jest stosowany w Polsce stosunkowo niedawno.

W Polsce przyjmuje się następującą systematykę prawa finansowego:

I dział - prawo budżetowe

II dział - prawo podatkowe

III dział - prawo celne

IV dział - prawo finansowe, ubezpieczeń społecznych

V dział - prawo finansowe samorządu terytorialnego

VI dział - prawo walutowe i dewizowe

VII dział - prawo finansowe podmiotów gospodarczych

Z wyjątkiem ostatniego działu pozostałe wchodzą w skład finansów publicznych.

Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa są bardzo bliskie, trudno bowiem znaleźć taką dziedzinę prawa regulującą życie społeczne, która by pośrednio lub bezpośrednio nie dotyczyła zjawisk pieniężnych. Nauki prawa finansowego nie sposób oddzielić od nauki finansów.

Podstawowymi źródłami prawa finansowego są w większości krajów:

- konstytucje,

- ustawy.

W konstytucji powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie te instytucje i zasady finansowe, które określają kompetencje i odpowiedzialność organów władzy państwowej i samorządowej.

26. NORMY PRAWA FINANSOWEGO.

Normy prawa finansowego cechuje trójczłonowa formuła obejmująca:

- hipotezę

- dyspozycję

- sankcję

Hipoteza normy składa się z dwóch części:

- powołania się na akt normatywny czyli źródło prawa,

- powołania się na stan faktyczny (uzasadniający dyspozycję normy).

Dyspozycja normy obejmuje:

- przedmiot normy czyli określone zachowanie się stanowiące uprawnienie jednego podmiotu i zobowiązanie drugiego,

- podmioty normy, czyli czynnego uprawnionego i biernego zobowiązanego.

Sankcja - to określona dolegliwość karna oraz materialna.

27. UPRAWNIENIA I OBOWIĄZKI FINANSOWO - PRAWNE.

W dyspozycji norm prawa finansowego są określone uprawnienia i obowiązki finansowe. Powstanie, zmiana lub wygaśnięcie uprawnień i obowiązków są uzależnione od powstania faktów, z którymi prawo finansowe łączy powstanie skutków finansowo-prawnych. Fakty te określa się mianem faktów prawnych i dzieli się je na:

1. zdarzenia (które są niezależne od woli ludzi) np. śmierć, urodzenie.

2. zachowania (są zależne od woli ludzi) np. decyzja o uruchomieniu działalności gospodarczej.

Uprawnienia i obowiązki finansowo prawne odnoszą się do wszystkich sfer działalności finansowej. Z tego punktu widzenia wyróżnia się uprawnienia i obowiązki budżetowe, podatkowe, walutowe, dewizowe oraz bankowe.

28. PODMIOTY PRAWA FINANSOWEGO.

Podmiot prawa finansowego to osoba lub jednostka organizacyjna objęta uprawnieniami oraz obowiązkami finansowo-prawnymi. W procesie publicznej działalności finansowej występują na ogół dwie grupy podmiotów - czynne i bierne.

Grupa pierwsza obejmuje organy państwowe oraz organy samorządu terytorialnego, które posiadają prawo stanowienia norm prawnych generalnych oraz kompetencje nieprawotwórcze służące do ustanowienia norm indywidualnych.

Wśród podmiotów prawa finansowego szczególną rolę zajmuje Skarb Państwa. Przepisy prawa finansowego wymieniają go jako osobę prawną reprezentującą państwo w stosunkach cywilno-prawnych. W nauce prawa toczy się spór czy Skarb Państwa stanowi odrębny podmiot prawa finansowego. Przepisy prawa cywilnego traktują Skarb Państwa jako podmiot stosunków cywilno-prawnych, który dokonuje wielu bieżących czynności oraz operacji finansowych. Występuje w roli bankiera udzielając pożyczek czy emitując obligacje, które są konieczne do pokrycia potrzeb deficytu budżetowego i długu publicznego.

29. CO TO JEST PIENIĄDZ?

Jedna z definicji pieniądza, której autorem jest Schm*lders brzmi następująco:

Pieniądz to udokumentowane przyrzeczenie wartości o ogólnej ważności przy czym jego obszar ważności jest ograniczony kręgiem wspólnoty płatniczej.

Pieniądz występuje w gospodarce po pierwsze w postaci zasobu, po drugie w postaci strumienia, po trzecie jest też wykorzystywany jako miara w procesach produkcyjnych (do ustalenia wielkości ponoszonych nakładów i uzyskiwanych produktów, ale również w procesach konsumpcji indywidualnej i zbiorowej; ta ostatnia czynność (mierzenie) nie wymaga rzeczywistej obecności zasobów pieniężnych.

Pieniądz nie jest niezbędnym warunkiem utrzymania stosunków ekonomicznych, jest natomiast do tego celu bardzo przydatny. Powstanie pieniądza wywodzi się z ludzkiej potrzeby uproszczenia wymiany towarowej, a także z przyczyn kultowych oraz społecznych. Pieniądz występuje w dwóch podstawowych formach:

1. gotówkowy - obejmujący pieniądz papierowy oraz monety zdawkowe (bilon).

2. pieniądz bezgotówkowy (wkładowy). Jest to pieniądz księgowy, którego szczególną postacią jest pieniądz komputerowy. Pieniądz bezgotówkowy istnieje tylko w formie zapisów księgowych (uznania lub obciążania odpowiednich kont) i nie jest związany z żadnymi znakami pieniężnymi.

30. CO TO JEST KREDYT?

Słowo kredyt wywodzi się z łacińskiego „credere” oznacza zaufanie jakim cieszy się ktoś kto reguluje swoje zobowiązania. Sch*lders definiuje kredyt następująco: jest to czasowe poręczenie siły nabywcej, przy czym wierzyciel ufa, że kredytobiorca zwróci mu kredyt po upływie uzgodnionego terminu w uzgodnionej formie (pieniądza, towaru, lub świadczenia) i w uzgodnionej wysokości obejmującej odsetki jako opłata za gopspodarcze użytkoanie kredytu.

31. WYJAŚNIJ POJĘCIE WALUTY.

Pojęcie waluty obejmuje system pieniędzy danego obszaru walutowego składającego się przeważnie u jednego terytorium państwowego, czasem kilku połączonych - unia walutowa. Waluta w sensie narodowej jednostki walutowej tzn. jednostki pieniężnej państwa lub kilku państw tworzących obszar walutowy ma szczególne znaczenie w handlu zagranicznym oraz międzynarodowym obrocie pieniężnym i kapitałowym.

Waluty stosowane do ich znaczenia międzynarodowego i możliwości korzystania z nich dzielą się na:

- waluty twarde,

- waluty miękkie (słabe).

Pierwsze cechuje wymienialność w dowolnym czasie i miejscu. Drugich natomiast nie można ani wymieniać ani wywozić z danego obszaru walutowego.

32. KATEGORIA POPYTU NA PIENIĄDZ.

Popyt na pieniądz to zapotrzebowanie zgłaszane na rynku pieniężnym przez uczestników tego rynku w określonym miejscu i w określonym czasie.

33.KATEGORIA PODAŻY PIENIĄDZA.

to pozostawienie do dyspozycji przez instytucje komercyjne zasobów pien. innej jedn. gosp. Jest to całkowita wartość pieniężna w objegu występujących w postaci środka wymiany. Czynniki: sytuacja gosp. , stan koniunktury , inflacja

Mnożnik kreacji depozytów= 1/r C- stopa odpływu gotówki

Mnożni bazy monetarnej = (1+r)/(r+c)

Zmiany w podaży pien. mają wpływ tylko na poziom cen. Teza ta jest realna przy:doskonałej elastyczności cen i płac, braku tzw. inflacji pien. (nominalny wzrost nie oznacza realnego wzrostu płac), nie oczekują podmioty zmian w stopie proc. i inflacji.

34. UNIWERSALIZM A SPECJALIZACJA W SYSTEMIE BANKOWYM.

System bankowy obejmuje zespół banków w danym państwie, w danym momencie czasu. Jego struktura zależy od przyjęcia jednej z dwóch zasad działania banku:

- zasada uniwersalizmu

- zasada specjalizacji w zakresie kredytu bankowego lub inwestycyjnego.

Struktura systemu bankowego zależy również od mechanizmu funkcjonowania całej gospodarki.

Banki specjalne są to banki, których sfera działania w porównaniu z bankami handlowymi ma specjalny charakter albo pod względem zakresu i formy działania, albo rodzaju klienteli. Są to przede wszystkim banki, które zajmują się koncentracją środków dla finansowania inwestycji. Kapitały te są mobilizowane nie tylko poprzez wkłady od klientów, ale także dzięki emisji i sprzedaży własnych obligacji bądź przyjmowaniu lokat innych banków czy budżetu. Specjalizacja banków może być operacyjna, co prowadzi do podziału na banki kredytu krótko- i długoterminowego, bądź funkcjonalna, pod tym względem banki dzielą się na finansujące eksploatację i inwestycje. Specjalizacja może też być terytorialna (banki ogólnokrajowe i regional­ne), a także branżowa: banki przemysłowe, rolne, melioracyjne, handlu zagranicznego, budowlane itp. Universalizm patrz 36

35. PODAJ PRZYKŁAD SYSTEMU OPARTEGO NA SPECJALIZACJI BANKÓW.

Do typowych banków wyspecjalizowanych należą banki hipoteczne. Ich akcje znajdują się na ogół w posiadaniu banków uniwersalnych, a tym samym - choć są prawnie wyodrębnione - wchodzą do koncernów bankowych. Banki hipoteczne zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości. Środki na udzielanie kredytów pod zastaw ziemi i nieruchomości banki te mobilizują w drodze sprzedaży listów zastawnych, których zabez­pieczeniem jest zastawiona w bankach ziemia lub nieruchomości.

36. PODAJ PRZYKŁAD SYSTEMU OPARTEGO NA UNIWERSALIZMIE BANKÓW.

Najbardziej rozpowszechnioną formą instytucji bankowej są uniwer­salne banki operacyjne (komercyjne). Określenie celu działania tych banków wymaga wzięcia pod uwagę dwóch zasadniczych czynników. Z jednej strony banki te świadczą określone usługi niezbędne z punktu widzenia społecznego (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotów­kowego), z drugiej zaś - są przedsiębiorstwami, których celem powinno być osiągnięcie zysku. Cel działania banku komercyjnego można więc określić jako dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku.

37. POWSTANIE BANKÓW CENTRALNYCH NA ŚWIECIE.

Jedynym wytwórcą i dostawcą pieniądza banku centralnego tworzącego bazę pieniężną jest bank centralny. Oddziaływuje on na zmianę agregatów ilości pieniądza sterując za pomocą polityki pieniężnej bazą monetarną. Jednocześnie wywiera wpływ na podaż pieniądza sektora poza bankowego tzn. pośredników finansowych, państwa oraz zagranicy. Elementy składowe podaży pieniądza obejmują: wydatki państwa, kredyty bankowe i kredyty pośredników finansowych oraz rachunek dewizowy.

38.FUNKCJE BANKÓW CENTRALNYCH.

Bank centralny jest to bank państwowy, który spełnia równocześnie funkcje:

- banku emisyjnego;

- banku banków;

- banku gospodarki narodowej i banku państwa.

Centralny bank - dzięki temu, że dokonuje emisji pieniądza -jest zawsze wypłacalny. Jeżeli poniesie straty, to i tak będzie mógł w pełni zaspokoić roszczenia posiadaczy wkładów. Wkłady w banku emisyjnym są zawsze całkowicie pewne.

Jako bank banków - bank centralny jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych (komercyjnych).

Bank banków spełnia następujące funkcje:

- reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza (gotówkowego i ży­rowego);

- reguluje wielkość pieniądza bankowego tworzonego przez banki operacyjne;

- reguluje płynność całego systemu bankowego;

- kształtuje potencjał kredytowy banków operacyjnych poprzez odpowiednie instrumenty pieniężn

Najbardziej istotne dla banku centralnego jest spełnianie fun­kcji banku gospodarki narodowej. W tym charakterze jest on z jed­nej strony regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnątrz kra­ju oraz równowagi bilansu płatniczego, a z drugiej strony - ban­kierem państwa w zakresie udzielania kredytów dla rządu, ob­sługi długu państwowego oraz kasowej obsługi budżetu. Obo­wiązkiem banku centralnego jest dbanie o stabilność waluty narodo­wej, a także takie oddziaływanie na gospodarkę narodową, żeby następował jej stały rozwój, wzrost dochodu narodowego oraz spadek bezrobocia.

Pełniąc funkcję banku państwa bank centralny zajmuje się obsługą i organizacją płatności zagranicznych, realizacją polityki państwa w od­niesieniu do kursu walut, pośredniczeniem w kupnie złota i dewiz, a także utrzymywaniem rezerw międzynarodowych środków pieniężnych.

39. FUNKCJE NBP OKREŚLONE USTAWĄ Z 1989R.

Działalność NBP jako banku centralnego koncentruje się przede wszystkim na następujących dziedzinach:

- współdziałanie przy opracowywaniu koncepcji społeczno-gos­podarczego rozwoju kraju i kształtowaniu systemu funkcjonowania gospodarki narodowej;

- udzielanie kredytów refinansowych innym bankom i kontrola ich wykorzystania oraz przyjmowania lokat;

- organizowanie oraz realizacja rozliczeń gotówkowych i bez­gotówkowych;

- organizowanie i realizowanie obrotów dewizowych, a także administrowanie państwową rezerwą dewizową;

- sprawowanie funkcji nadzoru bankowego nad całym systemem bankowym w kraju;

- współdziałanie w kształtowaniu i realizacji polityki dewizowej;

- kształtowanie polityki kursowej i jej bieżącej realizacji;

- emisja znaków pieniężnych oraz organizowanie obiegu gotów­kowego;

- organizowanie i przeprowadzanie rachunków międzybanko­wych;

- obsługa kasowa jednostek budżetu centralnego;

- reprezentowanie interesów Polski w międzynarodowych instytu­cjach bankowych;

- oddziaływanie na system bankowy w kierunku realizacji założeń polityki pieniężno - kredytowej;

- oddziaływanie na inne banki za pośrednictwem limitu kredy­

⁴ Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U.1989, nr 4,poz. ?2.

40. co to są czynności bankowe banków centralnych?

41. prawne podstawy działania banków centralnych.

42. formy prawne banku centralnego.

43. NA CZYM POLEGA NADZÓR BANKOWY?

Ze względu na specyficzny charakter działalności banków - dys­ponowanie środkami wielu podmiotów gospodarczych - władze państwowe ustanawiają urząd nadzoru bankowego. Przedmiotem zain­teresowania tego nadzoru jest zapewnienie bezpieczeństwa wkładów gromadzonych przez banki. Nadzór bankowy jest sprawowany bądź przez bank centralny, bądź też przez Ministerstwo Finansów (Skarbu), a także przez organizację niezależną.

Do zadań nadzoru bankowego należy niedopuszczenie do:

- naruszenia prawa bankowego oraz innych przepisów prawnych obowiązujących banki;

- utraty płynności przez bank;

- takiego pogorszenia się rentowności banku, które groziłoby jego likwidacją.

Urząd nadzoru bankowego ma prawo kontrolowania działalności banku, a w przypadku jeśli uzna, że postępowanie danego banku zagraża wypełnieniu przez niego zobowiązań wobec klientów lub w sposób rażący narusza przepisy prawa bankowego, może zastosować odpowiednią karę administracyjną, aż do zawieszenia lub odwołania kierownictwa danego banku, a nawet postawienia banku w stan likwidacji.

Nadzór bankowy działa w interesie ochrony deponentów oraz w celu zapobieżenia niepożądanym następstwom ogólnogospodarczym maso­wego bankructwa. Dlatego też dąży on również do reglamentacji warunków konkurencji w zakresie bankowości, a w związku z tym jest instytucją, która udziela zezwoleń na uruchomienie instytucji ban­kowych. Mogą tu być stosowane dwie metody:

- metoda koncesji, która wiąże zezwolenie ze spełnieniem okreś­lonych warunków przez założycieli i oznacza konieczność odpowiedniej decyzji władz administracyjnych;

- metoda normatywna, która zezwala prowadzić operacje bankowe każdemu, kto stosuje się do określonych norm.

44. SCHARAKTERYZUJ FORMY PRAWNE BANKÓW KOMERCYJNYCH.

Banki komercyjne to instytucje bankowe które

• Działają z nastawieniem na zysk

• obsługują ludność i przedsiębiorstwa świadcząc usługi (udzielając kredytu lub przechowując depozyty.

Kryterium podziału banków komercyjnych.

Własności (pochodzenie kapitału akcyjnego)

• państwowe

• spółdzielcze

• prywatne

• zagraniczne

ze względu na zakres wykonywanych czynności.

• Uniwersalne (zajmują się wszystkim)

• wyspecjalizowane (tylko pewna działalność) np. kredyty inwestycyjne długoterminowe nastawione na obsługę konkretnych klientów (ochrony środowiska, cukrowniczy, rozwoju eksportu)

45. czynności bankowe banków komercyjnych?

46. w jaki sposób działalność banków komercyjnych jest ograniczona przez bank centralny?

47. SCHARAKTERYZUJ OPERACJĘ OTWARTEGO RYNKU, POLITYK STOPY DYSKONTOWEJ W ROLI ŚRODKÓW KONTROLI SPRAWOWANEJ PRZEZ BANK CENTRALNY.

Polityka otwartego rynku polega na tym, że bank centralny jest upoważniony do zakupu i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, przeważnie państwowych. Są to przede wszystkim weksle skarbowe. Bank centralny zakupuje te papiery wartościowe według stopy zakupu (odebranie), a sprzedaje według stopy sprzedaży (doręczenie). Zakup papierów wartośaowych z jednej strony powiększa aktywa banku centralnego, z drugiej zaś - zwiększa obieg pieniądza. Natomiast sprzedaż papierów wartościowych z własnego portfela przez bank centralny zmniejsza aktywa banku i działa restrykcyjnie - mniejszy obieg pieniężny.

Bank centralny może połączyć operację zakupu papierów wartoś­ciowych z uzgodnieniem warunków ich odkupienia w określonym terminie. Operacje repo, reverse repo

Bank centralny ma możliwość oddziaływania poprzez operacje otwartego rynku na krótkoterminowe stopy procentowe dzięki temu, że różnica między ceną rynkową, po jakiej bank centralny kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe oraz ceną, po jakiej je następnie od­sprzedaje lub odkupuje jest faktycznie wielkością oprocentowania kredytów, których bank centralny udziela lub które zaciąga w rezultacie przeprowadzenia operacji otwartego rynku. W ramach polityki otwartego rynku banki centralne prowadzą operacje dewizowe typu swap, polegające na kupnie dewiz lub waluty z dostawą natychmiastową przy jednoczesnej umowie sprzedaży tej samej kwoty w określonym terminie, po uzgodnionym kursie do tego samego partnera.

Refinsowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez bank centralny (emisyjny) pozostałym bankom, które w ten sposób mogą upłynnić swoje aktywa. Podstawowe formy refinansowania banków to:

redyskonto weksli zdyskontowanych poprzednio przez banki operacyjne;

- kredyt pod zastaw papierów wartościowych.

Za pomocą kredytów refinansowych bank centralny ma wpływ na działalność banków operacyjnych przez określenie warunków kredyto­wych - polityki redyskontowej.

Polityka redyskontowa jest prowadzona za pomocą określonych instrumentów. Są to:

- stopa redyskontowa;

- kontyngenty redyskonta;

- wymagania jakościowe w stosunku do materiału wekslowego

Stopa redyskontowa powinna być w zasadzie nieco niższa niż stopa, która się kształtuje na rynku pieniężnym. Podwyższenie stopy redyskontowej wpływa pośrednio na wzrost kosztów kredytów udzielanych przez banki komercyjne przedsiębiorst­wom. Oddziałuje restrykcyjnie na całość akcji kredytowej systemu bankowego. Obniżenie stopy redyskontowej powinno działać jako bodziec w kierunku zwiększenia działalności kredytowej banków. Kontyngenty redysnonta są instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego oddziałującym na podaż pieniądza.

48. CO WIESZ NA TEMAT SYSTEMU REZERW W BANKACH KOMERCYJNYCH.

Rezerwa obowiązkowa - ze względu na to, że na ogół nie jest oprocentowana - jest faktycznie formą podatku, który muszą płacić banki komercyjne na rzecz banku centralnego, a ponieważ jest nim na ogół bank państwowy, to pośrednio jest to dochód budżetu. Podstawą, od której oblicza się rezerwę obowiązkową, są wkłady nie banków w bankach. Bank centralny ustala stopę rezerwy obowiązkowej, która określa, jaka część tych wkładów powinna się znaleźć na jego rachunku. W ten sposób banki dysponują dodatkowym instrumentem sprzyjają­cym utrzymaniu ich płynności w krótkim czasie.

Przy ustalaniu wielkości stopy obowiązkowej rezerwy mogą być stosowane różne stopy procentowe, w zależności od rodzaju wkładu. Rezerwy obowiązkowe = stopa min. rezerw płynności x depozyty jednostek niebankowych w bank. komercyjnych.

49. ograniczanie działalności banków komercyjnych poprzez pułapy kredytowe i środki kontroli jakościowej i selektywnej.

50. w jaki sposób zachowania przedsiębiorstw, gospodarstw domowych oraz płynność wpływają na kształtowanie podaży pieniądza przez banki komercyjne?

51. SCHARAKTERYZUJ POJĘCIA: RYNEK FINANSOWY, RYNEK PIENIĘŻNY, RYNEK KAPITAŁOWY.

Rynek kapitałowy występuje tutaj podaż kapitału długoterminowego. Umożliwia emitentowi pap. wartościowych uzyskanie przez emitenta środków na planowaną przez niego działalność gospodarczą nabywcy natomiast stwarza możliwość zyskownej lokaty posiadanego kapitału.

Rynek pieniężny jest mechanizmem zmiany pieniądza bankowego na pieniądz banku centralnego. Chroni on banki przed niewypłacalnością, stanowi rynek rezerw kasowych systemu bankowego i gospodarki finansowej państwa .

Funkcje rynku pieniężnego.

• Krótkoterminowe wyrównanie płynności banków w drodze refinansowania nadmiaru środków pochodzących z operacji lientów bądź też pokrycje niedoboru środków powstałych z tych operacji.

• Zabezpieczenie koniecznych rezerw pieniężnych przez banki.

• Średnoterminowe zapewnienie sobie przez banki optymalnego rozwiązania bilansu między ryzykiem a dochodem.

• Określenie procentu w krótkoterminowych i średnioterminowych operacjach z klientami.

• Stworzenie bankowi centralnemu możliwości wywierania wpływu na koniunkturę poprzez oddziaływanie na wielkość masy pieniężnej .

52. co to są papiery wartościowe i jak je klasyfikujemy?

53. OMÓW RÓŻNE SEGMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO: KAPITAŁOWY, DETALICZNY, LOKAT MIĘDZYBANKOWYCH I WEKSLI SKARBOWYCH, WEKSLI PRZEDSIĘBIORSTW, ZBYWALNYCH CERTYFIKATÓW DEPOZYTOWYCH.

Certyfikat depozytowy.

Jest to papier wartościowy, który wystawia bank komercyjny za zdeponowaną w nim sumę pieniędzy. Stwarza to temu bankowi możliwość pożyczenia pieniędzy od innych niż bank podmiotów gospod.

54. opisz cechy rynku kapitałowego.

55. jakie rodzaje papierów wartościowych występują na rynku kapitałowym?

1

---