11. POLITYKA FISKALNA

Inwestycjonizm państwowy wywiera wpływ na trzy sfery gospodarcze:

• alokacyjna - dotyczy podziału zasobów gospodarczych między sektor prywatny i publiczny; są to działania skierowane na:

• gospodarowania dobrami publicznymi

• ochronę społeczeństwa i środowiska przed ujemnymi efektami produkcji

• redystrybucyjna­ - dotyczy podziału dochodów społeczeństwa ukształtowanych pierwotnie przez rynek, przeznaczając część z nich na wynagrodzenia dla sfery budżetowej oraz finansowanie działań ochronnych

• stabilizacyjna - dotyczy wzrostu gospodarczego osiąganego przy optymalnym wykorzystaniu zasobów

POLITYKA FISKALNA - polega na gospodarowaniu przez rząd dochodami i wydatkami dla osiągnięcia określonych celów, a zwłaszcza stabilizacji gospodarczej przez przeciwdziałania wahaniom cyklicznym oraz ograniczenie bezrobocia i inflacji. Polityka fiskalna realizowana jest przez budżet państwa. Jest to podstawowy plan finansowy państwa opracowywany na jeden rok, obejmujący z jednej strony dochody, a z drugiej wydatki.

Na dochody budżetu państwa składają się:

• podatki bezpośrednie i pośrednie (dochody podatkowe)

• dochody niepodatkowe: dywidendy, cło, wpływy z prywatyzacji i dochody zagraniczne

PODATKI - przymusowe, bezzwrotne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo od podmiotów gospodarczych.

Podstawowymi podatkami bezpośrednimi są:

• podatek od dochodów osób fizycznych i prawnych; w Polsce podatek dochodowy od osób fizycznych jest progresywny (19%, 30%, 40%), a podatek od osób prawnych jest liniowy (stały)

• podatek od majątku

Do podatków pośrednich zaliczamy:

• podatek od wartości dodanej

• VAT

• akcyza

Rząd ustalając wysokość podatków w sposób pośredni wpływa na globalny popyt.

Wydatki budżetu państwa dzielą się na:

• realne - zakup produktów i usług przez administrację państwową

• transfery - płatności rządy na rzecz różnych podmiotów gospodarczych bez wzajemnego świadczenia usług z ich strony

Ostatecznym efektem wszystkich wydatków budżetowych jest wzrost globalnego popytu (zagregowanego popytu).

W danym roku budżet może wykazywać nadwyżki lub deficyty.

Nadwyżka występuje, gdy podatki i inne wpływy łącznie są wyższe od rządowych wydatków. Deficyt ma miejsce, gdy wydatki są wyższe od podatków.

Gdy wydatki i podatki są równe - budżet rządu (państwa) jest zrównoważony.

BUDŻET PAŃSTWA

Wydatki pokazane są jako wielkości stałe, niezależne od dochodu. Natomiast podatki netto są proporcjonalne do dochodu i stanowią 20% jego wysokości. Tym samym przy niskim poziomie dochodu budżet wykazuje deficyt a przy dochodzie wysokim budżet wykazuje nadwyżkę.

Wyróżniamy trzy rodzaje budżetów:

• rzeczywisty - przychody, wydatki i deficyt w danym okresie

• strukturalny - jakie byłyby przychody, wydatki i deficyt gdyby gospodarka osiągała produkt potencjalny

• cykliczny - oblicza wpływ cyklu koniunkturalnego mierząc zmiany przychodów, wydatków i deficytu, gdy produkcja różni się od potencjalnej

Rodzaje deficytów:

• koniunkturalny - gdy PNB spadnie pociągając spadek dochodów i tym samym wpływów, rosną wydatki na bezrobotnych; jest to deficyt zły, bo gospodarka cofa się

• strukturalny - parlament uchwala większe wydatki przy jednoczesnym obniżeniu podatków lub pozostawianiu ich na tym samym poziomie; jest to deficyt dobry, bo prze gospodarkę do przodu.

ZASADY TWORZENIA BUDŻETU:

ZASADY TECHNICZNE: ZASADY MERYTORYCZNE:

- uprzedniość - jawność

- jawność

- roczność

- jedność

- zupełność

FUNKCJE BUDŻETU:

- regulacyjna

- redystrybucyjna

- kontrolno - informacyjna

NARZĘDZIA BUDŻETOWE:

WPŁYWY: WYDATKI:

- podatki - wydatki społeczno - socjalne

- opłaty - obrona narodowa

- cła - transfery

- pożyczki - wydatki administracyjne

- obsługa długu

Polityka fiskalna w swoim działaniu opiera się na:

• polityce automatycznej - to wbudowane w nowoczesny system fiskalny automatyczne stabilizatory (działają same):

- automatyczne zmiany we wpływach podatkowych

- zasiłki dla bezrobotnych i inne transfery socjalne

• polityce dyskrecjonalnej - wbudowany w system stabilizator przyczynia się do zredukowania pewnej części wahań gospodarczych, ale nie jest w stanie wyeliminować tego zakłócenia całkowicie i wówczas stosuje się narzędzia dyskrecjonalnej polityki fiskalnej:

- roboty publiczne i inne programy wydatków

- publiczne programy zatrudnienia

- programy wydatków transferowych

- stawki podatkowe

PAŃSTWO A POPYT GLOBALNY

AD = C + I + G

AD - popyt globalny

C - popyt konsumpcyjny

I - popyt inwestycyjny

G - popyt państwa na dobra i usługi

C =
+ cY

C - konsumpcja

- konsumpcja autonomiczna

cY - konsumpcja uzależniona od dochodu

Dochód rozporządzalny (Y_D):

Y_D = Y - NT = Y - (T_d - B)

Y - dochód i produkt narodowy

NT - podatki netto

T_d - podatki bezpośrednie

B - płatności transferowe

Dla uproszczenia zakładamy, że podatki netto są proporcjonalne do dochodu narodowego. Jeżeli t oznacza stopę podatkową, wówczas:

NT = tY (0 < t < 1)

Y_D = Y - NT = Y - tY = Y(1 - t)

Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego oraz z dochodu narodowego:

C =
+ cY

C =
+ c(1 - t)Y - pomniejszone o podatek netto

KSK' = KSK(1 - t) = c(1 - t)

KSK' - krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego

KSK = c = MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego

MNOŻNIK ZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU:

MNOŻNIK =
oznacza, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam

wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.

BUDŻET PAŃSTWA:

DEFICYT BUDŻETOWY = G - NT

G - wydatki rządowe

NT - podatki netto

Stan budżetu określany jest przez:

1. stopę podatkową t

2. wydatki państwa G

3. poziom dochodu Y

Stan równowagi gospodarczej:

S + NT = G + I

S - planowe oszczędności

NT - podatki netto

G - planowe wydatki państwa

I - planowe inwestycje

Polityka fiskalna może mieć charakter ekspansywny bądź restrykcyjny, w zależności od potrzeby pobudzania lub studzenia koniunktury gospodarczej.

Do ekspansywnych działań rządu zalicza się:

• obniżkę stawek podatkowych

• zwiększenie wydatków budżetowych, co w konsekwencji wpływa na wzrost globalnego popytu

Działania restrykcyjne wywołują skutki odwrotne.

podatki netto=0,2Y

wydatki państwa=200

200

200

400

600

1000

800

1200

1400

1600

1800

---