Wykład 26.02.

Polityka konkurencji- zabezpiecza konkurencję przed degeneracją, która pochodzi najczęściej od karteli i władzy monopolistycznej poszczególnych przedsiębiorstw.

Wyróżniano 2 typy konkurencji:

- o charakterze kreatywnym – zachowania przeds. zwiększające atrakcyjność ich produkcji w ocenie konsumentów poprzez zwiększenie jakości, walorów użytkowych, obniżenie cen; jest dozwolona

- o charakterze destruktywnym – są to zachowania utrudniające lub uniemożliwiające działanie i rywalizację przedsiębiorstw będących konkurentami na rynku; nie jest zgodny z konkurencyjnym modelem gospodarki, zachowania tego typu są zakazane

W Niemczech stworzono instytucjonalny mechanizm ochrony konkurencji. Składa się na to: tworzenie prawa antymonopolowego przez prawodawcę, dbałość o przestrzeganie tego prawa - zostało to powierzone niezależnym urzędom antymonopolowym, sądy kontrolujące prawidłowość działania urzędu antymonopolowego. Z tej konstrukcji skorzystała Unia Europejska. Zakres Niemieckiego prawa ochrony konkurencji jest szeroki i obejmuje praktyki kartelowe, zakaz porozumień horyzontalnych ograniczających konkurencję razem z przewidzianymi wyjątkami od tego zakazu, zakaz zawierania niektórych porozumień wertykalnych, koncentracje przedsiębiorstw, praktyki nadużywania władzy gospodarczej przez przeds., zakaz nieetycznych praktyk gospodarczych (ma na uwadze ochronę uczciwej konkurencji). Odrębnie są traktowane w prawie małe i średnie przedsiębiorstwa bo zezwala się na współpracę przedsiębiorstw. Niemieckie koncepcje ochrony konk. wpłynęły na wspólnotowy model ochrony konkurencji. Polityka ochrony konk. Unii jest najbardziej rozwiniętym regionalnym prawem antymonom. Obejmuje ona jednolite, materialne i procesowe zasady, jak również instytucjonalne (istnieje wspólna władza antymonopolowa).

Polityka konkurencji w Unii.

Polityka konkurencji ma służyć stworzeniu dla wszystkich przeds. takich samych, ramowych warunków uczestnictwa w procesach zachodzących na rynku. (Jest to jedna z najstarszych polityk. Przewidziane było jej prowadzenie jeszcze w traktacie Rzymskim.)

Od początku prowadzenia polityki konkurencji ścierały się 2 koncepcje:

- strukturalna – przyjęto założenie, że konkurencyjna struktura rynku prowadzi do optymalnej alokacji zasobów ekonomicznych. Mechanizm konkurencji jest uznawany za podstawowe narzędzie uzyskania pozytywnych zmian w gospodarkach państw członkowskich. (Jeśli przyjmiemy, że takie jest działanie konkurencji to nie dziwi postulat prowadzenia ostrej polityki antymon.) Jest to postulat zwalczania karteli i monopolu na jednolitym rynku. Koniczne jest również zmniejszenie interwencjonizmu państwowego i jest wpływu na decyzje przeds. prywatnych. Za konieczne uznaje się kontrolowanie i ograniczanie procesów kartelizacji i monopolizacji na rozszerzonym rynku. Podlega kontroli działalność dużych przeds., aby nie dopuszczać do nadużywania przez nich władzy.

- dyrektywna – przedstawiciele tej koncepcji uznają za konieczne uzupełnienie mechanizmu konkurencji polityką interwencyjną, tak aby można było osiągnąć wszystkie pozytywne efekty integracji. Założeniem z jakiego wyszli przedstawiciele koncepcji jest takie, że tylko duże przedsiębiorstwa są w stanie podołać walce konkurencyjnej i postępowi technicznemu. Mechanizm konkurencji ma być uzupełniany przez politykę interwencyjną. Jest rozumiana jako pomoc w dokonywaniu pożądanych przekształceń strukturalnych, zachęcanie do koncentracji, popieranie modernizacji całych gałęzi przemysłu. Interwencja ma szczególne znaczenie w gałęziach a zaawansowanych technologiach, gdyż wymagają one pomocy państwa. (W szczególności pomoc ta stała się konieczna, aby korygować negatywne skutki, jakie może przynieść konkurencja. Te skutki mogą być odczuwane przez regiony zacofane i stare gałęzie przemysłu. Pojawia się postulat koordynacji na szczeblu ponadnarodowym polityki interwencji państw członkowskich. W koncepcji tej popiera się połączenia przedsiębiorstw. Powinny być zniesione przeszkody prawne i praktyczne. To ma przyczynić się do zwiększenia konk. międzynarodowej.)

W praktyce zwyciężyła dyrektywna koncepcja. W większym stopniu niż strukturalna.

Polityka konkurencji UE została podporządkowana procesowi integracji gospodarczej i realizacji wyznaczonych w tym procesie celów, co nie zawsze jest do pogodzenia z ochroną konkurencji. Może powstawać tutaj sprzeczność.

Zadania polityki konkurencji:

- ochrona integralności rynku wewnętrznego – obecny jednolity rynek nie powinien zostać podzielony na odrębne rynki

- zapewnienie efektywności przedsiębiorstw i konkurencyjne alokacji zasobów

- realizacja celów integracyjnych takich jak: budowa i rozwój jednolitego rynku wewnętrznego, zwiększenie konkurencyjności międzynarodowej gospodarek krajów członkowskich, zwiększenie spójność społeczno-gospodarczej

Polityka konkurencji

Przy realizacji celów integracyjnych polityka konkurencji została powiązana z innymi politykami. Polityka konkurencji ma chronić konsumentów, przedsiębiorców. Ochrona konkurencji powiązana została z realizacją celów integracyjnych w ramach modelu europejskiego. To wymaga pogodzenia ze sobą zachowania sił rynkowych z koniecznością zapewnienia danego poziomu spójności społeczno-gospodarczej. Również w ramach ochrony konkurencji ma być zapewniony dostęp do dóbr publicznych, Stawiane są takie wymagania: dobra publiczne mają być powszechnie dostępne po rozsądnych cenach. Ochrona konkurencji jest kształtowana również pod wpływem nacisków zewnętrznych, które wynikają z globalizacji, postępu technologicznego, światowej liberalizacji handlu, jak również od zmian zachowań konkurencyjnych krajów trzecich.

W ostatnich latach przed polityką konkurencji postawione zostało zadanie promowania społeczeństwa opartego na wiedzy. W tym przypadku wiąże się to z zapewnieniem nasilenia konkurencji zewnętrznej, aby wywierana była presja do prowadzenia prac rozwojowych oraz żeby przedsiębiorstwa angażowały się w proces innowacyjny. Powinny być znoszone przeszkody związane z funkcjonowaniem jednolitego rynku. Zadania:

1 (Jest stawiane pewne zadanie przed organami co do oceny zachowań i presji zmiany kierunków udzielania pomocy publicznej.)Pomoc publiczna powinna być przeznaczana na realizację celów horyzontalnych. Środki powinny być przeznaczane na badania i rozwój, innowacje i szkolenia. Kolejne zadanie to wspieranie rozwoju rynku wewnętrznego.

2 Dostrzeżono, że pomimo utworzenia rynku wewnętrznego brakuje wyraźnego związku pomiędzy likwidacją barier w handlu a skuteczną konkurencją. W koncepcji jednolitego rynku zakładano, że liberalizacja handlu przyczyni się do nasilenia presji konkurencyjnej. Okazało się, że nie osiągnięto tego. Stwierdzono, że istnieją bariery ograniczające konkurencję. Postawiono zadanie skutecznego egzekwowania naruszeń konkurencji.

3 Tworzenie korzystnego klimatu dla przedsiębiorstw. Ma być to powiązane z rozwojem globalnej spójności. W ramach tego zadania przewiduje się dokonanie przeglądu przepisów prawnych, aby wyeliminować te przepisy, które ograniczają konkurencję.

Przewidziano w ramach tych zadań, że organy ochrony konkurencji powinny skoncentrować swoją uwagę na wybranych naruszeniach konkurencji – najbardziej szkodliwych. Chodzi o gospodarkę wszystkich państw członkowskich. Do tych zachowań szczególnie groźnych zaliczamy koncentrację przedsiębiorstw, nadużywanie dominującej pozycji, kontroli pomocy publicznej.

Żeby skutecznie egzekwować prawo konkurencji ustanowiono europejska sieć konkurencji. Została powołana do życia na podstawie rozporządzenia Rady 1/2003.

Europejska sieć konkurencji – tworzą ją Komisja oraz krajowe organy ochrony konkurencji państw członkowskich. W Polsce jest to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Nadrzędną pozycję w tej sieci ma Komisja. Utworzona została w celu zapewnienia jednolitej interpretacji i stosowania Wspólnotowych reguł konkurencji.

Ważnym zadaniem polityki konkurencji jest zwiększanie konkurencyjności na obszarze Unii Europejskiej. To zwiększenie konkurencyjności osiąga się przez wyeliminowanie przepisów prawnych, które hamują działania konkurencji i to dotyczy przeglądu przepisów Wspólnotowych i krajowych. W ramach tych działań mówi się również o zliberalizowaniu przemysłów sieciowych lub zliberalizowaniu sektorów regulowanych np. energetyka, dostawy gazu, telekomunikacji. Ważną kwestią jest skoncentrowanie uwagi na sektorach kluczowych z punktu widzenia rynku wewnętrznego i prowadzonych tam polityk. Odnosi się to do znoszenia ograniczeń konkurencji w liberalizowanych sektorach gospodarki i innych sektorach podlegającym regulacją ze strony państwa. Objęte liberalizacją została telekomunikacja, usługi pocztowe, usługi energetyczne, gaz i transport. Sektory te wpływają na działanie innych gałęzi gospodarki, jak również poziom konkurencyjności gospodarki. Działania te polegają na:

- zwiększenie liczby konkurujących ze sobą dostawców usług, tak żeby konsument miał większy wybór, wyższą jakość, niższą cenę

Poddano również szczególnej kontroli środki na świadczenie usług publicznych (usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym). W odniesieniu do tych usług, reguły konkurencji stosuje się w ograniczonym zakresie.

Dokonano również reformy polityki konkurencji. Reformą były objęte przepisy prawa. Duża reforma nastąpiła pod koniec lat 90-tych. W ramach tejże reformy ujednolicono przepisy prawa materialnego i procesowego. Od tego okresu na politykę konkurencji składa się: ochrona przed antykonkurencyjnymi porozumieniami przedsiębiorstw, ochrona przed nadużywanie dominującej pozycji, kontrola koncentracji przedsiębiorstw, kontrola pomocy publicznej, liberalizacja sektorów regulowanych. To składa się na obecną politykę konkurencji. Ważną zmianą jest także otwarcie na konkurencję ze strony krajów trzecich. Jest to związane ze znoszeniem przeszkód prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa trzecie na jednolitym rynku. Otwarcie gospodarki uznano za ważne z uwagi na korzyści jakie mogą osiągnąć konsumenci i zwiększenie zatrudnienia. Wyróżnia się ochronę wewnętrzną i zewnętrzną konkurencji.

Ochrona wewnętrzna – polega na znoszeniu przeszkód ograniczających wymianę handlową: bariery taryfowe i pozataryfowe oraz inne przeszkody w handlu: techniczne, administracyjne, fiskalne.

Ochrona zewnętrzna – jest to wzmocnienie przedsiębiorstw z krajów członkowskich wobec przedsiębiorstw krajów trzecich. Obecnie ta ochrona nieco zmniejszyła się.

Polityka konkurencji w efekcie ma chronić konkurentów, konsumentów, przyczyniać się do wzrostu zatrudnienia, zwiększenia konkurencyjności międzynarodowej, zwiększenie spójności społeczno-gospodarczej.

Formy konkurencji niedoskonałej.

Wyróżnienie form konkurencji zależy od 3 czynników:

- liczba konkurentów działających na rynku, inaczej mówiąc jest to kryterium ilościowe

- rodzaj przedmiotu wymiany – czy jest ten przedmiot homogeniczny czy heterogoniczny

- rodzaje preferencji nabywców wobec przedsiębiorców – mogą mieć charakter homogeniczny i heterogoniczny

Formy rynku: (w zależności d 3 czynników)

- polipol doskonały – jest to sytuacja gdzie występuje duża liczba sprzedawców na rynku oraz wysoki stopień homogeniczności przedmiotu wymiany i preferencji nabywców wobec sprzedawców

- polipol niedoskonały – duża liczba sprzedawców oraz niski stopień homogeniczności przedmiotu wymiany i preferencji nabywców wobec sprzedawców

- monopol – występuje gdy na rynku istnieje jeden sprzedawca a oferowane przez niego towary nie mają substytutów; brak substytutów możemy ustalić badając jak kształtuje się mieszana elastyczność popytu ( poziom 0 – brak substytutów ); ważne jest że popyt na towary nie jest mobilny ( jeżeli zmiana ceny towaru nie wywoła zjawiska mobilności, czyli nie nastąpi przesunięcie popytu do innego sprzedawcy ); monopolista nie musi być przedsiębiorcą o dużych rozmiarach – rozmiary przedsiębiorstwa nie są kryterium decydującym o braku lub istnieniu monopolu; źródła powstawania monopolu: rynkowe i pozarynkowe ( zaliczmy decyzje podejmowane przez państwo oraz okoliczności związane z ograniczonością zasobów ekonomicznych i ograniczonością segmentów rynku )

Monopol publiczny jest monopolem doskonałym, kontrolowanych i regulowanym przez państwo: elektrownie, gazownie, wodociągi, poczta, komunikacja publiczna. Usługi mogą być powierzone wykonywaniu przez określonego przedsiębiorcę. Państwo ingeruje ustalając cenę maksymalną. Cena ta ma pokryć koszty i zapewnić przedsiębiorstwu użyteczności publicznej umiarkowane oprocentowanie zaangażowanego kapitału. Rząd może wykorzystywać monopole publiczne do powiększania dochodów budżetowych. Popyt na towary dostarczane przez przeds. publiczne jest na ogół nieelastyczny. Pozwala to na podnoszenie podatku akcyzowego bez obawy spadku wpływów budżetowych. Może być także wyłączność przedsiębiorstwa przyznaną przez prawo np. ochrona przez prawo patentowe.

Monopol wynikający z ograniczonych zasobów – jest to przypadek monopolu naturalnego i wynika ona z ograniczonych zasobów, najczęściej naturalnych oraz granicznej wielkości popytu w danym segmencie rynku. Ograniczona ilość zasobów powoduje że nie ma ekonomicznego uzasadnienia dla funkcjonowania wielu sprzedawców. Wyróżniamy minimalną i efektywną skalę działalności. Określa ona najmniejszą wielkość produkcji bądź sprzedaży, przy której przeciętne koszty przestają się obniżać. Dalsze ograniczanie produkcji bądź sprzedaży uniemożliwia przeds. efektywne funkcjonowanie na rynku.

Rynkowe źródła powstawania monopolu – nowe potrzeby nabywców oraz nowe produkty i usługi. Będzie to wynikiem procesów innowacyjnych. Drugim źródłem jest osiąganie i wykorzystywanie przez przeds. przewagi konkurencyjnej na rynku. Monopol na rynku powstaje, gdy przeds. odkryje albo sam stworzy nowe potrzeby u nabywców oraz gdy jako pierwszy zaspokoi te potrzeby. Innym przypadkiem jest odkrycie nowego sposobu zaspakajania istniejących potrzeb na rynku. W jednym i drugim przypadku taki monopol może mieć charakter przejściowy i przedsiębiorca może utracić swoją pozycję na rzecz innych przeds.

Przewaga konkurencyjna:

Osiąganie przewagi konkurencyjnej jest następstwem legalizacji. W wyniku konkurencji przeds, osiąga przewagę konkurencyjną. Zmusza ona konkurentów do obniżania poziomu cen lub ograniczania wielkości podaży przy danych cenach. Ograniczaniu podaży towarzyszy wzrost kosztów, które stopniowo mogą osiągnąć poziom wyższy niż poziom cen ustalonych przez przeds. mające przewagę konkurencyjną. Może to powodować wycofywanie się przeds. z rynku oraz może być barierą wejścia nowych przedsiębiorców na rynek.

Wykład 28.02.

- monopson – dotyczy nabywców towarów i popytu. Odzwierciedla on istnienie w danym segmencie rynku jednego nabywcy, który reprezentuje cały popyt na produkty lub usługi, które nie mają substytutów. Oznacza to, że podaż produktów jak i usług nie ma charakteru mobilnego. Sprzedawcy są pozbawieni możliwości wyboru nabywcy. Podstawą funkcjonowania monopsonu są relacje zachodzące między sprzedawcą a nabywcą (układ wertykalny stosunków rynkowych). W wyjątkowych wypadkach dotyczy nabywców wyrobów finalnych. Zazwyczaj monopson dotyczy nabywców prowadzących działalność gospodarczą. Zgłaszają oni popyt na pracę i rzeczowe czynniki wytwórcze. Te czynniki są przez nich przetwarzane na towary finalne. Monopsonistą może być przedsiębiorca produkcyjny lub usługowy. Ważne jest, że on jest jedynym podmiotem, który w danym segmencie rynku nabywa od sprzedawców czynniki wytwórcze. Monopsonista posługuje się2 narzędziami:

• - ceną i jej zmianą

• - wielkością popytu

Narzędzia te pozostają pod jego kontrolą. Próbuje on za ich pomocą kształtować podaż. O ilości oferowanych produktów bądź usług decydują sprzedawcy. Monopsonista dąży do obniżania poziomu cen i płac tak aby zmniejszyć wydatki przez siebie ponoszone. Może też działać przez zmniejszenie wielkości popytu. Na rynku może się zdarzyć przypadek monopolu dwustronnego. Jest to taka struktura podmiotowa runku, że jednemu sprzedawcy, reprezentującemu całą podaż danego produktu lub usługi, towarzyszy tylko jeden nabywca, reprezentujący popyt. Najczęściej jest to przypadek związków zawodowych i reprezentacji pracodawców, którzy negocjują poziom płac. Innym przykładem jest monopol producenta, który styka się z zrzeszonymi nabywcami, występującymi razem jako monopsoniści. Pozycje zajmowane przez monopolistę i monopsonistę tworzą sytuację wzajemnej zależności działań, które podejmują na rynku. Sprzedawca monopolista musi uwzględniać reakcje nabywcy monopsonisty i odwrotnie. Współzależność ta wynika z braku wyboru. Relacje pomiędzy tymi podmiotami są przedmiotem negocjacji (podmioty muszą prowadzić ze sobą negocjacje). Brak konkurencji między sprzedawcami i nabywcami powoduje, że proces negocjacyjny jest jedynym procesem jaki występuje na rynku w warunkach dwustronnego monopolu.

- duopol – mamy dwóch sprzedawców określonego dobra lub usługi. Działanie jednego z nich wpływa na pozycję drugiego, wymuszając na drugim określoną reakcję, którą trudno z góry przewidzieć. Żaden z przeds. duopolu nie może dokładnie przewidzieć skutków swoich własnych decyzji. Również nie może jednoznacznie przewidzieć reakcji konkurenta. Zwraca się również uwagę, że w przypadku duopolu występuję największe nasilenie konkurencji.

- oligopol

Mamy 3 formy konkurencji niedoskonałej:

• konk. polipolistyczna (in. Nazywana konkurencją atomistyczną) – muszą być spełnione 3 warunki:

1. Na rynku musi istnieć wielu przedsiębiorców. Każdy z nich ma stosunkowo mały udział w ogólnej wielkości podaży rynkowej. Jest też określany jako wysoki stopień zatomizowania podaży.

2. Istnieje swoboda wejścia na ten rynek i swoboda jego opuszczenia.

3. Wysoki stopień homogeniczności towarów będących przedmiotem wymiany oraz preferencji w stosunkach między sprzedawcami a nabywcami.

Podstawową cechą stos jest to że każdy z nich może wywierać wpływ na indywidualnego przedsiębiorcę, ale nie może wywierać wpływu na postępowanie wszystkich przedsiębiorców na rynku, czyli nie może wpływać na ogólną sytuację rynkową. Możemy powiedzieć, że przedsiębiorca jest zależny od działań wszystkich przedsiębiorców, którzy funkcjonują na danym rynku. Z małych udziałów rynkowych przeds. i z ich liczby na rynku wynika swoboda wejścia i opuszczenia rynku. Ta swoboda jest tym większa, im mniejszy jest potrzebny kapitał do stworzenia podaży o wielkości porównywalnej z wielkością podaży oferowaną przez działających już na rynku przedsiębiorców.

Homogeniczność przedmiotu wymiany jest związana z homogenicznym rynkiem, który tworzy jednorodną podstawę rozwoju procesów konkurencyjnych między przeds. i wykształca też określony układ zależności.

Dla konkurencji polipolistycznej charakterystyczna jest parametryzacja, która dotyczy narzędzi konkurencji i sposobów działania poszczególnych przedsiębiorców. Oznacza to, że znajdują się narzędzia poza kontrolą indywidualnego przedsiębiorcy. Nie wywiera on wpływu ani na proces powstawania ani zmian. Narzędzia są rezultatem działań wielu rozproszonych przedsiębiorców. Takim narzędziem konkurencji byłyby cena i produkt. Cena w warunkach tej konkurencji jest dla przedsiębiorcy parametrem. Zatem działania przedsiębiorcy polegają na zmianie wielkości podaży przy danych cenach rynkowych. Jest to dostosowanie ilościowe przedsiębiorcy. Parametryzacji też podlegają sposoby działania. Jest to związane z zależnością indywidualnego przedsiębiorcy od działań innych przedsiębiorców. Sposób działania nie jest przedmiotem wyboru. Przedsiębiorca dostosowuje swoje postępowanie do sposobu postępowania, który wykształcił się na rynku. Ten sposób postępowania wynika z działań wielu podmiotów gospodarczych. Na takim rynku będą dominowały procesy adaptacyjne a nie kreatywne.

Na takim rynku występuje wysoki stopień mobilności popytu. Przepływa on między przedsiębiorstwami. Mobilność popytu jest skutkiem oddziaływania na popyt wszystkich przedsiębiorców. Jest także dla przedsiębiorcy zjawiskiem zewnętrznym ( jak cena, produkt i sposób działania).

Konkurencja polipolistyczna występuje na rynku niedoskonałym, czyli takim gdzie nie jest spełniony warunek przejrzystości rynku. Oznacza to, że znane są wszystkim uczestnikom rynku zgłoszone na nim oferty. Rynek jest homogeniczny zarówno w odniesieniu do przedmiotu wymiany, jak i preferencji w stosunku do przedsiębiorców. Homogeniczność preferencji oznacza brak zróżnicowania preferencji osobistych, czasowych i przestrzennych, którymi kierują się przedsiębiorcy w stosunkach z nabywcami. Ta konkurencja odpowiadałaby polipolowi doskonałemu. Warunki tej konkurencji występują w odniesieniu do podstawowych produktów rolnych.

• konk. monopolistyczna – charakteryzuje się tym, że występują w niej elementy konkurencji i monopolu. Twórca tej konkurencji jest E.H Chamberlin – amerykański ekonomista. Warunki:

1. Zróżnicowanie produktów przy istnieniu wielu przedsiębiorców.

2. Istnienie konkurencji między przedsiębiorcami zajmującymi pozycje monopolistyczne.

Podstawą tej konkurencji jest proces różnicowania produktów. W wyniku tego procesu na rynku pojawiają się produkty podobne, ale nie identyczne. Przez róż nicowanie produktów na rynku pojawiają się produkty o odmiennej strukturze właściwości, tak że jeden produkt można odróżnić od drugiego. Różnicowanie produktu wymaga od przedsiębiorcy znajomości preferencji konsumentów i ich reakcji na zmianę właściwości produktu. Różnicować możemy produkt przez zmianę jego właściwości fizycznych, chemicznych, zmianę kształtu i opakowania, przez znak towarowy.

W warunkach konkurencji monopolistycznej występuje wielu producentów o małych udziałach rynkowych. Podstawowym narzędziem konkurencji jest produkt i jego zróżnicowanie. Przedsiębiorca dąży do stworzenia luki substytucyjnej pomiędzy swoim produktem a produktami oferowanymi przez konkurentów. Tę lukę substytucyjną będzie tworzył przez zróżnicowanie produktu. U konsumenta powstaje przekonanie, że nie ma substytutów. Stworzenie luki substytucyjnej pozwala skupić uwagę na produkcie przedsiębiorcy. Gdy powstanie luka substytucyjna to zmniejsza ona mieszaną elastyczność popytu. Dla przedsiębiorcy oznacza to, że może podwyższać cenę swojego towaru bez wywołania negatywnych następstw ze strony nabywców. Powstanie luki substytucyjnej wpływa na zmniejszenie mobilności popytu. Powstaje wówczas obszar postępowania monopolistycznego. Obszar ten występuje tylko w pewnym przedziale cenowym.

W konkurencji monopolistycznej każdy towar podlega konkurencji mniej lub bardziej doskonałych substytutów. Konkurencja ta zmusza posiadacza monopolu do obniżania cen i rozszerzania dostaw bardziej niż chciałby to zrobić. Zróżnicowanie produktów, tworzy SIEĆ INDYWIDUALNYCH RYNKÓW ZWIĄZANYCH ZE SOBĄ SUBSTYTUCYJNOŚCI.

MONOPOL PRZESTRZENNY- nabywcy są mniej lub więcej rozmieszczeni w pewnej powierzchni, sprzedawcy rozmieszczają się w tej przestrzeni mając jedynie na uwadze wygodę jak największej liczby nabywców, produkt jest jednolity z wyjątkiem aspektu przestrzennego i na początku jest oferowany przez wszystkich sprzedawców po jednakowych cenach, w efekcie otrzymamy mniej więcej równomierne rozłożenie sprzedawców, w tej przestrzeni, rynek sprzedawców będzie obejmował klientów zamieszkałych w pobliżu, w ramach takiego modelu przyjmujemy założenie NABYWCY LUBIĄ KUPOWAĆ WYGODNIE. Każdy ze sprzedawców powiększyć swój rynek obniżając cenę, tak aby przyciągnąć tych klientów, którzy wolą iść dalej byle kupić taniej, analogicznie podnosząc cenę sprzedawca traci nabywców bardziej oddalonych, ale nadal utrzymuje tych nabywców, którzy mieszkają bliżej niego i wolą płacić wyższą cenę niż chodzić dalej. Każdy wyrób jest tutaj zróżnicowany przestrzennie a elastyczność popytu jest ograniczona a nie nieskończona, krzywa popytu dla tego przedsiębiorcy idzie stromo w dół, w zależności od tego w jakiej mierze cenione są niepowtarzalne czynniki związane z jego produktem, tutaj „wygodna lokalizacja”. Gdy uwzględnimy nierównomierne rozmieszczenie ludności miejscami skoncentrowanej, otrzymamy obraz zbliżony do rzeczywistości, lokalizacja sprzedawcy uwzględnia nie tylko miejsce zamieszkania ludzi oraz ich wędrówki(skupiska w miejscach pracy, w drodze do pracy, na skrzyżowaniach, w ośrodkach handlowych) w takich punktach sklepy będą większe i liczniejsze. Chamberleine zastępuje takie rozumienie przestrzeni, przestrzenią gospodarczą, gdzie nabywcy i przedsiębiorcy są podobnie rozmieszczeni jak w przestrzeni w znaczeniu dosłownym. Wyroby ich różnią się tylko tym przestrzennym aspektem, jako przykład podaje on dwie restauracje sąsiadujące …. Monopol przestrzenny występuje w działalności usługowej i w działalności handlowej z uwagi na odległość jaka jest miedzy przedsiębiorcami, obszar tej działalności zależy od tego jak długo nabywcy chcą kupować…. Na konkurencje ma wpływ charakter produktu oferowanego w tym również jego miejsce w przestrzeni gospodarczej, drugą zmienna są ceny, a trzecią koszty sprzedaży( te nakłady związane z wysiłkami na rzecz sprzedania towaru).

W konkurencji monopolistycznej mogą występować przedsiębiorstwa różnej wielkości, zależą one od poszczególnych dziedzin gospodarczych ,od właściwości wytwarzanych towarów, od kosztów produkcji i sprzedaży, a także od elastyczności popytu.

Nie ma właściwie barier dostępu na ten rynek i nie ma ograniczeń jeżeli chodzi o opuszczenie tego rynku, nie występuje przejrzystość rynku.

• konk. oligopolistyczna – w warunkach oligopolu przedsiębiorca działa w otoczeniu konkurencyjnym i może wywierać swoim zachowaniem skuteczny wpływ na postępowanie innych oligopolistów. Warunki tej konkurencji to:

1. Istnienie kilku przedsiębiorców na rynku

2. Każdy z przedsiębiorców ma stosunkowo duży udział w ogólnej wielkości podaży. Tworzy się oligopolistyczna struktura podaży.

3. Istnieją bariery dostępu do rynku, jak i opuszczenia. Jest ograniczony dostęp do rynku dla nowych przedsiębiorców.

4. Rynek charakteryzuje się wysokim stopniem przejrzystości.

Dla tej konkurencji charakterystyczne jest to, że każdy z oligopolistów dysponuje dużą siła ekonomiczną i z uwagi na nią, ani narzędzia konkurencji, ani sposób działania nie podlegają parametryzacji. Mogą być one kontrolowane przez poszczególnych przedsiębiorców. Narzędzia konkurencji i sposób działania są przedmiotem wyboru i kształtowania przez oligopolistów.

Charakterystyczną cecha tej konkurencji jest występowanie układu dwustronnego zależności pomiędzy oligopolistami. Decyzje i działania oligopolisty wywołują reakcje innego oligopolisty. Z kolei te reakcje stają się podstawą podejmowania decyzji i działań przez każdego oligopolistę. Cechą charakterystyczną jest współzależność decyzji, działań i reakcji wszystkich oligopolistów znajdujących się na rynku. Współzależność ta ma wpływ na sytuację rynkową i na efekty jakie osiągają poszczególni oligopoliści. To będzie kształtowało sytuację na rynku. Istnienie tej współzależności wpływa na wybór sposobów działania i narzędzi konkurencji przez danego oligopolistę. Oligopolista osiągnie sukces jeżeli przyśpieszy pozytywne dla siebie reakcje konsumentów oraz opóźni reakcje konkurentów. Od oligopolisty wymagana jest znajomość preferencji konsumentów i konkurentów oraz ich reakcji na zmianę. Przyspieszenie pozytywnych reakcji konsumentów jest możliwe jeżeli oferowane towary i ich właściwości będą odpowiadały preferencją nabywców.

Możliwość opóźnienia reakcji konkurentów zależy od rodzaju oligopolu, czyli zależeć będzie od tego, czy mamy do czynienia z oligopolem homogenicznym, czy heterogenicznym.

Homogeniczny oligopol – przedmiot wymiany jak i preferencje nabywców wobec poszczególnych oligopolistów mają względnie jednorodny charakter. W takim oligopolu potencjalnymi narzędziami konkurencji jest cena i techniczno – organizacyjne warunki sprzedaży ( jak jest towar oferowany ). W zasadzie występuje dążenie do stabilności ceny. Przyjmujemy założenie, że oligopoliści reagują na obniżenie ceny przez jednego z nich, nie reagują natomiast na podniesienie ceny. Jeżeli oligopolista obniża cenę, a towar jest homogeniczny, to zmiana ceny nie wymaga dodatkowych inwestycji. Inni oligopoliści obniżą też cenę. W takim przypadku na rynku następuje zwiększenie sprzedaży towaru homogenicznego. Udziały na rynku każdego z oligopolistów nie ulegną zmianie. Jeżeli jeden oligopolista podnosi cenę, to mobilność popytu jest znaczna i zmniejszą się udziały w rynku oligopolisty, który podniósł cenę. Zmniejszy się też jego sprzedaż. W warunkach oligopolu homogenicznego możliwości opóźnienia reakcji konkurentów są niewielkie. Przeważa tendencja do stabilizacji cen. Pewne możliwości opóźnienia reakcji ma oligopolista, jeżeli chodzi o zmianę techniczno – organizacyjnych warunków sprzedaży.

Innym przypadkiem jest oligopol heterogoniczny. To taki, w którym przedmiot wymiany i preferencje nabywców wobec przedsiębiorców nie mają jednorodnego charakteru. Podstawowym narzędziem konkurencji jest zmiana właściwości towarów. Żeby dokonać tej zmiany mogą być wymagane inwestycje. Inwestycje wymagają czasu i jeżeli któryś z oligopolistów nie dokona inwestycji, to będzie opóźniony. W tym oligopolu mniejsze znaczenie ma zmiana ceny. Oligopol heterogeniczny osłabia współzależność decyzji i działań między oligopolistami oraz osłabia samą konkurencję oligopolistyczną. Wysoki stopień heterogeniczności rynku może tą konkurencję zbliżyć do konkurencji monopolistycznej. W warunkach oligopolu heterogenicznego przeds. dążą do zwiększenia udziałów w rynku. W warunkach tej konkurencji dostęp do rynku jest ograniczony, z tego względu że rywalizują ze sobą przedsiębiorcy o dużej sile ekonomicznej. Bariery wejścia na ten rynek są tym większe im większy jest potrzebny kapitał do uzyskania siły porównywalnej jaką uzyskują oligopoliści już działający na rynku. Ta konkurencja charakteryzuje się wysokim stopniem przejrzystości rynku.

Powstanie oligopolu może być wynikiem koncentracji działalności gospodarczej. Sytuacje polipolistyczne mogą przekształcić się w sytuacje oligopolistyczne.

Zachowania konkurencyjne oligopolistów dzielimy na:

- zachowania kreatywne – jest to tworzenie i wprowadzanie nowych elementów do konkurencji. Może to być nowy produkt, nowa metoda wytwarzania, nowy sposób dystrybucji towarów. Jeżeli ktoś dostarczy nowości to osiągnie zyski nadzwyczajne i brak konkurentów. Może być potrzeba posłużenia się reklamą. Cena nowości będzie jeszcze wysoka jak i koszty produkcji.

- imitacyjne – inaczej jest to naśladowanie innowatora i próba jego prześcignięcia. Zostaną zlikwidowane zyski nadzwyczajne, nasili się konkurencja cenowa, zwiększy się liczba konkurentów, obniżeniu ulegnie cena i koszty produkcji.

- zabezpieczające – inaczej są to działania zmierzające do utrzymania osiągniętej pozycji na rynku. Istotne będą poza cenowe narzędzia konkurencji. Dotyczy posługiwania się znakiem firmowym, wzorem użytkowym jak i tech.-org. Warunki sprzedaży.

WYKŁAD 4

5.03.2013R.

KONKURENCYJNOŚĆ

Stanowi, zespół istotnych cech podmiotu gospodarującego, rywalizującego z innymi podmiotami. Wyznaczają one potencjał i pozycję tego podmiotu w stosunku do konkurentów, jak i jego potencjalne możliwości rywalizacji.

KONKURENCYJNOŚĆ Międzynarodowa- używana w odniesieniu do przedsiębiorstw, sektorów, regionów, całych gospodarek, niekiedy do ugrupowań. Ten termin nie jest jednoznaczny. Jest to zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej i utrzymania wysokiego tempa krajowego popytu, bez pogarszania bilansu obrotów bieżących, czyli części bilansu płatniczego.

KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODAREK KRAJOWYCH- jako zdolność gospodarek do efektywnego włączenia się w procesy wymiany międzynarodowej, oraz zmianę warunków działalności technologiczno- przemysłowej i organizacyjnej, w tym odniesieniu wyróżniamy konkurencyjność

1. cenową - wyznaczaną przez kurs walutowy, analizuje się ją w oparciu o zmianę relacji cen towarów eksportowanych do cen towarów importowanych, uwzględnia się również równowagę bilansu płatniczego,

2. kosztową- opiera się na porównaniu kosztów absolutnych, jej miara jest jednostkowy koszt płac, a w nim uwzględnia się poziom płac i obciążeń socjalnych, kurs walutowy i wydajność pracy,

3. technologiczna i strukturalna- określa wiedzę i procesy technologiczne stosowane w przedsiębiorstwie, dla jej ustalenia trzeba określić i zbadać czynniki wpływające na dynamikę innowacji technologicznych w przedsiębiorstwie, gałęzi czy całej gospodarce.)

W definicji tej kok podanej przez OECD oprócz zdolności włączenia się w wymianę międzynarodową, dodaje się również poziom zatrudnienia na trwałych podstawach i wysoką stopę zwrotu z czynników produkcji.

PRZEWAGA KONKURENCYJNA PORTERA, KONKURENCYJNOSC NARODU wg niego jest wynikiem efektywności z jaka przedsiębiorstwa zlokalizowane na danym terenie, mogą wykorzystać nakłady do wytwarzania wartościowych wyrobów. Konkurencyjność zależy od zdolności przemysłu danego kraju do innowacji i podnoszenia ich poziomu. Innowacje rozumie szeroko takie jak technologie innowacje w postaci nowego produktu, nowej metody dystrybucji, nowy model szkolenia pracowników. Dla przedsiębiorstwa ważne jest istnienie silnych krajowych konkurentów, innowacyjnych dostawców i wymagających konsumentów. Porter teza: w świecie narastającej konkurencji globalnej zwiększa się a nie maleje znaczenie narodu, wynika to z tego, że podstawą konkurencji w większym stopniu stało się tworzenie i przyswajanie wiedzy. Przewaga konkurencyjna powstaje i utrzymuje się w określonym miejscu, podkreśla znaczenie narodu bo do powodzenia narodu przyczyniają się różnice w narodowych wartościach kulturze, w strukturach gospodarczych instytucjach i historii.

W koncepcji konkurencyjności na poziomie narodowym istotne znaczenie odgrywa EFEKTYWNOŚĆ celem narodowym jest worzenie wysokiego i stale rosnącego poziomu życia obywateli, a on zależy od wydajności pracy i kapitału w danym kraju. Trwały wzrost efektywności jest możliwy dzięki ciągłemu postępowi w gospodarce, przedsiębiorstwa musza podnosić jakość produktów wyposażać te produkty w cos nowego, doskonalić te produkty, zwiększać sprawność produkcji. Ważne jest również wg Portera, CIĄGŁOŚĆ INNOWACJI a nie jednorazowe działanie. Jedynym sposobem na utrzymanie przewagi konkurencyjnej jest podnoszenie poziomu innowacji czyli ciągłe doskonalenie i dokonywanie zmian produktu, oraz sprzedawanie wyrobów przedsiębiorstwa na całym świecie pod własną nazwą i za pośrednictwem międzynarodowych kanałów dystrybucji pozostających pod jego kontrolą. Wyróżnia on 4 czynniki, które musza współdziałać,

1. czynniki produkcji (bierze się pod uwagę posiadane przez dany kraj zasoby w postaci wykwalifikowanej siły roboczej, infrastruktury, nauki, jaki zdolność do ich tworzenia, doskonalenia i wykorzystywania w sektorach gospodarki. Przykład Huty w Lombardii),

2. warunki popytu (odnosi się do struktury i charakteru popytu krajowego oraz jego odziaływanie na przedsiębiorców i dostawców towarów, i m bardziej wymagający konsumenci tym większe szanse na zdobycie przewagi)

3. sektory wspierające i pokrewne (ważne żeby staniały i żeby były konkurencyjne w skali międzynarodowej i aby były innowacyjne jest możliwość przenoszenia tych innowacji do danego przedsiębiorstwa, dostrzeżone w przemyśle skórzanym we Włoszech)

4. struktura i strategia firmy oraz konkurencja wewnętrzna (to dotyczy warunków określających sposób tworzeni, oddziaływania i zarządzania przedsiębiorstwami, Porter mówi ze nie ma uniwersalnego modelu zarządzania dla każdego kraju i gałęzi, np. we Włoszech przewagę utrzymywały małe rodzinne firmy, w Niemczech przedsiębiorstwa zarządzane w sposób hierarchiczny, maja na siebie oddziaływać. Tutaj ważna jest silna konkurencja wewnętrzna, w ów czas przedsiębiorstwo uczy się konkurowania, może być mu łatwiej działać na zewnątrz im większa liczba konkurentów wewnętrznych tym większa szansa zdobycia przewagi. Stwierdził on ze przewagę uzyskują przedsiębiorstwa gdy środowisko krajowe umożliwia szybkie gromadzeni wyspecjalizowanych zasobów i umiejętności, zapewnia bieżące informację o potrzebach nabywców i zmusza przedsiębiorstwa do inwestowania i innowacji, zwraca też uwagę, że przewagę konkurencyjną zdobywają narody w tych dziedzinach w które angażują się utalentowane osoby).

NA POLITYKĘ MIEDZY NARAODOWĄ SKŁĄDAJĄ SIĘ:

ZACZYNAMY OD UE, bo zasady są tam bezpośrednio stosowane, ponieważ istnieje:

1. zasada pierwszeństwa wspólnotowych reguł konkurencji - jeżeli w danym przypadku mogą być zastosowane krajowe reguły chroniące konkurencje i reguły unijne to musza być stosowane wspólnotowe reguły ochrony konkurencji.

2. zasada eksterytorialności- oznacza ze reguły chroniące konkurencję maja zastosowanie do zachowania podmiotów gospodarczych z krajów członkowskich jak i podmiotów gospodarczych z krajów trzecich jeśli działają one na obszarze jednolitego rynku i skutki ich działania występują na tym rynku. Ważne tutaj jest ze działanie spółki zależnej na obszarze jednolitego rynku jest oceniane jak działanie spółki macierzystej tego przedsiębiorstwa.

Reguły o ochronie konkurencji są zawarte w Traktatach, na początku był Rzymski 1957, który ulegał zmianą przez: JAE, mastrich, amstrdam, nicea, lizbona. Obecnie te reguły znajdują się w TFUE. Art. 101 do 109 mieszczą się postanowienia dotyczące OCHRONY KONKURENCJI.

Te wspólnotowe reguły ochrony konkurencji obowiązują w krajach członkowskich jak i krajach które weszły w skład EUROPEJSKIEGO OBSZARU GSP(kraje członkowskie, Islandia, lichtensztain, jest ich 30). Powstał na podstawie porozumienia zawartego miedzy krajami europejskich wspólnot gospodarczych i ich krajów członkowskich, a krajami europejskiego stowarzyszenia wolnego handlu czyli EFTY.

Te reguły z TFUE są podzielone na przepisy mające zastosowanie do przedsiębiorstw (101 do 106) i od 107 do 109 które dotyczą pomocy publicznej.

Na podstawie traktatów wydane zostały liczne przepisy wykonawcze, te akty wykonawcze dotyczą reguł materialnego prawa i procedury. Obejmują:

1. rozporządzenia w sprawie zwolnień grupowych lub wyłączeń blokowych w odniesieniu do porozumień przedsiębiorstw

2. rozporządzenie rady 1/2003 w sprawie stosowania artykułu 81 i 82 twe(obecnie 101 i 102 TFUE)

3. rozporządzenie rady numer 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw, obejmuje ono również ochronę przedsiębiorstw przed określonymi zachwianiami innych podmiotów.

4. przepisy które dotyczą tzw ZASADY DE MINIMIS ma ona zastosowanie do porozumień przedsiębiorstw i pomocy publicznej.

5. rozporządzenie rady 800/2008 które dotyczy wyłączeń blokowych pewnych kategorii pomocy publicznej.

6. wydawane są też przez KE wytyczne, obwieszczenia, to nie akty prawne, ale są przestrzegane bo zawierają informację czym kieruje się KE przy ocenie określonych zachowań, czy to przedsiębiorstw czy państw członkowskich.

7. oddzielnie zostały uregulowane zasady które dotyczą

Wykład 07.03.

Przepisy od 101 do 109 z TFUE.

Oprócz przepisów traktatowych, mamy przepisy aktów wykonawczych.

- przepisy dot. kontroli koncentracji przedsiębiorstw

Rozporządzenie rady z 2006r., które dot. stosowania niektórych reguł konkurencji w odniesieniu do produkcji rolnej. Zgodnie z rozporz. reguły konkurencji zawarte w art. Od 101 do 106 mają zastosowanie do produkcji lub handlu produktami rolnymi jeśli porozumienia i uzgodnione praktyki nie stanowią integralnej części Krajowej Organizacji Rynku Rolnego oraz nie są niezbędne do realizacji celów wyznaczonych przez wspólną politykę rolną. Cele wspólnej polityki rolnej określone są w art. 39 TFUE i związane są z zapewnieniem stabilności rynków rolnych, zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów. W praktyce reguły konkurencji mają zastosowanie do wąskiej grupy towarów produktów rolnych takich jak np. skóry, futra, podpuszczka (służy do produkcji serów), nawozy i środki ochrony roślin. Do tej grupy towarów mają zastosowanie reguły konkurencji w szerokim zakresie, a do pozostałych w ograniczonym zakresie. W przepisach wykonawczych produkcja rolna jest wyłączona.

Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości

TS ma zapewnić poszanowanie prawa Wspólnotowego, jego interpretacji i stosowania. Orzeczenia TS uzupełniają prawo konkurencji. W szczególności znaczenie mają tutaj orzeczenia prejudycjalne (wstępne). Rozstrzygają kwestie prawne i interpretują je. O wydanie ich mogą wystąpić uprawnione organy państw członkowskich, przed którymi toczy się postępowanie w danej sprawie. Najczęściej będą to organy sądowe w tym również sądy karne, jak i organy admin. zajmujące się ochroną konkurencji w krajach członkowskich. Przez orzeczenie TS została ustanowiona zasada pierwszeństwa, jak i eksterytorialności. Reguła prymatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym dotyczy zarówno tych przepisów, które odnoszą Siudo przedsiębiorstw jak tych, które dotyczą pomocy publicznej. Zasada ta odnosi się do bezwarunkowego nakazu uznania przez narodowe sądy za nieważne porozumienia w stosunku do którego Komisja podjęła stosowną decyzję.

Przepisy działu dot. reguł konkurencji podzielone są na 2 części:

- reguły mające zastosowanie do przedsiębiorstw (art. 101 do 106 TFUE): art. 101 dotyczy zakazanych porozumień przedsiębiorstw, art. 102 poświęcony jest nadużywaniu dominującej pozycji, art. 106 odnosi się do przedsiębiorstw publicznych, pozostałe przepisy zawierają uprawnienia organów

- reguły odnoszące się do pomocy publicznej (od 107 do 109 TFUE)

Poza traktatem jest rozporządzenie Rady o Kontroli Koncentracji Przedsiębiorstw. Od początku istnienia wspólnot koncentracje nie podlegały kontroli na poziomie wspólnotowym.

Reguły dotyczące przedsiębiorstw.

Pojęcie przedsiębiorstwa nie zostało w artykule zdefiniowane. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo może obejmować różnorodne formy prawnych przedsięwzięć czyli przeds. byłby podmiot gospodarujący prowadzący działalność gospodarczą, który do prowadzenia tej działalności został dopuszczony na podstawie przepisów prawa krajowego. Mogą być to przedsiębiorstwa prywatne, jak i publiczne. Mogą prowadzić one działalność w formie spółek, czy to akcyjnych z o. o., komandytowych, komandytowo-akcyjnych, jawnych. Mogą być to indywidualne podmioty gospodarcze, a także spółdzielnie. Mogą świadczyć usługi by wytwarzać towary, lub je rozprowadzać. Nie ma znaczenia wielkość przedsiębiorstwa. Z orzecznictwa TS wynikają pewne istotne cechy, które muszą być spełnione by uznać podmiot za przeds. Przyjęto w orzecznictwie, że przedsiębiorstwem jest każda jednostka bez względu na formę prawną i sposób finansowania, która stawia sobie cele gospodarcze a nie prywatną konsumpcję. Działalność takiej jednostki ma mieć charakter zarobkowy. Wliczone zostały do kategorii przeds, również stowarzyszenia zawodowe, związki producentów, a nie tylko wcześniej wymienione spółki, czy osoby fizyczne. Do przedsiębiorstw podlegających wspólnotowym regułom konkurencji w praktyce zaliczono: zawodowych sportowców, spółki rewidentów księgowych, spółki wynalazców zwłaszcza te, które udzielają licencji, artyści i organizacje zarządzające prawami autorskim. Stowarzyszenia kulturalne, społecznie i związki wyznaniowe też mogą być uznane za przedsiębiorstwo, jeśli angażują się w działalność gospodarczą. Jeżeli prowadzą tylko działalność społeczną, nie są traktowane jako przeds.

Oddzielną kategorią przeds. są przedsiębiorstwa publiczne. Mówi o nich art. 106. Przedsiębiorstwem publicznym jest jednostka, która aktywnie uczestniczy w gospodarce i na którą ma decydujący wpływ państwo. Dla uznania za przeds. publiczne nie ma znaczenia forma prawna, osobowość prawna i forma własności. W art. 106 są uwzględnione pewne kategorie przeds. publicznych. Jedną grupę tych podmiotów stanowią podległe państwu organy, wszystkie osoby prawne prawa publicznego, przeds. i agendy państwowe. W niektórych krajach władze państwowe uważa się za przeds. publiczne. Przykładem są władze leśne. Jest także 2 kategoria przeds. publicznych. Są to przeds. którym państwa członkowskie nadały prawa specjalne lub wyłączne. Są to inaczej prywatne podmioty gospodarujące, którym państwa nadały takie prawa jak monopol w produkcji lub handlu, prawa użytkowania (inaczej koncesje). Wśród przeds z art. 106 są także monopole skarbowe, lub podmioty świadczące usługi w ogólnym interesie gospodarczym. Te podmioty nie wykonują uprawnień władczych.

Art. 101 TFUE, który odnosi się do pewnej kategorii zakazanych porozumień, uzgodnionych praktyk, lub decyzji zrzeszeń przedsiębiorstw. Ten artykuł generalnie zakazuje dyskryminacji zbiorowej wynikającej z umów. Jest skonstruowany w ten sposób, że składa się z 3 ustępów. W pierwszym ustępie jest zakaz, w drugim jest określone jaki skutek wywołuje zakazane porozumienie, a w trzecim znajduje się instytucja zwolnienia indywidualnego, czyli określone są warunki po spłonieniu których porozumienie naruszające konkurencję uznane jest za dozwolone. Ten zakaz nie jest zakazem bezwzględnym, są od niego wyjątki. Zakazane są porozumienia przeds., uzgodnione praktyki, jak i decyzje zrzeszeń przeds., których celem lub skutkiem jest ograniczenie, zakłócenie, czy zapobieżenie konkurencji, a także oddziaływanie na handel pomiędzy państwami członkowskimi. Takie zachowania są uważane za niezgodne z rynkiem wewnętrznym.

Porozumienia mogą być to zarówno te o charakterze horyzontalnym i wertykalnym. Występują wówczas gdy partnerzy porozumienia są funkcjonalnie jednorodni, czyli są to umowy zawierane między przeds. konkurentami znajdującymi się na tym samym poziomie działalności gospodarczej. Będą to np. porozumienia zawarte między producentami danego produktu. Mogą być zakazane porozumienia wertykalne. Są to takie umowy, w których partnerzy są funkcjonalnie jednorodni, czyli przeds. działająca różnym poziomie procesów gospodarczych. Art. 101 w zasadzie zakazuje zawierania umów kartelowych.

Kartel jest szczególną formą monopolu utworzoną przez zamkniętą grupę przedsiębiorstw, zawierających między sobą porozumienia, Przedmiotem porozumienia jest uzgadnianie zachowań na rynku. Może to dotyczyć cen, limitów dostaw na rynku, inwestycji. Członkowie kartelu są zobowiązani do ścisłego przestrzegania przyjętych ustaleń pod groźbą kary. Istotą kartelu jest to, że stanowi on formalny system zmowy przedsiębiorstw, które do niego należą. Kartel sztucznie ogranicza produkcję, podnosi cenę i tworzy w danej branży warunki monopolu. Działa na szkodę gospodarki narodowej, hamuje postęp, nie sprzyja innowacji. Działania czynią szkodę konsumenta przez utrzymywanie wysokich cen, do których dostosowuje się rozmiary produkcji. Uczestnicy kartelu zachowują, prawną, ekonomiczną i organizacyjną samodzielność. Ich celem jest ograniczenie, lub wyeliminowanie konkurencji na danym rynku. Najczęściej w praktyce mamy do czynienia z karaniem umów kartelowych w art. 101.

Decyzje zrzeszeń przedsiębiorstw.

Mogą być to uchwały, zalecenia związków przedsiębiorstw, nawet tych, które nie mają osobowości prawnej. Ważne jest żeby były one skierowane do członków zrzeszenia. Mogą być podjęte w sposób formalny jak i nieformalny. Takie decyzje podejmuje wyłoniona reprezentacja, lub wspólny organ przedsiębiorstw, które są upoważnione do działania w ich imieniu. Decyzja zrzeszenia przedsiębiorstw jest aktem pochodzącym od właściwego organu i wyraża wspólną wolę przedsiębiorstw. Może występować pod różnymi nazwami. Mogą być do wytyczne, rekomendacje, a w niektórych sprawach statut zrzeszenia. Przedmiotem takiej decyzji może być ustalanie cen i warunków umów, co ma chronić wspólne interesy (ustalanie zasad dyskonta, ograniczenie równoległego importu, określenie warunków wystaw i wykluczanie z nich niektórych przedsiębiorstw).

Uzgodniona praktyka: zachowanie przedsiębiorstw, które nie ma formalnego kształtu; mogą być to ustne porozumienia; przejawiają się w formie pewnych zachowań na rynku. Uzgodnione praktyki są to wszelkie formy nieoficjalnych kontaktów, których skutki dostrzeżemy na rynku i to może polegać na tym , że dostrzeżemy pewne równoległe zachowania na rynku. Z tego wynika, że dla stwierdzenia czy istnieje uzgodniona praktyka trzeba zbadać wszystkie okoliczności.

W dalszej części art. 101 ustęp 1 wymienione są poszczególne przypadki. Na pierwszym miejscu znajduje się ustalanie cen w sposób pośredni lub bezpośredni i innych warunków transakcji. Porozumienia dotyczące cen są zakazane we wszystkich postaciach i na wszystkich szczeblach obrotu towarowego. Nie ma znaczenia czy jest to sprzedaż hurtowa, czy detaliczna. Zakazane jest każde określenie ceny, nawet w sposób orientacyjny, jeśli pozwala uczestnikom porozumienia przewidzieć politykę cenową konkurentów. Taką praktykę TS określił w sprawie „Holenderski…. Cementowy”. Innym przykładem jest zbiorowy system poszanowania narzuconych cen. System ten przyjęty był przez stowarzyszenia zrzeszające wydawców, hurtowników, importerów i księgarzy. Podmioty te sprzedawały książki w języku niderlandzkim na rynku Belgii i Holandii. Sprzedawcy tych książek musieli sprzedawać je po cenach ustalonych przez dostawcę. Została w ten sposób wyeliminowana konkurencja cenowa. Przedsiębiorstwa pozwane w tej sprawie broniły się, że ustalony system cen pozwalał im podnieść jakość książek. Argument ten został odrzucony.

Niedozwolone jest także stosowanie systemu podwójnych cen, cen innych w obrocie krajowym a innych w eksporcie (przykład wysky). Również zakazane jest stosowanie cen zalecanych w ramach umowy franchezingowej, jeżeli pozbawi się licencjobiorcy prawa ustalania własnych cen sprzedaży.

Jeżeli chodzi o stosowanie innych warunków transakcji, wyróżniamy przykład uzgodnienia w regulaminie uczestnictwa w giełdach, które uniemożliwiły dostęp do giełd określonym uczestnikom rynku albo wprowadzenie do regulaminu targów czasowych zakazów dla uczestników targów do brania udziału w targach konkurencyjnych. Innym przykładem może być przypadek sieci dystrybucji peugeot. W umowie o utworzenie sieci dystrybucji, dystrybutorom zakazano zaopatrywania mieszkańców Wielkiej Brytanii i Irlandii w samochody przystosowanie do ruchu lewostronnego. To niewątpliwie wpływało na handel pomiędzy państwami członkowskimi.

Inny przypadek szczególnego rodzaju związany jest z zrzeszeniem przedsiębiorstw. Sprawa dotyczy tytoniu surowego w Hiszpanii. Czterej hiszpańscy przetwórcy tytoniu surowego i jeden włoski przetwórca zawarli umowę w celu ustalenia maksymalnej średniej ceny jaką chcieli płacić hiszpańskim producentom tytoniu surowego. Uzgodnili także ilości tytoniu jaką będą kupowali. Kartel działał 5 lat. Strony stworzyły także system egzekwowania i kontrolowania przestrzegania umowy. Te uzgodnienia były potrzebne do prowadzenia negocjacji warunków umów z przedstawicielami producentów tytoniu. Warunki były ustalane w formie umów kontraktacyjnych. Członkowie kartelu określili przedział cen dla tytoniu surowego, który miał pomóc w ustaleniu ostatecznej ceny nabycia. Za zawarcie takiej umowy strony kartelu zostały ukarane i nałożone na nie kare 20 mln euro. Równocześnie w trakcie postępowania wyszło na jaw że istnieje kartel stowarzyszeń reprezentujących producentów tytoniu surowego. Producenci tytoniu surowego działali w zmowie ustalając przedziały cen i ceny minimalne tytoniu. Na członków drugiego kartelu też nałożono karę w formie symbolicznej 1000 euro.

Ograniczenie lub kontrolowanie produkcji rynku rozwoju technicznego lub inwestycji.

Niekiedy nazywa się to limitowaniem dostaw. Umowy takie polegają na dobrowolnym ograniczeniu przez strony swobody rozwoju. Umowy te utrudniają innym przedsiębiorcom wejście na rynek. Najczęściej spotykaną formą tych umów jest określanie limitów kwot dostaw na rynek, czy takich umów, w których określana jest wielkość produkcji każdego z partnerów umowy. Będzie to wpływało na podaż towaru na rynku i może wpłynąć także na poziom cen. Jeżeli chodzi o ograniczanie rozwoju technicznego i inwestycji, jest to szkodliwe zwłaszcza dla konsumentów, bo oferuje się im towar przestarzały. Zakaz może dotyczyć porozumień o specjalizacji produkcji jeśli nie korzystają one ze zwolnienia grupowego, zwłaszcza gdy są połączone z dodatkowymi postanowieniami antykonkurencyjnymi. Przykładem może być określanie norm typów produktów, czy ustalanie wynagrodzeń długoterminowych w sferze produkcji.

Następnym naruszeniem może być podział rynku lub źródeł zaopatrzenia. Porozumienia takie zmierzają do sztucznego podziału jednolitego rynku na odrębne rynki, najczęściej narodowe. Może to zdarzyć się w przypadku porozumień pionowych i poziomych. Przykładami naruszeń są kartele eksportowe, importowe, zobowiązania odbiorców do sprzedaży towarów tylko na danym obszarze, wspólne kontrole importu towaru. To ma uniemożliwić import równoległy innym podmiotom gospodarczym. Zakaz ten odnosi się do umów o wyłączności i może to być umowa o wyłącznej sprzedaży (przedsiębiorstwo zobowiązuje się do dostarczania produktu w celu odsprzedaży na danym terytorium wyłącznie jednemu przedsiębiorcy). Może to być także umowa o wyłącznych zakupach. Wówczas sprzedawca zobowiązuje Siudo zakupów towarów, do dalszej sprzedaży wyłącznie u danego dostawcy.

WYKŁAD 6

12.03.2013

Art. 101

UMOWY KTÓRYCH PRZEDMIOTEM JEST PODZIAŁ RYNKU LUB ŹRÓDEŁ PRZEZNACZENIA, one naruszają integralność jednego z rynków mogą dotyczyć

1. Karteli

2. umów o wyłączności sprzedaży( przedsiębiorstwo zobowiązuje się do dostarczania towarów w celu odsprzedaży na danym terytorium wyłącznie jednemu przedsiębiorcy)

3. Umowy o wyłączności zakupu- sprzedawca jest zobowiązany do dalszej sprzedaży wyłącznie u danego dostawcy np.: sprzedaż energii w Holandii, rozstrzygnięty przez trybunał sprawiedliwości, został on uznany za nielegalny gdyż w umowach pomiędzy dostawcą regionalnym a dostawcami lokalnymi zawarta była klauzula wyłączności, zabraniała ona lokalnym sprzedawcą energii elektrycznej na zaopatrywanie się u innych dostawców energii; inny przykład to francuskie piwo, dwa browary – potrzeby konsumpcji po za domem, rynek nazwany sektorem HoReCa( hotele, restauracje, kawiarnie), ten rynek był podzielony na te dwie grupy browarów, przedsiębiorstwa porozumiewały się co do zakończenia walki o przejęcie hurtowni napojów, przedsiębiorstwa zostały ukarane karą grzywny, heineken 1mln euro, druga 1,5 mln euro to pewien procent ich obrotów, okolicznością obciążającą było ponowne naruszenie reguł konkurencji; Zdarzają się również naruszenia przez małe i średnie przed. Kartel fosforanu cynku( antykorozyjnego metalu który stosowany do produkcji farb przemysłowych, )kartel dotyczył ustalania cen i podziału rynku, działał on przez 4 lata, jego członkowie w zróżnicowany sposób traktowali swoich kontrahentów. Zastosowano do tego kartelu najwyższą karę a wiec 10 % obrotów przedsiębiorca z poprzedniego roku przed naruszeniem, uznano ze przedsiębiorstwa dopuściły się ciężkiego naruszenia zasad konkurencji.

kartele przetargowe- dzielą one miedzy siebie rynek zamówień publicznych, ustalają między sobą, które z przedsiębiorstw, jaki przetarg wygra.

Również komisja uznaje za nielegalne takie sposoby podziału rynku, które polegają na wymianie informacji.

1. Umowy, które polegają na stosowaniu wobec partnerów handlowych niejednakowych warunków do ekwiwalentnych świadczeń- oznacza to ze takie same transakcje są korzystniejsze dla wybranych kontrahentów niż dla niektórych, np.

• stosowanie upustów cenowych,

• lub udzielaniu gwarancji,

• ale również polega na różnicach warunków gwarancji,

• wybóru autoryzowanych sprzedawców( najczęściej na podstawie porozumień tworzących selektywne sieci dystrybucji- dotyczą te sieci z reguły pewnych kategorii towarów np. kosmetyki ze znaną marka lub sprzęt elektroniczny, w odniesieniu do tych porozumień dostawca towaru stawiał określone wymagania dostawcom i to nie jest niedozwolone ale konieczne jest, aby takie wymagania były jednakowe dla wszystkich kandydatów do sieci dystrybucji, zakazano przy tworzeniu tej sieci ograniczeń o kryterium ilościowym, dopuszczalne jest kryterium jakościowe, uznaje się ze jest nielegalne jeżeli opiera się na kryteriach ilościowych, bo to powoduje ze utrudniony jest dostęp do rynku jeszcze innym sprzedawcom)

Przykład naruszenia to umowa jaką zawarło belgijskie stowarzyszenie usług wodnych z transporterami pralek itp.. na podstawie tego porozumienia tylko produkty spełniające normy belgijskie mogły być podłączone no sieci wodnych, z podmiotami które były w porozumieniu nie było problemów ze sprawdzaniem i z uznawaniem badań.

1. umowy wiązane- w takich porozumieniach strony uzależniają zawarcie kontraktu od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ani ze względu na charakter ani ze względu na zwyczaje, nie są związane z przedmiotem umowy. Wymuszanie na partnerze umowy przyjęcia dodatkowych świadczeń, najczęściej występują przy sprzedaży gdzie wymusza się przyjęcie transportu, ubezpieczenie towaru i może być uzależnienie zawarcia umowy od udzielenia licencji na prawa własności przemysłowej.

Te porozumienia, zrzeszenia i praktyki stosowane wymienione w 101 ust 1 są nieważne z mocy prawa- nie wywołują skutków prawnych, od momentu zawarcia takiej umowy, czyli prawo działa wstecz w tym wypadku. Może być tak, że nie całe porozumienie jest uznane za nieważne, mogą być tylko klauzule. Ta nieważność rozciąga się również na porozumienia wykonawcze te zawarte w celu wykonania antykonkurencyjnego porozumienia. Konsekwencje prawne: te podmioty które zawarły nieważne porozumienie będą ukarane:

1. karą grzywny- max wysokość do 10 % obrotu przedsiębiorstwa, bez znaczenia w jakiej jest kondycji,

2. odpowiedzialność odszkodowawcza, każda osoba która poniosła szkodę w wyniku takiego porozumienia może dochodzić odszkodowania od stron porozumienia, postepowanie toczy się przed sadami krajowymi i przy krajowych prawach.

W praktyce stosowania tej reguły konkurencji zastosowano:

1. kryterium dostrzegalnego odziaływania na konkurencję - porozumienie uznaje się za zakazane jeśli w sposób dostrzegalny wpływa na konkurencje. Jak to jest ustalane?: konieczne jest ustalenie okoliczności ekonomicznych, prawnych i faktycznych porozumienia i określenia jakie skutki to porozumienie wywiera w sferze konkurencji. Należy określić charakter i ilość produktów które są przedmiotem porozumienia, następnie należy zbadać pozycję stron porozumienia na rynku( im słabsza tym mniejsze skutki w sferze konkurencji), należy wziąć pod uwagę liczbę stron( im większa tym gorzej), badane powinno być istnienie prawa własności przemysłowej i inne analogiczne prawa chronione przez ustawodawstwa krajowe, należy zbadać rzeczywiste i potencjalne ograniczenie konkurenci na jednolitym rynku( analiza rynku)

2. zasada DEMIIMUS( drobiazgi nie interesują prawa)- porozumienie unika zakazu z art. 101 ust 1 traktatu, jeśli oddziałuje na rynek nieznacznie biorąc pod uwagę pozycję stron porozumienia na tym rynku, bada się czy posiadana pozycja w ogóle przyczynia się do zniekształceń konkurencji.

W oparciu o tę zasadę w praktyce KE wprowadziła zwolnienia porozumień małych i średnich przedsiębiorstw( porozumienia o mniejszym znaczeniu) po raz pierwszy określiła te porozumienia w 1986r i wzięła pod uwagę dwa kryteria:

1. udział w rynku stron porozumienia,

2. wielkość obrotów przedsiębiorstw,

te zasady ulegały zmianą i obecnie obowiązuje obwieszczenie ( nie jest to akt prawny) w sprawie porozumień o mniejszym znaczeniu lub obwieszczenie deminimus, przyjmuje ono jeden warunek i to jest UDZUAŁ RYNKOWY- oddzielnie określony dla porozumień wertykalnych i horyzontalnych, zgodnie z nim porozumienie przedsiębiorstw jako nie oddziałujące dostrzegalnie na konkurencję unika zakazu art. 101 ust 1 jeśli

1. łączny udział stron porozumienia nie przekracza 10% procent rynków na obszarze których porozumienie wywiera skutki jest to w przypadku porozumień między rzeczywistymi lub potencjalnymi konkurentami horyzontalnie,

2. udział rynkowy każdej ze stron porozumienia nie przekracza 15% rynków na obszarze których porozumienie wywiera skutki, gdy porozumienie zawarte jest między przedsiębiorstwami, które nie są konkurentami na tym rynku, porozumienie pionowe wertykalne,

3. W tym obwieszczeniu również zawarto, co jeśli trudno jest porozumienie zakwalifikować do jednej z kategorii(wertykalnej lub horyzontalnej) przewiduje się jako próg 10% rynków na obszarze których porozumienie wywiera skutki

4. jest także wymieniona lista naruszeń które są zakwalifikowane do naruszeń ciężkich które nie korzystają z dobrodziejstwa zasady deminimus nawet jeśli spełniają progi, są to obniżanie cen, podziału rynków lub konsumenta

Art. 101 ust3 określa kiedy porozumienie może skorzystać ze zwolnieniea indywidualnego- dopuszcza się porozumienia z uwagi na pozytywne skutki jakie mogą przynieść, żeby z niego skorzystać przedsiębiorstwo musi spełnić łącznie 4 warunki :dwa pozytywne, dwa negatywne:

POZYTYWNE:

1. powinno to porozumienie przyczyniać się do polepszenia produkcji lub dystrybucji towaru lub służyć postępowi technicznemu lub gospodarczemu( ten warunek może być spełniony przez np. zwiększenie zdolności produkcyjnych stron porozumienia. Ten warunek spełniają z reguły porozumienia :

• prowadzeniu własnych prac badawczych,

• o wyłączności sprzedaży,

• umowy przyczyniające się do obniżania kosztów produkcji lub dystrybucji,

• do poprawienia jakości towaru,

• do zwiększenia asortymentu oferowanych towarów,

• umowy prowadzące do racjonalizacji możliwości przedsiębiorstw i te które wprowadzają nowe rozwiązania technologiczne, zwłaszcza w odniesieniu do umów o specjalizacji produkcji, podkreśla się ze pozwalają one strona umowy racjonalnie wykorzystać ich możliwości produkcyjne,

• ważny jest tzw efekt racjonalizatorki jest on argumentem przemawiającym za tym porozumieniem,

• również warunek ten jest spełniony jeżeli zapewniona jest dzięki umowie regularność dostaw towarów,

• gdy zwiększa się efektywność,

• gdy poprawia się bezpieczeństwo,

• gdy tworzone są nowe miejsc pracy i

• gdy zmniejsza się negatywne odziaływanie na środowisko naturalne.

1. porozumienie powinno dostarczać konsumentom godziwy udział w korzyściach wynikających z tego porozumienia ( konsument jest rozumiany szeroko, będzie to indywidualny nabywca, detalista hurtownik, pośrednik jak i przedsiębiorca, korzyć może polegać np. na obniżeniu ceny tego towaru lub polepszenie jakości tego towaru.) Korzyści mogą wystąpić w różnych krajach, nie tylko w państwie które jest siedzibą stron porozumienia. Ze szczególną ostrożnością traktowane są umowy cenowe i o podziale rynku, jeśli chodzi o porozumienia indywidualne zezwala się na takie porozumienie, jeśli przyczyniają się one do szybszego rozwoju i wdrożenia nowych technologii i gdyby to wdrożenie nie było możliwe bez ograniczenia konkurencji. To jest tez okoliczność brana pod uwagę przy umowach licencyjnych, umowach o korzystanie z know how i umowach dotyczących patentów. Jeżeli chodzi o umowy dystrybucje zezwala się na umowy o wyłączności, gdy poprawia to dystrybucje towaru. Często tez zawierane są umowy o prowadzenie wspólnych prac badawczych i tych które wykorzystują efekty tych prac, pozwala to na oszczędności, jeżeli chodzi o ponoszone koszty i nakłady; otrzymamy nowocześniejszy produkt. Jeżeli chodzi o selektywny system dystrybucji, badano czy na rynku będzie istniał jeszcze jakiś inny system niż selektywny, badano też czy kartel handlowy nie stara się wykluczyć importu równoległego:::

z jego spełnienia powinny wynikać korzyści a konsument ma realnie je wyczuwać , w postaci lepszych produktów lepiej dostosowanych do potrzeb konsumentów, produkty dostosowane do wymogów ochrony środowiska, maja być produkty łatwiej dostępne dla konsumenta, zapewniona będzie regularność dostaw. Oferta członków kartelu będzie bardziej zróżnicowana poprawie ulegnie zaopatrzenie, korzyścią mogą być też warunki gwarancji przy zakupie towaru , lub zapewnienie usług naprawczych, ta korzyść może mieć również charakter finansowy, obniżenie ceny towarów oferowanych przez kartel, ta korzyść musi być rzeczywistą konsekwencją kartelu.

NEGATYWNE

1. porozumienie nie może nakładać na strony ograniczeń które nie są niezbędne do osiągniecia tych celów- spełnienie warunku proporcjonalności między założonymi celami, a podejmowanymi działaniami, narusza tę zasadę takie postanowienie w umowie licencyjnej, gdzie zastrzeżone jest absolutna protekcja terytorialna,

2. porozumienie nie może stwarzać warunków do wyeliminowania konkurencji na znacznym obszarze rynku danych towarów(przy ocenie bierze się pod uwagę stwarzanie możliwości wyeliminowanie konkurencji, KE mówi, że jeżeli strony porozumienia maja udziały od 20 do 30 % to ono nie budzi zastrzeżeń, jeżeli przekraczają 50 % to jest to uważane za udziały krytyczne czyli niebezpieczeństwo wyeliminowania konkurencji, jeżeli 70, 80 % niemożliwe staje się korzystanie ze zwolnienia indywidualnego przez to porozumienie, KE podkreśla, że nie chodzi tutaj tylko o wyeliminowanie konkurencji cenowej ale każdej inne postaci konkurencji.

W praktyce: przyjęto zasadę, że korzyści z kartelu mają przewyższać jego negatywne skutki

Cały artykuł 101 w praktyce w większym zakresie dopuszczono porozumienia do wykonywania i zawierania, na jednolitym rynku, z uwagi na to, że osiągnięte zostały inne cele, a nim jest osiągniecie postępu technicznego, wprowadzono również system zwolnień grupowych czy wyłączeń blokowych, wydawane są przepisy w formie rozporządzeń, w których zezwala się na porozumienia, obowiązują przez okres kilku miesięcy, takimi porozumieniami są porozumienia:

1. specjalizacji produkcji,

2. porozumienia o transferze technologii( porozumieniea licencyjne, dotyczące patentów, porozumienia przenoszące knowhow),

3. porozumienia wertykalne dotyczące dostaw i dystrybucji,

4. oddzielnie uregulowana jest kwestia dotycząca dystrybucji pojazdów silnikowych i usługi posprzedaży,

5. porozumienia horyzontalne .

Podstawowym wymogiem występującym we wszystkich rozporządzeniach to niski poziom udziałów w rynku ( czyli małe i średnie przedsiębiorstwa.) Do 2004 decyzje w sprawach zwolnienie indywidualnego decydowała KE, badała ona czy porozumienie jest zgodne z regułą konkurencji dotyczącą zakazanych porozumień, lub, że je narusza, badała tez czy porozumienie spełnia warunki dla uzyskania zwolnienia indywidualnego ( mogła wydać decyzje zezwalającą- na okres kilku lat,) KE mogła tez ustalić dodatkowe warunki a propos zwolnień indywidualnych i mogła tez odmówić wydania takiego zezwolenia. Po 2004 nie ma już obowiązku zgłoszenia KE chęci porozumienia, ale ciągle może ona kontrolować i może być wszczęte postepowania na wniosek przedsiębiorstw. Dla przedsiębiorców zwiększa się ryzyko.

Zgodnie z zasadą eksterytorialności stroną jest także państwo trzecie, ono również może być ukarane. Ten artykuł dotyczy dyskryminacji zbiorowej wynikającej z umów. Zakaz ten z art. 101 nie jest bezwzględny. Jak już wcześniej było mówione Odstępem są : wyłączenia blokowe oraz zezwolenia indywidualne.

Nadużycie dominującej pozycji art. 102 TFUE jest to zakaz bezwzględny nie ma odstępów. Niedozwolone jest nadużywanie przez przedsiębiorstwo lub grupy przedsiębiorstw dominującej pozycji, na obszarze jednolitego rynku lub znacznej jego części. Taka pozycja przynosi szkodę zarówno konsumentom jak i konkurentom, a zapewnia korzyści dominującemu przedsiębiorstwu. Aby móc mówić o nadużywaniu:

1. przedsiębiorstwo musi zajmować dominującą pozycję, po czym to wiadomo:

• trzeba ustalić w jakiej proporcji rynek jest kontrolowany przez to przedsiębiorstwo, w praktyce orzeczniczej uznano ze 47% udziału w rynku witaminy A firma Hoffmann la Roche zostało uznane za dominacje, w innym przypadku 40% udziału na rynku owoców cytrusowych jakie posiadała spółka United Brands,

• ważne również jest ustalenie jaką siłą ekonomiczną dysponują te przedsiębiorstwa,

• ważne jest również zbadanie struktury rynkowej na jakiej działa to przedsiębiorstwo, ustala się liczbę i siłę rynkową konkurentów,

• czy istnieją bariery dostępu na ten rynek, czy istnieją możliwości działania niezależnie od konkurentów, dostawców lub nabywców, przy ustalaniu tych barier trzeba zbadać, co to są za bariery, bo mogą wynikać z ochrony prawnej, mogą być również wynikiem działalności państwa, a za to przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności. Zasadniczym znamieniem istnienia pozycji dominującej jest zdolność przedsiębiorstwa lub kilku wpływania na swoich konkurentów z gałęzi lub rynku, możliwość wpływania oraz dyktowania działań, ilość dostarczanych na rynek produktów…

1. zajmuje ta pozycje na właściwym rynku

2. dopuszcza się nadużycia tej pozycji.

Rynek właściwy

Jest rozpatrywany w aspekcie rynku geograficznego, jako rynek produktu, niekiedy wyróżnia się także czas. Wszystko to wynika z wieloletniego orzecznictwa. Jako rynek produktu obejmuje on wszystkie produkty dostarczane lub wytwarzane przez przedsiębiorstwo oraz produkty stanowiące dla konsumenta ich substytuty z uwagi na przeznaczenie, właściwości lub cenę. Uwzględnia się przy tym rynku bliższe i dalsze substytuty.

Przykładem zawężenia rynku jest sprawa Hoffmana La Roche, producenta witamin (dotyczy różnego znaczenia witaminy A.

Obszar geograficzny jest to obszar jednolitego rynku lub jego część. Ważne jest, że działanie dominującego przeds. wywiera skutki na tym rynku.

Za część jednolitego rynku możemy uznać kilka państw członkowskich, jedno państwo członkowskie, a nawet część jednego państwa członkowskiego. Przykładem jest tzw. sprawa cukru. W tej sprawie południowa część Republiki Federalnej Niemiec została uznana za rynek właściwy. Należało wziąć pod uwagę zwyczaje i możliwości ekonomiczne sprzedawców i kupujących, następnie powierzchnię rynku, gęstość zaludnienia, poziom życia ludzi, kryterium czasowe.

Dominująca pozycja musi być zajmowana w czasie, w którym pojawia się zarzut jej nadużycia. W wyjątkowych sytuacjach ma znaczenie wyodrębnienie rynku według kryterium czasowego. Dotyczy to przypadków gdy pozycja dominująca przeds. na rynku podlega znacznym wahaniom. Przejściowa dominująca pozycja przeds. może ograniczać Siudo okresowego niedoboru towaru, sezonowych imprez sportowych, sezonowych wahań popytu lub podaży, czy takie wydarzenia jak festyny tragi, bo te wydarzenia mogą sprzyjać powstawaniu tego rodzaju dominacji.

Nadużycie dominującej pozycji musi nastąpić i jest ono tego rodzaju, że przynosi korzyści przeds. dominującemu, a naraża na szkody osoby trzecie. Mogą być to zarówno konsumenci jak i konkurenci.

W artykule 102 wymienione są 4 sytuacje:

1. Narzucanie w sposób bezpośredni lub pośredni nieuzasadnionych cen kupna, lub sprzedaży, lub innych warunków sprzedaży. Ten przypadek brzmi niemal tak samo jak w artykule 101.

2. Ograniczanie produkcji rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów

3. Stosowanie wobec partnerów handlowych niejednakowych warunków do tych samych świadczeń.

4. Uzależnianie zawarcia kontraktu od zgodny na przyjęcie dodatkowych świadczeń, które nie wiążą się z przedmiotem umowy. Są to tzw. umowy wiązane.

Nadużycia dominującej pozycji są dzielone na:

- nadużycia o charakterze eksploatacyjnym – dotyczą one nierzetelnych lub nieuzasadnionych ekon. zachowań przeds. dominującego wobec partnerów rynkowych. Występują one przy wymianie towarów lub przy okazji innych operacji handlowych. Do tych nadużyć można zaliczyć te, które wymienione są w art. 102 w punkcie a) i b). Takie zachowania pozwalają przeds. dominującemu osiągać dodatkowe zyski lub nakładać na partnerów handlowych dodatkowe ciężary. Mogą przybrać one formę narzucania wysokich cen monopolowych a przy ograniczaniu prod. i postępu technicznego przesuwać mogą popyt ku mniej wartościowym produktom, lub zmierzać będą do zapobiegania procesowi użytkowego starzenia się towarów.

Narzucanie cen zostało określone przez TS w sprawie Tetra Pak. W tej sprawie TS określił, co oznacza nieuczciwa cena:

1. Cena jest nieuczciwa gdy jest niższa od średniej kosztów zmiennych. Taka cena pozwala na wyeliminowanie konkurentów a następnie daje możliwość podniesienia

ceny.

1. Gdy jest ona niższa od średniej kosztów całkowitych, ale wyższa od średniej kosztów zmiennych. Należy w tym przypadku ustalić, że takie ceny stosowane były w celu nadużywania dominującej pozycji. Bierze się też pod uwagę czas trwania tego naruszenia.

- nadużycia o charakterze antykonkurencyjnym – polegają one na osłabieniu przez dominujące przeds. konkurencji na rynku, gdzie jest już ona ograniczona przez występowanie zjawiska dominacji. Swoim zachowaniem dominujące przeds. uniemożliwia funkcjonowanie skutecznej konkurencji. To bezprawne zachowanie jest określone w punkcie c) artykułu 102. To określenie obejmuje dużą liczbę zachowań dominującego przeds. Do nadużyć antykonkurencyjnych zaliczamy:

- arbitralną odmowę dostawy towarów

- udzielanie rabatów za lojalność

- stosowanie przez przeds. dominujące zróżnicowanych cen na ten sam produkt

Pierwszy przykład: Commercial Solvents, spółka amerykańska, monopolistyczne przeds. posiadająca patent światowy na produkcję surowca do wytwarznia leku przeciwgruźliczego. Ta spółka działała za pośrednictwem podległej sobie spółki włoskiej. Za pośrednictwem tej spółki sprzedawała surowiec. Stałym odbiorcom tego surowca była inna spółka włoska która zajmowała się prod. Leku przeciwgruźliczego. W momencie gdy spółka amerykańska wykupiła spółkę włoską i rozpoczęła produkcje leku, odmówiła dostaw surowca drugiej spółce włoskiej, dotychczasowemu stałemu odbiorcy. Zostało to uznanie za nadużycie dominującej pozycji, bo zmierzało to do wyeliminowania konkurenta z rynku.

W sprawie cukru za nadużycie zostało uznane zmuszanie kupców do eksportowania cukru do określonych odbiorców. Ograniczono w ten sposób możliwość prowadzenia autonomicznej polityki handlowej przez tych kupców. Jeżeli kupcy nie dostosowali by się do tych żądań nie zawarto by z nimi umowy. W tej sprawie stosowano rabaty za lojalność. To naruszenie zawarte jest w art. 102 punkt d).

Co do firmy Hoffman La Roche. Spóła jest największym producentem witamin. Produkuje 8 grup witamin z 13. Zawierała ona porozumienia z przeds. zajmującymi się produkcją lub sprzedażą witamin na obszarze wspólnego rynku. W porozumieniach o dystrybucji witamin zajmowała się klauzula o przyznanie przeds. rabatu (od 1 do 5%) w zależności jak wielkie były zakupy przeds. Warunkiem uzyskania takiego rabatu było przestrzeganie wyłączności dostaw Hoffmana La Roche. Przyjęcie i realizacja rabatów oznacza że przeds. płacą różne ceny za te same ilości towarów, w zależności od tego czy dostawy otrzymują od dominującego przeds., czy mają kilka źródeł dostaw.

Hoffman La Roche zawarł także z firma Merck umowę, która przyznawała wyłączność dostaw Hoffmanowi na 5 lat. W umowie był również przewidziany zakaz odsprzedaży przez spółkę Merck produktów uzyskanych od wyłącznego dostawcy konkurentom Hoffmana La Roche.

Nadużyciem była także klauzula angielska. Jest to inaczej zastrzeżenie że w wypadku otrzymania przez dystrybutora oferty towarowej po cenach niższych od obowiązujących w sieci Hoffmana, dystrybutor poinformuje o tym swojego wyłącznego dostawcę. Dostawca miał prawo decydować czy zezwoli dystrybutorowi przyjąć ofertę bez pozbawiania go rabatu dla stałych klientów. Mógł też dostosować swoją ofertę do oferty konkurenta. W praktyce Hoffman La Roche stosował tę klauzulę, gdy przeds. konkurencyjne było na tyle duże, że mogło zapewnić dystrybutorowi stałe dostawy. Nadużycie zostało uznane za poważne, gdyż pozwalało dominującemu przeds. poznać ofertę cenową jego konkurentów.

Kolejny przykład to sprawa Hilti ( od nazwy przeds.). Jest to producent systemów do wstrzeliwania kołków w ścianę. Uzależniał on sprzedaż opatentowanych przez siebie pistoletów od zakupów samych kołków, nawet jeśli klienci chcieli zaopatrywać się u konkurentów.

Przypadek spółki Tetra Pak: jej sprawy były kilkakrotnie rozpatrywane. Ta spółka miała quasi monopol na rynkach aseptycznych opakowań kartonowych do płynnych produktów żywnościowych głównie z przeznaczeniem na produkty mleczne i soki owocowe. Nadużycie dominującej pozycji polegało na zakupie wyłącznej licencji do istniejącej jedynej konkurencyjnej technologii od producenta wytwarzającego określone maszyny. Przedsiębiorstwo dążyło do zablokowania dostępu na dany rynek innym przeds. Tetra Pak uzależniała sprzedaż chronionych patentem maszyn od nabycia kartonu oraz zamawiania usług naprawczych. Drugim naruszeniem było wykupienie urządzeń dostarczanych przez konkurenta Tetra a następnie unieruchomieniu tych urządzeń. Skłaniała swoich klientów do wycofywania z obrotu tych urządzeń. Wywierała nacisk na czasopisma fachowe aby te publikowały wyłącznie jej ogłoszenia, a także nacisk na dostawców, których zmuszała aby swoje półprodukty nie dostarczali przedsiębiorstwom konkurencyjnym.

Mamy także praktyki w art. 102 pkt. C) mające charakter zarówno antykonkurencyjny jak i eksploatacyjny. Jako przykład można podać zachowanie spółki United Brants. Zajmowała ona dominującą pozycję na rynku zielonych bananów za znakiem chiquuita. Sprzedawała te banany w Beneluksie, RFN i Irlandii. Nadużycie przez nią dom. pozycji polegało na odmowie dostaw tych bananów zatwierdzonemu do sieci dystrybutorowi, gdy ten uczestniczył w kampanii reklamowej prowadzonej przez konkurencyjną spółkę. Zbadano w przypadku tej spółki jakie stosuje środki, metody produkcji, opakowanie i w jaki sposób sprzedaje swoje towary. Stwierdzono, że spółka jest przedsiębiorstwem o wysokim stopniu wertykalnej integracji. Ma uprzywilejowaną pozycje w stos. Do konsumentów, nadaje kierunki badaniom tech., prowadzi stałą politykę reklamową, gwarantuje stałe dostawy swoim odbiorcom, sprawuje kontrole nad każdą fazą dystrybucji. Za sprzeczne z tą regułą konkurencji uznano zachowanie spółki polegające na odmowie sprzedaży bananów stałym klientom którzy nie prowadzili działalności według standardów United Brants. Miało to zniechęcić dystrybutorów do popierania przeds. konkurencyjnych, poza tym przyczyniło się w efekcie do zmniejszenia obrotów na rynku zbytu.

Kolejnym rodzajem nadużycia tej spółki jest stosowanie różnych cen za banany w zależności od kraju kupującego chociaż oferowane były identyczne usługi. Spółka dostarczała towary i wyładowywała je w dwóch portach praktycznie w jednakowych warunkach, co do kosztów, gatunku i ilości. Sprzedawała je klientom różniących się od 30 do 50% w zależności od kraju członkowskiego. Ani koszty transportu z portów wyładunku do składów, ani kwoty opłat celnych nie uzasadniały takich różnic cen. Różnice cen występowały przy sprzedaży w RFN, Beneluksie i Danii a inne do Irlandii.

Kolejny przypadek to nadużycie z art. 102 pkt. C). Dotyczyło sprawy niemieckiego stowarzyszenia zarządzającego prawami autorskimi. Miło ono faktyczny monopol na tego typu usługi. Odmawiano zawierania umów z autorami zagranicznymi, którzy nie mieszkali na terytorium RFN. W ten sposób autorzy ci byli pozbawieni części dochodów związanych z wykonywaniem ich dzieł muzycznych. Nadużycie polegało na dyskryminacji obywateli państw członkowskich z uwagi na obywatelstwo lub miejsce zamieszkania.

Za nadużycie może być także uznanie nakazanie opuszczenia rynku przez małe przedsiębiorstwo pod groźbą zastosowania retorsji handlowych. Takiego nadużycia dopuściła się firma Akzo Chemie.

Przewidziane jest także działanie kilku przedsiębiorstw określane jako dominacja wspólna lub dominacja zbiorowa. Dominację wspólna obejmuje 2 lub więcej powiązanych ze sobą przeds., które wykorzystują swoją pozycję ze szkodą dla konsumentów lub konkurentów. Pomiędzy tymi przedsiębiorstwami istnieją związki gospodarcze wykraczające poza zwykła zmowę kartelową. Zmowa ta odnosi Siudo działań niezależnych od siebie podmiotów. W przypadku dominacji wspólnej wymagane jest istnienie powiązań kapitałowych między przedsiębiorstwami jak również prowadzenie polityki rynkowej zgodnej z wytycznymi przeds. macierzystego lub zgodnej z ustalonym schematem postępowania. Przy dominacji wspólnej tworzona jest zintegrowana ekonomicznie jednostka prz formalnie niezależne podmioty. Gospodarcze związki tych podmiotów pozbawiają ich niezależności w podejmowaniu decyzji.

Zakaz nadużywania dominującej pozycji jest zakazem bezwzględnym.

Art. 102 Traktatu nie zakazuje zdobywania dominującej pozycji. Zabrania ten przepis nadużywania tej pozycji na jednolitym rynku. Nadużycie dominującej pozycji donosi się zarówno do eliminacji konkurentów przez przejęcie spółek, lub takich zachowań które niekorzystnie zmieniają strukturę rynku, wpływają na zmiany strumieni handlu, na zmianę oferty towarowej, czy działają na niekorzyść konsumenta.

- koncentracja przedsiębiorstw. Dopiero w 1889 Rada wydała rozporządzenie w sprawie kontroli koncentracji. W 2004 roku zostało zastąpione rozporządzeniem rady nr 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przeds. Przepisy tego rozporządzenia obowiązują na całym europejskim obszarze gospodarczym (kraje członkowskie UE oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia). W przepisach określone jest jakie koncentracje podlegają kontroli oraz wyłączność kontroli Komisji.

Wyłącznej kontroli komisji podlegają koncentracje między przeds. z państw członkowskich, jak i koncentracje przeds. z państw członkowskich i przeds. z krajów trzecich, jeśli mają wymiar wspólnotowy i są niezgodne ze wspólnym rynkiem. W dalszych przepisach rozporządzenie mamy określenie, co się rozumie przez koncentracje. Polegają one na zwiększaniu rozmiarów przeds.

- przez ich połączenie – łączą się wcześniej samodzielne przeds. (2 lub więcej) tworząc nowe przedsiębiorstwo. Łączące się przeds. przestają istnieć, jako odrębne podmioty (inaczej fuzja), czyli utworzenie nowego przeds., polega na tym, że kilka przeds. przenosi cały swój majątek po stronie aktywów i pasywów w drodze rozwiązania bez likwidacji na przeds., które tworzy.

Połączenie ma miejsce również w przypadku, gdy jedno przeds. zostaje włączone do drugiego, także to ostatnie zachowuje osobowość prawną a pierwsze je traci. Uczestniczyć w takim włączeniu może też więcej przeds.. Nazywamy to inkorporacją. Definiuje się to, jako przeniesienie całego majątku po str. aktywów i pasywów jednego lub kilku przeds. w drodze rozwiązania lub likwidacji na inne już istniejące przeds. Możemy mieć jeszcze do czynienia z tzw. faktycznym połączeniem, kiedy powstaje jedna jednostka gospodarcza przez połączenie wcześniej samodzielnych przeds.. Jest to sytuacja, gdy 2 lub większa liczba przeds, zachowując własną osobowość prawną, ustanawia na podstawie umowy wspólny zarząd gospodarczy lub strukturę spółki podwójnie notowanej. Operacja, która prowadzi do faktycznego połączenia przeds. w jedną, wspólną jednostkę gospodarczą jest koncentracją. Zasadniczym warunkiem dla istnienia faktycznego połączenia jest powołanie stałego, wspólnego zarządu gospodarczego, jak również kompensacja strat, podział zysku między przeds. w obrębie grupy oraz wspólna odpowiedzialność wobec podmiotów z zewnątrz.

- wyłączna lub wspólna kontrola (przejęcie kontroli lub udziałów) – oznacza to możliwość wywierania wpływu na działalność tego przeds. i jego organów. Przejęcie kontroli może być wspólne, lub wyłączne. Kontrolę może przejąć osoba kontrolująca już inne przeds., lub grupa osób, jak i grupa przeds. Termin osoba odnosi się do instytucji publicznych, podmiotów prywatnych, jak i osób fizycznych. W przypadku osób fizycznych wymaga się by prowadziły działalność gospodarczą na własny rachunek i kontrolowały już co najmniej jedno przeds. Do przejęcie kontroli dochodzi, gdy zostaje nabyty kontrolny pakiet akcji. Przejęcie kontroli może polegać na nabyciu większości kapitału z prawem głosów, lub połowy kapitału z prawem głosu. Nabycie zwykłego pakietu mniejszościowego nie jest uznawane za przejęcie kontroli. Komisja wprowadziła pojęcie mniejszości kwalifikowanej. Objęcie 39% kapitału akcyjnego z prawem głosu może być uznane za przejęcie kontroli pod pewnym warunkiem: Jeśli przeds. przejmujące udziały kontrolne ma wpływ na skład organów przeds., albo gdy niski udział w kapitale faktyczne odpowiada większości na walnym zgromadzeniu. Ważne jest, czy występuje rozproszenie akcji. Do koncentracji dochodzi także w przypadku nabycia wzajemnego udziału w kapitale. Jeśli każe z przeds. nabywa 45%, to mówimy wówczas o nabyciu wspólnych praw kontrolnych. Właściwie powstaje tu wtedy nowa jednostka gospodarcza.

Z orzecznictwa wynika, że kontrola jaką sprawują spółki handlowe może być przypisana wyłącznym, lub większościowym udziałowcom lub akcjonariuszom, którzy sprawują wspólną kontrolę nad spółką. Spólki handlowe muszą stosować się do decyzji takich udziałowców. Rozważana też była kwestia przejęcia kontroli przez fundusze inwestycyjne. Przyjęto, że wymagana jest indywidualna ocena i analiza struktur organizacyjnych powstałych z udziałem tych funduszy. Fundusze inwestycyjne tworzone są często w formie spółek komandytowych, których inwestorzy uczestniczą w charakterze komandytariuszy i nie sprawują kontroli ani indywidualnie ani wspólnie. Fundusze inwestycyjne nabywają udziały oraz prawa głosu dające kontrolę nad spółkami portfelowymi. Kontrola taka jest sprawowana przez spółkę inwestycyjną, która wykorzystuje do tego celu umowy o doradztwo albo kontroluje komplementariusza funduszu. Kontrola może wynika z nabycia praw, z umowy, lub zastosowania jakiegokolwiek innego środka.

Jakikolwiek inny środek, może wynikać z dziedziczenia udziału. Może to także być wystąpienie wspólnika ze spółki. Kontrola polega na wywieraniu decydującego wpływu na przeds. Jeżeli chodzi o umowy, konieczne jest uzyskanie kontroli nad zarządem i majątku drugiego przeds. tak jak w przypadku przejęcia udziałów lub aktywów. Umowy takie muszą być umowami długoterminowymi, gdyż tylko takie umowy mogą przyczynić się do trwałej zmiany struktury rynku. Najczęściej są to umowy o dzierżawę przeds., czy umowy użytkowania aktywów przeds. W praktyce umowy długoterminowe trwały 8, 10, 15 lat.

W ramach przejęcia kontroli mamy jeszcze transakcje wzajemnie powiązane. Jest to szereg transakcji, który może być uznany za jedną koncentrację, która podlega przepisom rozporządzenia. Do tych transakcji należą:

- transakcje wzajemnie uwarunkowane – przejęcie kontroli może nastąpić w wyniku jednej lub kilku transakcji

- transakcje wielokrotne – 2 lub większa liczba transakcji stanowi koncentracje jeżeli mają one jednolity charakter. W tym celu należy zbadać rzeczywistość gospodarczą leżącą u podstaw transakcji oraz cel gospodarczy do którego dążą strony. Konieczne jest zatem ustalenie, czy transakcje są wzajemnie uwarunkowane, w tym sensie, że nie da się przeprowadzić jednej transakcji bez drugiej. Wtedy transakcja ma jednolity charakter. Istotne jest , czy ostatecznie kontrolę przejmie to samo przeds., czy te same przeds.

Przykład zbycia wyodrębnionej części przeds., a następnie przejęcie nabywcy wraz ze sprzedaną częścią działalności.

Transakcje wielokrotne przykład: seria transakcji papierami wartościowymi. To sytuacja gdy kontrola nad przeds. przejmowana jest w wyniku ciągu transakcji. Uznanie takich działań za koncentracje ma zapobiec sytuacji, w której te same podmioty będą dzielić transakcje na szereg operacji sprzedaży aktywów rozłożonych w czasie tak aby nie podlegać kompetencji komisji i jej kontroli.

Jeśli 2 lub większa liczba transakcji mają miejsce na przestrzeni 2 lat między tymi samymi przeds. to jest to jedna koncentracja. Nie ma znaczenia, czy transakcja dotyczy części tej samej działalności gospodarczej, lub tego samego sektora. Nie będzie natomiast koncentrają wewnętrzna restrukturyzacja w obrębie grupy przeds. Dotyczy to przypadków podwyższania kapitału zakładowego, gdy nie pociąga to za sobą zmiany kontroli. Podobnie jest przy operacjach restrukturyzacyjnych takich jak połączenie spółki podwójnie notowanej w jedną osobę prawna, lub w przypadku łączenia się jednostek zależnych. W przypadku wewnętrznej restrukturyzacji będzie miała miejsce koncentracja wówczas, gdy taka operacja prowadzi do zmiany jakości kontroli nad jednym przeds. Chodzi o to, że kontrola przestanie być kontrolą wewnętrzną.

Nie podlega przepisom rozporządzenia nabycie udziałów przez banki, instytucje finansowe, spółki ubezpieczeniowe jeśli to nabycie ma charakter tymczasowy, a jego celem jest odsprzedaż udziałów.

Drugie wyłączenie dotyczy nabycia kontrolnego pakietu akcji przez osoby publiczne na podstawie ustawodawstwa narodowego, które dotyczy likwidacji, upadłości, niewypłacalności, zaprzestania działalności, postępowania ugodowego, lub analogicznego postępowania. Takie podmioty mogą tylko wykonywać prawo z akcji polegające na pobieraniu dywidendy.

- utworzenie wspólnego przeds. – które w sposób ciągły pełni wszystkie funkcje samodzielnego podmiotu gospodarczego. Jest używana tutaj określenie: wspólne przeds. o pełnym zakresie funkcji. Takie przeds. musi na rynku występować samodzielnie i musi być ono samodzielne na płaszczyźnie operacyjnej. Przeds. takie musi dysponować wystarczającymi zasobami ekonomicznymi. Będą to środki finansowe, patenty, licencje, know how, znaki towarowe, które są przeds. potrzebne do prowadzenia działalności. Nie wymaga się, żeby przeds. wspólne zatrudniało własnych pracowników. Może korzystać z personelu oddelegowanego przez spółki dominujące, albo też personelu pochodzącego z agencji pracy tymczasowej.

Przyjmuje się jeszcze podział na przeds. typu koncentracyjnego (wspólne przeds. o pełnym zakresie funkcji podlegające przepisom rozporządzenia o kontroli koncentracji) i kooperacyjnego(takie przeds., które mają częściową zdolność do funkcjonowania; najczęściej są to przeds. których działalność ogranicza się do prac badawczo-rozwojowych lub produkcji). Takie przeds. podlegają przepisom art. 101 TFUE.

• W praktyce kontroli podlegają również koncentracje zwane konglomeracyjnymi lub konglomeratowymi, a także koncentracje na rynkach oligopolistycznych. Mogą one prowadzić do umocnienia lub powstania pozycji dominującej uczestniczących przeds., które prowadzą działalność gospodarczą na sąsiadujących rynkach. Mogą w ten sposób osiągnąć niezależność od konkurentów, konsumentów i klientów. Koncentracje konglomeracyjne polegają na połączeniu kilku przeds. prowadzących działalność na różnych rynkach. Przed koncentracją te przeds. nie były powiązane ze sobą ani wertykalnie ani horyzontalnie.

Sprawa Tetra Laval dotyczyła koncentracji tej spółki zajmującej dominującą pozycję na rynku aseptycznych opakowań kartonowych. Połączyła się ona z Sidel, która posiadała dominującą pozycje na rynku opakowań plastikowych. W wyniku koncentracji obie spółki osiągnęły dominującą pozycję. Połączenie konglomeracyjne może zostać zakazane gdy stwarza pozycję dominującą oraz jej nadużywa zakłócając konkurencję na rynku. Spółki nie zostały ukarane.

Koncentracje na rynkach oligopolistycznych.

Taka koncentracja przeszkadza skutecznej konkurencji, gdyż eliminuje presję konkurencyjną, jaką wywierają na siebie łączące się podmioty, jak i redukuje presję wywieraną na pozostałych konkurentów. Są to przypadki, które podlegają kontroli komisji, jeżeli mają wymiar wspólnotowy. Jest on ustalany na podstawie obrotu wszystkich, uczestniczących w koncentracji przeds. Bierze się pod uwagę obrót światowy tych podmiotów i ich obrót na obszarze wspólnoty. Są ustalane na 2 sposoby:

- koncentracja ma wymiar wspólnotowy, gdy łączny, światowy obrót wszystkich uczestniczących w koncentracji przeds. przekracza 5 mld euro,

- łączny obrót w ramach wspólnoty każdego z co najmniej 2 uczestniczących przeds. przekracza 250 mln euro, chyba że przeds. uczestniczące 2/3 takiego obrotu osiąga w jednym państwie członkowskim.

Gdy nie są osiągnięte wymienione progi, koncentracja ma wymiar wspólnotowy, jeśli łączny światowy obrót wszystkich uczestniczących w konc. przeds. przekracza 2,5mld euro, lub w każdym z co najmniej 3 państw członkowskich, łączny globalny obrót wszystkich uczestniczących przeds. przekracza 100 mln euro…. ; globalny obrót każdego z co najmniej 2 uczestniczących przeds. przekracza 100 mln euro, chyba że każde z uczestniczących przeds. 2/3 takiego obrotu osiąga w jednym państwie członkowskim.

Jak jest ustalany obrót?

Obrót - to całkowity roczny dochód ze sprzedaży produktów i usług wszystkich uczestniczących przeds. z poprzedniego roku obrachunkowego przed połączeniem. Tak ustalony dochód jest pomniejszany o podatek od wartości dodanej i inne podatki bezpośrednio związane z obrotem towarami (akcyza). Następnie pomniejsza się o tzw. uszczuplenia przychodu. Na uszczuplenie to składają się: upusty cenowe, bonifikaty, rabaty ilościowe i rabaty stałe, kwoty wydane na zaspokojenie wierzycieli w przypadku długoterminowych, nieoprocentowanych lub niskooprocentowanych wierzytelności od produktów i usług; zapisy kredytowe na różnice cenowe, wagowe lub ilościowe. Nie uwzględnia się natomiast przy obliczaniu obrotu wszystkich form dochodu uzyskiwanego w transakcja ze spółkami koncernu. Bierze się pod uwagę obroty osiągane przez uczestniczące przeds. na obszarze wspólnoty lub jednego państwa członkowskiego.

Za uczestniczące przeds. uznaje się szeroki krąg podmiotów. Przeds. uczestniczące w koncentracji jest to strona koncentracji. Są to przeds. w których zainteresowane przeds. bezpośrednio lub pośrednio posiada więcej niż połowę kapitału lub aktywów. Jest to również przeds., któ®e dysponuje w innym przeds. więcej niż połową głosów. Jest to także takie przeds., które ma uprawnienia do mianowania więcej niż połowy członków rady nadzorczej, zarządu lub innych organów uprawnionych do reprezentacji prawnej przeds. Jest to także przeds., któ®e ma prawo do zarządzania sprawami przeds. Do tych uczestniczących przeds. zaliczmy przeds., posiadające w przeds. uczestniczącym prawa lub uprawnienia wymienione wyżej. Są to także przedsiębiorstwa, których 2 lub więcej przeds. mają wspólne prawa. Obrót przeds. uczestniczącego w koncentracji powinien obejmować: obrót przeds. zależnych, dominujących, innych przeds. zależnych względem jego przeds. dominującego oraz innych przeds. kontrolowanych wspólnie przez 2 lub więcej przeds.

Postępowanie prowadzi komisja. Kryteria jej oceny odpowiadają tym przyjętym w art. 102 TFUE i 101. Bada ona jakki wpływ ma koncentracja na konkurencję na jednolitym rynku. Ustala pozycję uczestniczących przeds. na tym rynku, ich siłe ekonomiczną i finansową, bada czy występują bariery dostępu na ten rynek i jaki mają charakter. Dokonuje także analizy zmian popytu i podaży, bada rozwój postępu technicznego i ekon. Ocenia również, czy z koncentracji mają korzyść konsumenci. Istotna jest okoliczność, czy w wyniku koncentracji z rynku nie zostaną wyeliminowani konkurenci.

Nabycie przez niemiecką spółkę BMW spółki Rower. Przedsiębiorstwo niemieckie uzyskało możliwość przez nabycie spółki Rower, produkcji samochodów terenowych. Przed nabyciem tej spółki produkowano samochody wyższej klasy. Komisja oceniała czy ta koncentracja miała wpływ na koncentracje przemysłową. Uznała, że ma niewielki wpływ gdyż łączny udział tych spółek na europejskim obszarze gosp. stanowi mniej niż 7% ogólnej liczby samochodów zarejestrowanych w roku poprzedzającym koncentrację. Zwrócono uwagę że spółka BMW straciła w poszczególnych krajach ok. 25% rynku w sektorze dużych samochodów. Komisja zezwala na te koncentracje które umacniają pozycję przedsiębiorstw z krajów członkowskich. Może wymagać od stron koncentracji spełnienia dodatkowego warunku.

Sprawa Nestle/Perrier: warunkiem jaki postawiła Komisja była sprzedaż jednego ze źródeł wody należącego do spółki Perrier, bo posiadanie wszystkich było uznawane za nadmierną siłę ekonomiczną. Może być tak, że stawiany będzie wymóg sprzedaży części udziałów.

Negatywnie została oceniona fuzji dwóch spółek kopalni platyny. W ocenie Komisji doprowadzić to mogło do powstania duopoli stycznej dominacji na światowych rynkach platyny i rodu. Komisja ustaliła jaki jest rynek platyny i rodu. Stwierdziła, że większość rezerw kontrolowana jest przez 4 dostawców w skali światowej. Była to angielsko-amerykańska spółka platyny, dwie kopalnie platyny które chciały dokonać fuzji, rosyjski producent z kopalni na Syberii ( te podmioty miały 90% udziału w całkowitej sprzedaży platyny i rodu). Rynki obu produktów to rynki oligopolistyczne i po stronie popytu istnieje nieelastyczny względem ceny popyt. To narażą nabywców na różne nadużycia ze strony dostawców. Po stronie podaży występuje wysoka koncentracja i przejrzystość produktu homogenicznego. Na rynku jest dojrzałą technologia produkcji i wysokie bariery wejścia, które obejmują wysokie koszty wydobycia. Istnieją powiązania finansowe pomiędzy producentami na rynku. Komisja stwierdziła, że główną tendencją na tym rynku byłą ekspansja jednej ze spółek, które chciały dokonać fuzji. Wystąpiła także sprzedaż akcji rosyjskiej kopalni. Była ona podyktowana częściowo potrzebami walutowymi. Proponowana fuzja spowodowałaby wyeliminowanie jednego konkurenta. Uważano, że zakończy się niebawem sprzedaż rosyjskich akcji. Z uwagi na to, że fuzja umocniła by pozycję nowego przedsiębiorstwa, to nastąpiło by ograniczenie konkurencji i w związki z tym taką koncentracje uznała Komisja za niezgodną ze wspólnym rynkiem.

Decyzja Komisji dotyczącą Rayanera: zakazano spółce nabycie jej irlandzkiego konkurenta Aer Lingus. Ta decyzja została utrzymana przez sąd. Komisja została pochwalona przez sąd za dokładne i staranne zbadanie skutków takiego połączenia. Dokonana analiza była zgodna z obwieszczeniem na temat horyzontalnych połączeń. Komisja przeprowadziła dowód w postaci ekonometrycznej analizy aby ocenić skutki koncentracji obok badań rynkowych. Ważne było, że Komisja indywidualnie oceniła postępowanie każdego z podmiotów, rozróżniła to postępowanie w zależności od portu lotniczego. Uznała, że koncentracja zagraża koncentrencji na jednolitym rynku. Spółkę Aer Lingus zwróciła się do Komisji, ab ta nakazała zbycie posiadanych przez Rayanera udziałów posiadanych w spółce Aer Lingus. Komisja odmówiła żądaniu uważając, że nie ma kompetencji. Decyzja komisji została potwierdzona przez sąd (przepisy rozporządzenia 139/2004).

Możliwość wszczęcia procedury przednotyfikacyjnej. Strony negocjujące warunki koncentracji mogą zgłosić Komisji zamiar koncentracji, aby ta dokonała oceny, czy jest ona zgodna z jednolitym rynkiem.

Przypadek 1: wyrok z 2005r., kiedy pozytywna decyzja komisji została zakwestionowana przez sąd. Sprawa dotyczyła spółki Sony. Zatwierdziła koncentracje, strony zawarły umowę na podstawie której została utworzona grupa fonograficzna w wyniku fuzji 3 spółek. Sąd unieważnił decyzję Komisji na tej podstawie, że nie została ona w pełni uzasadniona i zawiera błąd w ocenie. Według sądu Komisja błędnie przedstawiła niektóre dane otrzymane od uczestników rynku. Poza tym Komisja swoich twierdzeń nie poparła dowodami. Zarzut sądu dotyczył także zmiany decyzji w trakcie postępowania. Najpierw Komisja odmówiła zgody, a potem ją wyraziła. Początkowo Komisja twierdziła, że fuzja poważnie ograniczy konkurencję na rynku nagrań muzycznych i muzyki on-line. Potem zgodziła się, ale nie uzasadniła tego w sposób wyczerpujący. To rozstrzygnięcie sądu zwiększa prawną niepewność dla osób zarządzających spółkami lub ich udziałowców.

Obwieszczenie Komisji w sprawie oceny połączeń horyzontalnych: obwieszczenie nie jest aktem pranym, zawarte są w nim wskazówki i wytyczne Komisji. Komisja dokonuje oceny prawdopodobnego wpływu połączeń między konkurencyjnymi przedsiębiorstwami na konkurencję. Połączenia przeds. oraz przypadki przejęcia będą według Komisji zabronione, gdy zwiększą siłę rynkową przeds. w sposób wywołujący negatywne skutki dla konsumentów (podwyżka cen. Niższa jakość produktów lub ograniczenie wyboru konsumenta). Komisja wyróżniła 2 skutki negatywne połączeń, które mogą wywołać szkody w zakresie konkurencji:

- efekt nieskoordynowany – kiedy koncentracja eliminuje z rynku ważne źródło konkurencji

- efekt skoordynowany – występuje on wówczas gdy koncentracja zwiększa prawdopodobieństwo antykonkurencyjnej koordynacji pomiędzy pozostałymi przedsiębiorstwami

W tym obwieszczeniu jest określony wskaźnik ilościowy, który określa wpływ połączenia na poziomy koncentracji rynkowej. Również zostało kreślone poniżej jakiego poziomu takie koncentracje nie będą przedmiotem interwencji Komisji. Takim wskaźnikiem jest wskaźnik HHI (od nazwisk ekonomistów Herfindahla i Hirschama). Wskaźnik ten jest międzynarodowym narzędziem pomiaru poziomu koncentracji rynkowych. Oblicza się go jako sumę kwadratów wartości indywidualnych udziałów w Rynu wszystkich przeds. znajdujących się na tym rynku. Wskaźnik ten przyznaje proporcjonalnie większą wagę udziału większych przeds. w rynku, z uwagi na ich większe znaczenie w procesie konkurencji. W tym obwieszczeniu wskazane są okoliczności, które wpływają na zmniejszanie negatywnych skutków na konkurencję. Inną okolicznością jest informacja, że konsumenci łączących się przeds. mają wystarczająco silną pozycję na tym rynku, tak że mogą korzystać z usług alternatywnych dostawców. Komisja również zapewnia, że dokona uważnej oceny przedstawionych przez strony dowodów. Strony muszą wykazać, że skutkiem połączenia będzie lepsza efektywność. Co więcej ten nowy poziom wydajności ma być korzystny dla konsumentów. Jest on dostępny jedynie na skutek połączenia. Trzeba wykazać także prawdopodobieństwo osiągnięcia takiego poziomu wydajności.

Uprawnienia Komisji.

Kompetencje komisji i krajowych organów ochrony konkurencji: obowiązuje zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym. Z przepisów wspólnotowych wynika, że komisja ma wyłączność na rozpoznawanie spraw dotyczących

1. koncentracji przeds. o wymiarze wspólnotowym ( rozporządzenie 139/2004)

2. działań państw członkowskich w odniesieniu do przeds. publicznych określonych w art. 106 TFUE

3. sprawy dotyczące dumpingu i subwencji eksportowej ( odnoszą się do podmiotów z krajów trzecich)

W pozostałych sprawach dot. Naruszeń konkurencji komisja współpracuje z krajowymi organami, dot. to w szczególności zakazanych porozumień i nadużywania dominującej pozycji. Współpraca ta jest prowadzona od lat 90-tych a obecnie ma ona ramy bardziej instytucjonalne bo organy współpracują ze sobą w ramach europejskiej sieci konkurencji. Została ona utworzona na podstawie przepisu Rady 1/2003 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (101 i 102 TFUE). W rozporządzeniu przyjęto ogólną zasadę jednolitości stosowania wspólnotowego prawa konkurencji przez Komisję i krajowe organy ochrony konkurencji. Te ostatnie zostały upoważnione do stosowania art. 81 i 82, a obecnie 101 i 102 TFUE oraz do rozstrzygania kwestii prawidłowości stosowania zwolnienia indywidualnego. Dla ustalenia właściwości Komisji lub krajowego organu potrzebne są 2 przypadki:

- pierwsza dot. Zachowania które jest przedmiotem sprawy. Gdy takie zachowanie wpływa na handel między państwami członkowskimi to podlega ono ocenie Komisji> Jeżeli nie wywołuje skutków to oceniany jest przez krajowe organy

- właściwy rynek: jeżeli ograniczenia konkurencji wywołają skutki tylko na obszarze danego kraju, to podlega to ocenie krajowym organom ochrony konk. W pozostałych sprawach właściwa jest komisja. Może ona również badać sprawę, która ma szczególnie znaczenie dla wspólnoty niezależnie gdzie występuje skutek działania. Komisja ma prawo wydania decyzji na podst. Art. 101 lub 102 nawet, gdy sprawa była przedmiotem rozstrzygnięcia sądu krajowego.

To wszystko ma służyć jednolitej interpretacji stosowania prawa chroniącego konkurencję.

W ramach europejskiej sieci konkurencji przewidziana jest współpraca tych organów, udzielanie sobie pomocy prawnej. Organy są zobowiązane informować się o wszczęciu postępowania, jak również o wyniku postępowania. To rozporządzenie Rady 1/2003 wyraźnie określa kiedy krajowe organy ochrony konk. rozpoznają daną sprawę.

1. Porozumienie lub praktyka wywiera faktyczny, lub potencjalny wpływ na konkurencję na danym obszarze, lub gdy jest wykonywana na tym obszarze, lub z niego pochodzi,

2. Organ ten może skutecznie wyeliminować naruszenie i może stosować odpowiednie sankcje wobec osób, które dopuściły się takiego naruszenia.

3. Gdy może zgromadzić dowody potwierdzające, że miało miejsce naruszenie

4. Gdy zostało wszczęte postępowanie przez kilka organów to mogą one wyznaczyć 2 sposród siebie i wyznaczyć mu koordynację

Komisja działa wówczas gdy porozumienie lub praktyki wywierają znaczny wpływ na konkurencję na obszarze więcej niż 3 krajów członkowskich. Także gdy interes wspólnoty wymaga wydania decyzji przez uprawniony organ wspólnoty, lub gdy sprawa związana jest z innymi przepisami wspólnoty do stosowania których Komisja ma wyłączne kompetencje. Przedsiębiorstwa, które są oskarżane nie mogą domagać się aby wskazane przez nie organ prowadził postępowanie w sprawie. W ramach europejskiej sieci konkurencji nadrzędną rolę odgrywa Komisja. Sprawuje nadzór nad krajowymi organami ochrony konkurencji jeśli chodzi o stosowanie przez te podmioty art. 101 i 102 traktatu. Nadzór ten polega na ty, że krajowe organy przed wydaniem decyzji w sprawie zobowiązane są informować Komisję o przebiegu postępowania i przewidywanej decyzji (30 dni przed wydaniem decyzji). Komisja ma prawo przedstawienia swoich uwag.

Jeżeli postępowanie w sprawie zostanie wszczęte przez Komisję, ot nie może takiego postępowania prowadzić krajowy organ ochrony konk. Może być też tak, ż kilka organów ochrony konkurencji prowadzących postępowanie zwróci się do Komisji by ona prowadziła postępowanie w sprawie. Komisja wszczyna postępowanie w sprawie gdy krajowe organy ochrony konkurencji mogą wydać sprzeczne ze sobą decyzje w tej sprawie. Komisja wszczyna postępowanie gdy krajowy organ mógłby wydać decyzję sprzeczna z jednolitym orzecznictwem wspólnotowym w podobnych sprawach. Również w przypadku gdy krajowe organy bezzasadnie przedłużają prowadzone przez siebie postępowania. Kiedy Komisja uzna że istnieje potrzeba wydania przez nią decyzje z uwagi na podobne problemy związane z naruszeniem konkurencji występujące w kilku krajach członkowskich. Są w rozporządzenie postanowienia dotyczące krajowych organów sądowych. Wchodzą one w skłąd europejskiej sieci konkurencji. W przypadku Polski: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta (ma delegatury w różnych miastach) i Sąd.

Sądy krajowe mogą zwracać się do TS o wydanie orzeczenia prejudycjalnego (in. orzeczenie wstępne rozstrzygające kwestie prawne) związane z interpretacją przepisów wspólnotowych. Sądy poza tym są zobowiązane z urzędu brać pod uwagę wspólnotowe reguły konkurencji, nawet gdy strony nie powołają się na te przepisy. Art. 101 i 102 może być stosowany niezależnie od procedury: cywilnej, czy administracyjnej, lub prawnej.

Krajowe organy ochrony konkurencji są zobowiązane do wykonywania decyzji Komisji lub jej rozporządzenia dot. Stosowania art. 101 i 102. To może mieć znaczenie w postępowaniach egzekucyjnych. Komisja ze swojej strony udziela pomocy tym organom przedstawiając swoje opinie, interpretacje, wskazując na przyjęte wcześniej decyzje. Również przeprowadza szkolenia sędziów, czy osób które rozstrzygają sprawy ochrony konkurencji.

Uprawnienia Komisji w postępowaniu: postępowanie może być wszczęte z urzędu lub na wniosek każdej osoby, która wykaże interes prawny. Może to być przeds., lub osoba fizyczna, czy państwo członkowskie. Skargi składa się specjalnych formularzach. Komisja musi umożliwić wypowiedzenie się stronom w postępowaniu (prawo do bycia słuchanym). Komisja moż zwrócić się do przeds. i jego pracowników o informację i wyjaśnienie w sprawie. Może także żądać odpisów ksiąg rachunkowych i innych dokumentów. Ma prawo także dokonać przeszukania pomieszczeń przeds. i jego środków transportu. Co więcej ma też prawo dokonania przeszukania mieszkań członków zarządu . Może również przeprowadzić wizję lokalną, powołać ekspertów. Ma również prawo wglądu do korespondencji między prawnikiem a przedsiębiorstwem, jeśli jest on pracownikiem przeds. Nie ma wglądu do korespondencji między niezależnym prawnikiem. Funkcjonariusze Komisji są zobowiązani do zachowania tajemnicy zawodowej. W prowadzeniu postępowania dowodowego Komisja korzysta z pomocy krajowych organów. Poza tym ma prawo nakładania kar pieniężnych. Mogą być to kary pieniężne w trakcie postępowania i w decyzji kończącej postępowanie. Kary pieniężne są dotkliwe. W trakcie postępowania, które toczy się na podst. Art. 101 lub 102 Traktatu oraz przepisów o kotroli koncentracji przeds. może być nałożona kara nie przekraczająca 1% całkowitego obrotu rocznego poprzedzającym rok obrotowy, jeśli na skuek zaniedbania zostaną dostarczone nieprawidłowe lub kłamliwe informacje. Gdy strona odmówi poddania się inspekcji, lub też odmówi przedstawienia dok. Księgowych lub finansowych lub przedstawi je niekompletne. Także gdy osoby zatrudnione w przeds. udzielą kłamliwe odpowiedzi lub odmówią udzielenia pełnej odpowiedzi.

Drugi przypadek dotyczy kary pieniężnej w decyzji kończącej postępowanie. Może być orzeczona kara grzywny dla każdego przeds. nieprzekraczająca 10% całkowitego obrotu w roku poprzedzającym umyślne lub wynikające z zaniedbania naruszenie reguł konkurencji. Taka sama kara może być orzeczona w przypadku nie zastosowania Siudo środka tymczasowego, jak i w przypadku nieprzestrzegania zobowiązań doza przestania naruszeń. Wysokość tej kary, grzywny zależy od wagi naruszenia i czasu trwania naruszeni.

Okresowa kara pieniężna – jej wysokość nie może przekroczyć 5% średniego dziennego obrotu w poprzedzającym roku obrachunkowym. Liczona jest za każdy dzień zwłoki w wykonaniu obowiązku w terminie oznaczonym w decyzji. Te obowiązki to kara w celu przymuszenia przeds. do zaprzestania naruszeń art. 101 lub 102 TFUE oraz przepisów rozporządzenia o kontroli koncentracji przeds. Jest to także nie poddanie się inspekcji, niedostarczenie niekompletnych i rzetelnych informacji, niedostosowanie się do decyzji Komisji w sprawie środków tymczasowych, nieprzestrzeganie zobowiązań. Prawo do nakładania tych kar przez Komisję ulega przedawnieniu. Jeżeli chodzi o kary w trakcie postępowania to termin wynosi 3 lata od daty naruszenia. W przypadku naruszenia reguł konkurencji termin wynosi 5 lat od daty popełnienia naruszenia. Decyzja Komisji jeżeli jest ostateczna to wówczas może być ona egzekwowana w kraju, w którym ma siedzibę przeds. winne naruszenia. Ta decyzja jest bezpośrednio stosowana. Egzekucja jest prowadzona na zasadach przyjętych w danym państwie i przez organy do tego upoważnione. Egzekucja takiej decyzji też ulega przedawnieniu (5-letni okres przedawnienia). W związku z karami pieniężnymi i dla ułatwienia postępowania Komisja wydała obwieszczenie w 2006r. i to obwieszczenie dotyczy zwalniania z grzywien i zmniejszenia grzywien w sprawach kartelowych. Inaczej mówiąc intencją obwieszczenia jest zapewnienie współpracy przeds., które tworzą kartel.

Komisja przyjęła, że tajne kartele są trudne do wykrycia i zbadania bez udział i współpracy podmiotów uczestniczących w kartelu. Przyjęła, że w interesie wspólnoty leży wynagradzanie przeds. uczestniczących w nielegalnych praktykach, które chcą wycofać się z tych praktyk i współpracować w procesie dochodzenia prowadzonego przez Komisję. Może zaistnieć sytuacja że przeds. zostanie zwolnione z grzywien. Wymagane jest by miało decydujący wkład w rozpoczęciu dochodzenia. Komisja w obwieszczeniu określiła warunki, jakie musi spełnić przeds., które uczestniczyło w nielegalnych praktykach. Warunkiem jest, że dzięki dostarczonym dowodom można będzie przeprowadzić kontrolę, przedstawione dowody pozwolą na wykrycie naruszenia z art. 101 TFUE. Trzeba podać szczegółowy opis praktyk kartelowych (jakich towarów, usług, obszaru geogr., czas trwania kartelu, pełne szacunkowe wielkości rynkowe, które miały wpływ na kartel, uczestników kartelu, terminy miejsca spotkań). Dane muszą być dokładne i imienne. Jeżeli Komisja posiada wystarczające dowody na istnienie kartelu, to wówczas przeds. które dostarczyło informacji może być całkowicie zwolnione z kary. Wymagane jest jeszcze, żeby to przeds., które współpracuje z Komisją zaprzestało uczestnictwa w kartelu. Nie może też zniszczyć, zafałszować dowodów. Nie kwalifikuje się do zwolnienia z grzywny przeds., które podejmowało kroki w celu nakłonienia innych przeds. do udziału w kartelu lub pozostawania w nim.

Może zaistnieć również zmniejszenie grzywny w stosunku do przeds., które ujawnią swój udział w kartelu i dostarczą informacji czy innych dowodów. W zależności od wagi dowodów i w jakim stopniu ułatwią Komisji prowadzenie postępowania, to może być przyznawane obniżenie kary od 30 do 50% w przypadku pierwszego przeds., w przypadku drugiego przeds. kara może być zmniejszona od 20 do 30%, a każde kolejne przeds., które rozpocznie współpracę z Komisją – do 20%. Przy ustalaniu wysokości grzywny Komisja bierze pod uwagę moment złożenia dowodu. Zmniejszenie kary występuje w przypadku gdy postępowanie zostało już wszczęte.

Te zasady określone w obwieszczeniu i przyznane przez Komisję zwolnienia z grzywny nie chronią przeds. od cywilno-prawnych konsekwencji naruszenia art. 101 TFUE. Te konsekwencje to prawo poszkodowanego do domagania się odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez kartel.

Przykład: decyzja Komisji dotycząca kartelu czterech przeds. produkujących kwas monochlorooctanowy. Kwas ten jest produktem chemicznych pośrednim używanym do wytwarzania detergentów, klejów włókienniczych, środków pomocniczych, zagęszczaczy używanych w produktach spożywczych, farmaceutycznych i kosmetykach. Członkowie kartelu kontrolowały ponad 90% rynku kwasu. Kartel dotyczył podziału rynku. Podzielili oni między sobą rynek za pomocą systemu podziału ilości towarów i klientów. Kartel ten działał co najmniej 15 lat. Członkowie kartelu spotykali się 2 do 4 razy w roku na zasadzie rotacyjnej w różnych państwach. Przeds. współpracowały z Komisją w prowadzeniu dochodzenia. Jedno z tych przeds., które dostarczyło decydujących dowodów na istnienie kartelu i te dowody stanowiły podstawę do wszczęcia postępowania, uzyskało całkowite zwolnienie z grzywny. Drugie przeds., które samo zgłosiło się do Komisji po wszczęciu postępowania uzyskało obniżenie z grzywny do 40%. W trakcie postępowania współpracowało też 3 przeds., które miało obniżone grzywnę o 25%. Przy ustalaniu wysokości grzywny Komisja wzięła pod uwagę czas trwania naruszenia, zakres kartelu i ogólne zasoby przeds. Uwzględniła też, że niektórzy z uczestników kartelu byli już wcześniej karani za naruszenie reguł konkurencji. Największy uczestnik kartelu, który nie współpracował z Komisją otrzymał grzywnę przekraczającą 84 mln euro. Pierwsze współpracujące przeds. – 74 mln euro, a ostatnie 58,5 mln euro.

Istnieje również możliwość podniesienia kary grzywny z uwagi na recydywę.

Przykładem jest kara grzywny za uczestnictwo w kartelu dot. Produkcji szkła samochodowego. Kara ta przekroczyła 1 miliard 383 mln euro. Jedno przeds. miało podniesioną karę grzywny o 60% z uwagi na recydywę. Ta wysokość nie może przekroczyć 10% rocznych obrotów przeds. w poprzedzającym roku obrotowym.

Od decyzji Komisji przysługuje odwołanie do sądu UE. Od orzeczenia sądu przysługuje jeszcze odwołanie do TS pod zarzutem naruszenia praw.

Wspólne przedsiębiorstwa.

Często używane jest określenie Joint venture. Takie przeds. mogą zawierać elementy powiązań horyzontalnych i wertykalnych. Jest z reguły def. jako przeds. wspólne kontrolowane przez 2 lub więcej niezależnych ekonomicznie przeds. Na skutek praktyki rozszerzono tą definicję i podano pewne cechy charakterystyczne. Uznano że jest to integracja dział. 2 lub więcej odrębnych przeds. które spełniają następujące warunki:

- joint venture pozostaje pod wspólna kontrolą macierzystych przedsiębiorstw,

- każde z przeds. macierzystych ma rzeczywisty udział w joint venture,

- joint venture jest przeds. istniejącym oddzielnie od przeds. macierzystych,

- joint venture tworzy nowe przeds. w warunkach nowych zdolności produkcyjnych, nowej technologii, nowego produktu, lub wchodzi na nowy rynek.

Mogą one być ocenianie w świetle rozporz. o kontroli koncentracji jeżeli są zupełnie samodzielnym przeds. Jest jeszcze 2 typ joint venture, które ma częściową zdolność do samodzielnego funkcjonowania. Do 2004r. to Komisja oceniała, czy dane porozumienie przeds. w tym i te dotyczące utworzenia joint venture spełniają warunki dla zwolnienia indywidualnego. Komisja przyznawała zwolnienia tym porozumieniom, które zapewniały transfer technologii, których przedmiotem było prowadzenie prac badawczych, przekazanie know how, przekazanie licencji na rzecz joint venture.

Przypadek, w którym odmówiono utworzenia joint venture w Niemczech przez przeds. i 2 podległe jemu spółki. Join venture powstało w celu wytwarzało w celu sprzedaży i wytwarzania czarnego prochu jako materiał wybuchowy do fajerwerków. Jedna ze spółek zależnych była producentem czarnego prochu w Wielkiej Brytanii i przed zawarciem porozumienia zaprzestała jego produkcji i zajęła się dostawą tego produktu na rynek Europejski. Druga ze spółek zależnych wytwarzała ponad 2/3 produkcji czarnego prochu. Zgodnie z porozumienie spółka z Wielkiej Brytanii miała całość zapotrzebowania na ten produkt realizować za pośrednictwem joint venture. Komisja stwierdziła odmawiając zwolnieniea indywidualnego, że joint venture nie spełnia kryteriów niezbędnych do zwolnienia (art. 102 ust.3). Strony porozumienia nie udowodniły, że za pomocą porozumienia można uzyskać lepszą produkcję czarnego prochu. W gruncie rzeczy porozumienie pozwoliło przeds. w Wielkiej Brytanii przy udziale Joint venture stać się również monopol. Producentem. Spółka ta blokowała dostęp innych przeds. na rynek brytyjski.

Ochroną konkurencji zajmuje się specjalna dyrekcja generalna do spraw konkurencji. W skład tej dyrekcji wchodzą: na czele stoi dyrektor generalny z zespołem ekonomistów, w którym znajdują się doradcy do spraw antytrustowych, koncentracji i pomocy publicznej. Mamy także 3 wicedyrektorów generalnych (1 do spraw antytrustowych, 2 do spraw koncentracji, 3 do spr. Pomocy publ.). Niżej wice dyrektorów mamy 5 dyrektorów którzy zajmują się sprawami z zakresu ochrony konkurencji według sektorów:

- energia i środowisko

- informacja, komunikacja i media

- sektor finansowy – wydzielono zespół który zajmuje się kryzysem finansowym

- podstawowe przemysły

- produkcja i rolnictwo

- transport, poczta i inne usługi

Ostatni członek to dyrektor z zespołem zajmujący się polityką i strategią dyrekcji generalnej. W Komisji znajduje się też rozległe grono tłumaczy.

Zespół ekonomistów składa się z 10 członków i podlega bezpośrednio dyrektorowi generalnemu. Członkami zespołu są osoby z tyt. doktora nauk ekon. w zakresie ekonomii przemysłowej. Zespół zajmuje się doradztwem metodologicznym z ekonomii w zakresie stosowania reguł konkurencji, doradztwem indywidualnym w sprawach dot. Konkurencji, szczegółowym doradztwem w sprawach, gdzie występują złożone zagadnienia ekon. Najczęściej zespół zajmował się sprawami dot. Nadużycia dominującej pozycji, koncentracji przeds. i pomocy publicznej.

Przedsiębiorstwa publiczne.

Przeds publiczne określone są w art. 106 TFUE. Można wyróżnić 4 kat. przeds.

Art. 106 ust.1:

- przeds. publiczne oraz przeds. wyposażone przez państwo w specjalne lub wyłączne prawa. Podmioty te co do zasady traktowane są tak samo jak inne przeds. jeżeli chodzi o reguły konkurencji.

Art. 106 ust.2:

- przeds., którym państwo powierzyło świadczenie usług o ogólnym znaczeniu gospodarczym

- przeds., które mają charakter monopolu skarbowego

W odniesieniu do tych przeds. reguły konkurencji mają ograniczony zakres stosowania. Mogą być stosowane warunkowo w zakresie nie stanowiącym przeszkody prawnej albo faktycznej dla wykonywania przez przeds. powierzonych mu zadań.

Przeds. publicznym jest jednostka, która aktywnie uczestniczy w gospodarce i na którą decydujący wpływ ma państwo. Nie ma znaczenie forma własności i prawna forma działania. Nie muszą mieć odrębnego statusu prawnego. Decydujące znaczenie ma tutaj szczególny i bliski związek z państwem. Na takie przeds. dominujący wpływ wiewie rają instytucje publiczne pośrednio lub bezpośrednio. Może to wiązać się z tym, że instytucje mają udział w własności, udział finansowy, czy uczestniczą w organach przeds. Jako przeds. publiczne może być zakwalifikowana jednostka państwowa nawet zintegrowana z administracja publiczną. Wystarczy żeby była organizacyjnie samodzielna i prowadziła działalność gospodarczą o charakterze przemysłowym lub handlowym. Mogły być to osoby prawa publicznego, agendy państwowe i przeds. państwowe. Nie są przeds. publicznym te jednostki, które realizują ściśle rozumiane funkcje władzy publicznej, albo te w których cele działania pozbawione są wymiaru ekonomicznego. Przykładem może być instytucja kulturalna, czy charytatywna.

Za przeds. publ. uznano organizację międzynarodową uprawnioną do ustalania i pobierania opłat nakładanych na użytkowników żeglugi powietrznej.

Kolejny rodzaj przeds. publicznego z art. 106 ust.1, przeds. którym nadano prawa wyłączne. Są podmiotami o monopolistycznej pozycji na rynku. Przykładem z praktyki były takie, którym państwo przyznało wyłączność w zakresie świadczenie usług telekomunikacyjnych czy publicznego zakładu pogrzebowego świadczącego usługi w określonym regionie (Francja), stowarzyszenie zajmujące się zbieraniem i odprowadzaniem ścieków i zanieczyszczeń olejowych. Kolejny przykład to podmiot do świadczenia usług pocztowych (Francja). Państwo może nadać przeds. prawa specjalne. Mogą być przyznane ograniczonej liczbie przeds. na danym terytorium. Przyznanie takich praw może się wiązać z 2 odrębnymi sytuacjami.

1. Państwo dokonuje wyboru 2 lub więcej przeds., którym powierza daną dział na podstawie kryteriów innych niż obiektywne, proporcjonalnie i niedyskryminujące. W ten sposób ograniczona zostaje liczba podmiotów działających na danym rynku.

2. Określone przeds. lub przedsiębiorstwa otrzymują prawne lub administracyjne korzyści, które wpływająca sposób świadczenia przez nie usług jak również na możliwość świadczenia tych usług przez inne podmioty. W tym przypadku mamy do czynienia z potencjalnie nieograniczoną konkurencją, ale z uwagi na przyznane wybranym przeds. korzyści inne przeds. nie będą zainteresowane wejściem na ten rynek ani działaniem w mniej sprzyjających okolicznościach na tym rynku. Władze krajowe są zobowiązane podporządkować przeds. zasadom konkurencji i niedyskryminacji. Państwo nie może wywierać wpływu na te przeds. celem ograniczenia konkurencji na danym rynku. Z orzecznictwa TS wynika, że z wyposażenia przeds. w szczególną pozycję przez państwo łatwo prowadzi do wykorzystania jej w sposób sprzeczny z regułami konk. Może to polegać na narzucaniu cen i jakości usług.

Przeds., którym oddano w zarząd porty utrudniały dostęp do tych urządzeń.

Za nielegalne uważa się ustanowienie przez państwo monopolu, który nie jest w stanie zaspokoić potrzeb rynku. Przykładem jest sprawa, w której rząd włoski… Przeds. zawyżały stawki opłat, utrzymywały przestarzałą technologię, pobierały nienależne wynagrodzenie. Innym przykładem jest przykład z Francji dot. pogrzebów. Niektóre z gmin świadczyły usługi samodzielnie inne zlecały je. Za nielegalne uznano przyznanie wyłączności na organizowanie pogrzebu gminom.

Odrębna kwestia związana z monopolem dot. Monopolu handlowego, który utrudnia swobodę przepływu towarów, osób, wolność przedsiębiorczości. Te kwestie uregulowane są w przepisach traktatu gdzie mowa jest o zakazie stosowania ograniczeń ilościowych w handlu między państwami członkowskimi. Państwa zostały zobligowanie do zreorganizowania monopoli aby znieść wszelką dyskryminację.

Monopole państwowe o charakterze państwowym, są to wszelkie podmioty za pośrednictwem których państwo w sposób prawny, lub faktyczny koordynuje lub wpływa na obrót między państwami członkowskimi. Względnie jest to sytuacja, w której przekazano państwom monopol. Nie kazano zlikwidować monopole, a jedynie dostosować je do warunków rynkowych. W praktyce monopole zaczęto likwidować. Był to monopol alkoholowy (istniejący we Francji, Włoszech i Portugalii), tytoniowy, monopol zapałczany, niemiecki monopol octowy. Te monopole wynikały z pewnej tradycji wcześniejszych przywilejów.

Usługi świadczone w ogólnym interesie gosp. – usługi rynkowe i nierynkowe. Rynkowe służą interesowi ogólnemu i poddane są obowiązkowi służby publ. Najczęściej do tej kategorii usługi należy energetyka, transport, telekomunikacja, poczta. Państwu została przyznana swoboda, które usługi uznają za świadczone we wspólnym interesie gospodarczym. Swoboda ta podlega kontroli organów unijnych, głównie Komisji i Trybunału.

Przeds. o charakterze monopolu skarbowego – najczęściej spirytusowy lub tytoniowy. Chodzi o przeds., które prowadzą dział handlową na rzecz skarbu państwa. Cele jest zapewnienie dochodu państwa. Monopol skarbowy najczęściej mają przeds. państwowe. W nielicznych przypadkach są to przeds. prywatne, które uzyskały wyłączność w danej dziedzinie za określoną opłatą.

Warunkowo dozwolona pomoc publiczna:

- pomoc regionalna – art.107, jest przewidziana na wspieranie rozwoju gospodarczego regionów o nienormalnie niskim poziomie życia i niskim stanie zatrudnienia; sytuacja takiego regionu jest porównywana do całej UE i pomoc może być udzielona jeśli region jest zakwalifikowany jako jednostka geograficzna poziomu NUTS II (nomenklatura jednostek ter. Dla celów statystycznych). Ważne jest żeby dla otrzymania pomocy przez region miał on odpowiedni PKB per capita. Jeżeli jest on niższy niż 75% średniej PKB per capita UE to region kwalifikuje się do pomocy. PKB jest mierzony według standardu siły nabywczej. Przy dokonywaniu oceny sytuacji regionu bierze się pod uwagę dane EUROSTAT-u. Również na podstawie tego przepisu mogą otrzymać pomoc regiony oddalone od krajów UE (Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie, terytoria zamorskie Francji – Gwadelupa, Reunion, Martynika, Gujana Francuska). Pomoc może być udzielona niezależnie od tego czy PKB per capita jest niższy niż 75% średniego per capita UE. Bierze się pod uwagę odsetek ludzi zamieszkujących dany region. W obszarach objętych pomocą reg. odsetek osób musi odpowiadać 42% społeczeństwa UE 25 krajów członkowskich. Zasady te były określone przed przystąpieniem Bułgarii i Rumuni. Zasięg pomocy w żadnym z państw członkowskich nie może być niższy niż 50% ludności objętej pomocą regionalną w okresie 2000-2006.

Art. 107 ust.3 pkt. C – pomoc udzielona regionom państw członkowskich, która ma sprzyjać rozwojowi niektórych działań gospodarczych regionu. Pomoc musi stanowić część polityki regionalnej tego państwa, muszą być przestrzegane zasady koncentracji geograficznej pomocy. Sytuacja tego regionu porównywana jest z syt. innych regionów tego kraju. Bierze się pod uwagę odsetek ludności zamieszkującej region. Pomocą mogą być objęte regiony w NUTS II o gęstości zaludnienia poniżej 8 osób/km2. W przypadku regionów które wchodzą w skład NUTS III to gęstość zaludnienia musi odpowiadać 12,5 osobie/km2. Pomoc mogą także uzyskać wyspy i regiony odwzorowane geograficznie, z tym że wymagane jest żeby liczba ludności wynosiła co najmniej 100 tys. Bada się również jaki jest PKB na osobę, jak również wielkość bezrobocia strukturalnego. Z pomocy skorzysta region, jeżeli PKB jest co najmniej o 15% niższe średniej dla pozostałych regionów tego kraju. Stopa bezrobocia musi być wyższa o 10% od stopy bezrobocia pozostałych regionów. Lista regionów jest zatwierdzana przez Komisję i obowiązuje obecnie do 2013. Pomoc regionalna może być przeznaczana na wspomaganie inwestycji początkowych dużych projektów inwestycyjnych, może być to pomoc operacyjna (związana z bieżącą działalnością), dla nowo zakładanych małych przedsiębiorstw.

Pomoc może być przeznaczana przy inwestycjach początkowych na aktywa materialne i niematerialne oraz prawne, może być przeznaczona również na rozbudowę istniejącego zakładu, na dywersyfikację produkcji. Aktywa materialne najczęściej są związane z zakupem gruntów, budowli, czy urządzeń do zakładu. Istnieje warunek że nabycie aktywów materialnych zostało dokonane w warunkach rynkowych.

Aktywa niematerialne i prawne związane są z transferem technologii, know-how, zakup nieopatentowanej wiedzy technicznej. Inwestycje odtworzeniowe nie stanowią inwestycji początkowych.

Pomoc regionalna może być udzielona w formie dotacji, niskooprocentowanej pożyczki, gwarancja państwa, zakup akcji bądź udziałów w spółce, zwolnienie bądź obniżenie podatków, zwolnienie z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Może być to również związane z zakupem towarów lub usług na preferencyjnych warunkach. Intensywność pomocy regionalnej jest wyrażona w ekwiwalencie dotacji brutto. Jest on obliczany w dniu zgłoszenia takiej pomocy. Pomoc może służyć częściowemu pokryciu tzw. kosztów kwalifikowanych. Do tych kosztów zalicza się wydatki na grunty, budynki, budowle, maszyny, urządzenia, koszty najmu lub dzierżawy, leasing finansowy. Nabywane aktywa muszą być nowe by mogło ona skorzystać z pomocy regionalnej.

W przypadku małych i średnich przeds. mogą by uwzględnione pełne koszty inwestycji, zarówno aktywa materialne, jak również niematerialne i prawne. Mogą być sfinansowane koszty analizy przygotowawczej i usług doradczych związanych z inwestycją.

Progi intensywności pomocy.

Art. 107 ust. 3 pkt. A - Intensywność pomocy nie może przekroczyć 30% ekwiwalentu brutto dotacji dla regionu, gdzie PKB per capita jest niższe niż 75% średniego PKB per capita dla 25 krajów UE. Dotyczy to też regionów oddalonych od UE. 40% ekwiwalentu dotacji brutto jest dla tych regionów, w których PKB per capita jest niższe niż 60% średniego PKB per capita dla 25 krajów członkowskich. 50% ekwiwalentów dotacji gdzie PKP per capita jest niższe od 45% od średniego pkb per capita dla 25 krajów członkowskich.

Art. 107 ust. 3 pkt. C – tam pułap nie może przekroczyć 15% ekwiwalentu dotacji brutto. Odstępstwo jest na korzyść małych i średnich przeds. gdyż mogą mieć one wyższą pomoc o 20% w przypadku małych przeds. i o 10% w przypadku średnich przeds.

Istnieje możliwość wspomagania dużych projektów inwestycyjnych. Jest to taki projekt w którym inwestycja początkowa przewyższa 50mln euro. Za taki projekt uważa się jednostkowy projekt, jak i taki projekt który jest podzielony na podprojekty, jeśli ta inwestycja ma być dokonana w ciągu 3 lat i jeżeli są one połączone w ekonomicznie niepodzielny sposób. Komisja bierze pod uwagę powiązania techniczne, funkcjonalne, strategiczne i bliskość położenia. Taka jest zasada w przypadku dużych projektów inw., że wraz ze wzrostem wielkości kosztów kwalifikowanych maleje intensywność pomocy publicznej. Każdy projekt, którego wartość przekracza 100mln euro musi być zgłoszony Komisji do zatwierdzenia. Natomiast duże projekty inwestycyjne pomiędzy 50 a 100 mln euro korzystają z wyłączenia blokowego.

Przykład sprawy: Dell Poland ( projekt przekraczał 100 mln euro), pierwsza sprawa Komisji. Badała okoliczności i ustaliła pewne zasady. Podała, że konieczne jest ustalenie tzw. efektu zachęty dla inwestycji, korzyści ze środka pomocy odnoszone przez podmioty. Te korzyści mają być większe niż zakłócenia konkurencji i handlu. Badano czy korzyści są większe od zakłóceń, czy pomoc służy rozwojowi regionu i jego spójności, ustalono liczbę nowopowstałych miejsc pracy, oceniono przeprowadzone szkolenia jak również możliwości transferu wiedzy. Ten projekt polegał na lokalizacji zakładu produkcyjnego w Łodzi. Wpływał korzystnie na rozwój regionu. Pomoc ta zachęca nie tylko obdarowanego, ale także przyczynia się do ożywienia działalności gospodarczej innych podmiotów. Zwrócono także uwagę na kwestię proporcjonalności pomocy. Rozumiana jest jako nie stwarzanie beneficjentowi możliwości wykorzystania jego siły ekonomicznej ze szkodą dla konkurentów. Projekt został zatwierdzony przez Komisję.

Może być także udzielona pomoc na działalność operacyjną. Jest ona wyjątkowo udzielana zarówno w przypadku pomocy regionalne z pkt. A jak i pkt. C. Bada się, czy ta pomoc przyczyni się do rozwoju regionalnego, czy jej poziom jest proporcjonalny do ograniczeń, jakie powoduje. Bada się też gęstość zaludnienia w tym regionie. Ta pomoc ma charakter przejściowy. Wielkość tej pomocy musi ulegać z upływem czasu obniżaniu.

Pomoc dla nowoutworzonych małych przedsiębiorstw – takie podmioty mogą uzyskać środki na pokrycie kosztów usług prawniczych, doradztwa, koszty admin., na pokrycie najmu maszyn i urządzeń, zużycie energii el., wody, część odsetek od pożyczek. Jest inna intensywność pomocy w zależności, czy przeds. uzyskuje pomoc na podst. Art. 107 ust. 3 pkt. A, do 35% wydatków kwalifikowanych w ciągu trzech lat od założenia, a w dwóch następnych latach do 25%.

Istnieje przypadek udzielony na podstawie pkt. C. Intensywność pomocy nie może przekroczyć 25% w pierwszych 3 latach, a w kolejnych dwóch 15%.

Intensywność pomocy zawsze jest większa na podstawie pkt. A, a niższa na podst. pkt. C.

Pomoc warunkowa, która jest związana z realizacja wspólnych projektów w ramach UE – zatwierdzana jest pomoc, jeżeli taki projekt uwzględnia interesy jeśli nie wszystkich, to wielu krajów członkowskich należących do europejskiego obszaru gospodarczego. Nie może być to pomoc dla projektu, która jest w interesie jednego państwa. Bada się czy ten projekt może być bez pomocy publicznej realizowany. Środki na realizację projektu mogą również pochodzić z pożyczek udzielonych przez europejski bank inwestycyjny. Udziela on pożyczek na preferencyjnych warunkach.

Przykładem może być pomoc rządu włoskiego, dla spółki włoskiej, współpracującej ze spółką niemiecką. To miało się przyczynić do stworzenia nowych miejsc pracy w regionie Mezzo Giorno.

Inny przykład to pomoc publiczna, która przeznaczona byłą na sfinansowanie inwestycji polegających na budowie systemów oszczędzających…. Wspólnych dróg międzynarodowych, tunelów itp.

Inny przypadek jest to pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego. To postanowienie zostało wydane przez traktat z Maastricht. Pomoc mogą uzyskać przeds. usługowe w dziedzinie prasy, filmu, kina, telewizji, radia, wideo na projekty przez nie realizowane. Aprobowane są projekty w dziedzinie ochrony kultury o charakterze transgranicznym. Kwestia wątpliwa występuje podczas udzielania pomocy instytucjom, które są często własnością publiczną.

Przykład: była to pomoc udzielona rządowi francuskiemu, wydawcy książek w języku francuskim. Pomoc finansowała realizację niewielkich zamówień książek w języku francuskim. Przedsiębiorstwo obdarowane zobowiązywało się do przyjmowania każdego zamówienia pochodzącego spoza Francji. Pomoc ta służyła również sfinansowaniu działalności operacyjnej. Komisja uznała tę pomoc za niezgodną z prawe UE, ale zezwoliła na nią z uwagi, że nie wpływała ona na handel i konkurencję na obszarze wolnego rynku.

Inny przypadek to pomoc służąca zapobieganiu przenoszeniu kryzysu z jednego kraju do drugiego. Pomoc ratunkowa dla przedsiębiorstwa i na restrukturyzację w przepisach wykonawczych. Może być w nich udzielona pomoc ratunkowa, która ma charakter tymczasowy nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy i musi pomóc przedsiębiorstwu w prowadzeniu programu naprawczego i może być udzielona w postaci pożyczki, lub gwarancji pożyczki. Podobnie jest z pomocą na restrukturyzację przedsiębiorstwa. Program musi być zrealizowany przez to przedsiębiorstwo. W pkt. E art. 107 ust.3 mamy także przypadek kategorii pomocy, które Rada na podst. Wniosku Komisji może uznać pewne kategorie pomocy za zgodne z jednolitym rynkiem. To postanowienie daje duże możliwości organizacjom UE do wprowadzenia wyjątków od zakazu pomocy. Na podstawie przepisów wykonawczych ustalone są reguły dla sektorów gospodarki i reguły horyzontalne pomocy publicznej. Są one określone w rozporządzeniu Rady 800/2008.

Jeśli Komisja rozpatruje wniosek państwa o udzielenie pomocy publicznej, przeprowadza postępowanie w danej sprawie i na końcu wydaje decyzję. Może być to decyzja zatwierdzająca program pomocy lub zmiany do programu pomocy, lub decyzja Komisji uznająca program pomocy za nielegalny. Komisja może ustalić pewne dodatkowe warunki, od których uzależni zatwierdzenie programów pomocy. Od decyzji Komisji przysługuje odwołanie do Sądu UE. Jeżeli decyzja Komisji stanie się ostateczna, to wówczas Komisja może wydać drugą decyzję, która dotyczy odzyskania udzielonej pomocy publicznej. Komisja nakazuje wtedy państwu członkowskiemu odzyskania od obdarowanego przeds. kwot pomocy publicznej. Ta sytuacja może doprowadzić przedsiębiorstwo do bankructwa. Kraje członkowskie starają się opóźniać egzekwowanie zwrotu nielegalnej pomocy publicznej.

Jako przykład można podać zachowanie rządu greckiego. Komisja uznała pomoc na restrukturyzację przyznaną linią lotniczym Olimpic Airways. Później została wydana decyzja zwrotu pomocy. Po wydaniu decyzji przez Komisję rząd przeniósł personel i najbardziej rentowne aktywa tej spółki na nowo utworzoną spółkę, której nadano nazwę Olimpic Airlines. Pierwszej spółce pozostał mało-znaczący majątek. Stało się niemożliwe odzyskanie długu poprzedniego przeds. Na nowe przeds. został przeniesiony majątek bez zadłużenia. Komisja w tej sytuacji wystąpiła do TS ze skargą. TS orzekł, że przeniesienie aktywów beneficjenta zorganizowana tak, aby uniemożliwić odzyskanie długu. TS stwierdził, że rząd grecki nie zastosował się do decyzji Komisji. Może to rodzić konsekwencje nałożenia kary pieniężnej.

Komisja stara się skutecznie egzekwować decyzje i powołała Dyrekcje Generalną, specjalną jednostkę odpowiedzialną za egzekwowanie decyzji. Republika Federacja Niemiec i Hiszpania to dwa kraje przodujące w wydanych decyzjach. Wielkość pomocy publ. podlegającej zwrotowi wynosi 35% całkowitej pomocy publ. łącznie udzielanej przez kraje członkowskie. Komisja dokonuje również przeglądu istniejących programów pomocy.

Rozporządzenie Rady 800/2008 – rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych lub włączeń blokowych pomocy publicznej. Przepisy tego rozporządzenia nie mają zastosowania do kreślonych dziedzin dział.: rybactwa i akwakultury, produkcji podstawowych produktów rolnych i wprowadzania tych produktów do obrotu, do sektora węgla, hutnictwa, budownictwa okrętowego, do sektora włókien sztucznych, jak również do działalności związanej z eksportem i tworzeniem sieci dystrybucji. Pozostałe dziedziny są objęte przepisami i przy spełnieniu jego warunków może być udzielana pomoc przedsiębiorstwom bez konieczności zatwierdzenia przez Komisję. Wymagane jest tylko zgłoszenie Komisji, publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.

Pierwszą zasadą jest wyłączenie pomocy, która ma charakter przejrzysty. Taki charakter mają dotacje, dopłaty do oprocentowania pożyczki, czy udzielenie pożyczki na warunkach komercyjnych, gwarancje udzielane przez rząd. Kolejna zasada to zasada kumulacji udzielonej pomocy. Oznacza ona sumowanie pomocy niezależnie od źródeł jej pochodzenia, niezależnie, czy sumowana jest pomoc lokalna, regionalna, krajowa i pomoc z UE. Ogólna suma pomocy nie może przekroczyć ustalonych w rozporządzeniu progów. Wyjątkiem jest pomoc dla osób niepełnosprawnych, gdyż tam nie ma progów. Trzecia ważna zasada dotyczy tzw. efektu zachęty. Musi on wystąpić, co oznacza, że musi istnieć pewność, że pomoc jest niezbędna i zachęca do rozwoju działalności lub podejmowania działalności na rzecz ochrony środowiska, szkolenia pracowników, jak i zatrudniania pracowników. To rozporządzenie dotyczy reguł horyzontalnych pomocy. Może być ona udzielona na ochronę środowiska, pomoc dla małych i średnich przeds., pomoc socjalna, pomoc regionalna, głównie pomoc inwestycyjna. Jest też nowa reguła horyzontalna – pomoc dla przeds. kobiet, pomoc na działalność badawczą. Jest także pomoc w formie podwyższonego ryzyka. Tendencją jest, że zwiększa się pomoc na cele horyzontalna. W szerokim zakresie taka pomoc jest aprobowana przez Komisję.

Ostatnie dane za okres 2008-2010 pomoc wynosi około 52 mld euro. Natomiast na pomoc sektorową przeznaczona ok. 9 mld euro.