Prawo Finansowe – Borodo

Rozdział I – Zagadnienia ogólne publicznej gospodarki finansowej i prawa finansowego.

1. Przedmiot, cechy i funkcje publicznej gospodarki finansowej

Potrzeby ludzkie zaspokajane są w dwojaki sposób:

• Poprzez działalność sektora prywatnego(mechanizmy rynkowe)

• Poprzez działalność instytucji publicznych i mechanizmów parlamentarnych

Gospodarka finansowa państwa to czerpanie(uzyskiwanie) środków pieniężnych oraz ich podział, tzn. kierowanie na poszczególne cele i zadania. Jest to działalność związana z gospodarką pieniężną.

Finanse są to stosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych. Dochody i wydatki podmiotów: państwa, ludności, organizacji społecznych, organizacji międzynarodowych, korporacji można określać mianem finansów.

Przedmiotem publicznej gospodarki finansowej jest przymusowe przejmowanie dochodów i dokonywanie wydatków, związanych ze świadczeniem usług i dóbr zaspokajających potrzeby o charakterze publicznym.

Główne dochody publiczne: podatki, opłaty, cła – przymusowe i jednostronne okrajanie dochodów gospodarstw prywatnych.

Publiczną gospodarkę finansową charakteryzują następujące właściwości:

• Państwowa własność zasobów finansowych

• Kategoria zaspakajanych potrzeb(publiczne, a nie indywidualne)

• Przymus państwowy lub nadrzędność państwa

• Administracyjny, polityczny i parlamentarny, a nie indywidualny proces podejmowania decyzji w sprawach finansowych.

Działalność sektora publicznego charakteryzuje metoda budżetowa – usługa świadczona przez podmioty sektora publicznego nie jest określona przez zysk, lecz w trybie politycznej i administracyjnej procedury, bazującej na wspólnych, społecznych celach. Decyzje w zakresie gospodarki publicznej są wynikiem tarć grup społecznych. Aby mogło istnieć państwo i jego instytucje musi być prowadzona państwowa gospodarka finansowa.

Podstawowe funkcje i zadania publicznej gospodarki finansowej:

• Funkcja fiskalna – dostarczanie środków pieniężnych potrzebnych do wykonywania zadań państwa

• Funkcja redystrybucyjna – przejmowanie środków od jednych podmiotów i przekazywanie innym, odpowiednie kształtowanie się dochodów i wydatków różnych podmiotów i osób.

• Funkcja oddziaływania na stosunki społeczne i gospodarcze – odpowiednie alokowanie środków przez państwo wypływają na możliwości inwestycyjne, perspektywy rozwoju poszczególnych grup ludności, sfer działalności państwa i gospodarki

• Funkcja kontrolna – badanie, porównywanie i ocena gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków pieniężnych przez sektor publiczny, pozwala na ustalenie jak przebiegają operacje i zjawiska finansowe i czy dokonywane są zgodnie z przyjętymi wzorcami.

1. Podmioty prowadzące publiczną gospodarkę finansową

Publiczną gospodarkę finansową prowadzi Państwo, tj. jego organy(rząd, ministrowie, organy terenowe), urzędy i instytucje. Działalność finansową prowadzą też inne wspólnoty terytorialne, w szczególności samorząd terytorialny: samorządy gminne, powiatowe, wojewódzkie.

Inne podmioty publicznej działalności finansowej:

• Instytucje ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

• Samorządy zawodowe

• Związki zawodowe

• Związki pracodawców

• Organizacje pożytku publicznego, fundacje, stowarzyszenia

Decentralizacja administracji publicznej – odpowiednie rozłożenie-przekazanie zadań i kompetencji pomiędzy administrację rządową i samorządy terytorialne lub inne instytucje samodzielnie prowadzące działalność w sferze administracji publicznej.

Przekazywanie zadań i kompetencji w dół – do wspólnot terytorialnych niższego rzędu

– to proces decentralizacji.

Przesuwanie zadań i kompetencji w gorę – do wyższych szczebli samorządu i do sfery administracji rządowej

– to centralizacja administracji publicznej.

Koncentracja lub dekoncentracja kompetencji odnosi się do pozycji i znaczenia organów funkcjonujących ramach danej, jednej administracji, zwłaszcza w ramach administracji rzadowej.

W ramach administracji rządowej wyróżniamy organy:

• Centralnego szczebla(np. minister finansów),

• Średniego szczebla(np. izba skarbowa),

• Najniższego szczebla(urząd skarbowy).

Koncentracja to skupienie kompetencji w ręku centralnych organów administracji.

Dekoncentracja umieszczenie kompetencji również wśród organów rządowych średniego i najniższego stopnia.

W systemie organizacyjnym administracji między organami występują stosunki podporządkowania, podległości służbowej, działania wg poleceń i wytycznych. Stosunki nadrzędności służbowej, podporządkowania i działania wg wytycznych nie występują w systemie zdecentralizowanej administracji.

W stosunkach między państwem a samorządem terytorialny na pierwszym miejscu wysuwa się stosunek nadzorczy – badanie czy rozstrzygnięcia podejmowane przez samorząd są zgodne z ustawami.

Działając w płaszczyźnie majątkowej państwo działa jako Skarb Państwa.

Skarb Państwa jest osobą prawną reprezentującą państwo w stosunkach majątkowych z osobami fizycznymi i z osobami prawnymi. Jest to złożona osoba prawna, składająca się z wielu jednostek organizacyjnych, działających na różnych szczeblach zarządzania majątkiem państwowym.

Skarb Państwa reprezentowany jest głównie przez Ministra:

• właściwego do spraw Skarbu Państwa sprawy dotyczące gospodarowania mieniem SP, komercjalizacją i prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych, wykonywaniem praw majątkowych, ochrona interesów SP

• właściwego do spraw finansów publicznych

Skarb Państwa:

• działa w sferze stosunków majątkowych i finansowych przy pomocy metod władczych(podatki) a także cywilnoprawnych (spółki)

• posiada dwojaką władzę:

  • daje prawo własności mienia państwowego

  • zastosowanie przymusu państwowego w zakresie ustalania dochodów i wydatków

Państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej są równocześnie jednostkami organizacyjnymi SP, występującymi na różnych szczeblach i wyposażonymi w odpowiednie kompetencje finansowe i majątkowe, np.:

• ministerstwa

• urzędy

• sądy

• jednostki państwowe zajmujące się działalnością wojskową, administracyjną, socjalną.

W celu ochrony prawnej praw i interesów SP utworzona została Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa. Zadania:

• zastępstwo procesowe SP przed Sądem Najwyższym, sądami powszechnymi, wojskowymi, polubownymi, sadami orzekającymi w stosunkach międzynarodowych(jest obowiązkowe jeżeli wartość przedmiotu sprawy przewyższa kwotę 1 mln zł)- wykonują to radcowie Prokuratorii Generalnej.

• wydawanie opinii prawnych

Składnikiem działalności finansowej państwa w sferze pieniądza, wpływania na działalność banków komercyjnych i inne sprawy pieniężne-kredytowe jest działalność banku centralnego.

1. Rozłożenie zadań, wydatków i dochodów pomiędzy państwo a samorządy terytorialne. Zasada subsydiarności.

Odpowiednie rozłożenie wydatków pomiędzy państwo, samorząd terytorialny i inne podmioty publiczno-prawne jest następstwem podziału zadań pomiędzy te podmioty, jest więc czynnikiem wtórnym w stosunku do rozłożenia zadań.

Niektóre zadania powinny być zadaniami szczebla państwowego np. obrona narodowa, stosunki dyplomatyczne, walutowe i celne, wymiar sprawiedliwości. Zadania związane z warunkami egzystencji ludności w miejscu zamieszkania, których spełnianie przekracza możliwości poszczególnych rodzin mogą być lepiej realizowane na szczeblu gminy, bądź powiatowym czy wojewódzkim.

Rozłożenie zadań pomiędzy różne wspólnoty terytorialne wynika z prawnego punktu widzenia z ustaw i innych przepisów regulujących poszczególne dziedziny działalności społecznej lub gospodarczej. Ustawodawstwo rozdziela obowiązki na odpowiednie podmioty w tym administrację rządową, samorządy gminne itd.

Aby obowiązki mogły być odpowiednio realizowane, niezbędne jest uzyskiwanie dochodów za zatem konieczny jest ustawowo dokonany podział dochodów a zwłaszcza podatków między państwo i samorząd terytorialny. Wyposażenie Państwa, gmin, samorządów w odpowiednie dochody umożliwia funkcjonowanie tych związków i wypełnianie zadań, dla których zostały powołane.

Podział dochodów publicznych musi nawiązywać do zadań, a zwłaszcza kosztów wykonywania tych zadań!

Zasada subsydiarności – zadania publiczne należy powierzyć wspólnocie terytorialnej niższego szczebla, której jednostki i przedsiębiorstwa powinny wykonywać tyle zadań, ile są w stanie wykonać skutecznie i efektywnie. Takie rozwiązanie zbliża przy tym świadczenie usług publicznych do bezpośrednio zainteresowanych oraz wzmacnia odpowiedzialność polityczną danej wspólnoty terytorialnej. Zadanie powinno być jednak przejęte przez organy wyższego szczebla jeżeli można wykazać że jest on w stanie lepiej realizować zadania pod względem ekonomicznym i politycznym.

1. Pojęcie i przedmiot prawa finansowego

Prawo finansowe to zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie.

Prawo finansowe to regulacje prawne odnoszące się do działalności finansowej organów państwa i samorządu oraz różnych publicznych instytucji i jednostek organizacyjnych.

Przedmiotem prawa finansowego jest prowadzona przez organy codzienna gospodarka finansowa.

Jest to prawo o kompetencjach Państwa i samorządu itd. w zakresie działalności finansowej.

Prawo finansowe ma zapobiegać chaosowi, żywiołowości i niekontrolowanym działaniom w zakresie gospodarki finansowej sektora publicznego.

Zazębianie się regulacji z innymi dziedzinami prawa:

• Konstytucyjnym(budżet państwa)

• Administracyjnym(procedury)

• Cywilnym i handlowym, prawem pracy

• Karnym(kodeks karny skarbowy)

• Międzynarodowym

• UE

Systematyka prawa finansowego:

• Prawo budżetowe(ustrojowe, prawo o wydatkach budżetowych, prawo o dochodach budżetowych, w tym prawo podatkowe, prawo o opłatach i dopłatach, prawo celne)

• Prawo o pożyczkach publicznych

• Prawo finansowe samorządu terytorialnego

• Prawo walutowe i dewizowe

• Publiczne prawo bankowe

• Prawo o gospodarce finansowej podmiotów gospodarczych

3 płaszczyzny prawa finansowego:

• Ustrojowa – powoływanie organów, określanie zadań i pozycję organu

• Materialnoprawna – szczegółowe konstrukcje prawne poszczególnych instytucji i rozwiązań budżetowych, podatkowych, dewizowych, z zakresu ubezpieczeń społecznych i gospodarki samorządu terytorialnego – ukształtowanie odpowiednich uprawnień, obowiązków, form działania

• Proceduralna – procedury budżetowe, nadzorcze, samorządowe, kontrolne, podatkowe, celne , bankowe; określone są w kodeksach, ordynacji podatkowej, i innych.

1. Ogólne założenia prawa finansowego RP

Podstawowe zasady i instytucje prawa finansowego określone są w konstytucji, różne szczegółowe rozwiązania znajdują się zaś w ustawach, zwykłych i w przepisach niższej rangi.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej:

Art. 2

„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.”

Art. 20

“Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.”

Art.21

1. „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.

2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.”

Prawo finansowe jest prawem finansowym państwa demokratycznego, ponieważ funkcjonuje wyłącznie w warunkach wolnej gry sił społecznych i politycznych. A RP zapewnie wolność tworzenia i działania partii politycznych , związków zawodowych itp.

W ramach RP występuje dualizm administracji publicznej:

• Administracja rządowa

• Samorząd terytorialny

1. Formy prawne działalności finansowej administracji rządowej i samorządu terytorialnego

Typowe formy prawne działania administracji polegają na:

• Wydawaniu aktów indywidualnych, w szczególności decyzji administracyjnych.

• Wydawanie uchwał przez organy samorządowe:

  • Przepisy prawa miejscowego

  • Dot. indywidualnej, pojedynczej sprawy

  • Budżetowa

• Formy prawa prywatnego – zawieranie i wykonywanie umów cywilnoprawnych, zakładanie spółek prawa handlowego, emisja obligacji itp. SP i JST mogą a nawet czasami muszą zawierać umowy, udzielają poręczeń i gwarancji, mogą zakładać spółki, nabywać udziały i akcje w spółkach.

• Zawieranie porozumień administracyjnych - przekazywanie zadań i kompetencji pomiędzy organami administracji publicznej, są one publikowane w Dziennikach Urzędowych.

• Czynności materialno-techniczne – prowadzeni rejestrów, ewidencji, prowadzenie kont dla ubezpieczonych, przekazywanie składek, przekazywanie dotacji itp. Są to czynności, które organy administracji publicznej musza wykonywać, gdyż są do tego prawnie zobowiązane.

• Inne formy działania

  • Kontrolne

  • Nadzorcze

  • Orzeczenia o charakterze kar administracyjnych

• Poszczególne formy działania administracji:

  • Stanowienie przepisów

  • Wydawanie aktów indywidualnych

  • Zawieranie umów

1. Źródła prawa finansowego

1. Konstytucja

2. Ustawa

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

   1. Mała niepotrzebna zgoda parlamentu by podpisać umowę

   2. Duża potrzebna zgoda parlamentu w formie ustawy i podpisanie ustawy pierwszeństwo przed ustawami w razie sprzeczności z ustawą

4. Rozporządzenia (zawsze szczegółowo określone w Ustawie, kto może wydać do niej rozporządzenie)

   1. Rady Ministrów

   2. Ministrów

5. Akty prawa miejscowego

W/w źródła prawa są aktami normatywnymi powszechnie obowiązującymi na obszarze kraju bądź obszarze działania organu.

Inne źródła prawa to przepisy wewnętrzne: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów – akty te obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty – mogą być wydawane tylko na mocy ustawy i odgrywają dużą rolę w zakresie prawa finansowego.

Główną metodą interpretacji (wykładni) prawa jest wykładnia gramatyczna, językowa – analiza językowa.

Inne rodzaje interpretacji:

• Systemowa

• Celowościowa

Stosuje się je gdy zawodzi wykładnia gramatyczna.

Prawo budżetowe nie określa w sposób bezpośredni praw i obowiązków poszczególnych osób fizycznych i osób prawnych. Reguluje ono formy działalności finansowej organów i jednostek organizacyjnych, zagadnienia zakresu i trybu wydatkowania środków, sposobów osiągania niektórych dochodów(np. dotacji, środków europejskich) – określa finansowe uprawnienia, możliwości i granice w działalności państwa i samorządu.

Polskie ustawodawstwo dzielimy na dwie grupy:

• Ogólne ustawy podatkowe

  • Ordynacja podatkowa

  • Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

  • Ustawa o kontroli skarbowej

  • Ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników

• Szczególne ustawy podatkowe

  • Ustawa o podatku dochodowym

  • Ustawa o podatku od towarów i usług

  • Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych

Istnieją ustawy, które zawierają sankcje prawne – odpowiedzialność prawną za naruszenie obowiązków i zadań finansowych. Jest ich wiele, a najbardziej:

• Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• Karny Kodeks Skarbowy

1. Polityka finansowa

Istota polityki finansowej – ustalanie celów(zadań) państwa oraz środków ich realizacji.

Wyrazem polityki są: programy, deklaracje, oświadczenia formułujące cele, zamierzenia i środki ich realizacji

Polityka:

• Deklarowana

• Rzeczywiście stosowana

Polityka finansowa przejawia się przede wszystkim w stanowieniu i stosowaniu odpowiednich norm prawa finansowego. Obok celów związanych z uzyskaniem przez państwo odpowiedniej sumy środków pieniężnych(cele fiskalne), występują cele dotyczące kształtowania życia społecznego i gospodarczego(cele pozafiskalne).

Cele polityki finansowej:

• Cele krótkookresowe i długookresowe

• Cele ogólne i lokalne

• Cele, których treścią jest zmiana istniejącego stanu rzeczy lub jego utrzymanie

• Cele określone odpowiednio do funkcji państwa , np. cele gospodarcze

Podstawowe rodzaje środków działania:

• Stanowienie prawa

• Ustalanie planów

• Praktyczna realizacja prawa i planów

Z ekonomicznego punktu widzenia polityka finansowa jest realizowana w 3 sferach:

• Stabilizacji gospodarki

• Alokacji czynników produkcji

• Redystrybucji dochodów

Rozdział II – Prawo budżetowe państwa i Rozdział III – Prawo budżetowe samorządu terytorialnego

1. Budżet państwa, samorządu i zasady budżetowe

Budżet definiowany jako akt prawny, który przewiduje i zatwierdza wszystkie roczne dochody i wydatki Państwa. Jest to upoważnienie w formie ustawy do dokonywania wydatków i pobierania dochodów.

Budżet służy ustaleniu i pokryciu zapotrzebowania finansowego państwa, które jest niezbędne dla wykonania zadań państwa w danym okresie czasu(roku kalendarzowym). Jest podstawą dla prowadzenia spraw budżetowych i gospodarczych.

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów, uchwalanym w formie ustawy budżetowej, która stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa.

Prawo budżetowe samorządów terytorialnych nie jest oddzielone od prawa budżetowego dotyczącego budżetu państwa. Budżet samorządowy nie ma osobnego aktu normatywnego, jego regulacje są zawarte w ustawie o finansach publicznych, choć w przeszłości ustawa poświęcona tylko samorządom istniała.

Prawo budżetowe JST określa finansową działalność organów i jednostek organizacyjnych samorządu. Ustala różnorodne kompetencje samorządów w zakresie gospodarki finansowej, zakres i sposób wydatkowania środków na zadania własne i zadania zlecone, procedury osiągania niektórych dochodów(np. dotacji celowych) i dokonywania wydatków.

Zasady budżetowe:

1. Zasada zupełności- budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa

2. Zasada równowagi – odpowiedni stosunek pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu, wydatki nie powinny przekraczać dochodów

3. Zasada jedności budżetu – jeden budżet ujęty w jednym akcie prawnym

4. Zasada szczegółowości budżetu – szczegółowy, uporządkowany w szereg pozycji wydatkowych i dochodowych; klasyfikacja budżetowa

5. Zasada specjalizacji budżetu – wydatki budżetowe powinny być przeznaczone na szczegółowo ustalone cele w sposób oszczędny i celowy

6. Zasada jawności budżetu – jawność debaty budżetowej, debaty ze sprawozdania wykonania budżetu, opublikowanie ustawy budżetowej, sprawozdań z wykonania budżetu, przedstawianie wykazu kwot dotacji udzielanych z budżetu, ogłaszanie danych dotyczących długu publicznego. Każdy ma prawo do informacji o budżecie.

7. Zasada uprzedniości budżetu – powinien być uchwalany do końca roku poprzedzającego rok budżetowy

8. Zasada rocznego okresu budżetowego – budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy

Regulacje prawne przewidują także elementy wieloletniego planowania finansowego(budżetowego) w zakresie realizacji programów i zadań inwestycyjnych – UoFP wprowadza konstrukcję 4-letniego planu finansowego.

1. Charakter prawny ustawy budżetowej i uchwały budżetowej

Wg konstytucji budżet jest to akt prawny mający formę ustawy uchwalony przez Sejm na rok budżetowy, który jest rokiem kalendarzowym. Przy tworzeniu budżetu mają zastosowanie przepisy konstytucyjne w tym samym zakresie co do innej ustawy, jednakże występują pewne odmienności jak np. wyłączność inicjatywy budżetowej wyłącznie Radzie Ministrów, specjalne terminy przedłożenia terminu projektu itd. Trybunał konstytucyjny ma prawo zbadać treść ustawy budżetowej w razie podejrzenia naruszenia zasad konstytucji.

W wyjątkowym przypadkach rok budżetowy może być krótszy, wynika to z ustawy o prowizorium budżetowym, która ustanawia budżet prowizoryczny ograniczony do określonego okresu zawierający niezbędne informacje dot. wydatków i dochodów danego okresu, traci ona moc gdy wchodzi właściwa ustawa budżetowa.

Wg konstytucji ustawa budżetowa jest traktowana na równi z innymi ustawami, czyli ma tę samą rangę prawną. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy. Nie wprowadza ona podatków, opłat itd. Jednakże wpływa ona na poszczególne ustawy kreując finansowe możliwości ich realizacji. Uruchamia zadania i kompetencje poszczególnych organów przewidziane w ustawach szczególnych. Wydatki budżetowe powinny mieć swoją podstawę prawną, która jest zawarta w ustawach szczegółowych. Ustawa nie jest samodzielną podstawą do wprowadzenia wydatku.

Ujęte w budżecie wydatki stanowią nieprzekraczalny limit, przekroczenie jego skutkuje sankcjami, ponieważ jest traktowane jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Ujęte w ustawie dochody stanowią prognozę ich wielkości – nie mają charakteru granic. Ich niespełnienie nie skutkuje sankcjami karnymi, jednakże już politycznymi tak.

Politycy powinni się starać by gromadzone dochody były równe wielkości zawartej w ustawie budżetowej.

Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej gminy. Podobnie jak ustawa budżetowa jest uchwalonym na rok planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Budżet JST nie jest aktem administracyjnym, adresatów uchwały budżetowej może być, zwłaszcza w dużych samorządach bardzo wielu, poza zarządem(lub wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta) będą to poszczególne samorządowe jednostki budżetowe oraz samorządowe zakłady budżetowe, a także jednostki pomocnicze gminy(sołectwa, osiedla).

Uchwała budżetowa JST jest specyficznym aktem normatywnym, przesłanki:

• Uchwalany w formie właściwej dla stanowienia aktów prawa miejscowego,

• Wyznacza granice rocznej działalności budżetowej organów i jednostek samorządu gminnego, powiatowego czy wojewódzkiego;

• Skierowana jest do wielu adresatów:

  • Organów wykonawczych(prezydent miasta, burmistrz..)

  • Inne

• Adresaci powinni prowadzić w roku budżetowym działalność w zakresie dochodów i wydatków, aby zrealizować ustalenia uchwały budżetowej.

• Za przekroczenie postanowień uchwały budżetowej pracownicy samorządu mogą ponieść karę za naruszenia uchwały budżetowej

Zamieszczenie w uchwale budżetowej dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań JST wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec JST. Roszczenia wynikają z przepisów szczególnych.

Treścią uchwały budżetowej są ustalenia w zakresie budżetu, tj. dochodów, wydatków, przychodów, rozchodów. Główne postanowienia wyrażone są w głównym tekście oraz kilkunastu załącznikach, dodatkowo występują też inne ustalenia uchwały związane z roczną gospodarką budżetową samorządu. Załączniki uważa się za integralną część uchwały budżetowej.

Uchwała budżetowa określa:

• Planowane dochody(bieżące i majątkowe)

• Wydatki(bieżące i majątkowe)

• Planowany deficyt lub nadwyżka

• Przychody i rozchody

• Limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów, pożyczek i emitowanych papierów wartościowych

• Wydatki z tytułu poręczeń i gwarancji

• Szczególne zasady wykonywania budżetu

• Uprawnienia jednostki pomocniczej

• Inne postanowienia i upoważnienia udzielone zarządowi

W załącznikach zamieszcza się:

• Zestawienie planowanych kwot dotacji udzielanych z budżetu samorządowego

• Plan wyodrębnionych dochodów samorządowych jednostek oświatowych

• Plany przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych

1. Państwowe i samorządowe jednostki sektora finansów publicznych

Uwagi ogólne

Jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych może mieć różną formę organizacyjno-prawną. W sektorze publicznym występują także prywatno-prawne formy organizacyjne. Jaką formę organizacyjną i finansową może mieć dana publiczna jednostka wynika z przepisów regulujących określoną dziedzinę stosunków społecznych.

Główne formy organizacyjno-prawne są:

• Jednostki budżetowe

• Zakłady budżetowe

• Fundusze celowe

Obok w/w form występują również takie, które są prawnie wyodrębnione w stosunku do Skarbu Państwa. Są to osoby prawne tj. uczelnie publiczne, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe instytucje kultury itp. Są tworzone na bazie odrębnych ustaw.

Ustawa o finansach publicznych ustala ogólne elementy organizacji sektora finansów publicznych dla podmiotów państwowych i dla samorządu terytorialnego. Niektóre formy mogą występować tylko w sektorze państwowym, a niektóre tylko w samorządach.

Do sektora FP zalicza się:

• Jednostki budżetowe

• Państwowe fundusze celowe

• Agencje wykonawcze

• Uczelnie publiczne

• Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

• instytucje kultury

• państwowe instytucje filmowe

• samorządowe zakłady budżetowe

• ZUS

• KRUS

• NFZ

Do sektora FP nie zalicza się(jednak są podmiotami publicznymi – wiele z nich realizuje cele publiczne):

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Jednostki badawczo-rozwojowe

• Banki państwowe

• spółki prawa handlowego(jednoosobowe spółki Skarbu Państwa)

Państwowe i samorządowe jednostki budżetowe

Państwowe	Samorządowe
NIE POSIADA OSOBOWOŚCI PRAWNEJ
Pokrywają wydatki bezpośrednio z budżetu państwowego/samorządowego Odprowadzają dochody na rachunek budżetu państwa/samorządu
Jednostki budżetowe to:
Sądy, jednostki wojskowe, urzędy państwowe, jednostki organizacyjne prokuratury, policji, ośrodki pomocy społecznej	Urzędy samorządowe, szkoły podstawowe. Licea ogólnokształcące, ośrodki pomocy społecznej.
Nie prowadzą działalności gospodarczej, nie sprzedają usług publicznych.
Zasada budżetowania brutto
Jednostki nabywając dobra i usługi zachowują się jak inne podmioty kupujące na rynku towary, usługi, dostawy i roboty publiczne – jednak robią to przy pomocy zamówień publicznych.
Dokonują wydatków tylko do określonej kwoty ustalonej w budżecie.
Dokonanie większych wydatków lub zaciągnięcie zobowiązania nie znajdującego pokrycia w planie finansowym wydatków jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.
Jednostki tworzą, łączą przekształcają i likwidują:
Ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie oraz inne organy.	Np. Rada gminy.
Jednostka powinna mieć statut(określający nazwę, siedzibę, przedmiot działalności oraz przekazane mienie w zarząd)

Państwowe fundusze celowe

• Mogą zostać powołane jedynie w drodze ustawy

• Przychody – pochodzą ze środków publicznych – wynikają również z ustawy, która powołała PFC

• Wydatki funduszu przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań państwa, w granicach posiadanych środków

  • Bieżących(również z dotacji)

  • Pozostałości ze środków z okresów poprzednich(środki funduszu przechodzą na rok następny i mogą być wykorzystane – w przeciwieństwie do środków budżetowych)

• Wyodrębnienie zadań, wydzielenie dochodów i wydatków z budżetu ogólnego

• Nie posiada osobowości prawnej

• Stanowi jedynie wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje na ogół minister(nie są niezależną od budżetu instytucją)

Zaliczamy do nich:

• Fundusz Pracy

• Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej,

• Krajowy Fundusz Drogowy

• Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych

• Fundusz Reprywatyzacji

• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Samorządowe zakłady budżetowe

SZB jest jednostką sektora finansów publicznych, która odpłatnie wykonuje zadania i pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych.

Definicja SZB określona jest w ustawie poprzez zadania wykonywane przez te organy:

• Gospodarka mieszkaniowa, gospodarowanie lokalami użytkowymi

• Drogi, mosty, ulice, place oraz organizacja ruchu drogowego

• Wodociągi, zaopatrzenia w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną oraz gaz

• Lokalny transport zbiorowy

• Targowiska, hale targowe

• Zieleń gminna i zadrzewienie

• Kultura fizyczna i sport

• Utrzymywanie rożnych gatunków zwierząt, w tym prowadzenie hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem

• Cmetarze.

Pomimo, iż samorządy coraz częściej prywatyzują te części działalności to i tak ponoszą odpowiedzialność ze tę sferę.

Przykłady SZB:

• Miejskie zakłady komunikacji

• Zakłady gospodarki mieszkaniowej

• Zakłady wodociągów i kanalizacji

NIE POSIADAJĄ OSOBOWOŚCI PRAWNEJ. Ich mienie jest własnością samorządu terytorialnego. W płaszczyźnie cywilnoprawnej reprezentowane są przez gminę, powiat lub województwo.

SZB nie są nastawione na maksymalizację zysku, ale na pokrycie kosztów działalności zakładu. SZB mogą być dotowane z budżetu samorządowego – max 50% kosztów jego działalności. SZB osiągane nadwyżki przychodów nad kosztami odprowadzają do budżetu na koniec okresu sprawozdawczego.

SZB tworzą, łączą się, przekształcają się i likwidują organy stanowiące JST. SZB posiada odrębny rachunek bankowy.

W planie finansowym zakładu wyodrębnia się(stosując podziałki klasyfikacji budżetowej):

• Przychody własne

• Dotacje z budżetu JST

• Koszty(w tym wynagrodzenia+składki)

• Stan środków obrotowych

• Rozliczenia z budżetem

• Wydatki inwestycyjne

Państwowe Agencje Wykonawcze

• Państwowe osoby prawne

• Powołane na podstawie odrębnych ustaw w celu realizacji zadań państwa

• Ich kształt organizacyjno-prawny, pozycja, cele działania, przychody, wydatki określone są w ustawach tworzących te podmioty

• Ich działalność oparta jest na środkach publicznych, w tym przychodach pochodzących z własnej działalności i dotacji z budżetu państwa

Przykłady:

• Agencja Rynku Rolnego

• Agencja Nieruchomości Rolnych

• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

• Agencja Mienia Wojskowego

• Polska Agencja Przedsiębiorczości

Uczelnie Publiczne

• Osoby prawne należące do sektora finansów publicznych

• Finansowane z budżetu państwa(opłaty za usługi edukacyjne, za usługi badawcze i specjalistyczne)

Państwowe i samorządowe instytucje kultury

• Osoby prawne

• Przychody:

  • Wpływy z działalności,

  • Dotacje z budżetu

  • Darowizny

  • Inne

Publiczne i Samorządowe Zakłady Opieki Zdrowotnej

Gospodarka finansowa publicznych zakładów opieki zdrowotnej może być prowadzona w formie samodzielnego zakładu, tworzonego przez państwo lub samorząd, posiadającego osobowość prawną.

Przychodami są wpływy z kontraktów z NFZ, dotacje z budżetów, wpływy za odpłatne świadczenia medyczne, inne.

Inne formy

Fundacja – może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych jednakże taka fundacja nie może być powołana na mocy Ustawy o Fundacjach, tylko odrębną ustawą- wtedy mogą być tworzone ze środków publicznych.

!!! Instytucja gospodarki budżetowej – tworzona przez Ministrów lub inne władze państwowe w celu realizacji zadań publicznych. Instytucja odpłatnie wykonuje zadania i pokrywa koszty swojego działania z uzyskiwanych przychodów własnych . uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do KRS. Jej działalność może przynosić zyski, może być również dotowana z budżetu państwa zastępstwo za gospodarstwa pomocnicze

Inne formy nieistniejace bądź zanikające:

• Gospodarstwa pomocnicze – wyodrębniona w jednostce budżetowej część pod względem organizacyjnym i finansowym jej podstawowej działalności lub działalność poboczna. Samo pokrywało koszty swojej działalności z uzyskiwanych dochodów. Mogły być przyznawane dotacje z budżetu.

• Państwowe zakłady budżetowe – jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonywały wyodrębnione zadania i pokrywały koszty swoich działalności z przychodów własnych. Nie posiadały osobowości prawnej

• Rachunek dochodów własnych – jednostki budżetowe mogły gromadzić różnego rodzaju opłaty i środki; były przeznaczone na sfinansowanie niektórych wydatków(bieżących i inwestycyjnych) tej jednostki lub cele wskazane przez darczyńcę.

• Fundusze motywacyjne – środki finansowe gromadzone przez państwowe jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych z części dochodów budżetu państwa uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych z ujawnienia przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw i wykroczeń skarbowych.

• Samorządowy fundusz celowy- zadania wyodrębnione z budżetu gminy, powiatu lub województwa. Znajduję się obecnie szczątkowa ilość tych funduszy, są one stopniowo usuwane. Zostały wojewódzkie m.in. w zakresie ochrony środowiska.

1. Klasyfikacje budżetowe w budżecie państwa i uchwale budżetowej

Klasyfikacja budżetowa to system jednostek(podziałek budżetowych), w ramach których ujmowane są poszczególne kwoty rocznych dochodów i wydatków budżetowych, oraz przychodów i rozchodów budżetu.

Jednostki klasyfikacji budżetowej są to dziedziny działalności publicznej, grupy jednostek organizacyjnych, źródeł dochodów budżetu i formy wydatków budżetowych.

Klasyfikacja budżetowa ma znaczenie organizacyjne, ekonomiczne i prawne. Umożliwia konstruowanie i ocenę prawnej, politycznej i ekonomicznej treści budżetu. Planowanie, uchwalanie, wykonywanie i kontrola wykonania budżetu przeprowadzane są przy zastosowaniu jednostek klasyfikacji budżetowej. Podziałki klasyfikacji budżetowej wynikają z obowiązującego systemu organizacji państwa, struktury i rodzajów działalności państwowej oraz stosowanego systemu dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetowych.

Klasyfikacja:

• Części(nie ma w uchwale budżetowej), działy, rozdziały – określających rodzaj działalności

• Paragrafy określające rodzaj dochodu, przychodu, wydatku, rozchodu oraz rodzaj środków

Przychody i rozchody odnoszące się do finansowania deficytu i długu publicznego klasyfikuje się według paragrafów określających źródło przychodu lub rodzaj rozchodu.

Wydatki publiczne klasyfikuje się według dodatkowej klasyfikacji budżetowej dotyczącej obszarów, kategorii i podkategorii wydatków strukturalnych – jest to klasyfikacja wydatków ponoszonych przez jednostki sektora finansów publicznych na cele, które określone są w przepisach o funduszach strukturalnych UE – jest to forma realizacji prawa UE.

Samorządy – dochody i wydatki bieżące oraz dochody i wydatki majątkowe.

Ustawa o finansach publicznych wyodrębnia się w ramach uchwały budżetowej – dochody i wydatki bieżące oraz dochody i wydatki majątkowe. Oddzielenie finansowania bieżącego od spraw finansowych dotyczących majątku i inwestycji jest uzasadnione z punktu widzenia uporządkowania samorządowej działalności finansowej. Potrzebne jest wyodrębnienie dochodów majątkowych budżetu, są one bowiem źródłami finansowania zadań inwestycyjnych. Wydatki inwestycyjne można prowadzić wówczas, gdy uzyskiwanie są dochody majątkowe. Gdy brak dochodów majątkowych, wydatki majątkowe(inwestycyjne) nie powinny być realizowane. Rozwiązanie służby temu aby zapobiegać finansowaniu inwestycji bez pokrycia.

Dochody majątkowe:

• Dotacje i środki przeznaczone na inwestycje, w tym środki z budżetu UE

• Dochody ze sprzedaży majątku

• Dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności

Dochody bieżące(dochody nie będące dochodami majątkowymi):

• Podatki i opłaty lokalne

• Udziały w podatkach dochodowych

• Subwencje

• Dotacje na działalność bieżącą.

Wydatki majątkowe:

• Inwestycje i zakupy inwestycyjne, w tym programy finansowane z udziałem środków UE

• Zakup i objęcie akcji i udziałów

• Wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego

Wydatki bieżące(nie zaliczone do wydatków majątkowych):

• Wydatki jednostek budżetowych

• Dotacje na zadania bieżące

• Świadczenia na rzecz osób fizycznych

• Wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji

• Obsługi długu

W częściach ustalane są dochody i wydatki organów państwowych:

• Organy władzy państwowej

• Organy kontroli, ochrony prawa, sądy, trybunały

• Organy administracji rządowej

Klasyfikacje części budżetowych oraz ich dysponentów ustala w drodze rozporządzenia Minister Finansów na podstawie UoFP.

Dla poszczególnych działów administracji rządowej kierowanych przez ministrów oraz dla urzędów nadzorowanych przez Prezesa rady Ministrów ustala się odrębne części budżetowe. Dział administracji rządowej stanowi część budżetu państwa. Minister kierujący kilkoma działami administracji rządowej jest dysponentem kilku części budżetu.

Niektóre części mają charakter przedmiotowy lub funkcjonalny. Z części wynika jakie są środki w dyspozycji danego ministra, kierownika urzędu centralnego, wojewody.

Dysponenci środków budżetowych – prowadzą działalność finansową w granicach środków ujętych w przewidzianej dla nich części budżetowej.

Przedmiotowo:

• Rezerwa ogólna

• Rezerwa celowa

• Obsługa długu Skarbu Państwa

• Środki własne Unii Europejskiej

• Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

• Subwencje ogólne dla samorządu terytorialnego

W ramach części budżetu państwa występują określone dziedziny działalności – działy budżetowe(klasyfikacja obejmuje ponad 30 działów).

Działy są to jednostki zbudowane przedmiotowo – są to rodzaje działalności obejmujące jedną lub kilka dziedzin.

Działami, które będą występować w budżecie państwa i w budżetach samorządowych:

• Administracja Publiczna

• Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

• Oświata i wychowanie

• Kultura fizyczna i sport

• Dochody od osób prawnych

• Dochody od osób fizycznych

• Ochrona zdrowia

• Rolnictwo i łowiectwo

• Turystyka

• Obsługa długu publicznego

W dziale budżetowym ujęte powinny być dochody budżetowe pochodzące z tego działu i wydatki budżetowe przeznaczone na finansowanie tego działu.

Działy są podstawowymi i najwyższymi podziałkami budżetach jednostek samorządu terytorialnego – są to rodzaje działalności obejmujące jedną lub kilka dziedzin.

Działy występujące w samorządzie:

• Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

• Gospodarka mieszkaniowa

• Oświata i wychowanie

• Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

• Pomoc społeczna

Działy składają się z rozdziałów – jednostki zbudowane według kryteriów podmiotowych lub przedmiotowych. Rozdziały nawiązują do szczegółowo określonych zadań i kompetencji państwa wynikających z ustaw. Są następstwem wprowadzonych zadań i jednostek organizacyjnych. W kilkuset rozdziałach ustalane są kwoty dochodów budżetowych(planowane i realizowane w związku z funkcjonowaniem rozdziału) i kwoty wydatków budżetowych, skierowane na finansowanie danego rozdziału.

Najniższą jednostką klasyfikacji są paragrafy, występujące w ramach rozdziałów. Są to szczegółowo ujęte rodzaje dochodów, wydatków, środków, przychodów i rozchodów budżetowych, wynikające z obowiązującego systemu podatków, opłat, dotacji, składek, systemu wynagrodzeń i świadczeń, wydatków bieżących i inwestycyjnych.

Dodatkowym elementem w systemie jest klasyfikacja środków związana z finansowaniem programów wydatków budżetowych.

Przykłady paragrafów dochodów:

• Podatek dochodowy od osób prawnych, fizycznych

• Podatki akcyzowe

• Grzywny, mandaty

• Kary pieniężne

• Dochody z najmu i dzierżawy składników majątku Skarbu Państwa

• Wpływy ze składek z funduszy celowych

• W samorządzie: dodatkowo - podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny, wpływy z karty podatkowej,

Przykłady paragrafów wydatków:

• Dotacje i subwencje

• Świadczenia na rzecz osób fizycznych

• Wydatki bieżące

• Wydatki majątkowe

• Obsługa długu publicznego

• Środki przekazywane do UE

• Wydatki na realizowanie programów finansowych z udziałem środków UE

W przepisach przewidziane są paragrafy zarówno dot. dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów.

Paragrafy wydatków są prawnymi formami różnych wydatków a jednocześnie operacjami o zróżnicowanej naturze ekonomicznej.

Paragrafy odnoszą się do różnorodnych państwowych:

• wydatków osobowych, rzeczowych bieżących i majątkowych(inwestycyjnych)

Odzwierciedlają i wyznaczają działalność państwowych jednostek budżetowych, funduszy celowych i innych jednostek sektora finansów publicznych powiązanych z budżetem państwa.

Paragrafy przychodów i rozchodów budżetu związane z długiem publicznym i finansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu.

Paragrafy:

• przychody ze sprzedaży bonów skarbowych

• przychody ze sprzedaży obligacji skarbowych na rynku krajowym i za granicą

• przychody z prywatyzacji

• przychody z zaciągniętych pożyczek i kredytów na rynku krajowym lub zagranicznym

• wykup bonów skarbowych,

• wykup obligacji skarbowych sprzedanych na rynku krajowym lub za granicą

• spłata pożyczek i kredytów

• środki kierowane na reformy systemu ubezpieczeń społecznych

• udzielone z budżetu pożyczki i kredyty

• przelewy na rachunek lokat

1. Opracowanie i uchwalanie budżetu państwa

Inicjatywa Ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej i projekt ustawy budżetowej.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. (art. 221 konstytucji)

Rada Ministrów składa Sejmowi najpóźniej 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego(do 30 września) projekt ustawy budżetowej(opracowany przez Radę Ministrów) na rok następny. Można jednak w wyjątkowych przypadkach przedłożyć projekt później. Wcześniej Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa. Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedkładają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych.

Do projektu ustawy budżetowej dołącza się:

• Uzasadnienie zawierające:

  • Główne cele polityki społecznej i gospodarczej

  • Założenia makroekonomiczne

  • Kierunki polityki fiskalnej

  • Przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok poprzedni

  • Omówienie projektowanych dochodów i wydatków oraz przychodów, rozchodów,

  • Wielkości deficytu i długu publicznego

„Święte krowy”

Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, sadownictwa powszechnego i administracyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Instytutu Pamięci Narodowej, Krajowego Biura wyborczego i innych władz.

Rząd nie opracowuje projektów budżetowych tych władz, które należą do administracji rządowej, lecz je przyjmuje i wprowadza bez zmian do projektu ustawy budżetowej. Podkreśla to niezależność budżetową władz ustawodawczych, sądowniczych, kontrolnych państwa oraz to, że kwoty ich wydatków i dochodów nie są określane przez rząd. Mogą być zmienione dopiero przez Sejm lub Senat w toku budżetowych prac parlamentarnych.

W razie gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona przed dniem 1 stycznia nowego roku budżetowego, to do czasu ogłoszenia jednej z tych dwóch ustaw podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi odpowiedni projekt ustanowiony i obowiązują stawki należności ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

Podstawa prawna gospodarki budżetowej państwa w czasie od początku roku budżetowego do uchwalenia ustawy budżetowej w przypadku nie uchwalonego budżetu:

• Prowizoria budżetowe – skrócone, prowizoryczne budżety obejmujące krótkie odcinki czasu(miesiąc – kwartał

• Prorogacja(przedłużenie) budżetowe – ustalenia budżetu uchwalonego za okres poprzedni

• Projekt uchwalony przez rząd – dla RH najlepsza forma

Ustawa budżetowa obowiązuje po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw – wchodzi ona w życie z dniem ogłoszeni, jednak z mocą od dnia 1 stycznia danego roku budżetowego, np. – wydatki – limity od dnia 1 stycznia.

Wieloletni plan finansowy

Streszczona forma uproszczona 4-ech jednorocznych budżetów. Ustawa o Finansach Publicznych (art. 103-108) – konstrukcja Wieloletniego Planu Finansowego Państwa – to plan dochodów i wydatków oraz innych operacji budżetu państwa(przychodów i rozchodów) sporządzony na cztery lata budżetowe.

Plan ten nawiązuje do koncepcji i założeń, tzw. Budżetu zadaniowego, sporządzany powinien być bowiem w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji. Uwzględnia on cele średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz kierunki polityki społeczno-gospodarczej rządu.

Ma określać:

• Podstawowe wielkości makroekonomiczne

• Kierunki polityki fiskalnej

• Prognozy dochodów i wydatków budżetu państwa i źródła ich finansowania

• Prognozy dochodów i wydatków budżetu środków UE

• Wynik budżetu środków europejskich

• Prognozę bilansu sektora finansów publicznych

• Kwotę państwowego długu publicznego.

W ramach prognozy wyróżnia się dochody z podatków pośrednich i bezpośrednich, tzw., dochodów niepodatkowych pochodzących z budżetu UE. W prognozie wydatków wyszczególnia się kilkanaście pozycji m.in. wydatki stałe związane z wykonywaniem zadań administracji rządowej, wydatki na obsługę długu, wydatki an rzecz UE, dotacje dla systemu ubezpieczeń społecznych, subwencje itd.

Wieloletni plan stanowi podstawę do przygotowania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt WPFP, a ta uchwala go i ogłasza w Dzienniku Urzędowym RP” Monitor Polski” Wieloletni plan jest aktualizowany przez Radę ministrów w drodze uchwały, corocznie w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej. RZĄD USTALA, NIE GŁOSUJE NAD TYM PARLAMENT. Ministrowie do 15 kwietnia powinni przedkładać ministrowi finansów informacje o realizacji wieloletniego planu.

Minister Finansów łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada Radzie Ministrów informację o przebiegu wykonania wieloletniego planu finansowego państwa.

Wieloletni plan:

• ma charakter wytycznych działania dla władz publicznych

• dotyczy publicznej gospodarki finansowej

• ujmuje liczbowo działalność finansową organów wykonawczych

• ma charakter indykatywny

• instrument umożliwiający prowadzenie długookresowej polityki finansowej i inwestycyjnej.

• Nie można stosować kar i sankcji za naruszenia

Wieloletnie plany samorządów

Wieloletnie programy inwestycyjne – nazwa, cel, okres realizacji i łączne nakłady finansowe, wysokość wydatków w roku budżetowym i w dwóch kolejnych latach – jest tworzony na 3 lata!

Uchwała budżetowa może określać limity:

• wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne

• na programy i projekty realizowane ze środków UE i innych środków zagranicznych

• zadania wynikające z kontraktów wojewódzkich zawartych między Rada Ministrów a samorządem województwa.

Wieloletnia prognoza finansowa JST – 3 lata, zawiera:

• dochody bieżące oraz wydatki bieżące, w tym wydatki na obsługę długu

• dochody majątkowe( w tym ze sprzedaży majątku) oraz wydatki majątkowe

• wynik budżetu

• przeznaczenie nadwyżki budżetowej albo sposób sfinansowania deficytu

• przychody i rozchody budżetu samorządowego, z uwzględnieniem wielkości długu

• kwotę długu danego samorządu, jego stosunek do dochodów i wydatków budżetu, spodob sfinansowania spłaty długu

• objaśnienia przyjętych wartości i danych.

Inicjatywa sporządzania WPF – organ wykonawczy samorządu. Organ wykonawczy przedstawia go RIO i organowi stanowiącemu. Uchwałę w sprawie WPF podejmuje organ stanowiący(np. rada gminy) co roku, aby przyjąć ustalenia dla danego roku i dwóch kolejnych. Nie powinna być wydana później niż budżetowa.

Wieloletnia prognoza ma charakter kroczący, ciągły. Jej ustalenia mają charakter wskazówek, wytycznych.

Budżetowe prace sejmu, senatu i prezydenta

Art. 119 ust.1. Konstytucja RP

Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania do przez Sejm przysługuje posłom i Radzie Ministrów.

Główną rolę w procesie prac sejmowych nad projektem ustawy budżetowej ma Komisja Finansów Publicznych.

Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowania poprawki, która uprzednio nie była przedłożona Komisji.

Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów ,w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

Art. 220 ust.1. Konstytucja RP – zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

Art. 121 ust.1 Konstytucja RP – Marszałek przekazuje Senatowi uchwaloną ustawę.

Art. 223 Senat w ciągu 20 dni może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo w całości ją odrzucić.

Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną uważa się za przyjętą jeżeli sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 122 ust.1 Konstytucja RP

Po zakończeniu postępowania w Sejmie i Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę budżetową do podpisu Prezydentowi.

Prezydent:

• Art. 224 ust.1. Konstytucja RP - Podpisuje w ciągu 7 dni ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP

• Występuje do Trybunału Konstytucyjnego(wstrzymuje bieg 7-dniowego terminu podpisu)

  • Trybunał uznał ustawę za zgodną z Konstytucją – Prezydent musi podpisać itd.

  • Trybunał nie uznaje ustawę za zgodną z Konstytucją:

    • Art. 122 ust. 3 Konstytucja RP - Odmawia podpisania

    • Art. 122 ust. 4 Konstytucja RP Podpisuje ustawę po zasięgnięciu opinii Marszałka z ominięciem poszczególnych przepisów(uznanych za niezgodne)

    • Art. 122 ust.4 Konstytucja RP -Zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności

Art. 224 ust.1 Konstytucja RP - Prezydentowi nie przysługuje PRAWO WETA.

Art. 225 Konstytucja RP – termin uchwalenia ustawy budżetowej

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy(nawet po 30 września) od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Rozwiązanie Sejmu = Rozwiązanie Senatu

Opracowanie projektu i uchwalanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Zarząd JST(wójt, burmistrz, prezydent) sporządza i przedkłada projekt uchwały budżetowej organowi stanowiącemu JST i RIO(celem zaopiniowania) do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.

Wraz z projektem uchwały budżetowej przedkładane jest uzasadnienie do projektu uchwały i inne materiały, których potrzebę przedstawienie określił organ stanowiący.

Inicjatywa uchwałodawcza w sprawie przygotowania projektu uchwały budżetowej, uchwały o prowizorium budżetowym i o zmianie uchwały budżetowej przysługuje wyłącznie organowi wykonawczemu samorządu.

Uchwałę budżetową organ stanowiący JST podejmuje przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w uzasadnionych przypadkach nie później niż do 31 stycznia roku budżetowego.

Obowiązuje ta sama zasada, co w ustawie budżetowej określona w Art. 220 ust.1. Konstytucji RP(tyle, że w wykonaniu organu stanowiącego).

Do czasu uchwalenia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do 31 stycznia roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu samorządu.

W przypadku nieuchwalenia do 31 stycznia RIO(organ nadzoru nad samorządami) do końca lutego roku budżetowego – ustala budżet JST w zakresie zadań własnych i zleconych.

W ramach budżetu samorządowego opracowywany jest plan finansowy dla zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych samorządom ustawami(na podstawie kwot dotacji celowych, wielkość dochodów przeznaczonych na realizację zadań zleconych).

W ramach budżetu gminy mogą być wyodrębnione środki stanowiące tzw. Fundusz Sołecki przeznaczony na realizację określonych przedsięwzięć wskazanych przez zebrania wiejskie na obszarze sołectwa. Część środków wydatkowych w ramach funduszu jest zwracana gminie z budżetu państwa w formie dotacji celowej(30%, 20% lub 10%).

Do projektu powinny być dołączone:

• Informacje i materiały mienia samorządowego, SZB, spółek samorządowych,

• Stanu zadłużenia

• Prognozy i kalkulacje dot. długu samorządowego

• Ustalenia:

  • Dot. Samodzielnych publicznych ZOZ, instytucji kultury

• Plany finansowo-gospodarcze spółek komunalnych powinny być zatwierdzane w uchwale budżetowej jako załączniki,

• Uzasadnienie do uchwały budżetowej

  • Wyjaśnienia dot. inwestycji i źródeł ich finansowania, rozliczenia finansowe dot.:

    • Środków unijnych

    • Plany finansowo-gospodarcze zakładów, spółek, szpitali

  • Analizy dot. finansowania długu i deficytu

Organ stanowiący nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i niektóre wolne środki. (nie mogą być finansowane z kredytów).

Uchwalanie budżetu samorządu należy do wyłącznej właściwości rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa, uchwały zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu organu stanowiącego w głosowaniu jawnym.

W pracach nad projektem i szczegółową analizą jego treści powinny uczestniczyć poszczególne komisje organu stanowiącego(rady gminy) , a komisja budżetowa może pełnić rolę koordynatora prac prowadzonych przez komisję.

Uchwała budżetowa powinna być niezwłocznie ogłoszona/opublikowana w trybie przewidzianym dla aktów prawa miejscowego przez organ wykonawczy.

1. Instytucje prawne wykonywania ustawy budżetowej

Rada Ministrów:

1. Zapewni wykonanie ustaw

2. Wydaje rozporządzenia

3. Chroni interesy Skarbu Państwa

4. Uchwala projekt budżetu państwa

5. Kieruje wykonaniem budżetu państwa

6. Uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu.

Do zakresu działalności Ministra Finansów należą działy:

• Budżet

• Finanse publiczne

• Instytucje finansowe

Wykonawcami budżetu państwa są:

• Rada Ministrów

• Minister Finansów

• Dysponenci części budżetowych(ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie)

• Inne państwowe jednostki organizacyjne

(których dochody są ustalone w ustawie

budżetowej, państwowe jednostki budżetowe, fundusze celowe).

Dokonywanie wydatków związane jest z systemem dysponentów środków budżetowych i z funkcjonowaniem rachunków bankowych prowadzonych dla tych dysponentów. Główną pozycję zajmują dysponenci części budżetowych, to oni mogą ustanowić dysponentów wydatków budżetowych niższego stopnia(podległe jednostki organizacyjne).

Środki z centralnego bieżącego rachunku budżetu państwa.

↓

Dysponenci główni

|

W ciągu 21 dni przekazana zostaje informacja o kwotach dochodów i wydatków jednostek.

↓

Dysponenci niższego stopnia

↓

Sporządzają plany finansowe zbieżne z ustawą/uchwałą

Minister Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa, który obejmuje prognozę dochodów w poszczególnych miesiącach roku budżetowego i wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w kolejnych miesiącach tego roku.

Roczny budżet zostaje podzielony na miesięczne okresy.

Niektóre zasady wykonywania budżetu państwa(uchwały budżetowej):

• Realizacja zadań następuje we wcześniej określonych terminach, a także zgodnie z harmonogramem realizacji wydatków i dochodów

• Ustalanie , pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetowych następuje zgodnie z zasadami terminami przyjętymi w ustawach

• Wydatki w granicach limitów i zgodnie z przeznaczeniem w sposób celowy i oszczędny

• Zlecanie zadań zgodnie z zasadą wyboru najkorzystniejszej oferty – zamówienia publiczne

• Wydatki an obsługę długu – wydatek ponoszony jako pierwszy przed innymi

• Wydatki nie przewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów wykonawczych lub wyroków sądów, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel(tryb przeniesień wydatków)

• Dopuszczalne są przeniesienia wydatków- miedzy rozdziałami i paragrafami(są ograniczenia)

• Dotacje wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami (dla zaległości podatkowej) – jeżeli nie zwróci dysponent wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin od którego nalicza odsetki.

Nie zrealizowane kwoty wydatków budżetowych wygasają z upływem roku budżetowego!!!

Zasada wygasania ma jednak wyjątki. Rada Ministrów nie później niż do 15 grudnia roku budżetowego może ustalić, w drodze rozporządzenia po uzyskaniu opinii komisji sejmowej wykaz oraz plan finansowy wydatków, które nie wygasają z upływem roku i ostateczny termin ich wykonania.

Blokowanie planowanych wydatków budżetowych(okresowe bądź obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków) następuje gdy stwierdza się niegospodarność w określonych jednostkach, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków, naruszenia zasad gospodarki finansowej – decyzję podejmuje Minister Finansów i dysponenci części budżetowych. Również w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić przez rząd zablokowanie wydatków i po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej w drodze rozporządzenia. Rada Ministrów podejmuje decyzję w tej sprawie.

Dla wykonywania i obsługi budżetu państwa są prowadzone rachunki bankowe:

• Centralny rachunek bieżący budżetu państwa – rachunki dochodów, wydatków, środków do sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

  • Zarządza nim Minister Finansów

  • Jest prowadzony przez NBP

  • Główny element systemu rachunków bankowych.

• Rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych(odrębnie dochody i wydatki)

• Rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe dla gromadzenia dochodów budżetu państwa,(odrębnie rodzaje dochodów)

• Rachunki bieżące państwowych funduszy celowych

• Rachunki pomocnicze(akredytywy budżetowej, sumy depozytowe, sumy na zlecenie, środki na wydatki niewygasające)

• Rachunki budżetowe jednostek budżetowych mające siedzibę poza RP

Wykonywanie budżetu państwa polega m.in. na przekazywaniu środków pomiędzy tymi rachunkami, a zwłaszcza z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa na rachunki dysponentów części budżetowych, a następnie na rachunki poszczególnych jednostek budżetowych. Równocześnie następuje gromadzeni dochodów w rachunku centralnym przez Urzędy Skarbowe, pobierane przez państwowe jednostki budżetowe.

Obsługa bankowa rachunków budżetów państwa jest prowadzona przez NBP.

Budżet zadaniowy – instytucja prawa budżetowego związana z wykonywaniem budżetu. Budżet państwa układzie zadaniowym to zestawienie wydatków budżetu państwa lub kosztów jednostki sektora finansów publicznych sporządzone według funkcji państwa, oznaczających poszczególne obszary działań państwa oraz według zadań budżetowych grupujących wydatki według celów i podzadań budżetowych grupujących działania umożliwiające realizację celów.

Minister Finansów i dysponencie części budżetowych sprawują kontrolę efektywności i skuteczności realizacji budżetu i planów finansowych w układzie zadaniowym na podstawie mierników stopnia realizacji celów.

Mierniki(na podstawie których bada się realizację celów i zadań:

• Liczba decyzji administracyjnych. Przeprowadzonych szkoleń, wystąpień pokontrolnych,

• Wskaźnik dynamiki przestępstw, liczba zdarzeń drogowych,

• Ilość utworzonych miejsc pracy… itd.

Budżet zadaniowy wprowadza ustalenia i mierniki rzeczowe, ilościowe, zbliżone w niektórych elementach do planów i programów gospodarczych. Budżet zadaniowy może być traktowany jako instrument służący wykonawcom budżetu do oceny efektywności pracy podległych jednostek.

Budżet zadaniowy nie ma wyjaśnionej do końca sytuacji prawnej w ustawie z 2009 roku.

Wykonywanie uchwały budżetowej JST

Wykonywanie budżetu gminy jest obowiązkiem wójta(burmistrza, prezydenta miasta), an nim spoczywa odpowiedzialność za prawidłową gospodarkę finansową gminy. Wójtowi przysługuje wyłączne prawo zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale kwotach wydatków, ma również prawo:

• Dokonywania wydatków

• Dysponowania rezerwami

• Blokowania środków budżetowych.

Kierownicy jednostek organizacyjnych samorządu – posiadają określone uprawnienia do dysponowania mieniem(a więc i dokonywania wydatków). Działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa od wójta, nie posiadają osobowości prawnej.

Choć głównymi wykonawcami budżetu są organy samorządowe i samorządowe jednostki organizacyjne, gdy chodzi o niektóre dochody budżetu samorządu to ich realizacja wiąże się z działalnością organów, nie należących do systemu samorządu terytorialnego. Niektóre podatki są pobierane przez Urzędy Skarbowe a następnie przekazywane na rachunki gmin. Udziały w podatkach państwowych także są przekazywane na rachunki samorządów przez organy państwowe.

Subwencja ogólna jest przekazywana w kwotach miesięcznych przez Ministra Finansów.

Dotacje celowe na zadania zlecone lub na dofinansowanie zadań własnych przekazuje samorządom z reguły wojewoda.

Organ stanowiący może zmieniać(nowelizować) uchwałę budżetową. Nowelizacje przeprowadzane są stosunkowo często. Może samodzielnie dokonywać zmian!

Organ stanowiący JST może upoważnić organ wykonawczy do:

• Dokonywania niektórych zmian w planie wydatków, z wyłączeniem przeniesień wydatków miedzy działami

• Przekazania uprawnień do dokonywania przeniesień wydatków innym jednostkom organizacyjnym samorządu terytorialnego (miedzy paragrafami)

JST często pośredniczą w przekazywaniu dotacji. Same mogą przekazać dotację.

Decyzje w sprawie zwrotu dotacji udzielonych z budżetu samorządu wydawałby wójt, starosta lub marszałek województwa, a organem odwoławczym od decyzji byłoby samorządowe kolegium odwoławcze.

Organ samorządowy może ustalić w drodze uchwały wykaz wydatków, do których nie stosuje się przepisów o wygasaniu. Przepisy stanowią, że ostateczny termin upływa 30 czerwca roku następnego. Wydatki te które mogą być przeniesione

Na następny rok dotyczą umów w sprawie zamówień publicznych, mają więc na ogół inwestycyjny charakter.

Bankową obsługę budżetu JST wykonuje bank w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych.

Dyspozycja środkami pieniężnymi JS jest oddzielona od kasowego wykonania tej dyspozycji. Dysponowanie środkami budżetowymi na określone cele należy więc do kompetencji uprawnionych osób, natomiast wykonanie dyspozycji w sprawie wydatków należy do głównego księgowego samorządu lub jednostki organizacyjnej. Obsługa bankowa JST polega na prowadzeniu:

• Rachunku bankowego budżetu samorządowego

• Rachunków bankowych samorządowych jednostek organizacyjnych

• Innych rachunków(finansujących określone inwestycje).

Istotną rolę w procesie wykonywania budżetu JST spełnia Skarbnik, który jest głównym księgowym budżetu. Oświadczenia woli w imieniu JST w zakresie zarządu mieniem składają:

• Dwaj członkowie zarządu

• Jeden członek zarządu i os osoba upoważniona przez zarząd

W niektórych wypadkach przewodniczący samorządu samodzielnie.

Oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt.

Czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata(podpis) skarbnika(głównego księgowego) lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik który odmówić kontrasygnaty powinien jej jednak dokonać na pisemne polecenie zwierzchnika, powiadamiając o tym organ stanowiący JST oraz RIO. Bez kontrasygnaty ta czynność prawna może być uznana za nieskuteczną. Skarbnik kontroluje:

• Legalność czynności prawnej

• Budżetowe zabezpieczenie czynności.

Jeżeli JST osiągnie nadwyżkę budżetową to stanowi ona finansowy majątek samorządu. Może być uzyta do dokonania lokat na rachunkach bankowych, do udzielania pożyczek, do pokrycia deficytu w następnym okresie budżetowym – jest to tzw. Przychód budżetowy.

1. Kontrola wykonania budżetu państwa, kontrola finansowa, audyt wewnętrzny

Rada Ministrów uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy(31 maja) od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

Sejm rozpatruje sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje w ciągu 90 dni uchwałę o udzieleniu lub nie udzieleniu absolutorium – co nie koniecznie prowadzi do rozwiązania rządu (akceptacji wykonania budżetu państwa).

NIK jako naczelny organ kontroli państwowej kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.

Obok odpowiedzialności o charakterze politycznym i parlamentarnym związanej z odmową udzielenia absolutorium i ewentualną dymisją Rady Ministrów, zachodzi także odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub innych ustaw, m.in. budżetowej.

Sprawozdanie z wykonania budżetu powinno zawierać:

• Dochody, wydatki

• Nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych

• Dochody i wydatki wynikające z zamknięć rachunków budżetu państwa

• Przychody i koszty państwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych i innych podmiotów

• Informację o realizacji wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego i inne dane

• Wykonanie wydatków w układzie zadaniowym

• Informacje dotyczącą długu, poręczeń, gwarancji sektora.

Niezależnie od kontroli wykonania ustawy budżetowej prowadzona jest kontrola w poszczególnych jednostkach organizacyjnych.

Kontrola finansowa jest procesem na który składa się:

• Ustalenie stanu wymaganego

• Ustalenie stanu faktycznego

• Porównanie stanu faktycznego z wymaganym

• Wyjaśnienie przyczyn stwierdzonej zgodności lub niezgodności

KF pozwala wykryć błędy gospodarki finansowej, daje podstawę do wyciagnięcia wniosków na przyszłość. Główną podstawą ustalenia stanu kontrolowanej rzeczywistością dokumenty pisemne. Dokumenty przedstawiające badaną działalność to np. dokumenty płatnicze, umowy, decyzje, uchwały, wyciągi bankowe i inne. Dokumenty odzwierciedlające przebieg zdarzeń gospodarczych i finansowych SA podstawą zapisów w księgach rachunkowych.

Kontrola:

• Wewnętrzna

• Zewnętrzna

• Wstępna

• Następna

• Kameralna

• Wykonywana na miejscu

• Faktyczną

• Dokumentalną

• Funkcjonalna

• Instytucjonalna

• Pełna

• Odcinkowa,

• Wyrywkowa

• Ciągła

• Doraźna planowa

• Pozaplanowa

Kontrola wewnętrzna – wykonywana przez organy znajdujące się wewnątrz struktury organizacyjnej danej jednostki(inspekcja resortowa ministerstwa finansów, głównego księgowego, dział kontroli)

Kontrola zewnętrzna – sprawowana przez odrębne i niezależne od jednostek kontrolowanych państwowe organy kontroli(inspektorów kontroli skarbowej, NIK, organy podatkowe, RIO).

Kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej. Kierownik może powierzyć część zadań swoim pracownikom.

Głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie: prowadzenia rachunkowości jednostki, wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi, dokonywania wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym, dokonywania wstępnej kontroli kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych. (art.54 Ustawy o FP). Dowodem dokonania przez głównego księgowego jednostki sektora wstępnej kontroli operacji gospodarczych i finansowych jest jego podpis złożony na dokumentach dotyczących tej operacji.

Złożenie podpisu przez głównego księgowego na dokumencie obok podpisu pracownika właściwego pod względem rzeczowym oznacza, że:

• Nie zgłasza zastrzeżeń do prawidłowości merytorycznej i prawnej operacji

• Nie zgłasza zastrzeżeń do kompletności oraz formalno-rachunkowej rzetelności i prawidłowości dokumentów

• Zobowiązania wynikające z operacji mieszczą się w planie finansowym jednostki

Kontrola zarządcza – ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy.

Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze.

Audyt wewnętrzny prowadzonych jest w tych jednostkach sektora publicznego, które są wyszczególnione w ustawie, a także w tych, które gromadzą znaczne środki lub dokonują znacznych wydatków(które przekraczają 40 mln).

Audyt wewnętrzny prowadzą audytorzy wewnętrzni zatrudnieni w tej jednostce lub usługodawca zewnętrzny.

Audyt wewnętrzny przeprowadza się na podstawie rocznego planu audytu wewnętrznego, który zawiera obszary ryzyka, tematy audytu wewnętrznego, harmonogram realizacji.

Kontrola wykonania budżetu JST

Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy. W celu powołuje komisję rewizyjną, która opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi.

Do wyłącznej właściwości Rady Gminy należy rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium.

Uchwalę o absolutorium rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.

Jeżeli Rada gminy nie udzieli absolutorium należy podjąć inicjatywę przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta nie wczesnej niż po upływie 14 dni od dnia w sprawie nie udzielenia absolutorium. Przed uchwałą o referendum Rada gminy może zapoznać się z opinią RIO. Uchwała o odwołanie wójta jest podejmowana bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym.

Kontrola wykonania budżetu jest kontrolą wykonania zadań samorządowych, które zostały w budżecie ujęte.

Jeżeli chodzi o powiatu i województwa procedura jest podobna z tą różnicą iż zarząd można odwołać w drodze uchwały rady powiatu lub sejmiku województwa, co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady.(w sejmiku to samo tyle, że głosowanie jest tajne).

Organ wykonawczy JST przedstawia organowi stanowiącemu w terminie do 31 marca roku następującego po roku budżetowym, a także w tym samym terminie przekazuje do RIO.

Samorządy powinny także sporządzać roczne sprawozdania finansowe – w rozumie ustawy o rachunkowości – a więc mające inny kształt niż sprawozdania z wykonania budżetu . Są one przedkładane organom stanowiącym, w dużych samorządach (pow. 150 tys. mieszkańców) podlegają badaniu przez biegłych rewidentów.

Do 30 czerwca organ stanowiący podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla organu wykonawczego po zapoznaniu się z:

• Sprawozdaniem z wykonania budżetu

• Sprawozdaniem finansowym

• Opiniami o tych sprawozdaniach

• Informacją o stanie mienia samorządu

• Stanowiskiem komisji rewizyjnej

1. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Rodzaje odpowiedzialności prawnej:

• Dyscyplinarna

• Cywilna

• Karna.

Ustawa z 17 grudnia 2004 roku o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ustanawia sankcje za naruszenia przepisów ustawy o finansach publicznych, ustawy Prawo zamówień publicznych i ustawy o rachunkowości.

Za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:

• osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych(burmistrz, kierownik jednostki budżetowej)

• jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne(stowarzyszenia, fundacje)

• zarządzający mieniem jednostek;

• kierownicy jednostek sektora finansów publicznych(kierownik instytucji kontroli)

• pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych;

• osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych(podmioty uzyskujące dotacje z budżetu)

Odpowiedzialność ponoszą osoby fizyczne, pełniące odpowiednie funkcje(kierownicze) lub wykonujące w ramach swych obowiązków służbowych odpowiednie czynności.

Odpowiedzialność jest ponoszona za umyślne i nieumyślne naruszenie. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od odpowiedzialności określonej innymi przepisami prawa.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych to odpowiedzialność osób fizycznych winnych popełnienia określonych czynów(naruszeń) wymienionych w ustawie.

Przykłady:

• przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania;

• nierozliczenie przekazanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji;

• nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu

• wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego dotację;

• nierozliczenie otrzymanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji;

• niedokonanie zwrotu dotacji w należnej wysokości lub nieterminowe dokonanie zwrotu tej dotacji.

• dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia

• przyznanie lub przekazanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, bez zachowania lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przyznaniu lub przekazaniu;

• przyznanie lub przekazanie środków na realizację zadań Wspólnej Polityki Rolnej bez zachowania procedur obowiązujących przy uruchamianiu tych środków;

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

• upomnienie;

• nagana;

• kara pieniężna

  • wymierza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia

• zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi

  • Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do 5 lat.

Ustawa ustanawia orany właściwe sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Organami orzekającymi pierwszej instancji są(oskarżyciel pierwszej instancji ->rzecznicy dyscypliny finansów publicznych i ich zastępcy<- do czego upoważni określa Rzecznik):

• Resortowe komisje orzekające przy ministrach kierujących działem lub działami administracji rządowej

• Komisja orzekająca przy Szefie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

• Wspólna komisja orzekająca(dla organów państwa nie należących do administracji rządowych, np. kancelaria Sejmu, Sadu Najwyższego, NIK)

• Regionalne komisje orzekające przy RIO

Organem drugiej instancji jest Główna Komisja Orzekająca(oskarżyciel drugiej instancji Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych i jego zastępcy<- te same kompetencje co Rzecznik)

Dwuinstancyjne postępowanie:

• Postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscypliny przed Komisją Orzekającą(trzy osoby)

• Postępowanie odwoławcze przed Główną Komisją Orzekającą(trzy osoby)

Komisja wydaje orzeczenia:

• O odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• O uniewinnieniu

• O umorzeniu

Na prawomocne orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej kończące postępowanie przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Na orzeczenie sądu wojewódzkiego może być wniesiona skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

1. Pozycja, zadania i organy Regionalnych Izb Obrachunkowych

RIO to państwowe organy nadzoru i kontroli – w sprawach finansowych samorządu. Izby sprawują nadzór nad działalnością JST oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: JST, związków międzygminnych samorządowych jednostek organizacyjnych. Izby prowadzą również działalność informacyjną, instruktażową i szkoleniową.

Organem izby jest kolegium izby, które składa się z przewodniczącego, którym jest prezes izby oraz członków powołanych przez Prezesa Rady Ministrów w specjalnym trybie. Połowę składu kolegium stanowią członkowie powołani spośród kandydatów zgłoszonych przez organy stanowiące JST.

Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych są niezawiśli i podlegają jedynie ustawom.

Prezesa powołuje Premier po przeprowadzeniu konkursu na wniosek ministra właściwego do spraw administracji. Prezes izby kieruje jej pracą, reprezentuje izbę na zewnątrz, jest przełożonym pracowników izby, zwołuje posiedzenia kolegium, wyznacza składy orzekające.

Izba ustala budżety JST w przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej do 31 stycznia roku budżetowego oraz orzekanie o nieważności uchwał i zarządzeń organów JST podejmowanych w sprawach finansowych. Uchwały kolegium izby zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ½ liczby członków. W posiedzeniu izby ma prawo uczestniczyć przedstawiciel podmiotu, którego sprawa jest rozpatrywana.

W izbie działają składy orzekające(3 członków kolegium) – wydawanie opinii w sprawach finansowych samorządu.

Inspektorzy – wykonują zadania kontrolne, sporządzają protokoły, które są przekazywane Prezesowi i jednostkom kontrolowanym.

Członkowie kolegium oraz inspektorzy korzystają z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.

Działalność Izb:

• Sprawowanie nadzoru

• Wykonywanie kontroli

• Wydawanie opinii

Organem działającym przy RIO jest regionalna komisja – nie jest organem izby-orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

1. Działalność kontrolna, nadzorcza i opiniodawcza RIO

RIO kontrolują na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.

W związku z wykonywaną kontrolą inspektorzy do spraw kontroli gospodarki finansowej mają prawo:

• Żądania niezbędnych informacji dot. działalności kontrolowanych jednostek(szczególnie z realizacji budżetu i gospodarki finansowej)

• Wstępu na teren i do pomieszczeń jednostki

• Wglądu w dokumentację związaną z dysponowaniem środkami pieniężnymi, łaćznie z kontrolą stanu kasy

• Wglądu w dokumentację związaną z gospodarką środkami rzeczowymi

• Wglądu w dokumentację związaną z gospodarką finansową

• Zabezpieczenia dokumentów i innych dowodów

• Wglądu w indywidualną dokumentację podatkową podmiotów ponoszących ciężary publiczne na rzecz JST

• Dostępu do danych osobowych dot. kwalifikacji i uposażenia pracowników samorządowych

• Sporządzania lub zlecania sporządzenia niezbędnych do kontroli odpisów oraz wyciągów z dokumentów

Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, który podpisują inspektor i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik lub ich zastępcy.

Na podstawie wyników kontroli izba kieruje kontrolowanej jednostki wystąpienie pokontrolne, wskazując źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiary, osoby odpowiedzialne oraz wnioski zmierzające do ich usunięcia i usprawnienia badanej działalności.

Kontrola działalność JST może być wykonywana także przez NIK pod względem legalności, gospodarności i rzetelności.

Sprawując funkcje nadzorcze RIO bada uchwały i zarządzenia w sprawach:

• Procedury uchwalania budżetu i jego zmian

• Budżetu i jego zmian

• Zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego JST oraz udzielania pożyczek

• Zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu samorządowego

• Podatków i opłat lokalnych

• Absolutorium

Wójt obowiązany jest to przedłożenia RIO uchwał rad gminy i zarządzeń wójta objętych nadzorem w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. RIO w ciągu 30 dni od dnia doręczenia zarządza o nieważności uchwały. Te rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sadu administracyjnego. Orzeczenie o nieważności uchwały jest aktem deklatoryjnym, działającym z mocą wsteczną. Jeżeli Izba w ciągu 30 dni nie głosi uwag, może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego!

Odrębną formą rozstrzygnięcia nadzorczego RIO jest ustalenie przez izbę budżetu JST dokonane wówczas gdy organ stanowiący nie uchwali budżetu do 31 stycznia lub gdy uchwała jest sprzeczna. RIO ma czas ustalić budżet do końca lutego.

Kompetencje opiniodawcze wykonują składy orzekające – opinie nie są rozstrzygnięciami nadzorczymi jednak wykazują cechy takiego środka – mają wpływać na działalność organów w kierunku uznanym za prawidłowy przez RIO.

Opinie o:

• możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych,

• przedkładanych projektach uchwał budżetowych jednostek samorządu terytorialnego,

• przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze,

• przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami,

• wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium,

• wydawanie opinii o przedkładanych projektach uchwał o wieloletnich prognozach finansowych.

Wszystkie zasady są analogiczne dla samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich.

Rozdział IV – Prawo o wydatkach państwa i samorządu terytorialnego

1. Zadania Państwa a wydatki Państwowe

Zadania publiczne przyjęte przez ustawy państwowe powodują zobowiązania państwa do ich realizacji, czego konsekwencją są wydatki. Źródłem zobowiązań przyjętych przez państwo są regulacje ustawowe. Zobowiązania państwa wynikające z ustaw nie są tożsame z zobowiązaniami w rozumieniu prawa cywilnego. Niektóre z zobowiązań mają charakter cywilnoprawny, inne związane są z obowiązkiem wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, inne są wyrazem realizacji przyjętych przez państwo zadań, ale nie pociągają za sobą roszczeń ze strony uprawnionych, które mogły by być dochodzone na drodze sądowej.

Państwo, które zaciąga zbyt duże ustawowe i umowne zobowiązania może nie wywiązać się z nich. Dlatego zachodzi konieczność przeprowadzania racjonalizacji wydatków, która powinna być rozpatrywana jako problem finansowy ale i jako problem społeczny. Istotne są zadania publiczne konstrukcje prawne dotyczące systemu społecznego i gospodarczego.

Zobowiązania państwa wobec osób trzecich lub roszczenia osób trzecich wobec państwa wynikają z ustaw szczególnych a nie z ustawy budżetowej. Np. ustawa o szkolnictwie, o ustroju sądów powszechnych, o Policji.

Z ustawy budżetowej wynika, jakie są granice i przeznaczenie rocznych wydatków państwowych, a struktura i rodzaje wydatków oraz sposób ich dokonywania wynika głównie z ustaw szczególnych. Wydatki budżetowe są upoważnieniem, nie płatnością za konkretne dostawy, usługi, świadczenia. Ustalenia wydatkowe ustawy budżetowej konkretyzują się w procesie praktycznego wykonywania budżetu m,in. poprzez zawieranie umów, dokonywanie płatności, opłacanie rachunków.

Wydatki są zbiorem norm, kredytów budżetowych, które stanowią podstawę prawną dla podejmowania decyzji o dokonywaniu wydatków.

1. Struktura prawna wydatków budżetu państwa

Wydatki z budżetu państwa są przeznaczone na:

• Utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rzadowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów

• Zadania wykonywane przez administrację rządową

• Subwencje ogólne dla JST

• Dotacje dla JST

• Wpłaty do budżetu UE

• Subwencje dla partii politycznych

• Dotacje na zadania określone ustawami

• Obsługę długu publicznego

• Wkład krajowy na realizacje programów finansowanych z udziałem środków europejskich

Wydatki budżetowe są finansowym odbiciem rozwiązań przyjętych w ustawach i umowach międzynarodowych.

Są finansowo opisywanym kosztem wykonania zadania publicznego, określonego w przepisach przawnych.

Wydatki budżetu państwa dzielą się na kilka grup:

• Dotacje i subwencje

• Świadczenia na rzecz osób fizycznych

• Wydatki bieżące jednostek budżetowych

• Wydatki majątkowe

• Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa

Główne formy wydatków:

• Wynagrodzenia pracowników państwowych – wydatki osobowe

• Dotacje budżetowe(celowe, podmiotowe, przedmiotowe) – niektóre wydatki majątkowe

• Wydatki na zakup towarów i usług – wydatki nabywcze

• Wydatki inwestycyjne – wydatki elastyczne – mogą być obniżane i kształtowane bez istotnych zmian ustawowych

• Wydatki na obsługę długu - wydatki stałe lub wydatki sztywne – oprocentowanie i dyskonto od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami

Szczególnym rodzajem wydatków, a jednocześnie instytucją związaną z wykonywaniem budżetu są:

• rezerwa ogólna – stanowi nie więcej niż 0,2 % wydatków budżetu

• rezerwy celowe – ich suma nie powinna przekroczyć 3% wydatków budżetu

Kompetencje w zakresie wykorzystywania rezerw przysługują – w zależności od rodzaju rezerw – Ministrowi Finansów, dysponentom części budżetowych, radzie ministrów, sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, Prezesowi Rady Ministrów, sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, premierowi.

1. Wynagrodzenia pracowników państwowej sfery budżetowej

Wynagrodzeni pracowników państwowych określają stosowne ustawy i wydawanych na ich podstawie rozporządzenia. Wspomniane wynagrodzenia czy uposażenia są elementem wydatków państwowych jednostek budżetowych.

Ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określa niektóre zasady i tryb kształtowania wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. W tym dla osób objętych tzw. Mnożnikowymi systemami wynagrodzeń. Ustawa wprowadza specyficzne instytucje – średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń, kwoty bazowe.

Kwota bazowa to prognozowane przeciętne wynagrodzenie w państwowej sferze budżetowej. Systemami mnożnikowi są objęte m.in. osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe, członkowie korpusu służby cywilnej, funkcjonariusze Służby Celnej, prokuratorzy, żołnierze, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej i innych służb.

Podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym dla osób objętych mnożnikowym systemem stanowią kwoty bazowe i tzw. wielokrotności kwot bazowych. Średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń powinny być corocznie przedmiotem negocjacji w ramach Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych.

1. Dotacje z budżetu państwa i wydatki inwestycyjne

Dotacje – transfery przekazywane z budżetu na finansowanie zadań publicznych – na rzecz wyodrębnionych prawnie lub organizacyjnie podmiotów pozabudżetowych. Rodzaje:

• Dotacje celowe – dla JST

• Dotacje celowe dla stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji pozarządowych

  • Są udzielone zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego na podstawie odpowiedniej umowy zawieranej pomiędzy organizacją pożytku publicznego a organem administracji publicznej

• Dotacje dla przedsiębiorców

• Dotacje przedmiotowe

• Dotacje podmiotowe

• (np. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych)

Wydatki majątkowe budżetu państwa:

• Wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych,

• dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji,

• wydatki na zakup i objecie akcji

• Wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego

Dotacje na finansowanie lub dofinansowanie realizacji inwestycji to m.in. dotacje dla państwowych osób prywatnych(np. szkół wyższych, instytucji kultury…), agencji wykonawczych, organizacji pozarządowych, JST, dotacje związane z badaniami naukowymi, dotacje dla przedsiębiorców.

Wydatki transferowe:

• Dotacje celowe są to m.in. środki przekazywane samorządom terytorialnym, agencjom wykonawczym, organizacjom pozarządowym, dotacje inwestycyjne, dotacje na współfinansowanie programów finansowanych z udziałem środków europejskich

• Dotacje przedmiotowe – są to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowane według stawek jednostkowych. Mogą być udzielane dla przedsiębiorców i podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa.

• Dotacje podmiotowe to środki dla podmiotu wskazanego w odrębnej ustawie na dofinansowanie działalności bieżącej tego podmiotu(np. uczelni publicznej, instytucji kultury)

Podstawa prawna zastosowania poszczególnych rodzajów dotacji, których wysokość i przeznaczenie ujęte są w ustawie budżetowej, powinna być określona w ustawie regulującej daną dziedzinę stosunków społecznych(stawie szczególnej).

Formy przekazywania dotacji:

• Umowa cywilnoprawna (powództwo do sądu cywilnego)

• Decyzja administracyjna(skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego)

• Czynność materialno - techniczna (skarga do sądu Administracyjnego) – przekazanie dotacji na podstawie „decyzji” budżetowej przez uprawnionego dysponenta na rachunek bankowy podmiotu uzyskującego dotację

1. Wydatki nabywcze. Prawo zamówień publicznych.

Ustawa - Prawo zamówień publicznych wprowadza rozwiązania prawne dotyczące finansowania wydatków nabywczych(zakupy towarów, usług, inwestycje) w oparciu o środki publiczne. Zobowiązuje jednostki dysponujące środkami publicznymi do określonego postępowania poprzedzającego Zawracie umowy z przedsiębiorcą – wykonawcą zamówienia, przy realizacji której ma miejsce wydatkowanie środków publicznych.

Prawo zamówień publicznych ma umożliwiać racjonalne, efektywne, oparte na jasnych kryteriach wydatkowanie środków publicznych, równe traktowanie wszystkich przedsiębiorców zainteresowanych wykonaniem zamówień publicznych, uczciwą konkurencję pomiędzy wykonawcami ubiegającymi się o uzyskanie zamówienia, jawność postępowania o udzielenie zamówienia.

Ma służyć zapobieganiu korupcji przy udzieleniu zamówień publicznych.

Prawo zamówień publicznych określa zasady i tryb, środki ochrony prawnej przysługujące uczestnikom postępowań, kontrolę udzielania zamówień publicznych oraz organy właściwe w sprawach zamówień publicznych.

Zamówienia publiczne to umowy odpłatnie zawierane między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane.

Przez najkorzystniejszą ofertę należy rozumieć ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego albo ofertę z najniższą ceną.

Zakres podmiotowy Ustawy:

• Jednostki sektora finansów publicznych

• Innych państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej

• Osób prawnych, utworzonych w szczególnym celu zależnych od jednostek sektora publicznego

• Podmiotów wykonujących działalność w sferze tzw. zamówień sektorowych(poszukiwanie i wydobywanie ropy)

• Takich podmiotów w przypadku których ponad 50% wartości udzielanego przez nie zamówienia jest finansowana ze środków publicznych

Podstawowe tryby zamówień publicznych:

• Ograniczony

• Nieograniczony – to ryb w którym odpowiedzi na publiczne ogłoszenie mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy, ogłoszenie publikowane jest w Biuletynie Zamówień Publicznych oraz w Dzienniku Urzędowym UE

• Tryb negocjacji z ogłoszeniem

• Dialog konkurencyjny

• Negocjacje bez ogłoszenia

• Zamówienia z wolnej ręki

• Zapytania o cenę

• Licytacja elektroniczna

Za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia odpowiada kierownik zamawiającego. W przypadku zamówień, których wartość przekracza określoną kwotę powinna być powołana komisja przetargowa. Istotnym elementem postępowania jest specyfikacja istotnych warunków zamówienia. Specyfikacja zawiera:

• Tryb udzielenia zamówienia

• Opis przedmiotu

• Termin wykonania

• Informację o oświadczeniach i dokumentach,

• Wadium

• Termin związania ofertą

• Opis sposobu przygotowania ofert

• Opis kryteriów

• Opis sposobu obliczenia ceny.

Efektem postępowania prowadzonego w trybie określonym przez ustawę jest zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego. Do umów stosuje się przepisy prawa cywilnego, chyba że przepisy o zmatowieniach mówią co innego.

Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach zamówień publicznych jest Prezes Urzędu Zamówień Publicznych . Nadzór nad Prezesem sprawuje Premier. Powołuje się go w drodze otwartego konkursu. W ustawie określone są poszczególne kompetencje Prezesa np. podejmuje rozstrzygnięcia indywidualnych sprawach przewidzianych ustawą, wydaje Biuletyn Zamówień Publicznych, kontroluje proces udzielania zamówień, nakłada kary pieniężne). Prezes przeprowadza kontrolę udzielania zamówień, której celem jest sprawdzenie zgodności postępowania o udzielenie zamówienia z przepisami ustawy.

Wykonawcy, uczestnicy konkursu, inne osoby a także organizacje zrzeszające wykonawców mogą składać odwołania i skargi. Odwołanie wnosi się do Prezesa Urzędu, rozpatruje je krajowa izba odwoławcza(oddala lub uwzględnia). Na orzeczenie Izby przysługuje skarga do sądu okręgowego właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania.

1. Charakterystyka zadań i wydatków JST

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zaspokajanie potrzeb zbiorowych należy do zadań własnych gminy, czyli:

• Ładu przestrzennego

• Gospodarki nieruchomościami

• Ochrony środowiska i przyrody

• Gospodarki wodnej

• Gminnych dróg, ulic, mostów placów

• Organizacja ruchu drogowego

• Wodociągi, zaopatrzenie we wodę, kanalizacja itd.

Zadania powiatu mają ponadgminny charakter. Natomiast zadania o wymiarze wojewódzkim realizować ma samorząd województwa.

Zadania gminy, powiatu i województwa są jedynie ogólnie wskazane w ustawach ustrojowych, w rozwiniętej postaci wynikają one z ustaw regulujących różne dziedziny stosunków społecznych. Ustawodawstwo szczególne rozdziela więc obowiązki w zakresie wykonywania zadań na odpowiednie podmioty, w tym na samorządy.

Wydatki są finansowym odbiciem rozwiązań przyjętych w ustawach szczególnych, a także umowach międzynarodowych.

Obok zadań własnych gminy występują również zadania zlecone z zakresu administracji rządowej i będące ich konsekwencją wydatki. Również powiaty i województwa realizują część zadań, jako zadania z zakresu administracji rządowej. Źródłem realizacji zadania zleconego może być również porozumienie. JST powinna otrzymywać środki finansowe(dotacje celowe) na wykonywanie zadań w/w.

Wydatki JST można określić jako:

• Zadania własne

• Zadania własne obowiązkowe

• Zadania zlecone wynikające z ustaw

• Zadania zlecone wynikające z porozumień

Legalność wydatków – zasadność działania wydatku – zgodność w kontekście regulacji zawartych w ustawach.

JST zadania własne wykonuje samodzielnie i według własnego uznania w ramach ustawy. Poszczególne zadania można finansować w różnych sposób. W sferze zadań inwestycyjnych do JST należy wybór kierunków i sposoby inwestowania, rodzajów inwestycji, koncepcji rozwoju miasta, powiatu, województwa.

Wydatki:

• Bieżące – bieżąca działalność gminy, powiatu, województwa;

• Inwestycyjne – służą powiększeniu majątku JST lub innych samorządowych osób prawnych- rozwój społeczny i gospodarczy samorządu

• Osobowe – wynagrodzenia pracowników samorządowych wynagrodzenie stosownie do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych – określone w ustawie

Samorząd jest prawnie zobowiązany realizować nałożone na niego przez ustawy zadania, jednakże w granicach swych możliwości finansowych. Powinien wykorzystać wszystkie przysługujące mu uprawnienia ,a by wykonać i sfinansować zadania, które na nim ciążą.

1. Struktura i formy prawne wydatków JST

Wydatki budżetów JST są przeznaczone na realizację zadań określonych w ustawach, w szczególności na:

• Zadania własne JST

• Zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami

• Zadania przyjęte przez JST do realizacji w drodze umowy lub porozumienia

• Zadania realizowane wspólnie z innymi JST

• Pomoc rzeczową lub finansową dla innych JST

• Programy finansowane z udziałem środków z UE

Wydatki budżetu JST dzielimy na:

• Wydatki bieżące

• Wydatki majątkowe

• Wydatki na obsługę długu JST

Formy prawne:

• Dotacje

• Zakupy towarów i usług

• Finansowanie wynagrodzeń, stypendiów, zasiłków

• Opłacanie składek

Wydatki bieżące obejmują:

• Dotacje udzielane z budżetu samorządowego

• Wynagrodzenia pracowników+składki

• Inne świadczenia na rzecz osób fizycznych

• Zakupy towarów i usług

Dotacje są to wydatki budżetu samorządowego o celowym przeznaczeniu, oparte na odpowiedniej podstawie prawnej.

• Przedmiotowe

• Podmiotowe

Wydatki na obsługę długu JST obejmują wydatki budżetu z tytułu oprocentowania od samorządowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez samorząd poręczeniami czy gwarancjami.

Wydatki majątkowe JST obejmują wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji, realizowanych przez samorządowe jednostki organizacyjne lub inne organizacje. Są to także wydatki na zakup i objecie akcji oraz wniesienie wkładów so spółek prawa handlowego.

Rozmiar zamówień publicznych dokonywanych przez samorządy jest bardzo duży. Stosuje się tak jak w państwowych jednostkach – Prawo zamówień publicznych. Jedynym problemem jest czy samorządy mogą powierzać wykonanie zamówień powołanym przez siebie spółkom lub zakładom bez procedury udzielania zamówień. Nie trzeba tego robić , gdy powierza się własnej spółce zadania własne JST.

W budżecie JST może być tworzona:

• rezerwa ogólna – nie może być wyższa niż 1% wydatków budżetu

• rezerwy celowe – suma rezerw nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu i jest tworzona na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w czasie opracowywania budżetu i gdy odrębne ustawy tak stanowią.

• Dysponują nimi organ wykonawczy JST.

Rozdział V – Dochody publiczne i prawo podatkowe

1. Rodzaje dochodów publicznych

Podstawowe formy dochodów państwa i samorządów terytorialnych są podatki. Są to obowiązkowe płatności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz samorządu, będące wyrazem przymusowego przejmowania środków przez sektor publiczny na rzecz finansowania zadań publicznych, zaspokajających potrzeby, których obywatel, własnym działaniem, nie jest w stanie zaspokoić sam.

Podatki:

• Dochodowe

• Uproszczone podatki dochodowe

• Podatki konsumpcyjne

• Podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych

Poborem podatków zajmują się rządowe organy podatkowe i organy samorządów terytorialnych.

Obok podatków funkcjonują również opłaty publiczne, są to przymusowe płatności o charakterze świadczenia odpłatnego. Podstawową rolę w systemie odpłat stanowią opłaty skarbowe i opłaty sądowe. Przy opłatach stosowana jest zasada ekwiwalentności – wysokość opłaty ma odpowiadać kosztom świadczonych usług.

Samodzielną grupą dochodów publicznych są składki, mające charakter przymusowy pobierane przez państwo. Składki wpływają do państwowych funduszy celowych, np. NFZ, FUS, FP

Osobną kategorią dochodów są cła – przymusowe płatności przewidziane w ustawodawstwie celnym, pobierane przez organy celne od podmiotów przywożących towary z zagranicy na polski obszar celny. Cła dziś spełniają bardziej rolę protekcjonalną niż fiskalną, bronią państwo przed zalewem tańszych towarów z zagranicy. Z dniem wejścia PL w UE cła stały się dochodami budżetu europejskiego(75% dochodu przekazywane jest do budżetu UE).

Dochody z działalności gospodarczej państwa lub samorządu – przedsiębiorstwa realizują określone cele publiczne, wnoszą do budżetu wpłaty z zysku, dywidendy oraz podatki.

Dochody z monopoli fiskalnych(kiedyś) – przedsiębiorstw państwowych, gdzie państwo ma wyłączność w zakresie produkcji lub sprzedaży określonego towaru – oplata monopolowa. Opłaty monopolowe dziś zostały przekształcone w podatki akcyzowe.

Wpłaty z zysku wnoszone przez NBP – uzyskiwane w związku z lokatami bankowymi, czynnościami kredytowymi, depozytowymi i usługowymi oraz działalnością emisyjną państwa.

Dochody majątkowe skarbu państwa lub JST wynikają z posiadanego przez te podmioty mienia – czynsze, opłaty a korzystanie z mienia, odsetki od lokat bankowych, darowizny, spadki, odsetki od udzielonych przez Skarb Państwa i JST pożyczek, odsetki od środków na rachunkach bankowych.

Dochody o charakterze ubocznym – grzywny, kary pieniężne

Dochody Budżetu – Plan na 2012 rok

Wyszczególnienie	w tys. zł	Udział w dochodach
DOCHODY OGÓŁEM	293 766 128
1. Dochody podatkowe	264 803 010	90%
1.1. Podatki pośrednie	196 118 000	67%
z tego: Podatek od towarów i usług	132 165 000	45%
Podatek akcyzowy	62 600 000	21%
Podatek od gier	1 353 000	0%
1.2. Podatek dochodowy od osób prawnych	26 635 000	9%
1.3. Podatek dochodowy od osób fizycznych	40 250 000	14%
1.4. Podatek tonażowy	10	0%
1.5. Podatek od wydobycia niektórych kopalin	1 800 000	1%
2. Dochody niepodatkowe	27 125 247	9%
2.1. Dywidendy	8 153 500	3%
2.2. Cło	1 830 000	1%
2.3. Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe	14 734 831	5%
2.4. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego	2 406 916	1%
3. Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegające zwrotowi	1 837 871	1%

Przychody budżetowe:

• Wpływy ze sprzedaży mienia państwowego lub samorządowego

• Wpływy z prywatyzacji przedsiębiorstw publicznych

• Wpływy zwrotne zaciągane przez państwo lub samorząd kredyty i pożyczki

• Wpływy ze sprzedaży bonów skarbowych oraz obligacji skarbowych lub samorządowych

Uzyskiwanie wpływów zwrotnych służy finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa lub samorządu, tj. finansowaniu bieżącego deficytu budżetowego i spłacie zaciągniętych dawniej długów.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Środki publiczne – całość różnego rodzaju środków będących w dyspozycji państwa, samorządu terytorialnego i innych podmiotów sektora finansów publicznych. Są to:

• dochody publiczne;

  • daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw;

  • inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych;

• środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej i inne pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi,

• przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

  • ze sprzedaży papierów wartościowych,

  • z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

  • ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,

  • z otrzymanych pożyczek i kredytów,

  • z innych operacji finansowych;

• przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

1. Pojęcie, elementy konstrukcji i funkcje podatku

Ordynacja podatkowa – definicja podatku – publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

Prawo podatkowe jest elementem prawa publicznego , a regulacje podatkowe wprowadzane i stosowane są przy zastosowaniu metod administracyjno-prawnych.

Podatnik zobowiązany do zapłaty podatku patrzy głównie na przestrzeganie przez organy i urzędy państwowe odpowiednich zasad, natomiast organy podatkowe główną uwagę zwracają na skuteczne i efektywne pobieranie należności podatkowych.

Określone elementy konstrukcji podatku:

• Podmiot

• Przedmiot – zdarzenie, sytuacja, działalność, w związku z którymi ustawodawca nakłada obowiązek podatkowy

• Podstawę opodatkowania – jest przedmiot podatku odpowiednio skonkretyzowany, ujęty wartościowo( w jednostkach pieniężnych) lub ilościowo(w jednostkach naturalnych, np. m², hektarach, sztukach).

• Stawki(lub skale) podatkowe – mogą być procentowe lub kwotowe, odnoszą się do podstawy opodatkowania wyrażonej wartościowo

  • Kwotowo – gdy podstawa opodatkowania wyrażona jest w jednostkach naturalnych

  • Procentowa

    • Stawki liniowe(stałe)

    • Stawki zmienne (tzw. skala podatkowa)

      • Progresywna – im wyższa podstawa tym wyższe stawki

      • Degresywna – im mniejsza podstawa tym niższe stawki

      • Regresywna – im mniejsza podstawa tym wyższe stawki

• Zwolnienia

  • Charakter podmiotowy(jednostki) lub przedmiotowy(sytuacje)

• Ulgi – zmniejszenie wysokości podatku – zmniejszenie podstawy opodatkowania, obniżenie stawki podatkowych, bezpośrednie obniżenie kwoty podatku

• Termin i sposób płatności – zależą od charakteru podatku

Funkcje podatku:

• Fiskalna – przynoszą odpowiednie wpływy do budżetu państwa lub samorządu

• Pozafiskalna – oddziaływanie i wpływ na zachowanie przedsiębiorców i ludności

1. Klasyfikacje podatkowe

Podatki:

• Państwowe – główne podatki polskiego systemu podatkowego

  • Podatek od towarów i usług

  • Podatek akcyzowy

  • Cła

  • Podatek dochodowy od osób fizycznych(część podatku przypada samorządom)

  • Podatek dochodowy od osób prawnych(część podatku przypada samorządom)

  • Podatek od gier

  • Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

• Samorządowe - wpływające do budżetu gmin, powiatów i województw, Podatki+opłaty:

  • Podatek od nieruchomości

  • Podatek rolny

  • Podatek leśny

  • Podatek od środków transportu

  • Podatek od spadków i darowizn

  • Karta podatkowa

  • Podatek od czynności cywilno-prawnych

  • Opłata skarbowa, eksploatacyjna, od posiadania psów, targowa, miejscowa, uzdrowiskowa, korzystanie z dróg publicznych

Ze względu na przedmiot opodatkowania:

• Przychodowy(całości wpływów z prowadzonej działalności)

• Dochodowy(nadwyżki przychodów nad KUP)

• Majątkowe (od przyrostu majątku)

• Konsumpcyjne(podatkowa część ceny)

Podatki

• Bezpośrednie(wprost obciążające dochód)

• Pośrednie (obciążenie dochodów fizycznych i prawnych pośrednio poprzez dokonywanie zakupów towaro i uslgu obciążonych podatkiem)

Podatki (ze względu na rodzaj prowadzonej dokumentacji), na bazie:

• Prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych

• Podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów

• Pozostałe

Podatki

• Realne – od rzeczy bez znaczenia na właściciela

• Personalne – od osoby

1. Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe, podatnik, płatnik, inkasent

Obowiązek podatkowy to wynikająca z ustaw nie skonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach, np. osiągnięcie dochodu, otrzymanie spadku

Zobowiązanie podatkowe – wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych przepisach prawa podatkowego.

Podatnik – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

Płatnik – podmiot obowiązany na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Inkasent – podmiot obowiązany do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go do organu podatkowego, nie oblicza podatku jedynie go pobiera i wpłaca do organu podatkowego.

1. Powstanie i wygasanie zobowiązań podatkowych

Powstanie obowiązku podatkowego:

• Z dniem zaistnienia zdarzenia

• Z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego

Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia poręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, które powstało z mocy prawa. W większości przypadków terminy są określone w ustawach podatkowych wprowadzających dane podatki do systemu prawnego.

Organ podatkowy może ze względu na ważny interes podatnika lub interes publiczny i na jego wniosek, odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć na raty zapłatę podatku lub zaległości podatkowej. Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego, a oblicza je podatnik, płatnik, inkasent lub w niektórych przypadkach sam organ podatkowy.

Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych od 9 czerwca 2011 roku wynoszą 14%.

W przypadku decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub rozłożeniu podatku(zaległości) na raty organ podatkowy ustala dla danego podatnika tzw. opłatę prolongacyjną, którą zobowiązany jest on uiścić i jej wysokość stanowi 50% stawki odsetek za zwłokę.

Zobowiązania wygasają na wskutek:

• Zapłaty podatku

• Pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta

• Potrącenia zobowiązania podatkowego z wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa

• Zaniechania poboru podatku

• Przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych w zamian za zaległości podatkowe

• Umorzenie zaległości podatkowych(odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną)

• Przedawnienia (okres 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku-termin może ulec zawieszeniu lub przerwaniu)

1. Odpowiedzialność majątkowa za zobowiązania podatkowe

Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązanie podatkowe. W określonych przypadkach za zobowiązania odpowiadać będzie: płatnik, inkasent, spadkobierca, osoba trzecia, odpowiednio powiązana z podatnikiem.

W przypadku osób pozostających w małżeństwie odpowiedzialność podatnika obejmuje majątek wspólny podatnika i jego małżonka i majątek odrębny podatnika.

Płatnik – odpowiada całym swoim majątkiem za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony

Inkasent – odpowiada całym swoim majątkiem za pobrany a nie wpłacony podatek

1. Organy podatkowe i postępowanie podatkowe

Poborem podatków i ceł zajmują się organy podatkowe i organy celne.

Organy podatkowe:

• Rządowe

  • Naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego – organy pierwszej instancji

  • dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej, - organy odwoławcze od decyzji tych pierwszych

  • Minister Finansów- zdarza się iż jest organem podatkowym

• Samorządowe

  • Wójt, burmistrz(prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa – organy podatkowe pierwszej instancji

  • Samorządowe kolegia odwoławcze – organy odwoławcze tych pierwszych

Organy pierwszej instancji dokonują:

• Kontroli podatkowej u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych

• Czynności sprawdzających – sprawdzenie terminowości składania zeznań i deklaracji podatkowych oraz wpłacania podatków

Minister Finansów sprawuje ogólny nadzór w sprawach podatkowych i dąży do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowej organy kontroli skarbowej, dokonując jego interpretacji, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Kontrola skarbowa – rozwiązanie prawne dotyczące ochrony interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienia skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności. Prowadzą ją organy kontroli skarbowej – minister właściwy do spraw finansów publicznych, jako naczelny organ kontroli skarbowej, Generalny Inspektor Kontroli skarbowej, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej. Jest to kontrola źródłowa - badanie rachunków, zapisów, dokumentów, umów –prowadzona na miejscu w przedsiębiorstwie podatnika lub innej jednostce.

1. Egzekucja należności podatkowych i odpowiedzialność karna skarbowa

Podmioty postępowania egzekucyjnego:

• Wierzyciel – podmiot uprawniony do żądania należnego świadczenia pieniężnego

• Organ egzekucyjny – organ uprawniony do stosowania określonych w ustawie środków zmierzających do wykonania przez zobowiązanych och obowiązków

• Zobowiązany - osoba która nie wykonała w terminie obowiązku

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Który powinien posiadać określone elementy, m.in. oznaczenie wierzyciela, wskazanie zobowiązanego, treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną itd.

Środki egzekucyjne w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych są egzekucje:

• Z pieniędzy

• Z wynagrodzenia za pracę

• Ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego

• Z rachunków bankowych

• Z innych wierzytelności pieniężnych

• Z praw z papierów wartościowych i pozostałych praw majątkowych

• Z ruchomości

• Z nieruchomości

Jednym z głównych sposobów wyegzekwowania należnej kwoty jest tzw. zajęcie w wyniku którego zajęta jest część wynagrodzenia musi być przez zakład pracy przekazywana na rzecz organu egzekucyjnego.

Rozdział VI – Pozycja i ustrój finansowo-prawny przedsiębiorstw publicznych

1. Zagadnienia ogólne

Metody oddziaływania na gospodarkę kraju:

• Poprzez środki i ustalenia o charakterze makroekonomicznym, np. donoszące się do deficytu publicznego, rozmiaru dochodów publicznych,

• Poprzez pośrednie lub bezpośrednie sterowanie gałęziami i branżami gospodarki

• Poprzez własną działalność gospodarczą realizowaną za pośrednictwem przedsiębiorstw publicznych

Przedsiębiorstwa publiczne są elementem własności publicznej, oparte na kapitale publicznym. Wśród przedsiębiorstw występują takie które nie posiadają osobowości prawnej, są elementem zarządu państwowego. Przedsiębiorstwa publiczne posiadające osobowość prawną mogą mieć formę przedsiębiorstw prawa publicznego lub formę przedsiębiorstw prawa prywatnego, czyli głownie spółki akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółdzielni.

W spółkach prawa prywatnego, których państwo ma pełny lub częściowy udział w kapitale spółki wpływ państwa na działalność przedsiębiorstwa realizowany jest poprzez udział w organach spółki a także poprzez odpowiednie formy kontroli finansowej i budżetowej ze strony rządu, parlamentu i organów kontroli państwowej.

Spółki prawa handlowego są obecnie główną formą działalności gospodarczej państwa w Polsce i innych krajach.

1. Nie obowiązuje

2. Przedsiębiorstwa państwowe i spółki Skarbu Państwa prowadzone współcześnie

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych do sektora finansów publicznych nie zalicza się takich państwowych osób prawnych jak: przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe i spółki prawa handlowego. Są to podmioty publiczne. Wiele z nich realizuje zadania publicznych.

Banki państwowe – współcześnie jedynym bankiem jest Bank Gospodarstwa Krajowego, do podstawowych celów działalności należy wspieranie rządowych programów społeczno-gospodarczych oraz programów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego realizowanych z wykorzystaniem środków publicznych.

Przedsiębiorstwo państwowe – jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną . przedsiębiorstwa mogą być tworzone jako przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej(które mogą być dotowane).

Przedsiębiorstwa państwowe tworzą głownie naczelne i centralne organy administracji państwowej, a także inne organy państwowe(np. wojewódzkie). Przedsiębiorstwo państwowe podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Przedsiębiorstwem państwowym zarządza dyrektor(powołanego na podstawie konkursu), którego powołuje rada pracownicza lub organ założycielski.

Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo w odpowiedni kapitał państwowy, jeśli przedsiębiorstwo sprzedaje minie musi dokonać tego w drodze przetargu publicznego. Organ założycielski sprawuje nadzór nad przedsiębiorstwem, dokonuje oceny i kontroli. Ma prawo władczego wkraczania w sprawy przedsiębiorstwa.

Wartość majątku odzwierciedlają fundusze:

• Założycielski - wartość wydzielonej przedsiębiorstwu części mienia ogólnonarodowego

• Fundusz przedsiębiorstwa – wartość majątku przedsiębiorstwa po odliczeniu funduszu założycielskiego

Uprawnienia finansowe Skarbu Państwa polegają głównie na pobieraniu od przedsiębiorstwa obowiązkowych wpłat z zysku na rzecz budżetu państwa. Obciążony wpłatą jest zysk pozostały po jego opodatkowaniu podatkiem dochodowym – wysokość 15% zysku netto. Ogranicza to możliwość dysponowania zyskiem przedsiębiorstwa, wpłata ma charakter fiskalny.

Ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych wprowadza rozwiązania dotyczące przekształceń przedsiębiorstw państwowych

• Prywatyzacja bezpośrednia – sprzedaż lub inne zagospodarowanie składników majątkowych

• Prywatyzacja pośrednia sprzedaż akcji spółki państwowej, powstałej z przekształconego przedsiębiorstwa

• Komercjalizacja – polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę Skarbu Państwa mającej formę prawną spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wg 2010 roku występuje:

Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa	444
Spółki z większościowym udziałem Skarbu Państwa	76
Spółki z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa	529
Przedsiębiorstwa państwowe	52

Komercjalizacji dokonuje właściwy Minister do spraw Skarbu Państwa. Podstawą przekształcenia jest akt komercjalizacji(statut, wysokość kapitału, członkowie organów pierwszej kadencji). Pracownicy komercjalizowanych przedsiębiorstw mają prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji spółki.

Jednoosobowa spółka akcyjna Skarbu Państwa posiada organizację nawołującą do regulacji kodeksu spółek handlowych. Głównym organem tej spółki jest walne zgromadzenie, którego uprawnienia jako jedynego akcjonariusza wykonuje reprezentant Skarbu Państwa. Minister (Skarbu Państwa) ma kompetencje dotyczące powoływania Rady Nadzorczej i zarządu spółki. Decyzję w sprawie podziału zysku i wypłaty całości lub części tego zysku. Zysk można przeznaczyć na dywidendę dla Skarbu Państwa lub inne cele, w szczególności na inwestycje spółki. Na pokrycie straty należy utworzyć kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku na dany rok obrotowy(dopóki nie osiągnie wielkości 1/3 kapitału spółki). Spółki te ponoszą obciążenia fiskalne, noszące nazwę – wpłaty z zysku. 15% zysku netto wpłacanych w okresach miesięcznych lub kwartalnych. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa opłacają:

• Podatek dochodowy od osób prawnych

• Wpłaty z zysku

• Dywidenda na rzecz właściciela.

1. Podmioty gospodarcze sektora samorządowego

Samorządy muszą prowadzić działalność gospodarczą w sferze gospodarki komunalnej, czyli sferze użyteczności publicznej, m.in. takich dziedzinach jak zaopatrzenie w wodę, odprowadzenie ścieków, sprawy dostarczania prądu, gazu, ciepła, zagadnienia transportu miejskiego, lokalnego i regionalnego, sprawy oczyszczania miast, porządku ic czystości, gospodarki zielenią inne dziedziny.

Zgodnie z ustawą o gospodarce komunalnej obejmuje ona w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, której celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Gospodarka komunalna związana jest z wykonywaniem przez samorząd zadań własnych, które wymagają prowadzenia działalności usługowej lub produkcyjnej.

Gospodarka samorządu:

• W zakresie użyteczności publicznej

  • Samorządowy zakład budżetowy

  • Spółka prawa handlowego

• Poza sferą użyteczności publicznej

  • Spółka prawa handlowego

  • Warunki prowadzenia działań(łącznie oba):

    • Istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym

    • Występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i środków nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia

Spółki ważne dla rozwoju gminy – tworzenie lub współtworzenie spółek samorządu terytorialnego w takich dziedzinach jak: działalność bankowa, niektóre sfery ubezpieczeń, działalność edukacyjna, wydawnicza.

Powiat nie może prowadzić działalności wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.

Województwa mogą tworzyć w sferze użyteczności publicznej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także może przystępować do spółek. Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa.

Organy stanowiące JST postanawiają o wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej oraz o wysokości cen i opłat za usługi komunalne. Uprawnienia te organy stanowiące mogą przekazać organom wykonawczym. JST w drodze umowy mogą powierzyć wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej z uwzględnieniem przepisów ustawy o finansach publicznych. Umowa może być zawarta z podmiotem posiadającym odpowiednie zezwolenie, jeśli jest wymagane.

Uzasadnione jest tworzenie przez polskie samorządy własnych instytucji bankowych, jednakże współcześnie nie posiadają ich. Gdyby je posiadały mogły by wpływać instrumentami na rozwój lokalny.

Jedną z form stosowanych instytucji finansowych przez samorządy są fundusze poręczeń kredytowych – spółki prawa handlowego – cel: udzielanie poręczeń kredytowych dal przedsiębiorców działających na rynku lokalnym, zwłaszcza małych i średnich firm. Fundusz pełni role poręczyciela w staraniach kredytowych. Fundusz prowadzi działalność w sferze doradztwa finansowego i szkoleń. Przy rozpatrywaniu wniosków bierze się pod uwagę: realność projektowanego przedsięwzięcia, znaczenia dla gospodarki lokalnej, tworzenie miejsc pracy. Fundusz współpracuje z bankami.

Ważną formą działalności samorządów w zakresie zadań własnych z zakresu użyteczności publicznej są związki międzygminne (związki komunalne) i porozumienia gmin(lub powiatów). Mogą je tworzyć zainteresowane podmioty w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych. Związek ma osobowość prawną, wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Gminy zakładające związek powinny go wyposażyć w odpowiednie środki i majątek niezbędny do prowadzenia działalności. Najczęściej powstają w dziedzinach: ochrona środowiska, zaopatrzenie we wodę, utrzymanie czystości, gospodarowanie odpadami, zaopatrzenie w energię, komunikacja zbiorowa.

Ponadto gminy i pozostałe samorządy mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia wykonywania określonych zadań w tym zadań z zakresu gospodarki komunalnej.

Jednym ze sposobów działania władz publicznych jest partnerstwo publiczno-prywatne, współpraca podmiotu publicznego i partnera prywatnego. Przedmiotem partnerstwa jest wspólna realizacja przedsięwzięcia, umowa o partnerstwie może przewidywać że w celu wykonania zadania podmioty zawiążą spółkę kapitałową.

Rozdział VII – Prawo o dochodach JST

1. System podziału źródeł podatkowych pomiędzy państwo i samorządy terytorialne

W systemie konkurencji podatkowej każdy terytorialny związek publiczno-prawny może opodatkować według własnego uznania i nie patrząc na interesy innego terytorialnego związku publiczno-prawnego dowolne źródła podatkowe. System ten cechuje samodzielność podatkowa i pełna odpowiedzialność danej wspólnoty terytorialnej za wykonywanie i finansowanie zadań. W swej czystej postaci nie występuje, najbliższy temu systemowi jest system USA i Szwajcarii.

Kiedyś również gminy mogły w zakresie realizowanymi danymi ustawami nakładać podatki samoistne, których szczegółowy kształt i konstrukcje ustalały statuty podatkowe wydawane przez gminę. Miasta mogły nakładać zupełnie nowe podatki(nie przewidziane w ustawie), choć wymagana była zgoda Ministra. W wielu krajach stosowane jest iż gminy samodzielnie ustalają wysokość stawek podatkowych w zakresie podatków płynących na ich rzecz.

System rozgraniczenia źródeł podatkowych pomiędzy państwo a samorząd

W systemie rozdzielności źródeł podatkowych państwu, gminom, powiatom lub innym wspólnotom terytorialnym są ustawowo przydzielone odrębne źródła podatkowe. Dana wspólnota terytorialna przejmuje wpływy z przydzielonego jej źródła podatkowego na własne potrzeby. W sytuacji zmieniającego się zapotrzebowania na środki finansowe trudno dokonać precyzyjnego rozgraniczenia podatków pomiędzy państwo a samorządy terytorialne.

Państwu zostały przydzielone cła i podstawowe podatki pośrednie, krajom związkowym podatki bezpośrednie i gminom podatki realne.

System dodatków do podatków

System dodatków polega na tym, że gmina lub inna wspólnota terytorialna pobiera dochody w wyniku powiększenia kwoty podatku płynącego na rzecz państwa o odpowiedni dodatek.

Komunalny dodatek do podatku państwowego może przybierać formę:

• Dodatku o jednakowej, równej dla poszczególnych gmin wysokości

• Dodatku o górnej, maksymalnej granicy, której związek komunalny nie może przekroczyć

• Dodatku o nieokreślonej górnej granicy

Komunalny dodatek do podatku państwowego jest ściśle powiązany z podatkiem głównym, opiera się na tych samych elementach prawnej konstrukcji podatku. Podstawą do obliczenia dodatku może być kwota podatku państwowego albo tez podstawa opodatkowania służąca do obliczenia podatku głównego. Pobór podatku i dodatku do tego podatku jest realizowany z reguły przez jeden, państwowy organ podatkowy.

System udziałów podatkowych

System polega na ty, że wspólnoty terytorialne mają ustalone procentowo udziały we wpływach, które pochodzą z danego podatku. Jest to wspólny podatek, z którego wszyscy korzystają. Procentowy udział może być skonstruowany dwojako:

• Udział we wpływach podatkowych inkasowanych wyłącznie na terenie danej gminy

• Udział ogółu gmin i innych wspólnot we wpływach ogólnokrajowych

System udziałów zapobiega nadmiernej eksploatacji poszczególnych źródeł podatkowych przez sektor publiczny. System ten ułatwia prowadzenie jednolitej polityki podatkowej, ogranicza jednak samodzielność podatkową gmin i innych terytorialnych wspólnot.

Systemy mieszane

Są połączeniem wcześniej omawianych rozwiązań. System wyposażenia finansowego państwa i innych wspólnot terytorialnych powinien opierać się na dwóch głównych rozwiązaniach: systemie rozdzielności źródeł podatkowych i systemie udziałów podatkowych.

W PL występują elementy rozdzielności źródeł podatkowych(przypisane tylko do państwa lub samorządu) i systemie udziałów podatkowych(udziały gmin, powiatów, województw w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych). Można zauważyć również cechy konkurencji podatkowej – prawo samorządów do ustalania określonej wysokości stawek podatkowych i zwolnień podatkowych.

Ustawy o dochodach samorządu w Polsce

Od 1 stycznia 2004 roku obowiązuje ustawa o dochodach JST – zwiększyła ona procentowe udziały gmin, powiatów i województw w podatkach dochodowych, wprowadziła obowiązkowe wpłaty wyrównawcze tych samorządów. Przewiduje nowe rodzaje subwencji ogólnej.

1. Dochody JST w przepisach konstytucji i europejskiej karty samorządu lokalnego

W Polsce funkcjonuje:

Liczba gmin	2479	86%
Gminy miejskie	306	11%
Gminy wiejskie	1576	55%
Gminy wiejsko-miejskie	597	21%
Miasta na prawach powiatu	65	2%
Powiaty	314	11%
Województwa	16	1%
Razem	2874	-

Trzy główne dochody samorządowe:

• Dochody własne – wszelkie dochody samorządu inne niż dotacje i subwencje

  • Podatki komunalne, udziały w podatkach, opłaty, dochody majątkowe

• Subwencje ogólne - przeznaczone na finansowanie zadań własnych

  • Mają ogólny charakter – skierowane na finansowanie ogółu

  • Szczegółowa, złożona konstrukcja finansowo-prawna(mająca postać wzoru matematycznego)

  • Przydzielane automatycznie

• Dotacje celowe - przeznaczone na finansowanie zadań własnych i zleconych

  • Finansowanie określonego celu lub grupy celów

  • Przydzielane na wniosek, ocena potrzeby dotacji

Zasada adekwatności przydzielonych samorządom dochodów nałożonych na jednostki samorządu zadań publicznych, art. 167 ust.1 Konstytucji – jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio przypadających im zadań.

Art. 167 ust.4 Konstytucji – zmiany w zakresie zadań i kompetencji JST następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Źródło dochodu – pojęcie pierwotne – określony rodzaj(typ) dochodu publicznego przewidziany przez ustawodawstwo danego kraju, który skierowany jest na finansowanie zdań państwa lub samorządu

Samorządy mogą samodzielnie ukształtować przydzielone im źródło dochodu

Art. 168 Konstytucja - Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Dochody JST:

• Publiczno-prawne – podatki, udziały w podatkach, opłaty, dotacje, subwencje

• Prywatno-prawne – JST wykorzystuje jako właściciel mienie – najem, dzierżawa, oddać w uzytkowanie wieczyste, wnieść jako udział do spółki

Regulacje Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego

Skład – członkowie Rady Europy (TO NIE JEST UE)

Stosowanie tego prawa wymaga odpowiedniego przygotowania ustaw samorządowych. Jedną z podstawowych zasad prawa międzynarodowego jest obowiązek dotrzymania zaciągniętych zobowiązań

Karta ustala zasady:

• Wspólnoty lokalne mają prawo do wystarczających własnych zasobów, którymi mogą swobodnie dysponować w wykonywaniu swoich kompetencji.

• Zasoby finansowe wspólnot lokalnych powinny być proporcjonalne do kompetencji przewidzianych przez Konstytucję lub prawo.

• Co najmniej część zasobów finansowych wspólnot lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych, których poziom mają prawo, w granicach prawa, ustalać same wspólnoty.

• Finansowe systemy, na których opierają się zasoby, jakimi dysponują wspólnoty lokalne powinny mieć charakter wystarczająco urozmaicony i ewolucyjny, tak by pozwalały im trzymać się, o ile to możliwe w praktyce, realnej ewolucji kosztów wykonywania ich kompetencji.

• Ochrona wspólnot lokalnych słabszych finansowo wymaga wprowadzenia procedur ujednolicenia finansowego lub środków równoważących, mających na celu skorygowanie efektów nierównego podziału potencjalnych źródeł finansowania, jak również obciążeń, które na nie przypadają. Takie procedury czy środki nie powinny ograniczać wolności wyboru wspólnot lokalnych w ich własnej dziedzinie odpowiedzialności. Procedury wyrównawcze.

• Wspólnoty lokalne powinny być konsultowane we właściwy sposób, co do sposobów przydzielania im redystrybuowanych zasobów.

• W miarę możliwości, subwencje przyznane wspólnotom lokalnym, nie powinny być przeznaczane na finansowanie projektów specyficznych. (na konkretne cele)

• Aby finansować swoje wydatki inwestycyjne wspólnoty lokalne powinny mieć dostęp, zgodnie z prawem, do krajowego rynku kapitałowego.

1. Kompetencje podatkowe samorządów terytorialnych

Trzy rodzaje kompetencji przysługujące samorządowi terytorialnemu w zakresie dochodów publicznych, a zwłaszcza podatków:

• Kompetencje do przejmowania wpływów z poszczególnych podatków

  • Samodzielne wykorzystywanie przez samorządy wpływów podatkowych płynących z tytułu danego podatku, są wydatkowane na cele publiczne, które realizuje JST

• Kompetencja do stanowienia przepisów prawnych w zakresie podatków

  • JST ma ograniczone uprawnienia donośnie stanowienia własnych, odrębnych podatków, współcześnie sprowadza się to do ustalania stawek podatkowych w zakresie niektórych podatków płynących na rzecz gmin, do wprowadzania zwolnień podatkowych w podatkach lokalnych i do ustalania innych elementów konstrukcji w podatkach lokalnych(termin płatności, ustanowienia inkasenta)

  • Kompetencje posiada Rada Gminy

• Kompetencja do administrowania w zakresie poszczególnych podatków

  • Odpowiednie organy dokonują czynności kontroli podatkowej oraz wymiaru i poboru podatku,

  • Organy podatkowe mają prawo do umarzania części należności podatkowych, odraczania terminu płatności, rozkładania podatku na raty

  • Organom gmin pozostawia się administrowanie(wymiar i pobór) w stosunku do podatków lokalnych oraz opłat lokalnych

1. Udziały podatkowe jako źródła dochodów JST

Udział samorządów terytorialnych w podatku dochodowym od osób fizycznych

JST mają ustaloną procentowo część(udział) we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Udział gmin w latach 1999-2011 kształtował się na poziomie ok. 35%.

Kwotę udziału gminy we wpływach z podatku dochodowego os osób fizycznych ustala się mnożąc ogólnokrajową kwotę wpływów z tego podatku przez dwa wskaźniki: udział dotyczący ogółu gmin i wskaźnik dotyczący konkretnej gminy.

Metoda obliczania i funkcjonowania udziału gmin w podatku dochodowym nawiązuje do wkładu podatników zamieszkałych na obszarze danej gminy do wypracowania ogólnokrajowych wpływów. Udział gmin w podatku dochodowym może być oceniany jako odpowiednik komunalnego podatku dochodowego. Organy gminy mogą wpływać na stosunki gospodarcze i społeczne rozwijające się na obszarze gminy, na działalność gospodarczą, przyciągania jednostek na obszar gminy co kreuje dochody mieszkańców. Mieszkańcy gminy powinni płacić podatek nawiązujący do ich dochodów osobistych, zgodnie z ich zdolnością płatniczą, przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej, kulturalnej, oświat ej realizowanej przez gminę.

Samorządy powiatowe i wojewódzki mają analogiczną konstrukcję udziału w podatku dochodowym i wynoszą: 10,25% i 1,6%.

Udział samorządów w podatku dochodowym od osób prawnych

Gminy mają udział w podatku dochodowym od osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy. Udział ten do końca 2003 roku wynosił 5%, teraz udział ten wzrósł do ok. 6,71%.

Niektóre osoby prawne lub jednostki organizacyjne mają zakłady lub oddziały położone w innych gminach niż te, gdzie znajduje się siedziba. Jeżeli osoba prawna posiada zakład(oddział) położony na obszarze gminy innej niż gmina właściwa dla siedziby podatnika, wówczas dochody z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób prawnych są przekazywane do budżetów tych gmin, na których obszarze położony jest ten zakład(oddział) – proporcjonalnie do liczby osób w nich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Zakład (oddział) osoby prawnej powinien wnosić na rzecz gminy, na terenie której jest położony, odpowiednią część(udział) podatku dochodowego od osób prawnych. Za takim rozwiązaniem przemawia to, ze gmina jest zainteresowana finansowo w umiejscowieniu na jej terenie zakładu, a także że zakład ten korzysta z urządzeń gminnych(np. drogowych, wodociągowych) i powinien w związku z tym uczestniczyć w finansowaniu tych urządzeń.

Analogiczna konstrukcja udziału samorządów w podatku dochodowym od osób prawnych stosowana jest w zakresie samorządów powiatowych i wojewódzkich. Udział powiatów 1,4%, województwa 14,75%.

1. Subwencje ogólne jako dochody gminy

Subwencje ogólne – gmina:

• Wyrównawcza

• Uzupełniająca

• Równoważąca

Subwencje ogólne są ustalane według zobiektywizowanych kryteriów, które określa ustawa. Minister Finansów ustala wysokość i rozdziela subwencje na rzecz każdej gminy bezpośrednio z budżetu państwa. Jest to źródło dochodów samorządów. Świadczenie ma charakter ogólny, kierowane z reguły na finansowanie zadań własnych samorządu.

Stosunki między Skarbem Państwa a gminami dotyczące subwencji ogólnych mają charakter cywilnoprawny. Występuje tu podział środków pomiędzy państwem a samorządem terytorialnym jako podmiotami stosunków majątkowych, które mają odmienne interesy.

Subwencja wyrównawcza – podstawowa część subwencji ogólnej

• Otrzymują : gminy słabsze ekonomicznie z punktu widzenia własnych dochodów podatkowych na 1 mieszkańca gminy w stosunku do średniej obliczanej dla ogółu gmin

• Dla obliczenia subwencji są potrzebne dwa wskaźniki: G i Gg

  • G – są to dochody podatkowe danej gminy w przeliczeniu na 1 mieszkańca tej gminy

    • Liczba mieszkańców gminy ustalana jest przez Prezesa GUS

  • Gg – dochody podatkowe wszystkich gmin podzielone przez liczbę mieszkańców kraju

    • Potencjał podatkowy gminy o przeciętnych warunkach finansowych – gmina abstrakcyjna

• Subwencję otrzymują gminy, których

  • Wskaźnik G jest mniejszy od 92% wskaźnika Gg

  • Gminy, których rocznie własne podstawowe dochody podatkowe są mniejsze na 1 mieszkańca na poziomie niższym o 8% średniej krajowej(Gg)

• Zakres dochodów podatkowych(określający potencjał podatkowy i ekonomiczny gminy):

  • Podatek od nieruchomości

  • Podatek rolny

  • Podatek leśny

  • Podatek od środków transportu

  • Podatek od czynności cywilnoprawnych

  • Karta podatkowa

  • Opłata skarbowa

  • Opłata eksploatacyjna

  • Udział w podatku dochodowym od osób fizycznych

  • Udział w podatku dochodowym od osób prawnych

• Kwota subwencji jest obliczana kilkoma metodami określonymi w ustawie o dochodach JST z 2003 roku

• Minister właściwy do spraw finansów publicznych przekazuje gminom kwotę wyrównawczą w dwunastu równych ratach miesięcznych w terminie do 15 dnia każdego miesiąca

• W 2004 roku subwencja przysługiwała:

Liczba gmin	1966	Udział
Gmina miejska	128	7%
Gmina miejsko-wiejska	448	23%
Gmina wiejska	1390	70%

Subwencja uzupełniająca

• Samodzielne źródło dochodowe gmin, posiada odrębną konstrukcję

• Ustawodawca ustalił ją jako składnik subwencji wyrównawczej

• Otrzymuje: gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju(wlk ogólnej)

• Wysokość należnej subwencji określa się za pomocą odpowiedniego wzoru

Subwencja równoważąca

• Element subwencji ogólnej

• Powstaje z wpłat gmin silnych finansowo

• Dodatkowe środki dla niektórych mocniej obciążonych lub słabszych finansowo gmin

• Kwoty subwencji równoważącej wydziela się trzy części odpowiadające: 50%, 25% i 25% ogólnej kwoty

• Kryteria dalszego podziału pomiędzy odpowiednie kategorie gmin:

  • Wysokie wydatki niektórych gmin na dodatki mieszkaniowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca

  • Niskie dochody podatkowe niektórych gmin

1. Subwencje ogólne dla powiatu

Subwencje ogólne dla powiatu:

• Wyrównawcza

• Uzupełniająca

• Równoważąca

Subwencja wyrównawcza

• Kwota podstawowa + kwota uzupełniająca

  • Kwota podstawowa- otrzymuje: powiat, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w powiecie(wskaźnik P) jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów w Polsce(wskaźnik Pp)

    • Wskaźnik Pp – to samo co Gg tylko dla powiatu

  • Kwota uzupełniająca – otrzymuje: powiat, w którym wskaźnik bezrobocia, obliczony jako stosunek stopy bezrobocia w tym powiecie do stopy bezrobocia w kraju wyższy od 1,10(tzw. Wskaźnik B)

• Dochody podatkowe powiatu uwzględniane do obliczenia subwencji wyrównawczej:

  • Udział w podatku dochodowego od osób fizycznych

  • Udział w podatku dochodowego od osób prawnych

• Dla obliczenia subwencji bierze się pod uwagę :

  • Średnią stopę bezrobocia w kraju

  • Stopę bezrobocia w danym powiecie(im wyższa tym wyższa kwota subwencji)

    • Stopa bezrobocia ustalana jest przez Prezesa GUS

Subwencja uzupełniająca

• Nawiązuje do zadań powiatu z zakresu zwalczania bezrobocia i kosztów tych zadań(PUP)

• Trzy grupy powiatów o rosnącej stopie bezrobocia

  • 1,10<Wskaźnik B<1,25

  • 1,25<Wskaźnik B<1,40

  • 1,40<Wskaźnik B

Subwencja równoważąca

• Część subwencji ogólnej

• Ustala się w wysokości tworzonej przez wpłaty powiatów silnych pod względem finansowym

• Tzw. wyrównanie poziome(horyzontalne) – między powiatami silnymi a słabymi finansowo

• W ramach subwencji wydziela się kwoty podzielone na 5 części:

  • 9% - uwarunkowania rodzin zastępczych

  • 7% - zadania z zakresu PUP

  • 30% - długość dróg powiatowych

  • 30%, - długość dróg wojewódzkich i krajowych znajdujących się w granicach miast na prawach powiatu

  • 24% - niższe planowane dochody powiatu

Dochody miast na prawach powiatu składają się z dwóch części:

• Dochody gmin

• Dochody powiatów

• Są odbiorami zarówno gminnych, jak i powiatowych udziałów w podatkach jak i gminnych i powiatowych subwencji wyrównawczych, równoważących o oświatowych.

1. Subwencje ogólne jako dochody samorządu województwa

Subwencje ogólne:

• Wyrównawcza

• Uzupełniająca

• Regionalna

Subwencja wyrównawcza:

• Kwota podstawowa + kwota wyrównawcza

• Służy wzmocnieniu finansowemu województw słabszych finansowo

  • Dochody własne podatkowe na 1 mieszkańca (wskaźnik W) jest mniejszy niż przeciętny wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich województw będących średnią krajową(wskaźnik Ww)

• Dochody podatkowe województw służące do obliczenia wskaźników:

  • Udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych

  • Udziały w podatku dochodowym od osób prawnych

• Wysokość należnej województwu kwoty subwencji wyrównawczej ustala się jako iloczyn(mnożenie) liczb:

  • Liczby stanowiącej 72% różnicy między wskaźnikiem Ww a wskaźnikiem W i liczby mieszkańców województwa

• Prawo do subwencji mają województwa:

  • Uplasowane poniżej średniej obliczanej dla ogółu województwa – uprawnione województwo uzyskuje częściowe(72%) wyrównanie do średniego poziomu dochodów na 1 mieszkańca

Subwencja uzupełniająca:

• Kwota uzupełniająca otrzymują te województwa, których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów – im mniejsze pod względem ludności województwo, tym wyższa jest kwota wojewódzkiej subwencji uzupełniającej

Ludność faktycznie zamieszkała w tys. – spis 2011 rok – dane: GUS

Województwa	Ogółem	Miasta	Wieś	Gęstość zaludnienia
Polska	38 501	23 169	15 332	123
Dolnośląskie	2 856	1 963	893	143
Kujawsko-pomorskie	2 072	1 246	825	115
Lubelskie	2 185	1 002	1 183	87
Lubuskie	1 001	622	379	72
Łódzkie	2 604	1 630	974	143
Małopolskie	3 406	1 673	1 733	224
Mazowieckie	5 492	3 491	2 001	154
Opolskie	990	506	483	105
Podkarpackie	2 022	839	1 183	113
Podlaskie	1 200	717	483	59
Pomorskie	2 264	1 498	766	124
Śląskie	4 617	3 544	1 073	374
Świętokrzyskie	1 289	571	718	110
Warmińsko-mazurskie	1 399	816	584	58
Wielkopolskie	3 417	1 907	1 510	115
Zachodniopomorskie	1 687	1 143	544	74

Subwencja regionalna

• Część subwencji ogólnej

• Powstaje w oparciu o środki przekazywane przez silne województwa

• Skomplikowana konstrukcja – podobna do dotacji celowych

• Łączną subwencja jest podzielona na 5 części, a te są podstawą do przekazywania odpowiednich kwot dla poszczególnych województw

• 5 części

  • 20% - w zależności od poziomu bezrobocia

  • 40% - w zależności od powierzchni dróg wojewódzkich

  • 10% - w zależności od PKB w województwie i w kraju

  • 15% - w zależności od wydatków na regionalne kolejowe przewozy pasażerskie

  • 15% - w zależności od dochodów województw z tytułu subwencji wyrównawczej i regionalnej

1. Wpłaty gmin, powiatów i województw wyrównania poziome

Wpłaty gmin to rozwiązanie prawne będące określoną formą poziomego podziału dochodów między gminami w Polsce, tj. przekazywania – zgodnie z regułami ustalonymi w ustawie – środków przez te gminy silne finansowo na rzecz innych gmin. Celem zastosowanej instytucji wpłat gmin jest przejęcie części środków podatkowych gmin szczególnie silnych finansowo, które posiadają na swym obszarze liczne i wydajne źródła dochodowe. Stosowanie wpłat wyrównawczych jest zgodne z ideą względnie jednakowych warunków życiowych na terenie całego kraju oraz względnie jednakowego wyposażenia finansowego samorządów w środki finansowe, potrzebne do wykonywania zadań ustawowych.

Obecnie wpłaty wyrównawcze obowiązane są wnosić gminy, których dochody podatkowe na 1 mieszkańca(wskaźnik G) są wyższe niż 150% wskaźnika przeciętnego dotyczącego ogółu gmin(tj. wskaźnika Gg). Istnieją trzy równania obliczania wpłaty w stosunku do:

• 150%<wskaźnik G<200% wskaźnika Gg

• 200%<wskaźnik G<300% wskaźnika Gg

• 300%<Wskaźnik G

Stan na 2011 rok wskaźnik Gg = 1 195,67 zł 150%Gg=1793,51

Minimalny wskaźnik G w RP	Potok Górny(Lubelskie)	254,30 zł
	Bydgoszcz	1305,30 zł
	Toruń	1291,67 zł
	Międzyzdroje	4 362,03 zł
Maksymalny wskaźnik G w RP	Nowe Warpno (Zachodniopomorskie – koło granicy z Niemcami)	38.483,64 zł

Źródło:www.mf.gov.pl

Podobne regulacje dotyczące wpłat wyrównawczych stosowane są także w systemie finansowym samorządów powiatowych czy wojewódzkich.

Powiaty dokonują wpłat jeżeli ich wskaźnik dochodów powiatowych na 1 mieszkańca (wskaźnik P) jest wyższy niż 110% wskaźnika Pp(przeciętnego). Jest to obciążenie znacznie wyższe niż w przypadku gmin. (również występują trzy równania obliczeń kwot).

Powiat	Wskaźnik P	wpłaca?
WROCŁAW	m. Wrocław	277,71
BYDGOSZCZ	Bydgoski	162,00
BYDGOSZCZ	m. Bydgoszcz	197,86
TORUŃ	m. Toruń	205,90
TORUŃ	Toruński	99,18
Pp =	160,18
110%Pp	176,198

Województwa w których wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca(W) jest większy niż 110% wskaźnika średniego dla województw(Ww) dokonują obowiązkowych wpłat z przeznaczeniem ich na część regionalną subwencji ogólnej dla województw.

WOJEWÓDZTWO	MIASTO	Wsk W 2011	wpłaca?
dolnośląskie	Wrocław	154,58	tak
kujawsko-pomorskie	Toruń	95,10	nie
lubelskie	Lublin	66,13	nie
lubuskie	Zielona Góra	84,86	nie
łódzkie	Łódź	120,91	nie
małopolskie	Kraków	112,45	nie
mazowieckie	Warszawa	327,01	tak
opolskie	Opole	113,12	nie
podkarpackie	Rzeszów	69,41	nie
podlaskie	Białystok	76,77	nie
pomorskie	Gdańsk	124,45	nie
śląskie	Katowice	114,82	nie
świętokrzyskie	Kielce	103,63	nie
warmińsko-mazurskie	Olsztyn	62,53	nie
wielkopolskie	Poznań	143,28	nie
zachodniopomorskie	Szczecin	95,09	nie
	Ww =	138,60
	110% Ww	152,46

Minister Finansów informuje poszczególne samorządy o wysokości rocznej wpłaty. Łączna kwota wpłat określana jest w ustawie budżetowej na dany rok. Jednostki samorządu dokonują wpłat na rachunek dochodów budżetu państwa w 12 równych ratach, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca. Od kwot nie wpłaconych w terminie nalicza się odsetki w wysokości ustalonej jak dal zaległości podatkowych.

1. Subwencja oświatowa

Zadania w dziedzinie oświaty są to zadania państwowe, jednakże JST są prawnie zobowiązane do prowadzenia i finansowania zadań i jednostek oświatowych, czyli jest to ich zadaniem własnym. Z uwagi na to iż, dochody własne JST są niewystarczające została wprowadzona subwencja oświatowa jako źródło finansowania zadań oświatowych prowadzonych przez daną JST.

Sposób podziału oświatowej subwencjo ogólnej między JST, z uwzględnieniem typów i rodzajów szkół i placówek prowadzonych przez te jednostki, stopni awansu zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów w szkołach i placówkach określa rozporządzenie. Zgodnie z rozporządzeniem część oświatowa subwencji ogólnej przeznaczona jest na:

• Zadania szkolne(prowadzenie szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadpodstawowych, szkół specjalnych)

• Zadania pozaszkolne(prowadzenie przedszkoli specjalnych, ośrodków wychowawczych, kolonii, obozów, burs, internatów, schronisk młodzieżowych)

Subwencja oświatowa kierowana jest na finansowanie wydatków bieżących(w tym wynagrodzeń pracowników) szkół i placówek prowadzonych przez JST, a także dotowanie szkół i placówek publicznych oraz niepublicznych prowadzonych przez podmioty nie będące JST.

Podział subwencji na poszczególne samorządy odbywa się za pomocą algorytmu, który bierze pod uwagę przeliczeniową liczbę uczniów i wychowanków(przy pomocy odpowiednich mnożników). Im więcej uczniów i wychowanków przeliczeniowych, tym większe zadania i większa subwencja. Na jednego wychowanka lub ucznia przeliczeniowego przypada odpowiednia kwota jednostkowa(tzw. finansowy standard A), jednolita w skali kraju.

Dane dotyczące liczby wychowanków i uczniów pochodzą z danych sprawozdawczych GUS.

Minister właściwy przekazuje JST część oświatową w ratach miesięcznych w terminie do 25 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty wynagrodzeń. Rata za marzec wynosi 2/3 kwoty subwencji oświatowej.

1. Dotacje celowe jako źródła dochodów JST

Dotacja celowa dla JST jest świadczeniem pieniężnym Skarbu Państwa przekazywanym z budżetu państwa na rzecz samorządu na realizację określonego zadania publicznego. Służą finansowaniu zadań zleconych i niektórych zadań własnych JST(na ogół na wniosek jednostki).

Dotacje uzyskuje się na:

• Zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami

• Zadania realizowane na mocy porozumień z organami administracji rządowej lub innymi JST

• Usuwanie zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz skutków klęsk żywiołowych

• Finansowanie zadań inwestycyjnych(dot. szkół i placówek oświatowych)

• Dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim

• Dofinansowanie zadań własnych zwłaszcza z zakresu oświaty

• Realizację zadań powiatowych straży i inspekcji

• Zadanie objęte mecenatem państwa w dziedzinie kultury

• Budowę i utrzymanie obiektów sportowych oraz rozwijanie sportu

• Przebudowę, budowę lub remonty dróg powiatowych i gminnych

• Zagospodarowanie nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej i przekazanych JST

• Zadanie finansowane ze środków(dotacji) uzyskiwanych z funduszy celowych(np. funduszu pracy)

Dotacje celowe na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji wynikają z ustaw regulujących określone dziedziny działalności społecznej lub gospodarczej. Podobne regulacje zawiera ustawa o samorządzie powiatowym i wojewódzkim. Jest to przekazanie zadań i kompetencji między nie podporządkowanymi sobie organami administracji publicznej.

Dotacje celowe na finansowanie zadań własnych samorządu

Dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych mogą być udzielane do wysokości 50% planowanych wydatków samorządu na realizację danego zadania inwestycyjnego.

Dotacje na zadania własne:

• Usuwanie zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz skutków klęsk żywiołowych

• Zadanie objęte mecenatem państwa w dziedzinie kultury

• Przebudowę, budowę lub remonty dróg powiatowych i gminnych

• Dofinansowanie zadań własnych zwłaszcza z zakresu oświaty

  • Wspieranie edukacji na obszarach wiejskich

  • Wdrażanie reformy oświaty

  • Pomoc materialna , stypendia dla młodzieży wiejskiej

  • Wyrównywanie szans edukacyjnych

• Dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim

1. Środki z budżetu UE

Środki z budżetu UE dla JST mają konstrukcję prawną zbliżoną do państwowych dotacji celowych o charakterze inwestycyjnym(rozwojowym). Samorządy województw otrzymują z budżetu państwa środki na realizację regionalnego programu operacyjnego. Samorząd województwa przekazuje te środki beneficjentom RPO, w tym samorządom gmin i powiatów. Warunki przekazywania i wykorzystania środków określają umowy zawierane po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania, w szczególności przeprowadzeniu konkursu.

Polityka rozwoju prowadzona jest na podstawie odpowiednich strategii rozwoju(dokumentów planistycznych), a realizowana jest głównie przy pomocy programów operacyjnych, z wykorzystaniem środków publicznych.

Programy operacyjne polityki rozwoju są to dokumenty planistyczne przyjęte według określonej procedury i w odpowiedniej formie prawnej(uchwała). Projekt RPO przewidującego dofinansowanie pochodzące z budżetu państwa lub ze źródeł zagranicznych, noszącą nazwę kontraktu wojewódzkiego.

W celu wyłonienia projektów w trybie konkursu instytucje zarządzające programami operacyjnymi(lub instytucje pośredniczące i wdrażające) ogłaszają konkurs na swojej stronie internetowej. Instytucją zarządzającą RPO jest zarząd województwa. Po dokonaniu wyboru instytucja zarządzająca ogłasza na swojej stronie listę projektów wyłonionych do dofinansowania oraz pisemnie informuj każdego z wnioskodawców o wynikach rozpatrzenia jego wniosków.

Rozdział VIII – Dług publiczny Państwa i Samorządów Terytorialnych

1. Dług publiczny Państwa

Pojęcie i znaczenie długu publicznego i długu Skarbu Państwa

Skarb Państwa, jako jeden z największych uczestników rynku finansowego, działa na nim obok banku centralnego, banków komercyjnych krajowych i zagranicznych, podmiotów ubezpieczeniowych, otwartych funduszy emerytalnych, instytucje finansowe krajowe i zagraniczne, ludność.

Dług publiczny jest sumą zobowiązań Skarbu państwa i innych instytucji sektora publicznego. Skarb Państwa jest zobowiązany do zwrotu środków pieniężnych podmiotom, które pożyczyły te środki Skarbowi Państwa.

Państwowy dług publiczny składający się z Długu Skarbu Państwa i długu innych podmiotów sektora finansów publicznych obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułów:

• Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

• Zaciągniętych kredytów i pożyczek

• Wymagalnych zobowiązań wynikających z odrębnych ustaw, orzeczeń sądu, decyzji administracyjnych, przyjętych depozytów, zobowiązań z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń

Dług publiczny jest konsekwencją występowania deficytu budżetowego. Papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa są powszechnie uznawane za wiarygodne, podmiot ten jest bowiem wypłacalnym dłużnikiem.

Dług skarbu państwa jest składnikiem długu publicznego, a deficyt budżetu państwa jest składnikiem deficytu całego sektora finansów publicznych. Zadłużenia i deficyt innych sektorów publicznej gospodarki finansowej dotyczą przede wszystkim: sektora ubezpieczeń społecznych, sektora samorządów terytorialnych, czy państwowych funduszy celowych, agencji państwowych, uczelni publicznych, publicznych zakładów opieki zdrowotnej a także instytucji kultury.

Ustawa budżetowa powinna więc określać nie tylko deficyt budżetu państwa, ale także deficyt całego sektora finansów publicznych.

Dług Skarbu Państwa na koniec września 2011 roku 762 mld zł

Państwowy Dług publiczny na koniec września 2011 roku 798,8 mld zł

Regulacje konstytucyjne dotyczące długu publicznego.

Art. 216. Konstytucji

…

2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

…

4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto, polega na oszacowaniu trzech równych co do wartości kategorii makroekonomicznych, określających PKB poprzez:

1. rozmiary działalności produkcyjnej,

   1. ceny rynkowe – suma wartości dodanej krajowych jednostek produkcyjnych + podatki od produktów – dotacje do produktów

2. końcowy rezultat działalności produkcyjnej,

   1. suma popytu finalnego tj. spożycia, akumulacji oraz salda wymiany produktów z zagranicą

3. sumę tzw. dochodów pierwotnych

   1. suma dochodów pierwotnych jednostek krajowych uzyskiwanych przez sektory instytucjonalne działające na terytorium RP oraz dochodów pierwotnych netto sektora zagranicą.

Wartość rocznego PKB oblicza Prezes GUS. Ogłasza tę informację do 15 maja roku następnego.

Wielkość rocznego PKB jest na tyle istotna, iż porównuje się z nią wielkość deficytu i długu publicznego. Im większa wartość PKB tym przekroczenie odpowiednich limitów będzie trudniejsze. Należy więc minimalizować kwotę długu i deficytu a także maksymalizować wartość PKB.

Art. 220.Konstytucji

1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa. !!!

Art. 221.Konstytucji

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Traktat z Maastricht:

• Deficyt – 3% PKB

• Dług publiczny – 60% PKB

Dług publiczny w świetle ustawy o finansach publicznych.

Środki publiczne skierowane na finansowanie deficytu i długu publicznego nazywane są przychodami budżetowymi. Spłaty kredytów i pożyczek, wykup skarbowych papierów wartościowych, inne podobne operacje Skarbu Państwa nazywane są rozchodami budżetowymi.

Deficyt budżetowy i dług Skarbu Państwa powodują występowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa to zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu budżetu państwa i spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań, a także udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek i kredytów oraz wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa.

Dochody i wydatki to główne operacje podatkowe i finansowane nimi wydatki skierowane na wykonywanie zadań państwa. Jeżeli dochody podatkowe okazują się niewystarczające zachodzi potrzeba gromadzenia środków poprzez zaciąganie pożyczek, kredytów, sprzedaż obligacji skarbowych.

Powstawanie wysokiego deficytu budżetowego i zadłużenia Skarbu Państwa powoduje w odpowiedniej perspektywie czasowej konieczność sięgania do podatków aby dokonać spłat. Pokolenia płacące wówczas podatki spłacać więc będą pożyczki zaciągane przez poprzednie pokolenie.

Obsługa długu publicznego – to przede wszystkim płatności odsetkowe- odsetki od kredytów, pożyczek, obligacji i bonów skarbowych – są to wydatki a nie rozchody, finansowane są z dochodów podatkowych.

Skarbowe papiery wartościowe

Sposoby finansowania deficytu budżetowego:

• Emitowanie skarbowych papierów wartościowych nabywanych przez podmioty niebankowe

• Emitowanie skarbowych papierów wartościowych nabywanych przez banki komercyjne

• Kredyty w bankach komercyjnych

• Kredyty w międzynarodowych instytucjach finansowych

• Zaciąganie kredytu w banku centralnym(u nas zabronione!)

Skarbowy papier wartościowy jest dokumentem, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuj się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter:

• Pieniężny(emituje wyłącznie Minister Finansów)

• Niepieniężny(emituje Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów)

Skarb państwa odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych. Papiery te mogą być emitowane lub wystawiane w granicach ustalonych w ustawie budżetowej.

Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane o terminie wykupu:

• Nie dłuższym niż rok – bony skarbowe

• Dłuższym niż rok – obligacje skarbowe.

Z chwilą wykupu papierów przez Skarb Państwa podlegają umorzeniu.

Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej, po upływie okresu. Emitowane są na okres od 1 do 52 tygodni. Wartość nominalna bonu wynosi 10 000zł. Sprzedawane są w drodze przetargów, które organizuje NBP.

Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Jest sprzedawana na rynku pierwotnym. Po 1992 roku obligacje stały się podstawowym środkiem obsługi deficytu budżetowego, a ich emisja gwałtownie wzrosła. Obligacja może być sprzedawana z dyskontem, wg wartości nominalnej lub powyżej wartości nominalnej(wykupowana później niż data emisji).

Minister Finansów określa warunki emitowania danego rodzaju skarbowych papierów wartościowych. Obligacje detaliczne to obligacje skarbowe adresowane do osób fizycznych.

Minister Finansów określa poprzez wydanie listu emisyjnego szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych dotyczące treści świadczeń wynikających z tych papierów.

U imieniu Skarbu Państwa pożyczki i kredyty mogą być zaciągane przez Ministra Finansów. W przypadku zaciągania pożyczki lub kredytu w drodze umowy międzynarodowej, w której wymagane jest, aby organem działającym w imieniu pożyczkobiorcy(kredytobiorcy) był rząd, Rada Ministrów upoważnia Ministra Finansów do podpisania umowy i określa warunki jej wykonywania.

Skarbowe papiery wartościowe:

• Aktywne – papiery rynkowe – bony i obligacje kierowane przez emitenta na rynek finansowy – przynoszą rzeczywiste wpływy

• Pasywne – forma zobowiązań Skarbu Państwa w wyniku operacji dokonanych poza rynkiem finansowym, np. obligacje restrukturyzacyjne

Papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa i NBP są z mocy prawa dopuszczone do publicznego obrotu. Emitent nie ma też obowiązków informacyjnych lub sprawozdawczych jak inne podmioty upoważnione do wydawania papierów wartościowych. Na dopuszczenie do publicznego obrotu nie jest też potrzebna zgoda KNF.

Procedury oszczędnościowe i sanacyjne dotyczące deficytu i długu publicznego.

Są to procedury związane z sytuacją, gdy państwowy dług publiczny przekracza pewien poziom w stosunku do PKB.

Art. 86.

1. W przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do

produktu krajowego brutto

1. jest większa od 50%, a nie większa od 55%, to na kolejny rok Rada Ministrów

- uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa z roku bieżącego wynikająca z ustawy budżetowej;

1. jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to:

a) na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:

– nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do produktu krajowego brutto przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji Długu Skarbu Państwa do PKB

– nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej,

– waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy,

– wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich,

– nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach święte krowy

b) Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich,

c) Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji państwowego długu publicznego do PKB

d) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związaną z realizacją zadań ze środków,

e) Rada Ministrów dokonuje przeglądu obowiązujących przepisów w celu przedstawienia propozycji rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom dochodów budżetu państwa, w tym dotyczących stosowania stawek podatku od towarów i usług,

f) organy administracji rządowej mogą zaciągać nowe zobowiązania na przygotowanie inwestycji, jeżeli mają zapewnione finansowanie z udziałem środków publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, na maksymalnym dopuszczalnym poziomie, określonym w przepisach lub procedurach dotyczących danego rodzaju inwestycji, nie mniejszym niż 50% całości kosztów, z tym że ograniczenia te nie dotyczą:

– odbudowy lub przebudowy dróg krajowych w celu usunięcia zagrożenia naruszenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym,

– inwestycji, o których mowa w art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 835 i Nr 148, poz. 993),

– przygotowania, wdrożenia, budowy lub eksploatacji systemów elektronicznego poboru opłat, o których mowa w art. 13i ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115, z późn. zm.9)),

– zobowiązania z tytułu odszkodowań za nieruchomości przejęte w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 i Nr 199, poz. 1227 oraz z 2009 r. Nr 72, poz. 620);

1. jest równa lub większa od 60%, to:

a) stosuje się odpowiednio postanowienia pkt 2 lit. a, b oraz e–f,

b) Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia relacji państwowego długu publicznego do PKB przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej relacji do poziomu poniżej 60%,

c) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody tego budżetu,

d) poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji państwowego długu publicznego do PKB

jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.

Art. 87.

Program sanacyjny obejmuje:

1) wskazanie przyczyn kształtowania się relacji państwowego długu publicznego do PKB

2) program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do ograniczenia relacji państwowego długu publicznego do PKB, uwzględniający w szczególności propozycje rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom wydatków i rozchodów w sektorze finansów publicznych;

3) trzyletnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto, wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju.

Art.88.

Przepisów art. 86 i art. 87 nie stosuje się w przypadku wprowadzenia:

1) stanu wojennego;

2) stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

3) stanu klęski żywiołowej na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 112a. Reguła wydatkowa – obecnie odnosi się tylko do budżetu państwa, ale trwają już prace by obowiązywała również samorządy!

Kwota wydatków budżetu państwa na zadania publiczne nie może być większa niż kwota środków planowanych na ich realizację w roku poprzednim powiększona w stopniu odpowiadającym prognozie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych na dany rok budżetowy, przyjętego w założeniach stanowiących podstawę do prac nad projektem ustawy budżetowej, zgodnie z ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.10)), powiększonego o punkt procentowy.

Wydatki mogą rosnąć wyłącznie nominalnie powiększając je o stopę inflacji +1%(który wynika z braku precyzji w obliczeniach).

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do(tzw. wydatków sztywnych)

1) wydatków na obsługę długu publicznego;

2) środków własnych Unii Europejskiej oraz obligatoryjnych składek wpłacanych do organizacji międzynarodowych;

3) wydatków na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, w tym wydatków budżetu środków europejskich;

4) wypłat i obsługi świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz finansowania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby pobierające świadczenia pielęgnacyjne;

5) składek na ubezpieczenie społeczne za osoby przebywające na urlopach wychowawczych i macierzyńskich oraz za osoby niepełnosprawne;

6) świadczeń emerytalno-rentowych funkcjonariuszy i uprawnionych członków ich rodzin oraz uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku;

7) dotacji dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Emerytur Pomostowych i Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na sfinansowanie wypłat świadczeń emerytalno-rentowych gwarantowanych przez państwo.

Art. 112b. Długotrwały charakter reguły wydatkowej

Przepisy art. 112a stosuje się do opracowania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa i przygotowania projektu ustawy budżetowej, w okresie od dnia skierowania do Rzeczypospolitej Polskiej zaleceń, o których mowa w art. 126 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, do dnia ich uchylenia.

Art. 112c.

W okresie od dnia skierowania do Rzeczypospolitej Polskiej zaleceń, o których mowa w art. 126 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nadmierny deficyt uznany przez UE, do dnia ich uchylenia Rada Ministrów nie może przyjmować projektów ustaw:

1) określających zwolnienia, ulgi i obniżki, których skutkiem finansowym może być zmniejszenie dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów;

2) powodujących zwiększenie wydatków, o których mowa w art. 112a ust. 2, wynikających z obowiązujących przepisów.

Art. 112d.

Przepisów art. 112a–112c nie stosuje się w przypadku wprowadzenia:

1. stanu wojennego;

2) stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

3) stanu klęski żywiołowej na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa, Banku Gospodarstwa Krajowego, Państwowych Osób Prawnych

Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa oraz innych podmiotów ustanawiane są w drodze umowy. Udzielenie poręczenie i gwarancji związane jest z wniesieniem stosownej opłaty prowizyjnej. Warunkiem udzielenia poręczenia i gwarancji jest złożenie wniosku zawierającego odpowiednie dane.

Jedną z form poręczeń przewidzianych w ustawie są poręczenia wypłaty odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe.

Poręczenia i gwarancje mogą być udzielane także przez Bank Gospodarstwa Krajowego w ramach rządowych programów społeczno-gospodarczych oraz programów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego.

Poręczenia i gwarancje są formą pomocy publicznej i interwencji państwa w procesy gospodarcze, a zwłaszcza inwestycyjne. Moją pomóc podmiotom realizującym inwestycje infrastrukturalne, dot. ochrony środowiska, eksportu, tworzenia nowych miejsc pracy, rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Regulacje określają zasady tworzenia zasobu majątkowego przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa. Na to składają się akcje i udziały w spółkach, stanowiące własność Skarbu Państwa.

Udzielenie poręczenia nie angażuje bezpośrednio i natychmiast środków budżetowych, ułatwia zaś inwestorowi dostęp do kredytów, ponadto przyśpiesza i czyni tańszymi inwestycje, nie zdejmując równocześnie z inwestora ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu.

1. Dług publiczny Samorządu Terytorialnego

Pojęcie i ogólna charakterystyka długu publicznego JST

Zadłużenie JST to suma zobowiązań tej jednostki jako dłużnika, który powinien zwrócić kwoty pożyczone(kapitał) i odsetki na rzecz wierzycieli, którzy czasowo powierzyli samorządowi swe środki pieniężne.

Dług publiczny samorządu = Kredyt publiczny samorządu – całokształt stosunków kredytowych, w których dłużnikiem lub wierzycielem jest publiczno-prawny związek przymusowy, a więc samorząd.

Dług JST:

• Wyemitowane papiery wartościowe opiewające na wierzytelności pieniężne

• Zaciągnięte kredyty i pożyczki

• Zobowiązania wynikające z ustaw, orzeczeń sądów, decyzji administracyjnej, z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji.

Potrzeby pożyczkowe gminy, powiatu i województwa związane są z sytuacją, kiedy wydatki budżetowe JST nie znajdują pokrycia w dochodach samorządowych. Dług publiczny samorządu jest konsekwencją występowania deficytu budżetowego. A dzięki tym pożyczkom i kredytom gminy są w stanie sfinansować różnego rodzaju przedsięwzięcia rozwojowe. Deficyt budżetu samorządowego może być pokryty przychodami.

Długi komunalne(samorządowe) dzielimy na :

• Administracyjne – związane ze zwykłą działalnością samorządu, bieżącymi zakupami(opóźnienia w płatnościach)

• Finansowe – związane są z gromadzeniem środków na określone przedsięwzięcia w drodze odrębnego zawarcia umowy kredytu, pożyczki lub emisji obligacji

Inne podziały długu:

• Opłacalny ”rentowny” – przedsięwzięcia inwestycyjne które mogą być źródłem dodatkowych dochodów pozwalających na spłatę zadłużenia

• Nieopłacalny „nierentowny” – długi które nie tworzą bezpośrednio dodatkowych dochodów samorządowych, mogą jednak zwiększyć atrakcyjność JST

W okresie rozkwitu gospodarczego inwestycyjne kredyty bankowe powinny być hamowane, by nie odprowadzić do nadmiernego pobudzenia gospodarki, bez nadmiernych wstrząsów. W okresie stagnacji kredyt powinien być wykorzystywany by wspomóc procesy inwestycyjne, wpływać na wzrost gospodarczy i zachowanie miejsc pracy. Dające się ocenić jako uzasadnione rozłożenie ciężaru spłaty długu na kilka generacji mieszkańców musiałoby być jednak poddane w wątpliwość, gdyby kredyty były używane głównie na cele bieżącej konsumpcji, a nie na inwestycje samorządowe.

Przychody i rozchody budżetowe samorządu

Po stronie rozchodów budżetu JST występuje:

• Spłaty otrzymanych przez samorząd pożyczek i kredytów

• Wykup papierów wartościowych

• Udzielone pożyczki i płatności, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku.

Po stornie przychodów budżetu JST powinny być skierowane na finansowanie deficytu i na spłaty pożyczek i kredytów a także wykup obligacji samorządowych. Przychody budżetowe przypadające do dyspozycji w danym roku budżetowym muszą sfinansować deficyt tego roku, jak i rozchody przeznaczone na spłaty rat kredytów, pożyczek, wykup obligacji.

Wydatki – dochody = przychody – rozchody

Nadwyżka budżetowa samorządu – może być wyrazem oszczędnego sposobu wydatkowania środków przez organy i jednostki organizacyjne samorządu, może być skutkiem pewnych zdarzeń nieplanowanych lub nadzwyczajnych. Jednakże może być również postrzegana jako nie wypełnienie się ze wszystkich zadań postawionych JST.

Pożyczki i kredyty zaciągane przez JST

Kredyt może być udzielony tylko przez Bank, a pożyczka przez różne podmioty w tym Banki. Umowa kredytowa przewiduje wykorzystanie kredytu na określony cel i na ściśle wyszczególnionych warunkach. Umowa pożyczki ma bardziej uniwersalny charakter.

Zabezpieczenie spłaty kredytu lub pożyczki może mieć różną formę, przewidzianą przepisami prawa cywilnego, bankowego, wekslowego. W związku z tym potrzebne jest

1. Podjęcie stosownej uchwały przez organ stanowiący samorządu odnośnie zabezpieczenia, aby otrzymac kredyt musi być zawarte na piśmie oświadczenie woli (uchwała nie wystarczy), wymagana jest także kontrasygnata skarbnika JST, nie można udzielac pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym JST w celu zabezpieczenia

2. Dokonanie czynności cywilno-prawnej - umowa

W BGK utworzony został Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych na kapitały kredytowe pochodzące ze środków budżetu państwa, ze źródeł zagranicznych, wpływy z inwestycji wolnych środków.

Finansowanie przejściowych potrzeb finansowych samorządu w trakcie roku budżetowego.

Krótkoterminowe kredyty, pożyczki i przychody z papierów wartościowych(tzw. kredyty kasowe) przeznaczone na pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego niedoboru budżetowego wynikającego z nierytmiczności wpływów dochodów podatkowych i innych dochodów na rachunki budżetowe JS podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte. W samorządzie jest konieczność dokonywania wydatków bieżących w sposób stały i nieprzerwany, dlatego by zachować bieżącą płynność w tracie roku budżetowego JST jest zmuszona korzystać z tzw. kredytów kasowych.

Obligacje samorządowe

Obligacje mogą emitować podmioty prowadzące działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną i inne podmioty, a także gminy, powiaty i województwa, związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa.

Emisja obligacji może nastąpić poprzez:

• Publiczne proponowanie nabycia – powyżej 100 osób lub nieoznaczony adresat

• Proponowanie nabycia obligacji w inny sposób, w szczególności w trybie niepublicznym, poprzez skierowanie propozycji do indywidualnych adresatów, w liczbie nie większej niż 100 osób.

W ramach procedury emisyjnej powinny być podjęte odpowiednie czynności:

• Uchwała Rady Gminy

• Wybór banku z zachowanie przepisów o zamówieniach publicznych

• Podpisanie umowy z bankiem

• Przeprowadzenie emisji

• Przekazanie środków

Obligacje przychodowe – obligacje, które przyznają obligatariuszowi(nabywcy obligacji) prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta z przychodów lub z majątku przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji w/w. Są to obligacje powstające ze współpracy samorządów z sp. z o.o. lub S.A.

Potencjalnymi nabywcami obligacji samorządowych są banki, instytucje finansowe, osoby fizyczne.

Poręczenia i gwarancje JST

Przepisy UoFP wprowadzają ograniczenia istotne dla gospodarki samorządu związanej z poręczeniami i gwarancjami. Łączna kwota poręczeń i gwarancji określona jest w uchwale budżetowej i że są terminowe i udzielanej do określonej kwoty. Uchwała budżetowa JST ustala ewentualne wydatki jakie powodują poręczenia i gwarancje udzielone przez samorząd.

Udzielanie poręczeń lub gwarancji jest wyrazem ingerencji samorządu w działalność gospodarczą niektórych przedsiębiorców, którzy powinni być wsparci poręczeniem ze strony gminy, powiatu lub województwa. Jedną z form instytucji finansowych samorządu są fundusze poręczeń kredytowych, których celem jest udzielanie poręczeń kredytowych dla przedsiębiorców działających na rynku lokalnym, zwłaszcza dla małych firm.

Granice zadłużenia JST

Ogłoszenie upadłości JST, która zaprzestała płacenia długów nie jest możliwe. Ustawodawca nałożył na samorządy różne ograniczenia przy zaciąganiu kredytów, pożyczek, emisji obligacji i udzielaniu poręczeń:

• Łączna kwota przypadających w danym roku budżetowym spłat rat kredytów i pozyczek wraz z należnymi w danym roku odsetkami, a także z tytułu wykupów papierów wartościowych emitowanych przez samorządy wraz z należnymi odsetkami, i z tytułu potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez JST poręczeń i gwarancji nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów JST – kwota ta nie jest odpowiednio dopasowana do wszystkich JST(dla małych powiatów to mała kwota)- ten przepis będzie obowiązywał do 2015 rok, po 2015 będą inne metody obliczenia tej kwoty

• Łączna kwota długu JST na koniec roku budżetowego nie może przekroczyć 60% wykonanych dochodów ogółem jednostki w roku budżetowym

• JST mogą zaciągać jednynie takie zobowiązania finansowe, których koszty obsługi są ponoszone co najmniej raz do roku, dyskonto od emitowanych przez JST papierów wartościowych nie może przekraczać 5% wartości nominalnej w skali roku, a kapitalizacja odsetek jest niedopuszczalna

• JST nie mogą zaciągać zobowiązań finansowych, których wartość nominalna należna do zapłaty w dniu wymagalności, wyrażona w złotych, nie została ustalona w dniu zawierania transakcji(mogą inwestować tylko w te instrumenty przy których od razu widać jaki będzie wynik).

• RIO przedstawiają opinię o możliwości spłaty kredytu lub pożyczki lub wykupu papierów wartościowych, a także opinie o sfinansowaniu deficytu przedstawionego przez JST, opinie powinny być opublikowane zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej.

UoFP przewiduje pożyczki z budżetu państwa dla JST w ramach postępowań naprawczych lub ostrożnościowych. Wniosek(do którego załącza się program postępowania naprawczego) o pożyczkę JST składa do Ministra Finansów lub BGK. Pożyczka może być udzielona, jeżeli zagrożenie wykonania zadań publicznych powstało z przyczyn niezależnych od JST.

Rozdział XI – Finanse UE. Związki Finansowe Polski z UE.

1. Pozycja prawna UE

2. Budżet UE – pojęcie i procedura budżetowa

3. Dochody i wydatki budżetu UE

4. Unia walutowa. Europejski Bank Centralny.

5. Zagadnienia Finansowo-Prawne Związków Polski z UE