Symptomy autyzmu:

• Interakcje społeczne

• Komunikowanie się

• Ograniczone wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności

• Problemy sensoryczne

• Rozwój poznawczy i ruchowy

Symptomy autyzmu (problemy w rozwoju społecznym, komunikowaniu się, ograniczone wzorce zachowania, aktywności i zainteresowań) powinny ujawnić się przed końcem 36.miesiaca życia. U dzieci, które nie ukończyły 3 lat, diagnoza może wystąpić gdy zaburzenia występują tylko w 1 z wymienionych obszarów.

INTERAKCJE SPOŁECZNE

Trudność: dotyczy to inicjowania interakcji, podtrzymywania i kończenia w akceptowany sposób. Zdolności społeczne są zróżnicowane. Większość dysponuje możliwościami spontanicznego nawiązywania kontaktu mimo, że żyją w izolacji od rówieśników.

Nie są świadome tego co dzieje się z innymi, nie dzielą się swoimi zainteresowaniami, spostrzeżeniami i przeżyciami. Nie szukają pomocy, pocieszenia gdy jest im źle. Rzadko patrzą na inne osoby, a jeśli już, to przyglądają się bodźcom pozbawionym społecznego znaczenia, np. usta podczas mówienia, czy powieka podczas mrugania.

W pierwszym półroczu życia można zaobserwować ze nie reagują na kierowane do nich bodźce (uśmiech, słowa), nie współgrają z ludźmi emocjonalnie, nie dążą, by brać je na ręce i rzadko same spontanicznie uśmiechają się do innych. Odsuwają się i sztywnieją na moment przytulania. Obecność innych ludzi jest im obojętna.

Zdarza się nawiązanie inicjacji kontaktu, lecz bez kontaktu wzrokowego. Wobec obcych zachowują się tak samo jak wobec bliskich, dotykając ludzi i traktując ich jako przedmioty, nie nawiązują głębszego kontaktu.

Charakterystycznym objawem jest ZABURZENIE KONTAKTU WZROKOWEGO, którego stopień nasilenia może być zróżnicowany. Unikają kontaktu wzrokowego, ponieważ stymulacja płynąca ze spojrzenia innej osoby jest bardzo silna, a przy tym dla osób z autyzmem niezrozumiała.

Trudności z tworzeniem wspólnego pola uwagi, czyli przenoszeniem wzroku z osoby na interesujący obiekt. Te zaburzenia mają istotny wpływ na rozwój mowy. Dzieci kojarzą wypowiedziane słowa z obiektami, na które patrzyły.

BRAK WŁAŚCIWYCH RELACJI Z RÓWIEŚNIKAMI.

• ignorowanie obecności innych

• brak zainteresowania światem społecznych relacji

• szukanie kontaktu z dorosłymi, dziećmi znacznie starszymi

• obserwacja bawiących się rówieśników, nawet podejmowanie próby przyłączenia się

• mają trudności ze zrozumieniem zasad gier czy zabaw

• ich zajęcia nie są atrakcyjne dla innych, bawią się samotnie

• rówieśnicy mogą odegrać istotną rolę w terapii dziecka

• dzieci wysoko funkcjonujące mają poczucie osamotnienia i cenią sobie kolegów. Problemem jest brak umiejętności, by móc tworzyć bliskie relacje,

W ZAKRESIE INTRAKCJI SPOŁECZNYCH:

• ograniczone zainteresowanie innymi

• trudności w inicjowaniu kontaktu

• brak zainteresowania zabawami społecznymi

• brak właściwych reakcji na bodźce społeczne

• brak czerpania radości z bycia z innymi

• trudności w naśladowaniu zachowania innych

• brak reagowania na zainteresowanie i pochwały

• trudności w uczestniczeniu w naprzemiennych grach i zabawach.

KOMUNIKOWANIE SIĘ

Trudności ze zrozumieniem, do czego służy porozumiewanie się oraz ograniczone umiejętności niezbędne do wykorzystania w kontaktach społecznych.

Połowa osób nie używa mowy do porozumiewania się. Pozostałe osoby mówią , ale mają problem z inicjowaniem i podtrzymywaniem interakcji. Trudności w społecznym komunikowaniu się.

Pod koniec 1.roku życia występują 2 ważne zjawiska:

1. Zdolność do intencjonalnego komunikowania się - wie, że jego zachowanie wywiera wpływ na innych, uczy się domagać się pożądanych rzeczy.

2. Zdolność do posługiwania się symbolami - gestami, słowami, symbolami w zabawie.

Obydwa te aspekty komunikowania się są ZABURZONE.

Problemy w NIEWERBALNYM komunikowaniu się. Rzadko używają gestów, wokalizacji, by przekazać komuś informację. Rzadko komunikują się za pomocą spojrzenia. Brak mimiki, potakiwania głową i uśmiechu. Brak rozumienia funkcji komunikowania się i wiedzy o tym, że aby coś osiągnąć, należy przekazać informację.

Większość rozpoznaje podstawowe emocje:

• radość

• smutek

• lęk

• obrzydzenie

• zaskoczenie

TRUDNOŚCI W ZAKRESIE KOMUNIKOWANIA DOTYCZĄ :

• rozumienia funkcji komunikowania się

• tworzenia wspólnego pola uwagi - podążania za wzrokiem innej osoby i wskazywania

• niewerbalnych aspektów komunikacji, patrzenia na rozmówcę podczas rozmowy, szukania na twarzy informacji, używania gestów, uśmiechu dla podtrzymywania kontaktu

• brak typowych form komunikowania się na etapie prewerbalnym, np. wokalizowania lub wskazywania

• komunikowania potrzeb

• rozumienia relacji słuchający-mówiący

• organizowania informacji tak, żeby były one zrozumiałe dla rozmówcy

• dostrzegania i naprawiania błędów komunikacyjnych

• komunikowanie się w celu dzielenia zainteresowań-przynoszenia przedmiotów, pokazywania ich.

OGRANICZONE WZORCE ZACHOWANIA, ZAINTERESOWAŃ I AKTYWNOŚCI

Mają wąskie i nietypowe zainteresowania, którym towarzyszy powtarzanie schematów zachowania i przywiązanie do rytuałów.

• przestrzegają stałego planu dnia i sposobu wykonywania czynności

• sztywne scenariusze postępowania w sytuacjach

• akceptowanie wyłącznie określonych pokarmów czy ubrań i stereotypii ruchowych

• brak elastyczności w zachowaniu i niechęć do zmian

Bywają ekspertami w wąskim, intersującymi je obszarze. Te zainteresowania mają rolę zarówno w podejmowaniu zorganizowanej i ukierunkowanej na cel aktywności, jak i kształtowaniu poczucia wartości, osobistego rozwoju i pozytywnego obrazu siebie.

Stereotypie ruchowe i ograniczony zakres zainteresowań częściej występują u dzieci w wieku 4-5 lat niż u 2-3 latków. 2-4 latki powtarzają proste ruchy, np. kręcenie się, stereotypowe ruchy rąk, podczas gdy dzieci starsze wykonują złożone sekwencje ruchowe.

Ograniczone zainteresowania i zachowania są kłopotliwe i męczące dla otoczenia. Rodzice obawiają się, że blokuje to rozwój dziecka. Te zachowania pełnią pewne funkcje. Zachowania należy uważnie obserwować i spróbować pomóc inaczej radzić sobie z napięciem, trudnościami w komunikowaniu się, bo takie są przyczyny.

WE WZBOGACENIU FORM AKTYWNOŚCI MOŻE BYĆ POMOCNE:

• rozwijanie zainteresowania otoczeniem (tworząc warunki sprzyjające aktywności; mały stopień kontroli, brak dominacji dorosłego, udzielanie informacji zwrotnych, ciepłe traktowanie)

• uczenie i modelowanie zachowań, które służą poznawaniu otoczenia i zabawie, tworzenie okoliczności motywujących do podejmowania nowej aktywności

• podejmowanie prób zainteresowania zabawkami i książkami (wykorzystać preferencje, nawet jeśli oznacza to nawiązanie do sztywnych, schematycznych zachowań/zainteresowań)

• dostosowanie wartości stymulacji dostarczanej przez otoczenie w taki sposób, by środowisko nie było ani zbyt stymulujące, ani nadmiernie ubogie

• uczynienie środowiska bezpiecznym przez możliwość przewidywania i kontrolowania wydarzeń; uczynienie środowiska przewidywalnym, uporządkowanym i stabilnym sprawia, że jest mniej zagrażające

• unikanie gwałtownych zmian, stopniowe ich wprowadzanie i poprzedzanie odpowiednim przygotowaniem

• zapewnienie zajęć ruchowych sprzyjających regulacji poziomu pobudzenia i redukcji napięcia.

SZTYWNE WZORCE ZACHOWANIA, ZAINTERESOWAŃ:

• niechęć do zmian

• przywiązanie do stałych schematów, sposobów postępowania, przedmiotów

• manieryzmy ruchowe

• schematyzm w zabawie

• uporczywe, wąskie zainteresowania.

PROBLEMY SENSORYCZNE

Nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne

• nadwrażliwość na niektóre dźwięki, zapachy, dotyk i ich unikanie

• brak reakcji na niektóre bodźce

• fascynacja pewnymi bodźcami, wielokrotne powtarzanie zachowania w celu dostarczenie określonych wrażeń

Przejawy zaburzeń odbioru i przetwarzania stymulacji sensorycznej:

• dotyk (nie lubi dotykania, głaskania, calowania, preferuje przedmioty o określonej strukturze, nie lubi dotykać rzeczy o pewnych właściwościach, nie znosi ubrań o określonej fakturze i wykonanych z określonych materiałów)

• słuch (zatyka uszy w głośnym otoczeniu, ucieka z niego, wsłuchuje się w pewne dźwięki, nie toleruje niektórych dźwięków, nie umie poprawnie powtórzyć słów i odróżnić 2 podobnych do siebie, ale niejednakowych dźwięków)

• zapach (mocno reaguje na zapachy, nie zwraca uwagi na nieprzyjemny i drażniący dla innych zapach)

• wzrok (fascynuje jaskrawa, migające, kolorowe światło, nie rozróżnia kolorów, używa widzenia peryferycznego - patrzy kątem oka, umieszcza obiekt w skrajnej części pola widzenia, nie patrząc wprost)

• smak (je pokarmy o określonym smaku, nie akceptuje nowych smaków, je rzeczy niejadalne, nie rozróżnia smaku potraw)

• zmysł równowagi (nie boi się wysokości, uwielbia kręcić się, być podrzucanym lu nie znosi tego, ma zbyt duże/ małe napięcie mięśniowe, preferuje leżenie)

• propriocepcja (wrażenia z mięśni i stawów; nie jest świadome tego, co dzieje się z ciałem, nie potrafi kontrolować poszczególnych części i poruszać nimi bez kontroli wzroku, trudności z wykonywaniem ruchów precyzyjnych)

PROBLEMY ZE SNEM

Obejmują bezsenność, nocne koszmary, nagłe budzenie się z płaczem/krzykiem. Wpływa to na samopoczucie dziecka i rodziny.

ROZWÓJ POZNAWCZY I RUCHOWY

Czasem występują problemy z uczeniem się związane z zaburzeniami uwagi, pamięci i trudnościami w przeprowadzaniu operacji poznawczych.

Ok. 70-75% z autyzmem dziecięcym i u około połowy z zaburzeniami należącymi do autystycznego spektrum, stwierdza się NI.

Rozwój poznawczy jest nieharmonijny. Znane są osób o niezwykłej pamięci, zdolnościach arytmetycznych, muzycznych, plastycznych i przestrzennych.

Zaburzona jest UWAGA. Brak zdolności do szybkiego przenoszenia uwagi z 1 bodźca na inny może być przyczyną niepowodzeń w sytuacjach społecznych.

Zachowania wydają się być pozbawione celu. Może to wynikać z zaburzeń funkcji wykonawczych, które odpowiedzialne są za kontrolowanie działania i podejmowania aktywności ukierunkowanej na osiągnięcie celu. -planowanie-odporność na bodźce rozpraszające-zdolność do koncentracji na zadaniu-powstrzymywanie się od niewłaściwych reakcji.

Osoby z autyzmem:

• nie potrafią działać płynnie i elastycznie

• wielokrotnie powtarzają zachowania

• nadmiernie koncentrują się na szczegółach

• są impulsywne

• mają trudności z planowaniem działania

• problemem jest zaplanowanie aktywności, by móc osiągnąć określony efekt

Mogą mieć trudności z chwytaniem przedmiotów, utrzymywaniem równowagi, koordynacji ruchowej lub ogólnego opóźnienia rozwoju. Problem są zadania ruchowe, które wymagają dobrej integracji (kilka czynności jednocześnie)

Pojawia się we wczesnym dzieciństwie, zwykle przed 3 r.ż. Czasem ujawnia się już w wieku niemowlęcym. Nie nawiązują kontaktu wzrokowego, nie odwzajemniają uśmiechu, bronią się przed dotykiem, nie lubią przytulać się do osób bliskich, często wpatrują się w przestrzeń.

Problem staje się widoczny ok. 2 r.ż., gdy ujawniają się zaburzenia mowy, brak umiejętności zabawy, nawiązywania kontaktów społecznych.

Diagnozę stawia się, gdy występuje zespół złożony z 3 głównych typów zaburzeń zachowania:

• Zaburzenia interakcji społecznych - brak nawiązywania kontaktu z rówieśnikami, brak umiejętności wspólnej zabawy, brak emocjonalnej wzajemności, unikanie kontaktu wzrokowego i fizycznego.

• Zaburzenia komunikacji - opóźniony rozwój mowy, brak wykorzystywania mowy do porozumiewania się, kompulsywne, natrętne zadawanie pytań, echolalia – powtarzanie dźwięków, wyrazów, zdań po ich usłyszeniu

• Ograniczone, powtarzane, stereotypowe wzorce zachowania i zainteresowań - wymagają niezmienności, rutyny związanej z codziennymi czynnościami, np. bawią się tą samą zabawką, chodzą zawsze tę samą drogą.

Przyczyny autyzmu:

• podejście genetyczne

• toksyczna substancja chemiczna

• zatrucie metalami ciężkimi

• wirusy

• niedobór enzymów i przerost drożdżaków

• zaburzenia regulacji układu immunologicznego

• zaburzenia regulacji metalotionein

 Autyzm klasyczny/Zespół KANNERA

o Czasami te terminy są używane do określenia ciężkiej postaci autyzmu, połączone z dużymi trudnościami w życiu społecznym i zupełnym brakiem mowy czynnej. Traktowane są jednak bardziej jako terminy historyczne.

 Autyzm wczesnodziecięcy

o Termin historyczny. Pojawia się czasami w artykułach.

o Nazwa sugerowała bardzo wczesne pojawianie się symptomów. Został on usunięty przez WHO kiedy dostrzeżono, że symptomy mogą pojawić się nieco później niż zakładano.

 Cechy/tendencje/zachowania autystyczne

o Terminy wykorzystywane przez diagnostów, gdy mają wątpliwości co do istoty problemów i nie mogą stanowczo wskazać na autyzm. Najlepszym wyrażeniem jest zachowania autystyczne, inne mogą opóźnić lub uniemożliwić dostęp do pomocy specjalistów.

 Autyzm dziecięcy

o Nazwa autyzmu WHO. Krytykowana za sugestię, że autyzm występuje tylko u dzieci, a w rzeczywistości u większości trwa przez całe życie.

Wysoko funkcjonująca osoba z autyzmem i nisko funkcjonująca osoba z autyzmem to określenia dotyczące występowania z NI lub nie.

Najpopularniejszy termin: AUTYSTYCZNE SPEKTRUM ZABURZEŃ

Zespół Aspergera:

Zaburzenia rozwoju zdolności społecznych, ograniczone zachowania i zainteresowania. Trudności dotyczą komunikacji z rówieśnikami i rozumienia komunikatów pochodzących z mimiki twarzy i gestykulacji.

Różnice kryteriów diagnostycznych dotyczą tego, że jest prawidłowe tempo rozwoju mowy i tempo rozwoju poznawczego. Niezwykła inteligencję i talenty osób. Związana z bardzo dobrą pamięcią, gorzej radzą sobie z pojęciami abstrakcyjnymi.

Zespół Retta:

Tylko u kobiet. Symptomy pojawiają się po 6-18 miesiącach życia. Przypominają autyzm. Dziecko nie reaguje na zachowania rodziców, wycofuje się z kontaktów społecznych, przestaje mówić o ile wcześniej mówiło. Trudności obejmują rozwój ruchowy, motorykę. Zaburzone są czynności: siadania, chodzenie, wstawanie, poziom rozwoju intelektualnego jest równomiernie opóźniony. Jedną z przyczyn jest mutacja pojedynczego genu.

Dziecięce zaburzenie dezintegracyjne:

Bardzo rzadkie zaburzenie. Przeważnie chłopcy. Pierwsze objawy pomiędzy 3 a 4 r.ż. Gwałtowna utrata zdolności mówienia. Regres zdolności motorycznych i społecznych. Traci zdolność do kontrolowania czynności fizjologicznych, często towarzyszy padaczka i niski poziom funkcjonowania intelektualnego.

Model interwencji rozwojowej Stanleya Greenspana

• Pełna nazwa: Developmental Individual Difference Relation-Based Interwnetion (DIR)

• Główna cecha modelu: koncentracja na rozwoju dziecka z autyzmem, w mniejszym stopniu na zachowaniu

• Budowanie relacji z innymi osobami, zwłaszcza rodzicami, i wspieranie rozwoju emocjonalnych więzi z opiekunami (interakcje z innymi ludźmi, z najbliższymi, są źródłem doświadczeń, które wpływają na przebieg rozwoju)

• Rodziców uczy się: jak odpowiadać na zachowania i rozwijać swoje umiejętności współdziałania z nim. Zadaniem rodziców jest podążanie za dzieckiem, wykorzystywanie jego zainteresowań do organizowania okazji do współdziałania.

• Jednym z aspektów jest „czas podłogowy” (Floortime) – sesje intensywnej interakcyjnej zabawy. Trwają 20-30 minut, rodzice skoncentrują się na dziecku. Zazwyczaj rodzic siada razem z dzieckiem na podłodze i bawi się z nim, poświęcając mu swoją uwagę.

Podejście behawioralne

• Koncentracja na zachowaniu

• Cel: kształtowanie jak najwięcej zachowań umożliwiających mu bycie niezależnym i efektywne funkcjonowanie

• Współczesna terapia behawioralna – kształtowanie pozytywnych zachowań i rozwijanie nowych umiejętności (mowy i umiejętności społecznych)

• Stosowana analiza zachowania – jedna z najbardziej skutecznych form terapii małych dzieci.

• Oparta na zasadach uczenia się i technikach modyfikacji zachowania

• Odnosi się do określenia bodźców wywołujących dane działanie oraz rozłożeniu celu nauki na części składowe, których dziecko uczy się oddzielnie i których opanowanie jest dla niego łatwiejsze niż osiągniecie całego celu

• Nauka kolejnych umiejętności odbywa się przez wielokrotne powtarzanie prób uczenia się, czyli tzw. metodę wyodrębnionych prób

Farmakoterapia

• Brak leku, który wyleczyć autyzm

• Środki farmakologiczne są stosowane w celu opanowania, zmniejszenia niektórych problemów, np.: lęku, depresji, zaburzeń zachowania, problemów emocjonalnych.

• W leczeniu dzieci, które są hiperaktywne, impulsywne, mają problemy z uwagą, częste napady niepokoju, zły i zmienny nastrój, wysoki poziom lęku i nasilone zachowania obsesyjno-kompulsyjne.

• Pomocne przy nasilonych zaburzeniach snu i u osób, u których występują napady epileptyczne

Metoda HANDLE

• Metoda diagnozowania i terapii zaburzeń neuro-rozwojowych, które występują przez autyzmu

• Stworzona w oparciu o badania z różnych dziedzin (medycyna, rehabilitacja, edukacja). Baza jest model prawidłowego rozwoju układu nerwowego.

• Rozpoczyna się od przeprowadzenia oceny stanu uk. nerwowego w celu określenia stopnia i rodzaju dysfunkcji poszczególnych elementów uk. nerwowego.

• Następnie terapeuta opracowuje IPT dostosowany do potrzeb klienta.

• Terapeuta szkoli klienta, jego rodzinę, jak wykonywać ćwiczenia. Ćw. są wykonywane w domu. Monitorowanie i modyfikowanie terapii odbywa się podczas konsultacji z terapeutą lub przez przesyłaniu mu drogą internetową materiałów wideo z pracy terapeutycznej.

• Po 6 miesiącach, klient jest ponownie poddawany analizie. Decyduje się o zakończeniu lub kontynuacji terapii.