Cykliczność rozwoju gospodarki
Wzrost i rozwój gospodarczy
Równowaga gospodarcza występuje wtedy, gdy wielkość podaży, jaką pragną i mogą dostarczyć sprzedawcy, odpowiada wielkości popytu jaki zgłaszają nabywcy. Rządy poszczególnych państw starają się ingerować w gospodarkę aby utrzymać równowagę lub zmniejszyć skutki nierównowagi np. zmiany zatrudnienia, inflacji, stóp procentowych. Przez wzrost gospodarczy rozumiemy zwiększenie zasobu dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, które realizowanie jest w formie powiększania dochodu narodowego.
Zdolności produkcyjne gospodarki zależą od:
• ilości i jakości zasobów naturalnych
• majątku trwałego
• poziomu techniki produkcji
• poziomu kwalifikacji zatrudnionych
Koniunktura gospodarcza
Jest to określenie sytuacji gospodarczej kraju lub regionu (mówi się o złej lub dobrej koniunkturze) oraz wyznacznik ruchu podstawowych wielkości ekonomicznych: rozmiarów produkcji, sprzedaży, zatrudnienia i cen.
Procesy gospodarcze nie przebiegają w sposób zrównoważony i harmonijny, procesy te wahają się. Takie zjawisko nosi nazwę dynamiki życia gospodarczego lub właśnie koniunktury gospodarczej.
Wyróżniamy trzy rodzaje wahań:
sezonowe – zmiany aktywności gospodarczej, dokonujące się w roku kalendarzowym i związane z dostosowaniem do pór roku;
przypadkowe – wynikające z czynników losowych: powodzi, rozległych, długotrwałych strajków, wojen;
koniunkturalne – zmienia się aktywność gospodarcza uczestników procesów gospodarczych, zwanych cyklami koniunkturalnymi.
Wyróżniane cykle koniunkturalne
• Cykl klasyczny – Trwał on od 1815r do czasów II Wojny Światowej. Pełen okres tego cyklu wahał się w przedziale 6-12 lat.
• Cykl mniejszy – trwał krócej, około 3,5 roku i występował w gospodarce USA.
• Cykl Kondratiewa – wynosił 50-60 lat i trwał od końca XVIII do poł. XIX wieku w gospodarkach krajów rozwiniętych ekonomicznie.
Mierniki wzrostu gospodarczego
Każdą decyzję gospodarczą, zarówno w skali przedsiębiorstwa, jak i w skali państwa musi poprzedzać analiza wielu wskaźników. Najważniejszymi wskaźnikami makroekonomicznymi są:
PKB (produkt krajowy brutto) - Jako najważniejszy z wielkości makro uważa się powszechnie wskaźnik PKB, który pozwala doskonale ocenić w jakim stanie znajduje się gospodarka danego kraju, w jakim stadium cyklu koniunkturalnego – czyli po prostu czy jest dobrze, czy źle.
PKB Jest to dochód, jaki został wytworzony tylko i wyłącznie na geograficznym obszarze Polski, zarówno przez Polaków, jak i obcokrajowców. Dochodów uzyskanych przez Polaków za granicą nie wlicza się do GDP Polski.
PKB = Konsumpcja + Inwestycje + Wydatki Rządowe + Eksport – Import
PNB (produkt narodowy brutto) - miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany przez powiększenie produktu krajowego brutto o wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą.
Te ostatnie stanowią różnicę pomiędzy napływem dochodów uzyskanych przez obywateli danego kraju za granicą (głównie transfer zysków z kapitałów zainwestowanych za granicą, ale także dochody z pracy) a wypływem dochodów uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju.
Dodatnia wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą powiększa produkt krajowy brutto (PNB > PKB), ujemna - pomniejsza go (PNB < PKB).
PNB = Konsumpcja + Inwestycje + Wydatki Rządowe + Eksport – Import + dochód netto obywateli za granicą
Inflacja
Inflacja – obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja. Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac.
Przyczyny:
• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
• ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
• wadliwa struktura gospodarki
• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
Rodzaje inflacji
Według kryterium tempa:
pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,
krocząca – oscyluje w granicach 5-10% rocznie,
galopująca – wzrost cen od kilkudziesięciu do ok. 150 % w skali rocznej,
hiperinflacja – roczny wzrost cen o ok. 150% lub więcej.
Wielkie kryzysy inflacyjne
W Polsce w ciągu pięciu lat cena dolara wzrosła z 9 marek polskich w 1918 r. do ok. 6,4 miliona.
W tym samym okresie w Rzeszy Niemieckiej wartość marki niemieckiej do dolara wzrosła z ok. 0,25 marki do 4,2 biliarda marek za dolara (cena znaczka pocztowego w listopadzie 1923 r. wynosiła 500 miliardów marek).
Największą hiperinflacją w historii była hiperinflacja na Węgrzech po zakończeniu II wojny światowej, gdzie w 1946 roku największym nominałem był banknot 100 000 000 000 000 000 000 (100 trylionów, gdzie trylion to jedynka z 18 zerami) pengo, a inflacja wyniosła 41 900 000 000 000 000 (41,9 biliarda) % w skali MIESIĄCA, co oznaczało podwajanie się cen przeciętnie w ciągu każdych 15 godzin.
Gdy w sierpniu 1946 roku wprowadzono tam forinta, przyjęto przelicznik 1:400 000 000 000 000 000 000 000 000 000, co oznacza, iż jeden forint otrzymał wartość czterystu kwadryliardów (gdzie kwadryliard to jedynka z 27 zerami) pengo.