1.Przyczyny cyklicznego rozwoju gospodarki.

Jako jedną z przyczyn cyklicznego rozwoju gospodarki podaje się koncepcję politycznego cyklu koniunkturalnego. Bezpośrednio po wyborach rząd wprowadza restrykcyjną politykę pieniężną i fiskalną, doprowadzając gospodarkę do kryzysu. Bezpośrednio przed nowymi wyborami wprowadza takie mechanizmy polityki pieniężnej i fiskalnej, które pobudzają ożywienie gospodarcze. Narosłe w trakcie kryzysu rezerwy produkcyjne powodują wzrost produkcji w znacznie szybszym tempie niż trend długookresowy. Teoria ta wyjaśnia, dlaczego cykl koniunkturalny trwa ok. 5 lat w krajach, w których trwa tyle kadencja wyborcza.

Inna koncepcja zakłada że przyczyną cykli koniunkturalnych są wahania eksportu netto. Przyczyną, która powoduje różnice w wielkości eksportu są zmiany koniunktury za granicą. Handel międzynarodowy przenosi więc cykle z jednych krajów do innych.

Do przyczyn wewnętrznych, powodujących cykliczny rozwój gospodarki, należy zaliczyć wydatki inwestycyjne. Charakteryzują się one dłuższymi okresami dostosowawczymi, niż wydatki konsumpcyjne i dlatego są bardziej prawdopodobną przyczyną cyklicznych wahań w gospodarce. Wśród wydatków inwestycyjnych, mających wpływ na cykliczne zmiany w gospodarce można wyróżnić inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w zapasy. Utrzymywanie zapasów pozwala przedsiębiorstwom zaspokoić zmieniający się w krótkim czasie popyt bez ponoszenia kosztów związanych ze zmianą wielkości produkcji.

2.Co wyraża model mnożnik- akcelerator?

Model mnożnik akcelerator opisuje skutki i przyczyny zmian wydatków inwestycyjnych. Wzrost inwestycji prowadzi do większego wzrostu dochodu i produkcji. Inwestycje zwiększają ogólny poziom popytu bezpośrednio (poprzez wzrost popytu na środki produkcji, materiały itp.) i pośrednio (zwiększony popyt konsumpcyjny spowodowany wzrostem dochodów). Jest to tzw. mechanizm mnożnika. Model akceleratora zakłada, że przedsiębiorstwa oceniają przyszłą wielkość produkcji i zysków poprzez zwiększenie nakładów inwestycyjnych. Dla zwiększenia zakładanego poziomu inwestycji konieczny jest przyspieszony wzrost produkcji. Model mnożnik- akcelerator naświetla zależności decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstw od oczekiwanych zysków w przyszłości. Zakłada, że podstawą tych oczekiwań jest porównanie aktualnej i przyszłej (oczekiwanej) wielkości produkcji.

3.Zagrożenia koniunkturalne równowagi gospodarczej.

Produkcja globalna oraz wydajność pracy nie rosną równomiernie. W niektórych latach zwiększają się w szybkim tempie, w innych zaś maleją. Krzywa, obrazująca rozwój produkcji w długim okresie czasu (po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań), obrazuje trend, czyli tendencję rozwojową produkcji. Faktyczna produkcja ulega jednak wahaniom w stosunku do trendu długookresowego.

Cykle koniunkturalne mają istotny wpływ na równowagę gospodarczą. Punkt A, który oznacza kryzys, jest punktem zwrotnym cyklu koniunkturalnego. W punkcie B gospodarka osiąga fazę zwaną poprawą albo ożywieniem. W miarę, jak koniunktura poprawia się, wielkość produkcji przekracza linię trendu, osiągając punkt C, który jest nazywany rozkwitem. Następnie gospodarka wchodzi w fazę recesji, w której produkcja wzrasta w tempie wolniejszym (może nawet spadać). Punkt E oznacza depresję, czyli dno cyklu. Po przekroczeniu tego punktu rozpoczyna się nowy cykl. Jak widać na przedstawionym wykresie, koniunktura ma istotny wpływ na równowagę gospodarki. Bardzo ważną rzeczą jest przewidywanie cykli koniunkturalnych i przeciwdziałanie ich negatywnym skutkom (szczególnie chodzi o przeciwdziałanie recesji).

4.Wydatki państwa a wielkość produkcji.

Krzywa AD obrazuje łączny popyt. Składa się on z popytu inwestycyjnego, popytu konsumpcyjnego oraz z popytu państwa. Zależność tą można przedstawić za pomocą wzoru

AD =C+I+G

C-funkcja produkcji

I-popyt inwestycyjny

G- wydatki państwa

W punkcie E, na przecięciu z linią 45 ^o ,występuje punkt równowagi między produkcją a popytem globalnym. Wzrost wydatków państwa powoduje przesunięcie się krzywej popytu w górę, do AD'. Powoduje to również zwiększenie produkcji do poziomu przecięcia się krzywej AD' z linią 45 ^o ,w punkcie E'. Wielkość przyrostu produkcji i dochodu można wyliczyć, mnożąc wydatki państwa przez mnożnik, który określony jest wzorem

Mnożnik

KSO- krańcowa skłonność do oszczędzania

KSK- krańcowa skłonność do konsumpcji.

5.Co wyraża mnożnik zrównoważonego budżetu?

Wzrost wydatków państwa powoduje wzrost popytu globalnego(przesunięcie popytu globalnego z krzywej AD do AD'. Jednocześnie wzrost wydatków powoduje wzrost podatków o taką samą kwotę. Przy wzroście podatków następuje spadek dochodów rozporządzalnych. Jednak spadek popytu globalnego jest mniejszy niż spadek dochodu. Wynika to z zależności pomiędzy popytem globalnym i krańcową skłonnością do konsumpcji (jest ona mniejsza od 1). W rezultacie wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji (przesunięcie punktu równowagi na wykresie z E do E').Mechanizm ten nosi nazwę mnożnika zrównoważonego budżetu. W efekcie wzrostu produkcji wzrastają dochody ,powodując wzrost popytu konsumpcyjnego oraz wpływów z podatków.

6.Dług publiczny i deficyt budżetowy.

Dług publiczny jest to całkowite, pozostałe do spłacenia zadłużenie państwa. Zadłużenie to wynika z przewagi wydatków państwa nad dochodami. W przypadku, gdy rząd jest odpowiedzialny za zadłużenie znacjonalizowanych gałęzi przemysłu, to deficyt budżetowy rozpatruje się razem z tym zadłużeniem. Nazywa się on wtedy długiem sektora publicznego. Wzrasta on wtedy, kiedy w sektorze publicznym występuje deficyt i trzeba zaciągać nowe pożyczki, aby pokryć nadwyżkę wydatków nad dochodami. Wielkości nominalne długu publicznego należy skorygować o wpływ inflacji. Po skorygowaniu może się okazać, że wartość długu może maleć, mimo, że wielkości nominalne długu rosną. Przy rozpatrywaniu długu publicznego należy brać również pod uwagę wpływy podatkowe w ujęciu realnym. Przy realnym wzroście gospodarczym następuje wzrost realnych wpływów podatkowych państwa. Sektor publiczny może obsłużyć wtedy większe zadłużenie realne państwa, nie podwyższając przy tym stopy podatkowej. Dług publiczny rozpatruje się jako relację długu nominalnego do nominalnego PKB (produktu krajowego brutto. Porównując dług wyrażony jako procent PKB w odpowiednich okresach czasowych (np. w okresach rocznych), można porównywać, czy tendencja jest rosnąca, czy malejąca. Jeżeli dług publiczny wyrażony w odniesieniu do PKB wykazuje tendencję wzrostową i staje się zbyt duży, należy zwiększyć dochody państwa ,poprzez podniesienie stopy podatkowej. Może to jednak wywołać zaburzenia w gospodarce i zniechęcić do prowadzenia działalności gospodarczej, a przez to zmniejszyć dochody budżetu. Jeżeli rząd nie może podnieść stopy procentowej i zmuszony jest do zaciągania nowych pożyczek, może spowodować nadmierny deficyt budżetowy. Deficyt ten można sfinansować poprzez zaciągnięcie kolejnych pożyczek albo drukowanie pieniędzy. Kolejne pożyczki przesuwają tylko problem w czasie. Drukowanie pieniędzy może spowodować hiperinflację. Dlatego konieczne jest utrzymywanie deficytu budżetowego na poziomie, który nie spowoduje takich następstw.

7.Wpływ handlu zagranicznego na dochody budżetu.

Bilans handlowy jest to wartość eksportu netto. Gdy eksport jest większy od importu, występuje nadwyżka handlowa. Gdy import przewyższa eksport, w gospodarce występuje deficyt handlowy. W przypadku, gdy gospodarka posiada deficyt handlowy w obrotach z zagranicą , państwo musi wyprzedać część swoich aktywów zagranicy, aby spłacić deficyt.

Wartość eksportu netto określamy ze wzoru:

NX = X - Z

X- eksport

Z- import

Warunek równowagi na rynku dóbr, przy uwzględnieniu handlu zagranicznego, możemy określić wzorem:

Y = C + Y + G + X - Z

Y- produkt krajowy brutto,

C- konsumpcja

1. inwestycje

G- wydatki państwa

X- eksport

Z- import

Wykres zależności popytu na import w zależności od wysokości dochodu narodowego

Wraz ze wzrostem produktu krajowego i dochodu narodowego wzrasta popyt na import. Różnica pomiędzy popytem na eksport a popytem na import stanowi popyt na eksport netto. Przy niskim poziomie dochodu popyt na eksport netto jest dodatni, przy wysokim- ujemny. Krańcowa skłonność do importu obrazuje, jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydać na dodatkowy import.

Wzór na mnożnik przy uwzględnieniu handlu zagranicznego:

M- mnożnik

MPC- krańcowa skłonność do konsumpcji

MPI- krańcowa skłonność do importu

Kiedy krańcowa skłonność do importu rośnie, wartość mnożnika maleje. Ma to więc negatywny wpływ na wielkość produkcji krajowej oraz dochody budżetu.

Wzrost eksportu powoduje wzrost produkcji krajowej oraz dochodów budżetu. Spowodowane jest to tym, że wzrost produkcji zwiększa dochody budżetu poprzez wpływy z podatków.

8.Usytuowanie i funkcje banku centralnego.

Bankiem centralnym jest w Polsce Narodowy Bank Polski. Każdy kraj ma swój bank centralny. Wyjątkiem jest USA, w którym funkcje banku centralnego pełni 12 banków. Bank centralny może być różnie usytuowany. Może być usytuowany jako instytucja niezależna od rządu i parlamentu. Największą swobodę, jeśli chodzi o usytuowanie ma bank niemiecki. W sytuacji, gdy bank jest niezależny, ani rząd, ani parlament nie mogą wydać dyrektywy, aby np. dodrukować pieniądze. Narodowy Bank Polski jest usytuowany na wzór banku niemieckiego. Prezes NBP ma dość dużą swobodę (ostatnio została trochę ograniczona przez powołanie tzw. Rady Pieniężnej).Usytuowanie banku centralnego, nawet w krajach demokratycznych, jest różne. Niektóre banki centralne są zależne od rządu. Jednak wykorzystywanie tej sytuacji jest niejednakowe. Np. we Francji, mimo uzależnienia banku od rządu, sytuacja ta nie jest przez rząd wykorzystywana. Identyczne usytuowanie banków w Brazylii czy Argentynie powoduje, że rządy tych państw, poprzez oddziaływanie na bank centralny, powodują trzycyfrową inflację. W krajach trzeciego świata, słabych gospodarczo, całkowite uzależnienie banków od rządów powoduje, że banki nie odgrywają tam dużej roli. W Polsce Prezes NBP powoływany jest na okres 7 lat, aby jego kadencja nie pokrywała się z kadencją Sejmu.

Bank centralny spełnia następujące funkcje:

1)ochrona stabilności pieniądza -zadaniem banku centr. jest emisja i utrzymywanie stabilności pieniądza. Polega to na dbałości, aby rząd nadmiernie się nie zadłużał i nie finansował nadmiernego deficytu budżetowego. Funkcja ochrony stabilności polega też na tym, aby utrzymywać kurs pieniądza krajowego na odpowiednim poziomie w stosunku do koszyka najważniejszych walut światowych. Aby to uzyskać, bank centralny musi dbać, aby w obiegu nie znalazło się za dużo pieniądza.

2)współpraca z rządem -w krajach, które mają niezależny system bankowy, często dochodzi do konfrontacji między bankiem centralnym a rządem (dotyczy to np. finansowania deficytu budżetowego). Współpraca pomiędzy bankiem a rządem polega na wypracowaniu takiego kompromisu, aby rząd mógł jak najlepiej pełnić swoje funkcje, nie powodując przy tym nadmiernego deficytu oraz aby ilość pieniądza banku centralnego nie przekraczała pewnej kwoty.

3)nadzór nad systemem bankowym -polega na wyznaczaniu tzw. stopy rezerw obowiązkowych. Każdy bank komercyjny ma obowiązek utrzymywania pewnej kwoty tzw. rezerwy obowiązkowej w banku centralnym. Wysokość tej rezerwy ustala bank centralny. W zależności od sytuacji, wysokość tej kwoty może ulegać zmianie. Rezerwy te decydują o bezpieczeństwie systemu bankowego.

4)kreacja podaży pieniądza -bank centralny jest bankiem emisyjnym, do którego należy emisja pieniądza.

5)stanowienie tzw. stopy dyskontowej -każdy bank komercyjny może zaciągnąć w banku centralnym kredyt, jeśli brakuje mu środków własnych. Kredyt zaciągany jest na określoną stopę procentową. Nazywana jest ona stopą procentową. Pojęcie stopy dyskontowej ma jeszcze inne znaczenia.

6)operacje otwartego rynku -w przypadku, gdy bank centralny odmówi sfinansowania deficytu budżetowego, rząd musi się zadłużyć. Może to być zadłużenie zewnętrzne lub wewnętrzne. Zadłużenie zewnętrzne jest to zaciągnięcie kredytu za granicą. Zadłużenie wewnętrzne jest to zaciągnięcie kredytu wewnątrz kraju, np. poprzez emisję obligacji.

7)bank centralny jest kredytobiorcą ostatniej instancji -bank centralny może być kredytodawcą dla banków komercyjnych. W przypadku, gdyby sam chciałby zaciągnąć kredyt, musi to robić za granicą.

8)zarządzanie długiem wewnętrznym i finansowanie deficytu budżetowego -finansowanie deficytu odbywa się poprzez sprzedaż obligacji i bonów skarbowych.

9.Co to jest i jak się wyraża podaż pieniądza.

Podaż pieniądza jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, występujących w roli środka wymiany. Ilość pieniędzy potrzebnych w obiegu, przy określonej wartości towarów, można obliczyć ze wzoru:

I - ilość pieniądza

∑P - suma cen

V - szybkość obiegu

W przypadku, gdy rośnie szybkość obiegu, zwiększa się dana ilość pieniądza, gdyż ten sam pieniądz obsługuje coraz większą ilość transakcji. Największa szybkość obiegu występuje podczas dużej inflacji.

Miarą podaży pieniądza są tzw. agregaty pieniężne. Można wyróżnić 3 agregaty pieniężne:

1)Agregat M1 obejmuje obieg pieniądza gotówkowego (bez zasobów kasowych i instytucji kredytowych), z uwzględnieniem wkładów na żądanie krajowych podmiotów sektora pozabankowego.

2)Agregat M2 obejmuje agregat M1, powiększony o wkłady terminowe krajowych podmiotów sektora pozabankowego i terminach płatności do 4 lat.

3)Agregat M3 obejmuje agregat M2, powiększony o wkłady oszczędnościowe krajowych podmiotów sektora pozabankowego, z ustalonym terminem płatności.

Pomiędzy powyższymi miarami podaży pieniądza zachodzi zależność:

M1<M2<M3

10.Do czego służą rezerwy obowiązkowe banków?

Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne, na mocy decyzji banków centralnych. Banki komercyjne mogą utrzymywać większą od minimalnych wysokość rezerw gotówkowych, nie mogą utrzymywać mniejszej wysokości. Jeżeli zasób gotówki spadnie poniżej wymaganego poziomu, to banki komercyjne muszą natychmiast pożyczyć gotówkę i uzupełnić wymagane rezerwy obowiązkowe. Głównym celem utrzymywania rezerw obowiązkowych jest ograniczenie podaży pieniądza. Bank centralny, posiadając możliwość ustalania wysokości rezerw obowiązkowych, może, w zależności od sytuacji, zmniejszać lub zwiększać podaż pieniądza na rynku. Rezerwy obowiązkowe decydują o bezpieczeństwie systemu bankowego. Są one lokowane przez banki komercyjne bezpośrednio w banku centralnym.

Popyt

Globalny

Dochód

Produkcja

45 ^o

AD'

AD

C=0,7Y

G

I

E

E'

AD

AD'

Linia 45 ^o

Dochód ,produkcja

Popyt

globalny

---