R. Nycz, Nicowanie teorii. Uwagi o poststrukturalizmie.

NIEWCZESNE ROZWAŻANIA

- problem budowania teorii we współczesnych badaniach; kwestie „ucieczki od praktyki” bądź bezużyteczności teorii

- strukturalistyczne traktowanie teorii jako metajęzyka, odrębny system twierdzeń, metod i narzędzi badawczych wyższego poziomu, nadbudowane nad dyskursami literatury czy kultury. Atrybut „naukowości” zyskać miała teoria poprzez swoje zakładane cechy, tj. obiektywność (oderwanie od kontekstu, sytuacji, subiektywności odbiorcy), neutralność (sposób badania nie wpływa na rezultaty), uniwersalność (powszechność wyników badań).

- poststrukturalistyczne traktowanie teorii jako odrębnej wypowiedzi, rodzaju dyskursu, który nie może dostarczać obiektywnej wiedzy, uwikłany zarówno w praktykę interpretacyjną jak i literacką

- dylemat dokonywania wyboru między fundamentalizmem a sceptycyzmem. Fundamentalizm strukturalizmu jako wiara w istnienie uporządkowanego i trwałego „poziomu podstawowego” zjawisk i procesów, który możliwy jest do „odkrycia”. Sceptycyzm poststrukturalizmu jako odejście od przekonania o istnieniu „kryterium pewności” i zaprzestanie jego poszukiwań, zastąpione badaniami nad pluralizmem tekstu

BEZ DOGMATU

- dekonstrukcjonizm, postmodernizm, krytyka feministyczna oraz nowy historyzm jako szkoły mediacyjne, plasujące się pomiędzy skrajnymi poglądami fundamentalistycznymi i sceptycznymi. Odrzucając możliwość poznania prawd obiektywnych decydują się nie na odrzucenie teorii, ale akceptację teorii o średnim zasięgu. Ogranicza się je do danego okresu (postmodernizm), poziomu, sfery manifestacji (feminizm), przekroju formacyjnego (nowy historyzm). Dyskurs teoretyczny zgadza się na kulturowo-historyczne uwarunkowania.

TEORIA NA OPAK WYWRÓCONA

- ostentacyjna historyczność, kontekstowość i intertekstualność współczesnego dyskursu teoretycznego jako przyczyna jego niejednorodności, labilności zakresu

- równolegle funkcjonujące dwie koncepcje badań poststrukturalistycznych: sceptyczna i uwikłana w samozwątpienie oraz akceptująca swoją kontekstualność, nieodchodząca od starań badawczo-teoretycznych.