FINANSE MIĘDZYNARODOWE

WYKŁAD 20.02.2013

1. Mucha-Leszko „Strefa Euro” (obowiązują 3 pierwsze rozdziały)

2. Bożyk, Misala, Puławski „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”

3. Zabielski „Finanse międzynarodowe” (Struktura bilansu płatniczego)

Finanse. Międzynarodowe to dziedzina nauki, której istotą są transakcje finansowe o transgranicznym charakterze.

Przedmiotem badań Finansów Międzynarodowych są:

• Zjawiska i procesy związane z transgraniczny ruchem pieniądza w jego różnych postaciach i powiązaniach

• Związki między pieniędzmi krajowymi, a pieniędzmi międzynarodowymi

• Najważniejsze uwarunkowania, przyczyny i skutki zmian na międzynarodowym rynku finansowym

• Współzależności między rynkami finansowymi

10 szczególności w zakres badań FM wchodzą:

1. Międzynarodowy system i rynek finansowy

2. Międzynarodowa polityka finansowa i działalność międzynarodowych organizacji finansowych

3. Polityka finansowa (zwłaszcza pieniężna i kursowa) najważniejszych krajów w gospodarce światowej

4. Kursy walutowe i międzynarodowy system walutowy

5. Bilans płatniczy

6. Kryzysy finansowe

7. Rozliczenia międzynarodowe (obrót bezdewizowy i dewizowy)

Podmiotem FM są:

• Państwa

• Organizacje ponadpaństwowe (ugrupowania integracyjne, jak UE)

• Organizacje międzypaństwowe (MFW, Bank Światowy)

• Organizacje międzynarodowe wyspecjalizowane (OECD)

• Międzynarodowe banki regionalne (EBOR)

• Korporacje (przedsiębiorstwa) międzynarodowe/ trans narodowy – posiadają placówki w co najmniej 2 krajach

• Jednostki gospodarcze i ageroly publiczne realizujące cele w obszarze międzynarodowym

1

Geneza FM:

• Międzynarodowe stosunki finansowe towarzyszyły już pierwszym formom wymiany (starożytny Babilon sprzed 7 tys. lat)

• Bardziej współcześnie (300-400 lat temu) wiązały się z wykorzystaniem instytucjonalnych form pośrednictwa w prowadzeniu działalności gospodarczej, czyli przede wszystkim organizacji bankowych. Te w nowożytnym kształcie zaczęły rozwijać się w XVII w (w 1668 powstał Bank Szwecji, w 1694 Bank Anglii)

• W połowie XVIII stosunki finansowe w Europie można określić jako dobrze rozwinięte, dotyczy to zwłaszcza finansów rządowych oraz handlu międzynarodowego. Tendencje te utrzymują się w kolejnych dziesięcioleciach choć z pewnymi zawirowaniami spowodowanie wpływem konfliktów politycznych i ekonomicznych.

• Wątpliwości co do tego jak odległa jest geneza międzynarodowych stosunków finansowych opierają się nie tyle na prowadzonych transakcjach finansowych (bo te były już rozwinięte w starożytnym Babilonie), ile na pojęciu narodu.

• Pojęcie narodu i relacji międzynarodowych jest stosunkowo nowe – zaczęło upowszechniać się dopiero w XIX i XX w. Wcześniej podstawą bytu państwowego stanowiły dynastie, a zasięg władzy był efektem podboju lub kolizji rodzinnych

Charakterystyka i rozwój FM:

• Międzynarodowe stosunki finansowe rozwijają się w miarę wzrostu ilości i wartości transakcji między podmiotami przynależącymi do różnych państw

• Transakcje międzynarodowe to wszelkie formy transgranicznej wymiany wartości

• Międzynarodowe transakcje finansowe to transgraniczne formy wymiany wartości o charakterze finansowym, mają one charakter umów między stronami rezydentami różnych państw. Zawierane są w czasie teraźniejszym, ale ich skutki (w postaci transferu towarów, usług czy kapitału) mogą wystąpić zarówno jak natychmiastowe, jak i terminowe. Termin takich transferów określany jest w umowie

Międzynarodowy system finansowy to wielopoziomowy układ organizacji i instytucji, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i sprawnej cyrkulacji środków finansowych (poziom regulacyjny), jak też układ organizacji i instytucji zawierających transakcje finansowe (poziom realizacyjny).

Jakość relacji w tym układzie w istotny sposób wpływa na warunki prowadzenia działalności gospodarczej.

2

Przynależność do systemu finansów międzynarodowych może mieć różne formy i zakres. Określają je przede wszystkim typ gospodarki oraz polityczno-ekonomiczne regulacje dostępu do rynków zagranicznych

Działalność jednostek gospodarczych i jej efekty w obszarze międzynarodowym zależą od wielu czynników

• regulacji prawnych państwa macierzystego

• regulacji międzynarodowych

• sposobu zorganizowania obecności na rynku międzynarodowym

• sytuacji na tych rynkach, itp.

Najważniejsze cechy międzynarodowego systemu finansowego:

1. Globalizacja

2. Internacjonalizacja

3. Koncentracja

4. Preferencyjne traktowanie ekorozwoju

5. Wyzwania światowego terroryzmu

GLOBALIZACJA

• jej efektem jest ogólnoświatowa integracja systemów ekonomicznych i znaczna unifikacja zachowań ekonomicznych i społecznych

• nastąpiło scalenie rynków, towarów, usług i kapitału (przejawy internaconalizujące)

CZYNNIKI

• procesy liberalizacyjne (przepływ kapitału), przejawy internacjonalizacji – sfera handlu i zagranicznych inwestycji bezpośrednich – transferujemy kapitał w długim okresie, kraj inwestora przejmuje kontrolę nad tym państwem

• postęp techniczny

3

INTERNACJONALIZACJA – umiędzynarodowienie stosunków gospodarczych, w tym finansowych, odbywa się dwutorowo: poprzez umiędzynarodowienie własności i poprzez umiędzynarodowienie stron transakcji.

Umiędzynarodowienie własności odbywa się na dwa różne sposoby, najczęściej poprzez:

• inwestycje bezpośrednie firm z jednego kraju w innych

• zakup pakietów akcji przez firmy zagraniczne

• tworzenie konsorcjów międzynarodowych

• tworzenie organizacji międzynarodowych wyposażonych w funkcje gospodarcze

• zakupy udziałów lub inwestycji bezpośrednio finansowanych przez organizacje międzynarodowe

Generalnym wyznacznikiem stopnia internacjonalizacji majątku krajowego jest udział kapitału zagranicznego w tym majątku.

Internacjonalizacja własności towarzyszy internacjonalizacja transakcji. Tylko gospodarka autarkiczna może odbyć się bez wymiany międzynarodowej (także finansowej). Każdy inny typ gospodarki zakłada korzystanie z tej wymiany.

W rozwiniętej gospodarce rynkowej transakcje międzynarodowe odbywają się przede wszystkim w obszarze transakcji finansowych (w mniejszym stopniu są rezultatem wymiany dóbr i świadczenia usług). Internacjonalizacja transakcji kupna-sprzedaży, inwestycji finansowych, kredytów opiewających na walory (wartości dewizowe) różnych państw i podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w różnych państwach.

Na jednym rynku obraca się wieloma różnymi walorami finansowymi lub rzeczowym, będącymi własnością rezydentów różnych państw bądź organizacji międzynarodowych.

KONCENTRACJA – w skali światowej postępuje koncentracja jednostek gospodarczych i politycznych, czego wyrazem są tendencje integracyjne państw. Koncentracja jest szczególnie widoczna w sektorze finansowym. Nowym wyrazem koncentracji jest łączenie się firm w konglomeraty finansowo-bankowo-ubezpieczeniowe. Proces łączenia się najczęściej ma postać fuzji. Widoczny jest też wzrost znaczenia aliansów strategicznych.

Proces koncentracji łączy się głównie z dążeniem do dywersyfikacji obszarów działalności (konglomeraty finansowo-bankowo-ubezpieczeniowe). Coraz bardziej odchodzi się od specjalizacji działań które to w największym stopniu tworzy efekty ekonomii skali ale też w największym stopniu narażona jest na ryzyko.

PREFERENCYJNE TRAKTOWANIE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU (EKOROZWOJU) przez instytucje finansowe, w związku z powstaniem nowej koncepcji rozwoju gospodarczego, skoncentrowanego nie na ilościowym wzroście produkcji i konsumpcji, ale takiego który nie prowadziłby do degradacji biosfery i obniżenia jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń.

WYZWANIA ŚWIATOWEGO TERRORYZMU konieczność zapewnienia większego poziomu bezpieczeństwa 4

WYKŁAD 27.02.2013

Pojęcie i instrumenty polityki finansowej

• Pojęcie polityki – to dążenie i działanie mające na uwadze realizację założonego calu (celów)

• W polityce finansowej możemy wskazywać na 3 główne poziomy podmiotowe i kilka przedpodmiotowych

• W ujęciu podmiotowym jest to:

  • Międzynarodowa polityka finansowa

  • Ponadnarodowa polityka finansowa

  • Polityka finansowa państw

Polityka finansowa jest pojęciem bardzo ogólnym, dotyczy stosunków finansowych wewnętrznych i zewnętrznych.

W ujęciu ścisłym polityka finansowa obszaru międzynarodowego to polityka dewizowa, a w kolejnych uściśleniach polityka walutowa i polityka kursowa.

• Polityka dewizowa – określona przez prawo dewizowe danego kraju. Prawo to reguluje i precyzuje podstawowe pojęcia związane z dewizami, walutami, obrotem międzynarodowym wartościami dewizowymi

• Dewizy – to waluty obce i papiery wartościowe będące ich substytutami (szybko i bez ograniczeń zamienialne na waluty obce)

• Wartości dewizowe – dewizy, jak i metale szlachetne o przeznaczeniu monetarnym oraz wszelkiego rodzaju inne papiery wartościowe stosowane w obrocie międzynarodowym, niebędące dewizami. Głównie są to akcje i obligacje.

• W polityce dewizowej wyróżniamy osoby krajowe – rezydentów i pozostałe – nierezydentów

• Polityka walutowa łączy się z polityką pieniężną, bywa utożsamiana z polityką dewizową, określa pozycję wzajemną walut, zasady obrotu walutami, reguluje rynek walutowy

• Uwzględniając kryterium funkcjonalne A.Bień systematyzuje politykę walutową jako cześć polityki finansowej państwa

W ramach polityki walutowej wyróżnia:

• politykę kursu walutowego

• politykę poziomu i struktury rezerw walutowych

• politykę bilansu płatniczego

• bierną i czynną politykę w dziedzinie kredytów zagranicznych i zadłużenia zewnętrznego państwa

• Polityka finansowa państw, mimo rozwoju międzynarodowego polityki finansowej, jak też ponad państw polityki finansowej, ciągle jest najważniejszym i najszerszym pod względem zakresu obszarem oddziaływań.

Chociaż państwa wchodząc w różne porozumienia międzynarodowe godzą się na częściowe uszczuplenia swojej suwerenności, to jednak one tworzą strategie rozwojowe, formułują cele polityk, wybierają odpowiednie metody i środki realizacji tych celów.

5

• Polityka finansowa państw jest pod silnym wpływem założeń ideologicznych ugrupowań sprawujących władzę (keynesowskiej, monetarystycznej) i sytuacji bieżącej.

Ulega ona zmianie gdy zmienia się układ sił politycznych, również w zależności od ogromnych procesów rozwojowych gospodarki krajowej i swiatowej.

INSTRUMENTY POLITYKI DEWIZOWEJ

HISTORYCZNE

• W przeszłości najczęściej stosowanym instrumentem polityki dewizowej były ograniczenia swobody transferów dewizowych. Są to ograniczenia w przepływie środków ujmowanych w bilansie obrotów bieżących i ograniczenia w przepływie środków bilansu przepływów finansowych.

• Ograniczenia pierwszej grupy (handel zagraniczny, usługi) jako istotnie ograniczające wymianę handlową z zagranicą są zakładane rzadziej, a jeśli już są nakładane to są znoszone szybciej niż ograniczenia dotyczące swobody przepływu środków majątkowych (ZIB, inwestycje portfelowe, kredyty)

BH

BILANS BOB BU

BOM

BPi BOK KK

KD

R

Przykłady ograniczeń dewizowych:

1. Obowiązek prowadzenia rozliczeń w określonej walucie

2. Prawo prowadzenia rozliczeń tylko w stosunku do grup towarów posiadających odpowiednie administracyjne licencje importowe bądź eksportowe

3. Obowiązek deponowania (depozyty importowe) określonych kwot przez importerów na nieoprocentowanych rachunkach

4. Obowiązek odsprzedaży określonym bankom całych lub części wpływów walutowych z tytułu eksportu po kursie oficjalnym

5. Obowiązek uzyskania licencji eksportowych

6. Reglamentacje kredytów kupieckich

7. Reglamentacje transferów zysków z inwestycji

8. Ograniczenia wymiany pieniędzy krajowych na waluty obce dla osób fizycznych nadających się za granicę (turystyka, podróże)

9. Zakaz posiadania walut obcych i innych wartości dewizowych

10. Dodatnie obciążenie finansowe (kursy specjalne) przy niektórych transakcjach wymiennych (kursy turystyczne)

11. Reglamentacje wywozu i (lub) pieniędzy krajowych itp.

6

W miarę stabilizacji, umacniania finansowego państwa, równoważenia BP, ograniczenia te są powoli znoszone.

Państwa należące do MFW przyjęły na siebie zobowiązanie znoszenia istniejących i nienakładania nowych ograniczeń w zakresie transakcji obejmowanych BOB. Istotne zagrożenie BP państw mogą powodować przywrócenie niektórych wcześniej stosowanych bądź nakładania nowych ograniczeń (w okresie kryzysów gospodarczych i finansowych)

Inaczej przedstawia się kwestia transakcji kapitałowych. Te, jako wpływające na strukturę własności majątku narodowego (ZIB), bądź poprzez dużą płynność mogące naruszyć stabilizację finansowa państw (zwłaszcza międzynarodowej płynności finansowej) podlegają na ogół dłuższej reglamentacji.

INSTRUMENTY WSPÓŁCZESNE

Mają charakter bardziej ogólny. Znaczna część działań dokonywana jest w ramach polityki pieniężnej. W wielu państwach kompetencje decyzyjne dotyczące stosowania instrumentarium podzielone są między rząd i bank centralny.

Typowe instrumenty to:

1. Ustalenia dotyczące umiejscowienia waluty krajowej w systemie walut światowych (przynależności do sfery walutowej, powiązania z innymi walutami lub koszykiem walut)

2. Ustalenia dotyczące dopuszczalności wahań kursu waluty krajowej względem walut odniesienia

3. Interwencje kursowe

4. Ustalenia stóp procentowych banku centralnego

5. Interwencje na rynku walutowym

6. Aktywne zarządzanie rezerwami walutowymi

7. Transakcje złotem dewizowym

8. Finansowanie deficytu budżetowego kredytami zagranicznymi lub emisją obligacji za granicy

9. Regulacje dotyczące obrotu kapitałowego, zwłaszcza w odniesieniu do inwestycji portfelowych

10. Regulacje dotyczące zagranicznych inwestycji bezpośrednich

11. Czasowe ograniczenia wymiany, transferu międzynarodowego, itp.

7

Międzynarodowy transfer kapitału

• Międzynarodowe obroty kapitałowe mają charakter transakcji transferowych, tzn. że wywóz kapitału nie wiąże się z natychmiastowym importem towarów czy usług. Eksporter kapitału oczekuje korzyści w przyszłości.

• Kapitał może przekraczać granice w formie pieniężnej i w formie rzeczowej (maszyny, urządzenia w inwestycjach bezpośrednich)

• Eksport kapitału nie powoduje przeniesienia prawa do jego własności, tak jak dzieje się to w przypadku eksportu towarów. Importer kapitału otrzymuje tylko prawo użytkowania kapitału w zamian za oprocentowanie od kredytu lub dywidendę od zakupu akcji

• Po II wojnie światowej nastąpiła zdecydowana liberalizacja przepisów regulujących transfer kapitału, co wraz z rozwojem środków komunikacji przyczyniło się do wzrostu międzynarodowych obrotów kapitałowych

(II fala liberalizacji lata 70., początek 80.)

• Przepływ kapitału w szerokim znaczeniu rozumie się wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. Podmiotami uczestniczącymi w tak rozumianym obrocie kapitałowym mogą być przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny

• Obroty kapitałowe dokonywane z udziałem banku centralnego różnią się od operacji tego typu dokonywanych przez pozostałe podmioty. Nie są one podejmowane z chęcią uzyskania zysku, ale dla osiągnięcia innych celów związanych przede wszystkim z makroekonomiczną polityką państwa.

• Bank centralny może dokonywać eksportu i importu kapitału, interweniując na międzynarodowym rynku walutowym

• Jeżeli celem takiej interwencji jest nieposzczenie do spadku kursu obcej waluty, związane to jest z jej zakupem, a więc wywozem kapitału. Gdy celem tej interwencji jest obrona kursu własnej waluty, bank centralny dokonuje sprzedaży dewiz, a więc importu kapitału

• zakup dewiz = wywóz/eksport kapitału

• sprzedaż dewiz = import kapitału

• Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu to transakcje odnotowane w bilansie płatniczym, podejmowane przez podmioty gospodarcze inne niż bank centralny, kierujące się motywem zysku.

• Przyjmując za kryterium okres, na jaki następuje wywóz lub przywóz kapitału, wyróżnia się krótko- i długookresowy ruch kapitału

• Jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza jednego roku, mówimy i krótkookresowym ruchu kapitału. Jeżeli zaś przekracza rok o długookresowym ruchu kapitału.

• Do kredytów krótkookresowych należą przede wszystkim kredyty handlowe, niektóre rodzaje kredytów finansowych oraz krótkookresowe lokaty na rynku walutowym. Inne rodzaje kredytów zalicza się zwykle do kredytów długookresowych.

WYKŁAD 06.03.2012

• Przyjmując za kryterium wywozu kapitału jego pochodzenie, możemy mówić o przepływie kapitału ze źródeł publicznych oraz ze źródeł prywatnych

• Źródłem pierwszego są budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł udzielane są przede wszystkim z myślą o realizacji celów makroekonomicznych lub regionalnych (np. aktywizacji eksportu z danego kraju czy regionu)

• Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym zasadniczym celem jest tu osiągnięcie zysku. Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć charakter długo-, jak i krótkoterminowy. Obejmuje też wszystkie omawiane dalej formy kapitału

• Przyjmując za kryterium podziału formę wywożonego kapitału, możemy wyróżnić:

  • lokaty na rynku walutowym

  • kredyty zagraniczne (w tym finansowe i handlowe)

  • inwestycje portfelowe

  • inwestycje bezpośrednie

Lokaty na rynku walutowym

Obejmują krótkookresowe lokowania kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym

Podstawą tego zysku są występujące między poszczególnymi krajami różnice w stopie procentowej oraz różnice kursowe.

W ostatnich latach ta forma wywozu kapitału przeżywa najbardziej dynamiczny rozwój. Np. dzienne obroty na międzynarodowym rynku walutowym wzrosły z 10-20 mld USD w 1970 r. do 1,5 bln USD w 1998 r. i prawie 2 bln w roku 2004.

Główną przyczyną tak dynamicznego rozwoju tej formy wywozu kapitału był ogromny wzrost technicznych możliwośći szybkich transferów kapitału za granicę.

Kredyty zagraniczne (w zależności od zasad, na których są udzielane)

Kredyty handlowe – związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są one udzielane przez eksportera importerowi i stanowią element zwiększający konkurencyjność danego towaru. Kredyty tego rodzaju odgrywają szczególną rolę w dziedzinie obrotu gotowymi obiektami przemysłowymi, statkami, samolotami oraz w stosunkach krajów uprzemysłowionych z krajami rozwijającymi się

Kredyty finansowe – udzielane bez określenia ich przeznaczenia, głównie przez banki, ale czasami też rządy i organizacje międzynarodowe; o stałej lub zmiennej stopie procentowej; pożyczkodawca często żąda gwarancji rządowych w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności

9

Kredyty związane sposobem ich wykorzystania – głównie kredyty rządowe i udzielane przez organizacje międzynarodowe na osiągnięcie konkretnego celu (np. stabilizację waluty, finansowanie konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych)

Inwestycje portfelowe

- to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza obligacjach i akcjach

W XIX w. na początku obecnego stulecia inwestowanie w obligacje zagraniczne było najważniejszą formą wywozu kapitału. Zakup przez inwestorów zagranicznych obligacji emitowanych przez bank centralny lub rząd danego kraju stanowił dla niego ważne źródło akumulacji. Odnosiło się to zwłaszcza do krajów pozaeuropejskich, które za pośrednictwem londyńskiego rynku finansowego sprzedawały swe obligacje w krajach europejskich. Z tej formy zaciągania kredytów korzystały wówczas Stany Zjednoczone, Argentyna i wiele innych krajów obu Ameryk.

W pierwszych dekadach po II wojnie światowej wywóz kapitału za pośrednictwem kupna obligacji odgrywał znacznie mniejszą rolę. W latach 70. Wielkość tego typu zagranicznych inwestycji stanowiła jedynie ok 5 % wielkości pożyczek zagranicznych

Dominującą formą zagranicznych inwestycji portfelowych stanowi obecnie zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Ekspansji w tej dziedzinie sprzyja długookresowa stabilizacja gospodarek najważniejszych krajów. Wraz z postępem telekomunikacji pełniejsza i łatwiej dostępna stała się informacja zarówno o sytuacji gospodarczej poszczególnych firm, ja i cena ich akcji na giełdzie. Ułatwi to decyzje co do ich zakupu oraz techniczne przeprowadzenie tej operacji.

Wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych nie da się wytłumaczyć różnicą stopy zysku występującego między dwoma krajami, mającą swoją przyczynę w niejednakowym wyposażeniu w czynniki produkcji. Obecnie wiele krajów jest jednocześnie eksporterami i importerami inwestycji portfelowych.

Odpowiedzi o przyczynę takiego stanu rzeczy udziela teoria portfolia. W myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku w sytuacji gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanych w ściśle określony sposób. Taki, że spadkowi stopy zysku części z nich będzie prawdopodobnie towarzyszył wzrost stopy zysku pozostałych.

Uzyskanie takiej struktury portfela inwestycyjnego przez kupno papierów wartościowych jedynie na rynku narodowym jest często niemożliwe ze względu np. na brak akcji określonych przedsiębiorstw lub też jednolitość zewnętrznych uwarunkowań działania przedsiębiorstw. Warunek ten ma większe szanse spełnienia, gdy jako źródło zakupu papierów wartościowych będzie się traktowało także rynki zagraniczne.

Polityka inwestorów nie musi prowadzić do wywozu kapitału za granicę wyłącznie z myślą o ulokowaniu go w akcjach przedsiębiorstwa gwarantującego wyższe zyski niż w kraju, ale może być skutkiem racjonalnej polityki różnicowania portfela inwestycyjnego.

10

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie

- to podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa.

Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych. W tych drugich podmiot wywożący kapitał inwestuje w działalność gospodarczą, ale nie obejmuje pakietu akcji wystarczającego do jej kontrolowania.

Wspólną cechą obu tych form wywozu kapitału jest to, że zarówno inwestycje bezpośrednie, jak i portfelowe prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków w działalności gospodarczej.

Inwestycje bezpośrednie są najczęściej podejmowane, szczególnie w ostatnich latach, jako element strategii przedsiębiorstw upatrujących szans rozwoju w ekspansji na rynek światowy.

Chodzi o korporacje transnarodowe, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały.

Zdominowanie inwestycji bezpośrednich przez korporacje transnarodowe sprawia, że ta forma wywozu kapitału nie ogranicza się jedynie do transferu ważności.

Prawie w każdym przypadku transfer ten jest uzupełniany transferem technologii i know how, jak również technik zarządzania.

Ponadto eksport kapitału odbywający się za pośrednictwem korporacji transnarodowych ma miejsce w ramach tej samej branży.

Motywacji przedsiębiorstw decydujących się na bezpośrednie inwestycje zagraniczne należy szukać w warunkach panujących zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym, a przede wszystkim w niedoskonałej konkurencji. Na większości rynków narodowych panuje sytuacja zbliżona do konkurencji oligopolistycznej i strategia dużych przedsiębiorstw dostosowana jest właśnie do takich warunków. W tej sytuacji ZIB są swoistą formą rozszerzenia tej strategii na obszar innego kraju.

Dane przedsiębiorstwo tworząc filię zagraniczną czy kupując pakiet kontrolny przedsiębiorstwa działającego w tej samej branży, odrzuca będący istotą wolnego rynku obrót towarowy między niezależnymi podmiotami.

Czynniki skłaniające przedsiębiorstwo do zagranicznych inwestycji bezpośrednich były przedmiotem wielu rozważań teoretycznych. Żadna z teorii nie jest jednak na tyle kompletna, aby wyjaśniać wszystkie motywy podejmowania inwestycji bezpośrednich. Nie tłumaczą one również wszystkich strumieni inwestycji zagranicznych (np. między krajami rozwiniętymi)

Do prezentacji tych poglądów najlepiej posłużyć się tzw. elektryczną teorią produkcji międzynarodowej, sformułowaną przez J. Dunninga. Jest ona podsumowaniem większości korzyści odnoszonych przez przedsiębiorstwo dążące do umiędzynarodowienia swej produkcji przez wywóz kapitału.

11

Czynniki wpływające na decyzję o internacjonalizacji produkcji przedsiębiorstw

Walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania poza krajem siedziby	Korzyści z możliwości internalizacji procesu gospodarowania	Korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przedsiębiorstwa za granicą
wielkość przedsiębiorstwa pozycja monopolistyczna marka unikalna technologia potencjał badawczy zasoby kwalifikowanej siły roboczej zasoby wysoko kwalifikowanej kadry menedżerskiej	spadek kosztów produkcji w wyniku zwiększania skali produkcji spadek kosztów wskutek rozłożenia niektórych kosztów (np. marketingu) na większą produkcję uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności (np. przy transferze technologii) możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą (np. dla uniknięcia podatków)	ceny czynników produkcji (płace i %) jakość czynników produkcji (np. kwalifikacje i wydajność siły roboczej) dostępność komunikacyjna i koszty transportu ustawodawca regulujące działalność obcego kapitału wielkość rynku i możliwości lokowania na nim produktu finalnego polityka handlu prowadzona w kraju ewentualnej filii stopień podobieństwa kulturowego (język, religia) stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału

WYKŁAD 13.03.2012

Przedsiębiorstwo decydujące się na ZIB to firma o silnej i ustabilizowanej pozycji na rynku kraju-siedziby, która na dodatek dysponuje walorami (np. dużymi zasobami kapitałowymi, unikalną technologią, marką) mogącymi stanowić podstawy sukcesu poza granicami kraju.

Przedsiębiorstwo takie liczy na to, że uruchomienie filii zagranicznej pozwoli mu osiągnąć wiele korzyści wiążących się najogólniej z organizowaniem procesu produkcji w ramach jednego przedsiębiorstwa dysponującego oddziałami zlokalizowanymi poza granicą kraju-siedziby.

Wychodząc, z tego założenia przedsiębiorstwo to rozpoczyna analizę możliwości ekspansji w różnych krajach i regionach, oceniając z jednej strony szanse, jakie daje zlokalizowanie oddziału w danym kraju, a z drugiej – związane z tym zagrożenia.

Dynamiczny wzrost inwestycji bezpośrednich w ciągu ostatnich 2 dziesięcioleci sprawił, że stały się one także ważnym czynnikiem zwiększającym internacjonalizację procesu gospodarowania.

Na początku lat 90. wielkość sprzedaży (na rynek krajowy i międzynarodowy) zagranicznych filii osiągnęła poziom porównywany ze światowym eksportem dóbr i usług. Wielkość obrotów handlowych między centralami przedsiębiorstw i ich zagranicznymi filiami stanowi obecnie około 1/3 całego handlu światowego.

Tak duży przyrost ZIB w ostatnich latach wynika ze splotu działania kilku czynników.

Przyczyny rozwoju ZIB na świecie:

1. Powstawanie i rozwój korporacji międzynarodowych.

2. Internacjonalizacja gospodarki światowej

3. Postęp techniczny

- nowoczesne technologie, rozwój komunikacji ułatwiają inwestowanie w innych krajach, ale mogą też działać w innym kierunku – nowe usługi finansowe ułatwiają przepływ kapitału także w innych formach: operacje walutowe (np. swapy)

1. Zmiany międzynarodowej polityki ekonomicznej i handlowej krajów

- protekcjonizm => omijanie barier w handlu

1. Procesy integracyjne, które obserwujemy na świecie (UE, NAFTA, APEC)

- perspektywa dostępu do wielkiego rynku zbytu

1. Procesy deregulacji branż i prywatyzacji gospodarki.

- rezygnowanie z działalności państwa w pewnych dziedzinach

13

Czynniki determinujące napływ kapitału do kraju w formie ZIB

Co sobie cenią przedsiębiorcy, którzy inwestują w innym państwie?

1. Stabilność polityczna

2. Stabilność systemu gospodarczego – przewidywalność zmian

3. Stosunki społeczne w danym państwie – w tym społeczna akceptacja procesów inwestycji obcego kapitału ( na ile jesteśmy kosmopolityczni bądź nie)

4. Podobieństwa kulturowe

5. Gwarancje bezpieczeństwa prawnego (w tym prawa własności), jakie może zapewnić dany kraj

6. Wielkość i potencjał rynku ; ilośc mieszkańców, siła nabywcza jaka stoi za społeczeństwem, jakie jest PKB per capita, istotna jest struktura społeczeństwa (społ. młode, emeryci, ludzie wykształceni, czy potrafią korzystać z nowoczesnych technologii i zbadać czy opłaca nam się na dany rynek wchodzić.

7. Perspektywy wzrostu gospodarczego w danym kraju

8. Dostępność i cena czynników produkcji, a także ich produktywność (gospodarka nie musi posiadać wszystkich zasobów, ale musi mieć do nich łatwy dostęp)

- cena/koszt siły roboczej, podaż siły roboczej,

- cena kapitału (stopa %) – dwojakie oddziaływanie, niższa % przyciąga kapitał w formie ZIB (niższy koszt kapitału do realizacji procesu produkcyjnego) , ale może oznaczać jego niższą produktywność (np. przy reinwestowaniu zysków)

1. Możliwości obniżenia kosztów produkcji

2. Wysokość podatków

3. Poziom i struktura cen w danym kraju ( im wyższe ceny sprzedawanych przez nas produktów tym lepiej)

4. Możliwość transferu zysków zagranicę, przede wszystkim do kraju macierzystego.

5. Poziom rozwoju infrastruktury w danym kraju

6. Zagraniczna polityka ekonomiczna (handlowa) danego kraju.

7. Relacje kursów walutowych (deprecjacja waluty krajowej względem waluty inwestora powoduje, że można taniej nabyć majątek trwały)

Wpływ ZIB na gospodarkę kraju wywożącego kapitał

Gospodarka kraju wywożącego kapitał w postaci inwestycji bezpośrednich może osiągać z tego tytułu zarówno korzyści jak i straty.

14

Bilans płatniczy

Krótki okres:

Inwestycje dokonywane za granicą prowadzą przede wszystkim do pogorszenia bilansu płatniczego.

Po to, aby założyć zagraniczną filię własnego przedsiębiorstwa, konieczny jest transfer za granicę środków finansowych niezbędnych, m.in. do wykupu części lub całości już istniejących zakładów, lub też kupna gruntu i budowy zakładu od podstaw. Tego rodzaju transfer będzie prowadził do pogorszenia bilansu płatniczego.

Jednak w dłuższym okresie ta tendencja może ulec odwróceniu. Stanie się tak wówczas, gdy filie lub przedsiębiorstwa powstałe dzięki inwestycjom zagranicznym zaczną przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku będzie następnie transferowana do kraju pochodzenia kapitału, to będzie to wpływało na poprawę jego bilansu płatniczego.

Zatrudnienie i eksport

Trudny do jednoznacznego określenia jest wpływ ZIB na wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału.

Na krótką metę wpływ ten zależy od tego, czy kapitał wywożony za granicę byłby w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju.

Jeżeli byłoby to realne, to wywóz równałby się utracie potencjalnych miejsc pracy.

Jeżeli jednak (np. ze względu na nadwyżkę kapitału na rynku krajowym) jest to mało prawdopodobne, to niebezpieczeństwo takie nie występuje.

ZIB wpływają na wielkość zatrudnienia w kraju wywożącym kapitał także w sposób pośredni, przez wpływ na wielkość eksportu.

W fazie tworzenia za granicą filii koncernu krajowego lub zakładania samodzielnego przedsiębiorstwa eksport, a co za tym idzie także wielkość produkcji i zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału, na ogół rośnie. Wynika to stąd, że najczęściej znaczna część wyposażenia powstającego zakładu pochodzi z kraju pochodzenia kapitału.

W dłuższym okresie wywóz kapitału może jednak także powodować zmiany w eksporcie kraju swego pochodzenia, które się odbijają niekorzystnie na wielkości zatrudnienia.

Będzie to miało miejsce wówczas, gdy uruchomione lub rozbudowane dzięki dopływowi kapitału przedsiębiorstwo zagraniczne rozpocznie produkcję towarów wypierających z rynku światowego dobra tradycyjnie eksportowane przez kraj pochodzenia kapitału, zmniejszając w kraju tym możliwości ich wywozu, a tym samym i zatrudnienia.

W skrajnym przypadku towary pochodzące z filii zagranicznej mogą także wypierać produkty rodzimych wytwórców na rynku kraju pochodzenia kapitału, co oczywiście odbije się też ujemnie na wielkości zatrudnienia w tym kraju.

Jednakże w dłuższym okresie jest również możliwy korzystny wpływ wywozu kapitału na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, a co za tym idzie, także na poziom zatrudnienia w tym kraju.

Dzieję się tak wówczas, gdy produkcja uruchomiona za granicą dzięki ZIB pobudza eksport i produkcję towarów w kraju pochodzenia kapitału.

Może to mieć miejsce np. wtedy, gdy koncern samochodowy tworzy montownię samochodów w kraju, który ze względu na ograniczenia przywozowe był praktycznie niedostępny dla produkcji pochodzącej z jego głównej siedziby.

Powstanie tego zakładu wiąże się najczęściej ze zwiększaniem importu części z kraju-siedziby danego koncernu, co prowadzi w nim do wzrostu produkcji i zatrudnienia.

Wpływ ZIB na gospodarkę kraju przywożącego kapitał

Bardzo złożony i wielostronny jest wpływ ZIB na gospodarkę kraju przywożącego kapitał.

Przy tym wpływ ten polega na czymś innym w sytuacji, gdy inwestycje mają miejsce w kraju rozwijającym się, a inny gdy w kraju rozwiniętym.

Kraj rozwijający się

W krajach rozwijających się korzyści płynące z dopływu ZIB wiążą się przede wszystkim z niedostatecznym wyposażeniem tej grupy państw w kapitał.

16

W takiej sytuacji ZIB stają się ważnym środkiem zwiększającym fundusz inwestycji, a co za tym idzie, poziom aktywności gospodarczej i zatrudnienia.

W takich krajach inwestycje bezpośrednie stanowią także szansę poprawy bilansu płatniczego zarówno w krótkim ( w wyniku dopływu kapitału), jak i w długim okresie (w wyniku wzrostu eksportu towarów).

Ponadto, ze względu na fakt, że inwestycjom zagranicznym towarzyszy najczęściej także transfer technologii, kraje rozwijające się mają możliwość podniesienia w ten sposób poziomu zaawansowania technicznego swej gospodarki.

Nie wszystkie jednak wymienione pozytywne skutki ZIB mogą stać się w każdej sytuacji udziałem kraju rozwijającego się.

Na przykład pozytywne następstwa dopływu zagranicznej technologii mogą być całkowicie zniweczone wówczas, gdy w stosunku do danej gospodarki technologia jest zbyt nowoczesna i w związku z tym nie może pośrednio (np. przez więzi kooperacyjne) oddziaływać na przemysł tego kraju.

Pozytywne efekt makroekonomiczne (wzrost produkcji i zatrudnienia) mogą być w znacznym stopniu zniweczone wówczas, gdy (co bardzo często ma miejsce w przypadku korporacji transnarodowych) motywem podejmowania ZIB jest wyłącznie chęć wejścia na rynek.

Bardzo często wiąże się to z likwidacją krajowego przemysłu produkującego podobne dobra, jak również z oferowaniem społeczeństwu danego kraju towarów o wątpliwej użyteczności (np. papierosów)

Kraje rozwinięte

W krajach rozwiniętych, ze względu na relatywnie bogate zasoby kapitału, korzyści z ZIB mają nieco inny charakter.

1) podobnie jak w krajach rozwijających się inwestycje takie mogą być źródłem transferu technologii. Ze względu jednak na bez porównania wyższy poziom zaawansowania technicznego, nie różniący się na ogół od kraju eksportera kapitału, w transferze tym widzi się przede wszystkim środek wzbogacający istniejącą wiedzę, a nie zasadniczo podnoszący jej poziom.

2) W niektórych krajach rozwiniętych ZIB są także traktowane jako źródło zwiększenia podaży środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionów mniej zaawansowanych gospodarczo. Na tego rodzaju korzyści liczą nawet kraje bardzo zasobne w kapitał.

Odbiciem tego jest m.in.. polityka przyciągania kapitału na tereny byłej NRD, prowadzona zarówno przez rząd federalny, jak i władze krajów związkowych Niemiec.

3) Dopływ kapitału w postaci ZIB może prowadzić do normalizacji sytuacji rynkowej. Dzieje się tak wówczas, gdy ZIB mają miejsce w branży zdominowanej przez jedno lub kilka przedsiębiorstw krajowych i gdy pojawienie się zagranicznego konkurenta przyczyni się do zmniejszenia stopnia monopolizacji danej dziedziny wytwarzania.

Finanse międzynarodowe – 27.03.2013

W Europie natomiast, nadal panowała inflacja i zmienne kursy walutowe.

Jaka była sytuacja gospodarcza krajów europejskich i jaką politykę zdecydowały się prowadzić w tej nowej sytuacji?

W Europie wszędzie występowała inflacja, ale gdzieniegdzie była ona większa bądź mniejsza. W przypadku niektórych krajów takich jak Francja czy Włochy inflacja była spowodowana wysokim deficytem budżetowym i koniecznością jego pokrycia. Wydawano dużo środków rządowych, aby stymulować wzrost. Te kraje nie przejmowały się zjawiskiem inflacji, prowadziły ekspansywną politykę pieniężną. Wielka Brytania natomiast zachowywała się nieco inaczej, ze względu na to ze była mocarstwem w II połowie XIX w. I to ona stanowiła centrum gospodarki, zatem nie bardzo chciała zrezygnować z funta, jako waluty światowej. Wielka Brytania prowadziła twardą, restrykcyjną politykę pieniężną. W kwietniu 1925 r. Parytet funta wynosił ok. 4,8 dolarów. Za taka politykę zapłaciła wysoką cenę, ponieważ funt był przeszacowany, nastąpił też spadek eksportu brytyjskiego, spadło także zatrudnienie, a co za tym idzie, pojawiły się problemy ze wzrostem gospodarczym.

Natomiast w jednym z krajów europejskich inflacja była wyjątkowo wysoka, o wiele wyższa niż gdzie indziej. Miało to miejsce w Niemczech. Zjawisko tam występujące nazywano nawet hiperinflacją bądź tzw. Inflacją sterowaną. Poniekąd została ona celowo wywołana, ponieważ Niemcy miały spłacić wysokie kontrybucje wojenne, a że miały być spłacane w markach niemieckich, to rządowi było na rękę doprowadzać do najniższej wartości waluty. Kryzys w Niemczech był bardzo duży.

Każdy kraj prowadził inną politykę, ponieważ każdy z nich miał inne cele gospodarcze.

Ustabilizowanie sytuacji walutowej w Europie nastąpiło w drugiej połowie lat 20-tych.

W okresie 1925-1931 wprowadzony został ponownie system waluty złotej ale w zmodyfikowanej formie jako system złota sztabowego (gold bullion system) i systemu dewizowo-złotego (gold exchange system).

Pierwszy system – złota sztabowego – przyjęty został przez Anglię, Francję, Belgię, Włochy i Czechosłowacje i dawał możliwość wymiany pieniądza krajowego na złoto, lecz dla sum o dużej wartości (od 4 – 10 kg złota)

Te kraje zobowiązały się utrzymać swoje rezerwy walutowe, ale tym razem w sztabach złota o różnej wielkości i wartości.

Po co były rezerwy złota?

Kraje, które przyjęły system sztabowo-zloty gwarantowały wymienialność swoich walut na złoto, ale tylko wtedy, jeżeli ktoś dysponował na tyle dużą ilością gotówki, która stanowiłaby równowartość sztaby złota.

Nie wszyscy mogli sobie pozwolić na utrzymywanie rezerw w złocie, dlatego kraje, które nie miały takich rezerw przyjęły system dewizowo-złoty.

System drugi – dewizowo-zloty – zapewniał wymienialność pieniądza krajowego na waluty mając status walut międzynarodowych, wymienialnych na złoto.

Gromadzenie rezerw walutowych w walutach narodowych było zgodne z uchwałami międzynarodowej konferencji w genui w 1922 r.

Powszechnie uważa się, ze całkowity powrót do systemu waluty złotej w Europie nie był możliwy ze względu na deficyt złota.

Stabilizacja walutowa w warunkach systemu dewizowo-złotego nie trwała jednak długo, ponieważ w roku 1929 rozpoczął się największy kryzys gospodarczy, trwający do roku 1933, który wywołał także różne posunięcia w dziedzinie polityki walutowej.

Wielka Brytania, która wcześniej prowadziła tę politykę pieniężną i poniosła jej konsekwencje w warunkach kryzysu stwierdziła, ze nie będzie utrzymywała za wszelka cenę stałego kursu walutowego, ponieważ woli go wykorzystać go do innych celów. (jakich już nie zdążyłem zanotować – wybaczcie )

Jako pierwsza w 1931 r. Upłynniła swój kurs walutowy, zaś w 1933 r. kurs upłynniły Stany Zjednoczone.

Mówi się też, że kryzys pomimo tego, że trwał długo i był dość ostry, to w rzeczywistości mógł przebiegać o wiele łagodniej.

Polityka izolacjonizmu – polityka zagraniczna sprowadzająca się do obrony interesów i bezpieczeństwa własnego państwa. Taką politykę zastosowały m.in. Stany Zjednoczone, chcąc chronić swoja gospodarkę, nastąpił też protekcjonizm w handlu. Taką samą politykę przyjęły też inne kraje.

• Były to przede wszystkim manipulacje kursami walutowymi, np. Wielka Brytania i Francja, dewaluacja dolara amerykańskiego o 40,9%

• Ograniczenie wywozu dewiz i złota

• Wprowadzenie rozliczeń clearingowych w stosunkach handlowych

• Odejście od wymienialności banknotów na złoto w narodowych systemach walutowych.

• Uniezależnianie się polityki pieniężnej od rezerw złota

• Powstawanie bloków walutowych.

System walutowy z Bretton Woods

Jeszcze w czasie trwania II wojny światowej rozpoczęte zostały przygotowania i dyskusje nad formalnym układem określającym reguły funkcjonowania międzynarodowego systemu walutowego.

Konferencja w Bretton Woods odbyła się w lipcu 1944 i wzięły w niej udział 44 państwa ( w tym także Polska) podczas konferencji zaprezentowane zostały 2 różniące się od siebie koncepcje przyszłego porządku walutowego na świecie: amerykańska i brytyjska.

Stany Zjednoczone zainteresowane były utrzymaniem systemu dewizowo-złotego, zagwarantowanego wymienialnością dolarów za złoto wg przedwojennej ceny 35 dolarów za 1 uncje złota.

Plan amerykański był w rzeczywistości propozycją uczynienia dolara w ten sposób oficjalny najważniejsza waluta świata. Ze strony amerykańskiej projekt prezentowany był przez H.D. Whita.

Autorem i przedstawicielem koncepcji brytyjskiej był J.M. Keynes, który postulował odejście od systemu dewizowo-złotego na rzecz stworzenia międzynarodowej, umownej jednostki walutowej (bancor), kreowanej przez ponadnarodowa instytucje i uznanej przez kraje przystępujące do porozumienia walutowego.

To co wtedy proponował Keynes, to zostało później wykorzystane w praktyce. Tak jak miały działać „bandory” tak działają/ły SDR-y.

W Bretton Woods zaakceptowany został projekt amerykański.

Po konferencji przyjęta została uchwala o powołaniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego jako organizacji, nadzorującej stosunki walutowo-płatnicze i nakładającej obowiązki na kraje członkowskie.

Fundusz zakładowy MFW utworzony został z udziałów jego założycieli. Przyjęta została zasada, ze 25% kwoty udziały każde państwo wpłaci w złocie i dolarach i 75% w walucie własnej. Dla Polski np. kwota udziału określona została 125 mln dolarów, dla Francji 450 mln, Norwegii 50 mln, a dla USA – 2750 mln.

Trzy instytucje, które miały kształtować te porządek to międzynarodowy fundusz walutowy, bank światowy oraz międzynarodowa organizacja handlu, której utworzyć się nie dało, ale w zamian powstał układ GAD , który miał regulować stosunki handlowe, dbać o odbudowę gospodarek, ich rozwój, dbać, aby system z Bretton Woods dobrze funkcjonował.

Główne zasady funkcjonowania systemu walutowego z Bretton Woods

• Waluty krajów członkowskich zostały wyrażone we wspólnym denominatorze tzn, zlocie, którego wartość ustalono na 35 dolarów za 1 uncje złota, możliwe było także ustalenie parytetu w dolarze amerykańskim.

• Obowiązywały stałe kursy walutowe, kursy rynkowe walut mogły wahać się tylko w granicach +/- 1% od kursu parytetowego, z chwila osiągnięcia tej granicy władze monetarne zobowiązane były do interwencji.

• Zmiany parytetów walut mogły odbywać się po uzgodnieniu z MFW.

• Na życzenie banków centralnych USA zobowiązane były do wymiany dolarów wg parytetu 1 uncja złota za 35 dolarów.

• Dominacja gospodarcza i polityczna Stanów Zjednoczonych po II wojnie światowej dawała gwarancje stabilności systemu walutowego opartego na dolarze.

• W roku 1951 system rezerwy federalnej USA dysponował 68,2% światowych rezerw złota, sześć krajów EWG miało 12,2%, a pozostałe kraje świata (poza ZSRR) – 19,6%

• Rezerwy złota w USA utwierdzały inne kraje w przekonaniu, że gromadzenie dewiz w dolarach jest najkorzystniejsze. Ponadto większość transakcji w latach 50tych. Dokonywana była w dolarach i posiadanie tej waluty ułatwiało rozliczenia międzynarodowe.

Funkcjonowanie, kryzys, próby podtrzymywania i upadek systemu z Bretton Woods

Podstawowe przyczyny kryzysu i upadku systemu z Bretton Woods:

1. Odpływ dolarów poza granicę USA:

   • Pożyczki w ramach Planu Marshalla

   • Finansowanie baz wojskowych

   • Inwestycje korporacji zagranicznych

   • Powstanie i rozwój rynku eurodolarowego

   • Finansowanie wojny w Wietnamie

2. Deficyt bilansu płatniczego USA

3. Wzrost rynkowej ceny złota

4. Inflacja i spadek siły nabywczej dolara

5. Spadek rezerw złota (w 1971r. Zasoby złota spadły do 10 mld dolarów), około 40% dolarów znajdujących się w obrocie międzynarodowym zostało wymienionych na złoto.

Ad. 1 – USA udzieliło pożyczek krajom europy zachodniej (ok. 11,5 - 12 mld dolarów) była to pomoc bezzwrotna, przeznaczona na odbudowe gospodarki europejskiej.

Ad. 2 – w trakcie funkcjonowania systemu Bretton Woods bilans płatniczy w USA cały czas się pogarszał, ponieważ cały czas odpływały dolary ze Stanów. Pod koniec lat 50. Pojawił się ujemny bilans płatniczy. Zaś w roku ’71 pojawił się pierwszy ujemny bilans handlowy. Był on spowodowany pogorszeniem rachunku kapitałowego.

Ad. 3 – cena standardowa – 35 USD za uncję. W pewnym momencie zauważono, że w tym systemie dolar traci na wartości, a rośnie zapotrzebowanie na złoto, które było co raz bardziej potrzebne do celów przemysłowych.

15 sierpnia 1971 r. Prezydent Richard Nixon zawiesił wymienialność dolara na złoto w rozliczeniach między bankami centralnymi. Okazało się, że ta decyzja oznaczała upadek systemu z Bretton Woods, ponieważ dwukrotna dewaluacja dolara w roku 1971 i podniesienie oficjalnej ceny złota do 38 dolarów za uncję, a w 1973 r. Do 42,22 dolara za uncję nie ustabilizowały pozycji dolara.

Ostateczny kres systemu dewizowo-złotego nastąpił w roku 1974, gdy oficjalnie zawieszony został złoty parytet dolara. Wówczas pieniądz światowy został jednoznacznie oderwany od złota, a system walutowy z Bretton Woods przestał obowiązywać.

SDR – Special Drawing Rights. Utworzono je w 1969, zaś pierwsza transza w 1971. Początkowo wartość 1 SDR była definiowana w odniesieniu do dolara amerykańskiego, który z kolei był ustalany w oparciu o cenę złota. Z czasem stały się walutą koszykową.

Umowa Waszyngtońska – Smithsonian Agreement 18.XII.1971 r.

Ustanowiła system stałych kursów walutowych pozbawionych oparcia w złocie.

Nastąpiła dewaluacja dolara o mniej więcej o 8%, rozszerzenie marzy wahań do +/- 2,25%.

Finanse międzynarodowe – 17.04.2013

Wraz z upłynnieniem kursów walutowych w marcu 1973 roku rozpoczęła się dezintegracja węża walutowego.

Już w lutym 1973 z węża wystąpiły Włochy, a Francja w styczniu 1974 by ponownie przystąpić w lipcu 1975 roku i po raz drugi opuścić węża w marcu 1976r.

W celu podtrzymywania stabilności walut i węża ustanowiono Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, ale jego środki były zbyt skromne, by interwencje na rynku walutowym mogły przynieść efekty.

Kryzys energetyczny i prawie czterokrotny wzrost cen ropy naftowej w latach 1973-74 spowodował wzrost inflacji.

Biorąc pod uwagę rodzaj prowadzonej polityki pieniężnej w okresie funkcjonowania węża walutowego, kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej można podzielić na 2 bloki.

Jeden stanowiły te, które funkcjonowały w grupie reprezentowanej przez bank centralny RFN, a więc RFN, Belgia, Dania, Holandia i Luksemburg. W strefie stworzonej wokół marki znajdowały się waluty krajów ściśle handlowo związanych z RFN i funkcjonowały w wężu do utworzenia Europejskiego Systemu Walutowego, czyli do 13.03.1979 r.

Drugi blok walutowy nazywany był francuskim i obejmował kraje, które nie prowadziły twardej (restrykcyjnej) polityki pieniężnej, a ich waluty należały do węża okresowo: Francja, Irlandia, Wielka Brytania i Włochy.

Elementy Europejskiego Systemu Walutowego (13 marca 1979)

Podstawą ESW był mechanizm stabilizacji kursów walutowych (ERM – exchange rate mechanizm) , czyli system kursów stałych z dopuszczalną marżą wahań +/- 2,25% (z wyjątkiem +/-6% dla lira ze względu na znacznie wyższą inflację)

Ustanowiono europejską jednostkę walutową ECU (European Currency Unit) której wartość była określana na podstawie koszyka walut narodowych

Utworzono system interwencyjno-kredytowy banków centralnych w celu wspomagania walut słabszych

Prowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych (obowiązywała zasada jednomyślności przy rewaluacji i dewaluacji kursów) w celu uniknięcia stosowania kursów walutowych, jako instrumentu polityki handlowej i osiągania w ten sposób większych korzyści w handlu (polityka tzw. Dostosowań kursowych – realignments).

Mechanizm kursowy (ERM)

Mechanizm kursowy (ERM) był podstawą węża walutowego i nie sprawdził się w roli instrumentu stabilizacji walut krajów Wspólnoty. W ESW przyjęto bardziej elastyczną zasadę jego stosowania.

1) Przynależność do ESW nie łączyła się z obowiązkiem wprowadzenia waluty do mechanizmu kursowego. Wielka Brytania będąc w ESW do roku 1990 pozostawała poza ERM, następnie związała swoją walutę z mechanizmem kursowym, ale w okresie spekulacji na rynku walutowym i kryzysu funta (1992) wystąpiła z ERM i pozostaje poza nim (razem ze Szwecją).

2) Większa elastyczność dopuszczalnej marży wahań kursów rynkowych w stosunku do ich oficjalnej wartości niż w wężu.

3) Oprócz wspólnej granicy wahań bilateralnych kursów walutowych (+/- 2,25% lub +/- 6% dla walut słabszych) została wprowadzona druga granica wahań kursów walutowych tzw. zindywidualizowana, czyli dopuszczalny zakres wahań dla każdej waluty funkcjonującej w mechanizmie kursowym w stosunku do nowej jednostki walutowej ECU.

Zastosowano więc podwójny system zabezpieczenia stabilności walutowej.

W przypadku indywidualnej marzy wahań bardziej rygorystyczne progi maksymalnych odchyleń ustalono dla marki RFN i franka francuskiego, których udział w koszyku walutowym określającym wartość ECU był najwyższy.

Im ważniejsza waluta tym mniejszy mógł być zakres wahań. Tyczy się to np., marki RFN i franka francuskiego.

FUNKCJE ECU W ESW

1. miernika wartości (denominatora) w mechanizmie kursowym,

2. podstawy określania odchyleń (dywergencji) walut od kursów centralnych

3. denominatora w rozliczeniach operacji przeprowadzanych w ramach systemu interwencji walutowych i mechanizmu kredytowego.

4. Środka rozliczeń między władzami monetarnymi.

ECU - posiada status waluty obcej, a ponadto była waluta koszykową, umowną i jej wartość opierała się na koszyku kilku, później kilkunastu walut i równocześnie trzeba pamiętać ze była walutą bezgotówkową ; był to pieniądz umowny, wirtualny.

ECU składała się z określonych ilości jednostek walutowych krajów członkowskich (początkowo 9, później liczba walut wzrosła do 12):

Ich ilość ustalona jest odgórnie i została ona określona na podstawie udziału każdego z krajów w PKB wspólnotowym i handlu wewnętrznym wspólnoty. Im większy dana gospodarka miała potencjał tym miało to wpływ na to, jaka ilość waluty weszła w skład ECU.

Drugim elementem charakteryzującym koszyk ECU była waga waluty narodowej mierzona jej udziałem procentowym w tym koszyku. Wagę waluty określano na podstawie relacji między ilością danej waluty w ECU (która była okresowo wielkością stałą) a wartością ECU wyrażoną w tej walucie (wg kursu centralnego wobec ECU)

Na wagę danej waluty w koszyku ECU wpływały zmiany jej kursu walutowego w stosunku do pozostałych walut wchodzących w skład ECU. Aprecjacja waluty powodowała wzrost jej wagi w koszyku ECU, a deprecjacja – spadek wagi.

W Rezolucji Rady Europejskiej z 5.12.1978 r. zapisano, że i jeśli zajdzie taka potrzeba to zostanie zrewidowany waga (udział) poszczególnych walut w koszyku ECU będzie weryfikowana po upływie pierwszych sześciu miesięcy od wprowadzenia systemu, a następnie co pięć lat lub na życzenie, jeśli waga jakiejś waluty zmieni się o 25%.

Pierwsza rewizja koszyka ECU odbyła się na podstawie Rozporządzenia Rady Nr 2626/84 z dnia 15.09.1984 r. i była związana z prośbą rządu Grecji o włączenie drachmy do składu ECU.

Druga rewizja koszyka ECU także była związana z przyjęciem do WE i włączeniem do Europejskiego Systemu Walutowego kolejnych krajów Europy Południowej, czyli Hiszpanii i Portugalii.

Skład koszyka ECU z 21.09.1989 r. został zamrożony w dniu wejścia w życie Traktatu z Maastricht, czyli 1 listopada 1993 r.

Na podstawie kursów centralnych poszczególnych walut w ECU była ustalana siatka bilateralnych kursów centralnych walut krajów członkowskich, np. korony duńskiej w lirach czy marki RFN we frankach francuskich.

Kursy te mogły być korygowane, podobnie jak kurs centralny walut wyznaczamy w stosunku do ECU.

Mechanizm interwencyjno – kredytowy

Ważnym elementem Europejskiego Systemu Walutowego był mechanizm interwencyjno-kredytowy, stworzony w celu stabilizacji kursów walutowych.

1. Odchylenie się kursu waluty krajowej w stosunku do waluty drugiego kraju członkowskiego Wspólnoty o 2,25% (lub 6% dla Włoch, Hiszpanii, Portugalii i przejściowo dla Wielkiej Brytanii) od bilateralnego kursu centralnego zobowiązywało oba kraje do podjęcia interwencji na rynku.

Obowiązek interwencji spoczywał na bankach centralnych kraju słabej waluty i kraju silnej waluty.

Kraj o słabej walucie, której kurs spadł do dolnej granicy, np. -2,25% czy -6%, był zobligowany do sprzedaży waluty mocnej swojego partnera ze swoich rezerw, aby stworzyć popyt na własną walutę i w ten sposób wpłynąć na wzrost jej kursu.

Równocześnie kraj o mocnej walucie, której kurs osiągnął górną granicę odchyleń (w stosunku do waluty partnera), powinien za swoją walutę kupować na rynku walutę słabą swojego partnera.

Ta zasada dokonywania interwencyjnych zakupów waluty na rynku równocześnie przez 2 kraje była nazywana systemem symetrii, choć i tak skutki interwencji były większe dla kraju o słabej walucie, ponieważ zagrażały wyczerpaniem się rezerw.

Od sierpnia 1993 roku granica odchyleń bilateralnych kursów rynkowych walut krajów członkowskich od ich bilateralnych kursów centralnych została rozszerzona do +/- 15%.

Decyzja ta miała bezpośredni związek z kryzysem walutowym w latach 1992-1993.

Poprzednia marża wahań funkcjonowała w wyniku istnienia ograniczeń przepływu kapitału.

1. Drugi próg interwencji był zindywidualizowany, dla każdego kraju inny, a jego podstawą było odchylenie waluty kraju członkowskiego od jej kursu centralnego wobec ECU (theresold of divergence)

Maksymalne pasmo wahań waluty krajowej w stosunku do ECU zależało od jej wagi w ECU i obliczane było według następującego wzoru: +/- 2,25% (1 – waga waluty w koszyku ECU)

Np., jeśli waga franka BE w koszyku ECU wynosiła 0,0963, to max odchylenie od kursu centr. Tej waluty do ECU obliczano następująco: +/- 2,25 x (1- 0,0963) = +/- 2,03.

Jeśli waluta osiągnęła 75% dozwolonego pasma odchyleń (dywergencji), wymagało to podjęcia przez władze monetarne danego kraju działań stabilizujących kurs walutowy za pomocą:

• interwencji na rynku walutowym – zakupu lub sprzedaży walut

• zmiany prowadzonej polityki monetarnej

• zastosowania innych środków polityki gospodarczej

• wystąpienia o zmianę poziomu kursu centralnego

Interwencje miały na celu stabilizację wartości ECU.

Współpraca walutowa w ramach ESW miała na celu utrzymanie stabilności kursów walutowych i polegała na tworzeniu wspólnych rezerw walutowych oraz udzielaniu pomocy krajom o słabszych walutach.

Pomoc kredytowa była przyznawana ze środków Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej, który w momencie wprowadzenia ESW dysponował środkami kredytowymi w wysokości 25 mld ECU, w tym na pomoc krótkoterminową 14 mld ECU i średnioterminową 11 mld ECU.

Interwencje na rynku walutowym dokonywane przez banki centralne i system wzajemnych kredytów udzielanych przez te banki były dodatkowo wspierane przez EFWW. W ten sposób starano się osłabić spekulacje walutowe wobec walut w ESW.

Polityka tzw. dostosowań kursowych – realignments.

Prowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych (obowiązywała zasada jednomyślności przy rewaluacji i dewaluacji kursów) w celu uniknięcia stosowania kursów walutowych jako instrumentu polityki handlowej i osiągania w ten sposób większych korzyści w handlu.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE – 10.04.2013

W wyniku kryzysu systemu z Bretton Woods, większość krajów upłynniła swoje kursy walutowe. Zrobiły to m.in. USA, Wlk. Brytania, Szwajcaria, Kanada, Japonia czy Włochy. Przez pewien czas system funkcjonował w warunkach płynnych kursów. W międzyczasie nastąpił kryzys w gospodarce światowej związany ze wzrostem cen ropy naftowej, a ten z kolei przełożył się na wzrost inflacji w wielu krajach. Wtedy nie myślano o wprowadzaniu stałych kursów walutowych.

Konferencja na Jamajce.
Podczas niej uzgodniono zasady nowego systemu walutowego, który zaczął funkcjonować od 1.04.1978 r. i można powiedzieć ze funkcjonuje on do dziś.

Co konkretnie ustalono:

1. podjęto decyzje o likwidacji kruszcowych parytetów walut

2. nastąpiło zniesienie oficjalnej ceny złota

3. zwolniono członków Międzynarodowego Funduszu Walutowego od obowiązku wnoszenia wkładów w złocie

4. nastąpiło też oficjalnie przejście od zasady kursów stałych do zasady kursów płynnych

5. kraje MFW zyskały swobodę rynków kursowych

Współczesny międzynarodowy system walutowy opiera się na kilku zasadach:

1. zakaz odnoszenia walut do złota/do złotego parytetu ; złoto przestało pełnić role pieniądza światowego.

2. Głównym składnikiem rezerw - SDR.
   Jednostka pieniężna bezgotówkowa, pieniądz o charakterze bezgotówkowym kreowany przez MFW ; pewien zapis księgowy, nie występują w realnej postaci, oparty obecnie na kilku światowych koszyków walut

3. Kraj może stosować dowolne reguły kursowe

4. Kraj może zmienić reżim kursowy, ale musi notyfikować w MFW

5. Kursy walut kształtowane przez popyt i podaż

Jest to system opierający się na płynnych kursach walutowych i kształtowane są one przez podaż i popyt na nie na rynku.

Ad. 5) Jeżeli rośnie popyt na dana walutę to też rośnie jej wartość, a jeżeli spada popyt, następuje spadek jej wartości

Popyt na daną walutę bierze się ze strony innych walut i zależy od tego, jaka jest podaż walut obcych na rynku.

Przykład:

Mamy 2 waluty, ograniczamy się rozpatrywania sytuacji na naszym rynku, mamy PLN I EUR.

Podaż PLN Podaż EUR

Będzie oznaczać popyt na EUR Będzie oznaczać popyt na PLN

CZYM WIĘCEJ będzie Euro na rynku przy niezmienionych złotówkach wpłynie to wartość Euro i odwrotnie. (jeżeli dobrze zapamiętałem i zrozumiałem to tak jest, ale lepiej skonfrontujcie z tym, co sami zanotowaliście )

System wielodewizowy – współczesny

W Systemie tym funkcje pieniądza światowego pełni wiele walut, wśród których największe znaczenie mają dolar, euro, funt brytyjski i jen japoński.

Inne istotne kiedyś waluty pełniące funkcje pieniądza światowego: marka niemiecka, frank francuski.

Kraje mogą zastosować kilka podstawowych systemów kursów:

1. Brak własnej waluty – używanie waluty innego kraju lub wspólnej waluty (euro) jako oficjalnego środka cyrkulacji i środka płatniczego

2. System kasy emisyjnej (izba walutowa, zarząd walutowy, ang. currency board) – formalne zobowiązanie się danego kraju do wymiany waluty obcej po stałym/sztywnym kursie, nowa emisja pieniądza musi być pokryta posiadanymi aktywami zagranicznymi, ograniczona autonomia w polityce pieniężnej

3. Kurs stały (konwencjonalny), (ang. fixed peg arragements) – związanie waluty krajowej z kursem innej waluty lub koszykiem walut. Władze monetarne mają obowiązek podejmowania interwencji na rynku dewizowym w celu utrzymania kursu w określonych marżach wahań (np.. +/- 1% w systemie Bretton Woods.

fixed peg – interpretowany jako „kurs sztywny”, co jest/było trochę niezgodne z założeniami kursu stałego (konwencjonalnego)

Kurs sztywny – kurs określony odgórnie, który nie zmienia się w długim okresie czasu dopóki władze adm. nie podejmą decyzji o jego zmianie.

1. Kurs stały w paśmie wahań (pegged exchange rate within horizontal bands) – mechanizm kursowy podobny do opisanego w pkt 3, główna różnica polega na szerokości marż wahań, przykład Europejski Mechanizm Kursowy (ERM I) po poszerzeniu marży wahań w 1993 do +/- 15% i ERM II

2. Kurs pełzający (crawling peg) – rozwiązanie pośrednie między kursem stałym a płynnym; zakłada okresowe małe zmiany (tzw. „pełzanie”) kursu centralnego, które są skorelowane ze zmianami wybranych wskaźników, najczęściej stopą inflacji.

Kurs centralny jest zmieniany codziennie lub co tydzień w oparciu o ustaloną wielkość miesięcznej dewaluacji.

Stosowany jest w krajach mających stopę inflacji wyższą niż u głównych partnerów gospodarczych, planowana stopa dewaluacji ma zapobiec powstawaniu zjawiska nadwartościowości kursu walutowego.

Odmiana kursu pełzającego:

Kurs wewnątrz pełzających marż wahań (exchange rate within crawling bands) – bardzo podobny mechanizm do crawling peg, okresowym zmianom kursu centralnego (pełzania kursu) towarzyszą analogiczne zmiany punktów interwencyjnych. Gdy kurs osiągnie górny lub dolny punkt interwencyjny władze muszą interweniować na rynku walutowym.

1. Kurs płynny kierowany – jest kształtowany na rynku, ale władze monetarne nie rezygnują z interwencji (nie ma ustalonych zasad). BC może podejmować decyzje o interwencjach na podstawie różnych wskaźników, np. poziomu rezerw, salda obrotów bieżących.

2. Kursy płynne – pozostawienie przez państwo kształtowania kursu waluty siłom rynkowym.

Systemy kursowe w krajach MFW

SYSTEM KURSOWY	LICZBA KRAJOW
BRAK WLASNEJ WALUTY	42
KASA EMISYJNA	7
KURS STALY	49
KURS STALY W PASMIE WAHAN	5
KURS PEŁZAJĄCY	5
RAZEM KURSY STAŁE	108
KURS PŁYNNY STEROWANY	53
KURS PŁYNNY	26
RAZEM KURSY PŁYNNE	79
RAZEM	187

Waluty światowe mogą pełnić różne funkcje.

Charakterystyka funkcji waluty światowej

Funkcje pieniądza	Sfera prywatna	Sfera oficjalna
Środek wymiany/płatniczy (medium of exchange/payment	Środek wymiany i powszechnie akceptowany środek płatniczy (payment and vehicle currency) 1.Waluta transakcji na rynku towarów i usług (payment and vehicle currency) 2.Waluta wykorzystywana w transakcjach na rynku walutowym (vehicle currency), pośredniczy w transakcjach walutowych między dwiema innymi walutami	1.Waluta interwencyjna, w której władze monetarne przeprowadzają interwencyjne zakupy lub dokonują sprzedaży walut w celu zmiany relacji między popytem a podażą na rynku walutowym(intervention currency) 2.Legalny środek płatniczy(legal tender)
Jednostka rozrachunkowa (unit of account)	Środek wyrażania wartości, miernik wartości – waluta fakturowania i notowań giełdowych (pricing, quotation invoicing currency)	Waluta referencyjna lub zaczepu, miernik kursów walutowych (reference or anchor currency)
Środek przechowywania wartości – środek tezauryzacji (store of value)	Waluta finansowania i inwestycyjna (financing and investment currency) służy do pozyskiwania środków finansowych i przechowywania zasobów finansowych	Waluta rezerwowa gromadzona przez banki centralne (reserve currency)

Artykuł na temat międzynarodowej roli euro i dolara.

Podstawowe etapy integracji walutowej w EWG/UE.

• Wąż walutowy i przyczyny jego niskiej skuteczności jako instrumentu stabilizacji kursów walutowych (1972-1978)

• Europejski System Walutowy – przyczyny utworzenia, zasady funkcjonowania i znaczenie jako podstawy unii walutowej (1979 – 1998)

• Projekt i realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej w latach 1990 – 2002

Integracji walutowej w ogóle nie zakładano. Sytuacja zmieniła się pod koniec lat 60. kiedy system z Bretton Woods znalazł się w kryzysie i kraje zaczęły myśleć o innym planie rozwiązania.

18.12.1971 system z Bretton Woods został reanimowany w wyniku umowy waszyngtońskiej (patrz. poprzedni wykład). Na szczycie w Hadze ustalono, że przyszłym celem krajów europejskich będzie także integracja walutowa.

Unia walutowa. Oznacza to zamrożenie raz na zawsze relacji kursów. Kraje, które ją tworzą muszą usztywnić kursy walutowe i przyjąć, że ten poziom nie może się zmieniać. To jest podstawowy warunek. Potrzebna jest także swoboda przepływu kapitału oraz wspólna polityka pieniężna.

Żeby ‘zamrozić’ te relacje przy zróżnicowanych cyklach koniunkturalnych trzeba doprowadzić do zbliżenia tych kursów walutowych. Należy wprowadzić wąską marżę wahań, aby te kursy przez dłuższy czas mogły się utrzymać? (podkreślonej części nie jestem pewien)
Kraje europejskie zdecydowały się na przestrzeganie marzy wahań w stosunku do innych krajów jak USA, ale w same w stosunku do siebie miały przyjąć bardziej restrykcyjne założenia, znacznie węższą marżę wahań.

Wąż okazał się nieskuteczny, trzeba było wprowadzić doskonalszy instrument. Takim instrumentem stał Europejski System Walutowy, który funkcjonował przed wprowadzeniem Unii Walutowej.

1. Wąż walutowy 1972 – 1979

Zasady funkcjonowania węża: wąż walutowy w tunelu i bez tunelu.

Ze względu na rodzaj prowadzonej polityki monetarnej kraje podzieliły się na 2 bloki: niemiecki i francuski

Dlaczego wąż walutowy nie sprawdził się, jako instrument stabilizacji kursów?

W ramach „węża” okazało się, że istnieją kraje, które mogą spełnić jego założenia oraz takie, którym to nie wychodzi i mają problem ze spełnieniem reguł jego funkcjonowania.

Nastąpiło ograniczenie marży wahań kursów pomiędzy walutami krajów członkowskich do +/- 1,125% (pełny zakres wahań 2,25%).

Wąż walutowy, funkcjonując w warunkach określonych przez Porozumienie Waszyngtońskie (Smithsonian Agreement), został otoczony tunelem, czyli szerszą marżą wahań walut krajów Wspólnoty do dolara i innych walut spoza EWG +/- 2,25%.

Kraje EWG, wprowadzając za pomocą węża większą dyscyplinę walutą w ramach swojego ugrupowania, mogły jednocześnie prowadzić taką politykę kursową, jaka została przyjęta 18.12.1971 przez MFW.

Rysunek.

Tunel oznacza marżę wahań do dolara i krajów trzecich, czyli spoza EWG. Spoza węża!

Waluty w krajach EWG +/- 1,125 i żeby w stosunku do dolara nie przekroczyły wahań 2,25.

Formalnie wąż walutowy zaczął funkcjonować 24.04.1972 r.

W pierwszych dniach po wprowadzeniu węża walutowego w tunelu uczestniczyło w nim 6 walut krajów będących wówczas członkami Wspólnot. Od 1 maja 1972 roku wąż został rozszerzony o waluty: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii, czyli krajów, które miały uzyskać członkowstwo 1.01.1973 roku. Z wężem związały swoje waluty Norwegia i Szwecja.

Już w czerwcu 1972 r. Wielka Brytania, Irlandia i Dania zaprzestały interwencji na rynku walutowym i wycofały się z uczestnictwa w wężu.

Dania, po pozytywnym referendum w sprawie członkowstwa we Wspólnotach Europejskich, zmieniła podejście do polityki walutowej i ponownie przystąpiła do węża walutowego w październiku 1972 r.

W marcu 1973 roku (po drugiej dewaluacji dolara w lutym 1973 roku) większość krajów rozpoczęła upłynnianie swoich walut, a największym zwolennikiem płynnych kursów walutowych były USA. W ten sposób upadło Porozumienie Smithsoniańskie z 18 grudnia 1971 roku – płynne kursy walutowe upowszechniły się i wąż walutowy nie był już otoczony tunelem.

Rada Ministrów również upłynniła kursy walut krajów członkowskich w stosunku do dolara, ale utrzymała marżę wahań kursów walut Wspólnoty wobec siebie i tym samym zasady węża walutowego. Jednak nie oznaczało to, że zasady węża będą respektowane przez wszystkie kraje.