Z filozofii ogólnej badającej istotę bytu wyodrębniają się dyscypliny dociekające istoty „rzeczy”, które uważamy za ważne dla naszego życia, np.:
Filozofia Boga
Filozofia nauki
Filozofia medycyny
Od lat 60. ubiegłego wieku tanatologia filozoficzna (Thanatos = bóg śmierci, śmierć)
Funkcje seksu: reprodukcyjna; po soborze watykańskim II (po latach 60. XX wieku!!) również budowanie więzi! Ale tych funkcji nie można rozdzielać (niestety), bo wprowadza się nieład.
Książki Knotza – teologia orgazmu. Orgazm – przeczucie szczęśliwości rajskiej.
Model filozofii – dwie skrajności.
Metafizyczny: Platon- stadion. I wykład.
Niemetafizyczny: Fryderyk Nietsche. Porządek światu nadaje jednostka, samohodująca się. Natura jest bezsensem, nie ma żadnego porządku.
Prawa fizyczne są ustalone.
Prawa moralne są „ludzkie” – z założenia można je zmieniać, co jest straszne w pojęciu metafizycznym.
„Naprawdę istnieje liczba, bo wszystko do liczby przyrównać można.”
Kult matematyki na zachodzie. Bóg jako komputer.
Politycy powinni być niemetafizyczni- kształtować nasz świat i czynić wszystkich równymi.
Funkcje filozofii: poznawcze, teoretyczne, praktyczne (etyczne, sens życia – dla jednych zwieńczenie, dla innych początek dla filozofii).
Filozofia Boga.
Do natury Boga należy istnienie (musi być, nie można go stworzyć). Wszystko inne to byt przygodny (nie charakteryzuje go istnienie).
Tanatologia – filozofia śmierci. Kiedyś się tym nie zajmowano. Lekarz odstępował od łóżka chorego gdy stwierdził oznaki śmierci (twarz Hipokratesa?). Teraz śmierci się zaprzecza, mimo że teoretycznie można odmówić ratowania własnego życia (eutanazja – Holandia i Belgia).
Czym zajmuje się filozofia medycyny?
Badania mieszczące się w funkcji poznawczej filozofii:
Problematyka natury (istoty) medycyny – dobro chorego (które ciężko zdefiniować). Profilaktyka, leczenie, opieka paliatywna, unikanie przedwczesnej śmierci lub męczeńskiej (to nowość w myśleniu).
Zagadnienia metodologiczne – analiza metodologii stosowanej w diagnostyce i prognostyce (rokowaniu), typy wyjaśnień w niej stosowane.
Antropologia filozoficzna – ujęcie istoty człowieka w medycynie.
Problematyka istoty, funkcji i metaforyzowania choroby.
Badania mieszczące się w funkcji praktycznej filozofii:
Etyka lekarska
Bioetyka
Metodologia: Do niedawna tylko 15% procedur medycznych było poparte wiedzą, reszta była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Teraz optymistycznie – 50%.
Lepiej być gruźlikiem niż milionerem bo gruźlików umiera 70% a milionerów 100%.
Antropologia: poczucie własnego istnienia odróżnia nas od zwierząt. Budowa ciała. Dziecko jest człowiekiem, ale nie osobą. Słonie i szympansy też mają jakieś poczucie jestestwa. Obecnie można wyłączyć człowiekowi jestestwo.
Problematyka choroby: kara.
IATROS PHILOSOPHOS ISOTHEOS
Lekarz będący filozofem jest równy bogu.
Hipokrates 469-399 pne.
Współcześnie jest to szczególnie trafne ze względu na:
Medykalizację zachodniej kultury
Lęk przed śmiercią (sięgający pułapu tanatycznej trwogi).
MEDYKALIZACJA KULTURY
Lekarze przejęli „rząd dusz” – kształtują nasze lęki i nadzieje, a także wzorzec moralny człowieka.
Zmedykalizowana większość przejawów naszego życia.
Przy ważniejszych momentach w życiu konieczna jest obecność lekarza.
Dylematy etyczne coraz częściej przeradzają się w dylematy bioetyczne.
METAFIZYCZNY MODEL BYTU I MEDYCYNA HIPOKRATESOWA
Aspekt teoretyczny (poznawczy):
Zdrowie jest definiowane jako harmonia uporządkowania elementów w Kosmosie, stąd:
Naturalnym stanem bytu, jako Kosmosu, jest stan zdrowia
Elementy (=żywioły: ogień, woda, powietrze, ziemia) mają przeciwstawne własności (ciepło, suchość, zimno, wilgotność)
Zaburzenie ich równowagi sprawia, że:
Zaburzone są również funkcje poszczególnych rzeczy świata (łącznie z ludźmi), stąd:
Stan zdrowia jest także stanem uporządkowania funkcji poszczególnych rzeczy w bycie włączonych w ład funkcji zapewniamy trójjednią Prawdy, Dobra i Piękna.
Od XIX wieku nie składa się przysięgi Hipokratesa tylko przyrzeczenie lekarskie.
Muzyka sfer – Grecja była owładnięta harmonią.
Zdrowie w organizmach żywych jest równowagą humorów (=płynów: żółci, czarnej żółci – ze śledziony, krwi i flegmy).
Choroba stanowi zaburzenie tej harmonii (współcześnie: homeostazy).
Ludzie, przystosowując się do chorego otoczenia, tracą uporządkowanie humorów – jest to medycyna adaptacyjna.
Leczenie polega na przywracaniu równowagi humorów (gimnastyka, dietetyka).
Patologia (ogólnie – związana z patosem, w medycynie z chorobą) humoralna i lita (strukturalna).
Aspekt praktyczny (etyczny):
Lekarz grecki był ”konserwatorem” ładu (harmonii, porządku) w Makrokosmosie i Mikrokosmosie (organizmie ludzkim), stąd:
Jego zadaniem było utrzymywanie i przywracanie zdrowia (ładu funkcjonalnego) w Makro- i Mikrokosmosie.
Jeśli nie mógł go wypełnić, bo chory umierał i/lub był nieuleczalnie chory, musiał zaprzestać leczenia, powinien jedynie łagodzić jego ból.
Jako „konserwator” ładu był także pomocnikiem bogów, szczególnie Asklepiosa, Hygei i Panakei.
Dysponując autorytetem zakorzenionym w wiedzy (filozoficznej) i sztuce lekarskiej oraz w sferze sacrum (świętości) urządzał życie chorym dla ich dobra.
Stanowisko takie nazywamy paternalizmem (łac. pater=”ojciec”).
Zwięzłym dokumentem etycznym greckich medyków jest Przysięga Hipokratesa, stąd:
O tym okresie medycyny mówi się „medycyna hipokratesowa”.
Hipokrates żył? w V wieku, a składano ją między III pne. a XIII ne. – nie jest jego, tylko mu przypisywana. I mało który lekarz składał przysięgę, bo składał ją adept idący na nauki do mistrza.
NIEMETAFIZYCZNY MODEL BYTU I BIOETYKA
Bioetyka analizuje etyczną stronę podejmowania decyzji w systemie opieki zdrowotnej (zróżnicowanych światopoglądowo demokratycznych państw prawnych).
Ze względu na to zróżnicowanie i dla demokracji, i dla bioetyki właściwym odniesieniem filozoficznym jest niemetafizyczny model bytu.
Umowna data powstania bioetyki: rok 1970 – publikacja książki Paula Ramsey’a Pacjent jest osobą.
Po odkryciu mikrobów przez Pasteura lekarz stał się konkwistadorem mikrobów, a pacjent polem bitwy.
Bioetyka jest radykalnie antypaternalistyczna – zerwanie z tradycją hipokratesową.
Relacja lekarz-pacjent: zasada poszanowania autonomii pacjenta.
Demokratyzacja procesu podejmowania decyzji medycznych:
Szpitalne komisje etyczne
Komisje etyczne na szczeblu profesjonalnych towarzystw
Narodowe komisje etyczne (w Polsce nie ma)
Jakim prawem skazujemy kogoś na dożywocie (w stanie wegetatywnym)?
Wyrzuty sumienia rodziców, którzy decydują się na niepodłączenie wcześniaka do respiratora, żeby nie doszło do upośledzenia.
KARTEZJUSZ (1596-1650) I MEDYCYNA
Kartezjańska metodologia
Zastąpienie modelu świata jako funkcjonalne uporządkowanie całości modelem świata mechanizmu (mechanicyzm).
Makrokosmos i mikrokosmos (człowiek) są mechanizmami typu (nakręcanego) zegara, czy samochodu.
Wyjaśnianie naukowej jest wyłącznie wyjaśnianiem przyczynowym, czyli przekazywaniem oddziaływania z jednego fragmentu materii na drugi (ze śrubki na śrubkę w zegarze świata i człowieka).
Redukcjonizm: fizyka jest nauką, do której należy sprowadzać inne dyscypliny.
Medycyna u Kartezjusza to fizyka ciała ludzkiego.