5.12.2013 Wykład 2
Społeczeństwo jako przedmiot badań socjologii
Społeczeństwo – zbiorowość ludzi w ramach jednego państwa. Dla dzisiejszej socjologii to swoisty wzór rzeczywistości, która manifestuje się w najrozmaitszy sposób.
Społeczeństwo narodowe/państwowe jest tylko odmianą. Społeczeństwo to też zbiorowości większe i mniejsze od państwa. Cała gama tych zbiorowości różnej skali to dla socjologa odmiana społeczeństwa.
Aby móc mówić o społeczeństwie pomiędzy poszczególnymi jednostkami występować muszą jakieś powiązania, zależności, RELACJE łączące pojedynczych ludzi w pewna całość. Twórcy socjologii – A. Comte i H. Spencer – posługiwali się analogią do organizmu. Tak jak organizm biologiczny to nie suma tkanek itp., lecz swoista i wspólnie funkcjonująca całość, tak społeczeństwo to nie prosta suma ludzi, lecz zintegrowany i funkcjonujący organizm społeczny. W dzisiejszej socjologii echem tej perspektywy jest kategoria grup społecznych.
W XX wieku wprowadzono pojęcie SYSTEM SPOŁECZNY, w którym uczestniczą nie tylko konkretne jednostki, osoby, ale raczej pewne wyróżniane pozycje społeczne lub związane z tymi pojęciami role. System społeczny to np. szpital, a więc powiązany zespół pozycji i statusów gdzie wszyscy wykonują jakieś przypisane do nich pozycje i wzajemnie uzupełniające się role.
Następny krok polegał na wyodrębnieniu samej sieci relacji powiązań międzyludzkich z całości systemu. Zauważono, że można szukać prawidłowości, powiązań i relacji niezależnie od tego, kogo one wiążą, jakie osoby/pozycje, i niezależnie od tego w jakich zbiorowościach się przejawiają. W nowoczesnej socjologii używamy w tym sensie pojęcia STRUKTURY. Ma ona swoje prawidłowości niezależnie od tego gdzie występuje.
Kolejny krok w kierunku pojmowania wykonano, gdy zrozumiano, że ludzie należą do zbiorowości, uczestniczą w systemach społecznych, wchodzą w skład zależności i reakcji z innymi ludźmi w jeden tylko sposób: przez AKTYWNOŚĆ – to co się robi i mówi. Max Weber – socjolog niemiecki – skierował uwagę na działania ludzkie jako podstawowe tworzywo z którego wynikają wszelkie zjawiska społeczne i wszelkie społeczne całości. Co więcej, Max Weber razem z Emilem Durkleimanem zauważyli że ludzkie działanie zmotywowane jest przejawianiem sensu, ZNACZENIA mającego charakter faktu społecznego, narzucanego ludziom z zewnątrz, jako coś obowiązującego, wiążącego przez środowisko.
Dziś do opisywania tego zbioru znaczeń, symboli, reguł które kierują ludzkimi działaniami, decydują o ich indywidualnej tożsamości, podkreślają je w zbiorowości, warunkują reakcje jakie wiążemy z innymi używamy pojęcia KULTURY. Najnowsza socjologia przywiązuje do kulturowych aspektów społeczeństwa ogromną uwagę.
Pod koniec XX wieku w ujęciu rzeczywistości społecznej odrzucano wszelkie idee (nie mogę się doczytać – jedno słowo) bytów społecznych – organizmów/systemów w trwałych strukturach – wskazuje, że wszystko co istniej to ZDARZENIE SPOŁECZNE – nieustannie związane, fluktuujące konfiguracje kulturowo ukształtowanych działań ludzkich odróżniających się od działań innych ludzi.
W ten sposób w rozwoju socjologii skrystalizowało się 7 punktów widzenia tego, czym jest społeczeństwo:
Demograficznym – społeczeństwo to populacja, ogrom ludzi.
Grupowym – złożone z jednostek, zintegrowanej całości
Systemowym – społeczeństwo to powiązany układ pozycji i typowych dla nich ról
Strukturalnym – sieć reakcji międzyludzkich, typy odnoszenia się do siebie
Aktywistycznym - __________ wzajemnie zauważanych działań jednostek
Kulturalistycznym – zbiór podawanych przez społeczeństwo zdarzeń, symboli, reguł odciskających piętno na ludzkich działaniach
Zdarzeniowym – społeczeństwo to niestałe, zmienne, płynne pole pełne zachowań społecznych
W polu tych zbiorowości jednostek pokazują wobec siebie nawzajem kulturowo i strukturalnie ukierunkowane działania i w toku tego procesu same modyfikują i wytwarzają grupy, systemy, struktury społeczne i kulturowe stwarzające z kolei kontekst dla przyszłych działań. Społeczeństwo w tym ujęciu nie „istnieje” lecz ciągle na nowo „staje się”. Społeczeństwo to wszystko to na raz, byt wielowymiarowy, wieloaspektowy, istniejący na wszystkich 7 poziomach.
Obecnie obowiązujący sposób pojmowania społeczeństwa oddają:
Przestrzeń międzyludzka – socjologia nie skupia uwagi po prostu na ludziach, ale na tym wszystkim co zachodzi pomiędzy nimi i wynika z faktu, ze żyją zawsze w otoczeniu innych
Zycie społeczne – przestrzeń międzyludzka nie jest zastygła, lecz nieustannie się zmienia dzięki podejmowanym przez ludzi działaniom.