PRAWO

Podmiot prawa – jednostka, ma nazwę osoby fizycznej [każdy obywatel] lub osoby prawnej [fundacja, firma].

Przedmioty prawa – dziedziny prawa w jakich prawo funkcjonuje [prawne, cywilne, karne]. Zbiór zasad uznanych przez organ stanowiący, chronionych sankcjami w przypadku naruszenia.

Normy:

a)społeczne: obyczajowe, religijne, określa gr. społeczna

b)prawne: tworzone przez państwo

Zasięg prawa:

- lokalny

- krajowy [wew.] prawa stanowione

- międzynarodowe [zew.] prawo unijne i publiczne [prawa człowieka]

Rodzaje prawa:

a)ze względu na przynależność państwową prawa:

- krajowe prawo wew. – system prawa na terytorium 1 państwa

- prawo międzynarodowe publiczne – umowy międzynarodowe, powstają instytucje międzynarodowe

- prawo międzynarodowe prywatne – rozstrzyga sprawy cywilne, handlowe, rodzinne

- prawo UE – baza prawna integracji europejskiej, tworzenie połączeń między systemami wewnętrznych praw poszczególnych członków, a Unią

b)ze względu na zakres podmiotowy prawa:

- prawo publiczne – reguluje stosunki między organami władzy państwowej i samorządowej, obywatelami, a organami

- prawo prywatne – stosunki poza organami państwowymi

- prawo wew. – obowiązuje tylko w ramach org. społ. [stowarzyszeń, spółdzielni]

- prawo kanoniczne – w kościele katolickim

c)ze względu na treść prawa:

- prawo materialne - określa obowiązki i uprawnienia podmiotów

- prawo formalne – ogól norm regulacyjnych tryb postępowania przed wł. Publiczną

d)ze względu na zakres merytoryczny prawa:

- prawo konstytucyjne – ustrój społeczny, polityka państwa oraz prawa człowieka

- prawo cywilne - reguluje stosunki prawne o charakterze majątkowym i osobistym

- prawo karne - określa co jest przestępstwie, jakie kary grożą oraz zasady odpowiedzialności karnej

- prawo admin. - reguluje stosunki między organami władzy państwowej i samorządowej, obywatelami, a organami

e)ze względu na zakres kulturowy:

- prawo anglosaskie – ogół norm prawnych, wyst. w Anglii, USA

- prawo kontynentalne – system prawnych państw kontynentalnej Europy

Przepis prawny – zapis w formie ustawy, rozporządzenia, aktów prawa miejscowego. Również najmniejsze jednostki standardowe – artykuł, paragraf, punkt, to też przepisy prawne.

Funkcje prawa, rodziny systemów prawnych

a)prawo stanowione – stanowione przez parlament, władzę ustawodawczą

- państwa Europejskie, kontynentalne [oprócz Wlk. Brytanii]

b)prawo precedensowe [common low]

- Anglia, Walia, Kanada, Indie, USA, Australia

- prawo tworzone przez orzeczenia sędziów, które nie ma podstawy w prawie standardowym lub zwyczaju, co do których wytworzyło się przekonanie, że powinny być podstawą do rozstrzygania podobnych sytuacji w przyszłości. Tak więc sędzia działający w systemie common low odwołuje się do wcześniejszych rozstrzygnięć, tam szukając wskazówki, a jednocześnie sam wydając rozporządzenia – tworzy prawo.

c)prawo hybrydalne – system tworzony pod wpływem prawa stanowiącego i common low

- Egipt, Japonia, Szkocja, RPA

d)prawo oparte na religii

- państwa muzułmańskie, Arabia, Iran, Pakistan, Sudan

Przestępstwo – czyn społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę, która obowiązuje w czasie popełnienia przestępstwa

Rodzaje przestępstw ze względu:

a)na wysokość kary

*występek – czyny lekkie, jak i ciężkie, zagrożone grzywną bądź karą ograniczenia wolności, może być popełniony nieświadomie

*zbrodnia – czyny cięższe, groźna w skutkach, zabójstwa, gwałty, kara pozbawienia wolności pow. 3 lat, z premedytacją

b)na sposób ścigania

*przestępstwa ściągane z urzędu

*przestępstwa ściągane na wniosek pokrzywdzonego

c)na rodzaj skargi

*publiczno-skargowe – oskarżycielem jest przedstawiciel organu państwa

*prywatno-skargowe – poszkodowany jest oskarżycielem

Strony w procesie:

- poszkodowany – zgłasza na policji o jakimśprzestęstwie

- postępowanie przygotowawcze – zanim sprawa trafi do sądu

- podejrzany

- oskarżony – gdy prokuratura ma dowody i wystawiony jest akt oskarżenia, może składać wyjaśnienia, ale nie musi

- sprawca

- świadek – powołuje go sąd, składa zeznanie

- świadek incognito – nie ujawnia swoich danych, bo może być to niebezpieczne dla niego

- świadek koronny – najważniejszy świadek, najczęściej są to przestępcy, zeznają w zamian za złagodzenie albo uniewinnienie, mają ochronę

Kary i sankcje

a)rozsiane [społeczne]

b) zinstytucjonalizowane

* sankcje egzekucyjne

- kary – grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności

- środki karne – pozbawienie praw publicznych, zakaz wykonywania zawodu, zakaz prowadzenia pojazdów, obowiązek naprawienia szkody

* sankcje nieważności

- bezpośrednie – zwrot pieniędzy za alimenty, odszkodowania, eksmisje

- zastępcze – odszkodowania

*sankcje karne

- orzeka się o odmowie nadania mocy prawnej zwykłej czynności prawnej, którą dokonano wbrew prawu