PSYCHOLOGICZNE RÓŻNICE INDYWIDUALNE I WYNIKAJĄCE STĄD KONSEKWENCJE SPOŁECZNE

Badania nad temperamentem wyrosły z obserwacji, w których wielokrotnie stwierdzano, że ludzie różnią się między sobą w sposobie zachowania i że różnice te są względnie stałe.

Różnicami indywidualnymi interesowali się m.in: Hipokrates (ludzie różnią się między sobą proporcją 4 soków w organizmie, w czym dopatrywał się przyczyny różnych chorób), Galen (odpowiedniej proporcji tych soków przypisał odpowiadające im właściwości psychiczne. W ten sposób powstała pierwsza typologia temperamentów), Cyceron(wprowadził pojęcie inteligencji), Teofrast z Eresos(„Charaktery”), Michał Wiszniewski („Charaktery rozumów ludzkich”).

Choć ludzie różnią się między sobą w zakresie wszelkich reakcji, zachowań i charakterystyk psychicznych, przedmiotem badaczy różnic indywidualnych są te spośród nich, które charakteryzują się względną stałością. Należą do nich przede wszystkim takie zjawiska psychiczne jak: inteligencja, zdolności, osobowość, temperament i style poznawcze. Można je opisać za pomocą takich kategorii jak TYP, CECHA, WŁAŚCIWOŚĆ, WYMIAR, CZYNNIK i STYL.

W wyniku obserwacji stwierdzono, że istnieje statystyczna zależność między pozycją społeczną jednostki, jej miejscem w hierarchii zawodów i poziomem wykształcenia, a posiadanymi przez nią możliwościami psychicznymi wyrażającymi się w poziomie inteligencji i różnego rodzaju zdolnościach.

Galton – pierwszy postawił pytanie „dziedziczność czy środowisko?”, dziedziczność jest głównym czynnikiem determinującym występowanie geniuszu; zaczęła się rozwijać eugenika.

W Anglii od lat 40-tych obowiązywał system szkolny znany pod nazwą „sprawdzian 11.5”- polegał na tym, że dzieci w wieku 10- 11,5lat poddano badaniu testami inteligencji i tylko 20% uczniów uzyskujących najlepsze wyniki kierowano do szkół przygotowujących do dalszej edukacji akademickiej.

Henry Goddard :

– badania genealogiczne nad osobami opóźnionymi w rozwoju umysłowym. Doszedł do wniosku, że defekty umysłu można wytłumaczyć jedynie wpływem czynnika genetycznego.

- opracował pierwszą amerykańską wersję testu inteligencji Bineta

- niemożliwa jest równość społeczna między ludźmi, ponieważ istnieją odziedziczone różnice w inteligencji. Osoby o niższym poziomie umysłowym wymagają odmiennego traktowania przez społeczeństwo

Konsekwencje badań nad dziedzicznością inteligencji-> polityka zatrudnienia- dyskryminacja przedstawicieli rasy czarnej i osób o niskim statusie ekonomiczno-społecznym; Kongres Amerykański zmodyfikował Ustawę Imigracyjną(ograniczenie możliwości imigracji z krajów, których ludność reprezentowała niższy poziom inteligencji).

Arthur Jensen:

- istnieje różnica w ilorazie inteligencji między przedstawicielami rasy białych i czarnych, na niekorzyść tych ostatnich ( na podst. czynnika genetycznego)

- Murzynów należy kierować przede wszystkim do szkół zawodowych

Konsekwencja-> jego wywód potraktowany jako „podbudowa naukowa” dla polityki dyskryminacyjnej amerykańskiego systemu edukacyjnego

Herrnstein

- sylogizm: jeżeli różnice indywidualne w IQ są dziedziczne, jeżeli powodzenie życiowe wymaga inteligencji, jeżeli zarobki i prestiż zależą od powodzenia, to pozycja społeczna zależy od odziedziczonych różnic w inteligencji.

Według Strelaua czynnik genetyczny i środowisko odpowiadają w równym stopniu za różnice indywidualne. Duże znaczenie ma pojęcie sytuacji.

Tadeusz Tomaszewski: Sytuacja rozumiana jako występujący w danym czasie układ wzajemnych stosunków człowieka z otoczeniem, określona jest przez jej elementy, przez stan tych elementów w określonym czasie i wzajemne ich powiązanie. Zmiana choćby jednego elementu bądź stanu tego elementu w układzie spowodować może, iż powstanie jakościowo nowa sytuacja. Człowiek i specyficzne dla niego charakterystyki psychiczne to też elementy sytuacji.

Z punktu rozwoju psychicznego człowieka ważne jest aby w sposób optymalny realizować możliwości jednostki i w stopniu maksymalnym uwzględnić jej preferencje dotyczące sposobu i kierunku działalności. Niedopasowanie możliwości intelektualnych człowieka do wymagań sytuacji stanowić może źródło niepowodzeń i trudności. Np. w szkole nauczyciele powinni uwzględnić możliwości intelektualne wszystkich uczniów, zarówno tych zdolnych jak i opóźnionych w rozwoju. Inaczej może to doprowadzić do trudności wychowawczych lub patologii.

Szkoła jest dostępna dla wszystkich dzieci, niezależnie od rasy, narodowości, z drugiej strony podkreśla fakt istnienia różnic pod względem możliwości intelektualnych uczniów. Polega to m.in. na stawianiu stopni i ocen w zależności od uzyskanych osiągnięć, a więc na premiowaniu jednych uczniów i stawianiu przed innymi barier nie do przekroczenia.

Społeczeństwo dla normalnego rozwoju musi składać się z osób, które różnią się poziomem inteligencji i zdolności, które reprezentują szeroki wachlarz różnych postaw, osobowości i temperamentu. Dobrobyt i bogactwo kultury narodu zależą od tego, na ile potrafimy wykorzystać to zróżnicowanie możliwości psych. każdego człowieka.