KOMUNIKACJA JĘZYKOWA- porozumiewanie się. Przekazywanie myśli, udzielanie wiadomości. „Communicatio”- wymiana, łączność, rozmowa. W odniesieniu do ludzi „komunikacja” oznacza porozumiewanie się, przekazywanie i odbieranie wiadomości (komunikatów) za pośrednictwem języka. Proces komunikowania się między ludźmi odbywa się w formie: werbalnej i niewerbalnej KOMUNIKACJA WERBALNA- przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Komunikacja jest działaniem intencjonalnym. Aby zaistniał proces komunikowania muszą być spełnione warunki. Musi zaistnieć: NADAWCA, ODBIORCA, wspólny dla nadawcy i odbiorcy KOD (język), KANAŁ (środek) komunikacji i KOMUNIKAT. Język pełni określone funkcje w wypowiedziach w zależności od celu jaki przyświeca nadawcy, jedna z funkcji nabiera dominującego znaczenia i natężenia. Należą do nich: FUNKCJA KOMUNIKACYJNA- język służy porozumiewaniu się ludzi między sobą, zasadniczo tu i teraz. Funkcja ta jest realizowana w różny sposób w zależności od tego jakie intencje w konkretnych wypowiedziach/ aktach mowy/ realizuje osoba mówiąca. FUNKCJA INFORMACYJA- realizowana, kiedy informujący siebie nawzajem o jakiś zdarzeniach , które nastąpiły, nastąpią lub mogą nastąpić. FUNKCJA PREZENTACYJNA- nadawca w sposób nie zamierzony (pośrednio) informuje odbiorcę np. używając form niegramatycznych (tymi ręcami, wyszłem) informuje nas o swoich brakach językowych/ niewykształceniem. FUNKCJA EKSPRESYWNA- w jej centrum stoi sam nadawca. To co mówimy, a właśnie to jak mówimy służy także wyrażeniu naszych emocji, stanowi wyraz naszej woli, przekonań i sądów. Nadrzędnym celem nadawcy jest zakomunikowanie odbiorcy o własnych przeżyciach i przemyśleniach komunikat jest wówczas ekspresywną przeżyć nadawcy- „uważam, że książka jest ciekawa” FUNKCJA IMPRESYWNA- w pewien sposób łączy się z funkcją ekspresywną. Jest to zdolność językowa do kształtowania, wywoływania za pomocą komunikacji językowej, oczekiwanej reakcji odbiorcy (akt komunikacji ukierunkowanej na odbiorcę) nadawca może kształtować postawy i zachowanie odbiorcy (Padnij! Powstań!) Spotykany w slangach i reklamach. FUNKCJA NAKŁANIAJĄCA- zadajemy pytania naszym rozmówcom, wydajemy im polecenia, rozkazy, a także gdy mówimy że coś jest dobre lub złe; szlachetne lub podłe, gdy przekonujemy że należy postąpić w określony sposób FUNKCJA POZNAWCZA- nazywanie przedmiotów i zjawisk spostrzeganych przez człowieka w otaczającym świecie. Opisujemy świat nazywając: zwierzęta, rośliny, przedmioty, zjawiska, pojęcia za pomocą języka, również kategoryzujemy. FUNKCJA FATYCZNA- dominują wypowiedzi nastawione na kontakt- nawiązanie kontaktu, jego podtrzymanie, a także zerwanie (na początku rozmowy „halo?”; w trakcie „słuchasz mnie?”) FUNKCJA POETYCKA- w literaturze pięknej. Funkcja nie ogranicza się wbrew nazwie, tylko do poezji, obecna w prozie poetyckiej, przemówieniach. Nadawca chce zaskoczyć, rozśmieszyć, zachwycić. FUNKCJA KULTUROWA- służy w tworzeniu kultury, rozumiana jako sposób zachowań, działań i wytworów pracy człowieka. Dzięki językowi znamy historie człowieka jako gatunku, tradycje rodziny rodu itp.

Komunikacja między ludźmi rządzi się pewnymi regułami i normami. Niektóre reguły stają się tak uniwersalne i wszechobecne, że umownie nazywane są prawami

1. Ludzie pozostając ze sobą w kontakcie nie mogą się ze sobą nie porozumiewać

2. W komunikacie zawarta jest treść i charakter relacji między partnerami. Ludzie nie tylko coś do siebie mówią, ale informują siebie nawzajem o zależności jaka istnieje między nimi. Można zaobserwować nie słysząc rozmowy czy są równi sobie, który jest ważniejszy. Rangi wpływają na całe nasze zachowanie.

3. Każdy z pojedynczych komunikatów danej osoby można potraktować jako reakcje na komunikat partnera- taki sam bodziec dla dwóch osób. Komunikat ma charakter cyrkularny, a nie linearny. Oznacza to, że prawidłowy jest dialog, zaś monolog zaburza komunikacje. Ludzie porozumiewają się werbalnie i niewerbalnie. Werbalnie- dostrzec można sygnały i znaki przekazywane bez słów. Kłopoty pojawiają się gdy zaprzecza temu, co informuje nasze ciało, mimika twarzy czy intonacja głosu.

Komunikacja może mieć charakter symetryczny lub komplementarny (dopełnienie i uzupełnienie; wzajemne odzwierciedlanie zachowań)- obydwie są prawidłowe.

W każdym akcie komunikatu są 4 elementy: „Ja- coś mówię – do ciebie – w danej chwili” Gdy dana osoba zaprzecza jednej z czterech składowych tj. neguje źródło informacji lub samą informację słuchacza lub kontekst wypowiedzi- buduje bariery, a nawet zjawiska patologiczne we wzajemnych stosunkach. ANALIZA TRANSAKCYJNA- jednym z wielu kierunków komunikatów jest model osobowości JA- Rodzic (R); JA- Dorosły (D); JA- Dziecko (Dz). Są to silnie utrwalone w naszej psychice fundamentalne dyspozycje. Ludzie porozumiewają się ze sobą za pomocą powyższych stanów JA.

1. JA-RODZIC (R)- Nasz wewnętrzny RODZIC jest to zbiór doświadczeń powstałych w wyniku kontaktów z rodzicami lub osobami zastępujących nam rodziców. Odnajdujemy różne normy i wartości, nakazy polecenia i gotowe programy postępowania, powinności i czynności opiekuńcze. Wszystko co silne, a nieświadomie utrwaliło się w naszej psychice w postaci zakazów i powinności. Kształtuje się bardzo wcześnie i jak twierdzą trans akcjonaliści zasadniczo zostaje ukształtowany w 5-6 r.ż. Komunikaty wytwarzane przez RODZICA mają charakter powinnościowy, niosą znaczenia związane z obowiązkami.

2. JA- DZIECKO (DZ)- Wszystkie przyniesione na świat popędy i nabyte w toku uczenia się reakcje emocjonalne. To całe bogactwo uczuć jakie przeżywamy. Dzięki strukturze DZIECKO potrafimy się cieszyć i martwić, dziwić i marzyć oraz tworzyć i być szczęśliwymi lub nie. Nasz stan DZIECKO tworzy się w podobnym okresie jak, obszar naszego RODZICA, między powyższymi stanami naszego JA trwa odwieczny konflikt.

3. JA-DOROSŁY (D)- Wyraża wszystkie nabyte umiejętności i zdolności służące rozumieniu otaczającego świata oraz nas samych. Jest to obszar naszego wewnętrznego JA, pozwalający bezpiecznie poruszać się w trudnej sytuacji. Sprawnie funkcjonuje kontrolne i decyzje. W założeniu powinien mieć nad nimi władzę. Komunikaty- uwzględniają wymagania rzeczywistości i zadania rzeczowe.

PRAWO KOMUNIKACJI

1. Prawo to mówi, że gdy reakcja na bodziec transakcyjny pochodzi z tego stanu JA, do którego na ten bodziec był adresowany wówczas całą komunikacja przebiega prawidłowo (bezproblemowo) i nic w sensie psychicznym jej nie zakłóca. R- R; D – D; DZ – DZ’. Strzałki bodźca i reakcji transakcji biegną równolegle do siebie

2. Jeżeli reakcja transakcyjna nie pochodzi z tego stanu, do którego była adresowana, wówczas dochodzi do konfliktu lub zerwania komunikacji

3. Odkrywa prawdę najważniejszą. To komunikacja niejawna jest o wiele ważniejsza w ostatecznym rachunku niż, to co mówimy lub jak się zachowujemy (komunikacja społeczna) ukryte treści psychologiczne decydują bowiem o tym, jaki jest rozstrzygający wynik wymawiany między ludźmi

AKTYWNE SŁUCHANIE nie tylko uważne słuchanie, ale też przemyślenie i przekazanie informacji zwrotnej, czyli informacji o tym jak reagujemy na drugiego człowieka. Tym samym pomagamy mu uzyskać wiedzę o naszych odczuciach i spostrzeżeniach dotyczące jego działania , porównać z tym co komunikował.

Techniki aktywnego słuchania:

ODZWIERCIEDLANIE- dostosowanie się do osoby z którą rozmawiamy do jej odczuć i nastrojów po to by ją lepiej zrozumieć. W praktyce- upodobnianie się do rozmówcy przez zbliżone zachowanie: mowa ciała, głosu i języka.

SPOSÓB SIEDZENIA- dostrajamy się dyskretnie do pochylenia, odchylenia ciała, ułożenia rąk, nóg, naszego rozmówcy

KONTAKT WZROKOWY- zwrócony w kierunku mówiącego, nie oddzielać się od niego np. stosem papierów, zachować rozluźniona i „otwarta” postawę ciała oraz odpowiedni dystans przestrzenny, nawiązanie kontaktu wzrokowego skupia uwagę.

GESTYKULACJA- obserwujemy charakterystyczne dla rozmówcy gesty. Jeśli takie występują można je dyskretnie naśladować. Nie odzwierciedlamy tików!

TON GŁOSU I TEMOPO MÓWIENIA ROZMÓWCY- możemy dyskretnie upodobnić się do rozmówcy i odzwierciedlić jeden lub oba z tych elementów.

ODZWIERCIEDLENIE WERBALNE- polega na dostrajaniu własnego języka do niektórych elementów języka rozmówcy

ODZWIERCIEDLENIE UCZUĆ- ukazujemy, że rozumiemy uczucia rozmówcy, wyrażamy w neutralnych słowach podstawowe uczucia, które zauważyliśmy u rozmówcy.

UDZIELANIE ZACHĘT- zachęty powinny ośmielić drugą osobę do wypowiedzi i potwierdzać, że jest z uwagą słuchana, pomoce niewerbalne, sygnały, uśmiech, potakiwanie głową.

WYPOWIEDZI OTWIERAJĄCE- wyrażają zainteresowanie, tym co druga osoba chce przekazać, wskazują gotowość do komunikowania się

PARAFRAZOWANIE- powtórzenie sensu wypowiedzi naszego rozmówcy własnymi słowami „Chodzi o to, że…” „Chcesz powiedzieć, że…”

KLARYFIKACJA- oddzielenie rzeczy ważnych (istotnych elementów) badanego zjawiska od ubocznych (skupienie się na ważniejszym). Jest to prośba o wyjaśnienie, gdy nie możemy zrozumieć wypowiedzi.

PYTANIA OTWARTE- nie sugerujące i nie narzucające rozmówcy jednej interpretacji, dzięki nim można uzyskać wiele odpowiedzi „Co sądzisz o…”

PODSUMOWANIE- dostrzeżenie osiągniętego postępu, powiązanie ze sobą ważnych treści i faktów, dokonanie przejścia do dalszego etapu rozmowy. „Wydaję mi się, że istotne myśli jakie wyraziłeś to…”

DOWARTOŚCIOWANIE- okazanie drugiej osobie, że jest ważna, docenienie wysiłków rozmówcy „Doceniam twoje działania…”

REDUKCJA SZUMÓW ZEWNĘTRZNYCH- unikanie czynności i elementów które mogą niekorzystnie wpływać na komunikację i wskazywać na brak zainteresowania lub odwracać uwagę np. słuchanie zbyt głośnej muzyki, przeglądanie papierów.

Kontakt z drugą osobą opiera się na:

1. EMPATI- zdolność do wchodzenia w stan emocji innej osoby

2. AKCEPTACJI I SZACUNKU- co jednak nie jest równoznaczne w przyznawaniu racji

KONSTRUKTYWNA INFORMACJA ZWROTNA:

-dotyczy konkretnych zachowań rozmówcy

-dotyczy zarówno zachowań pozytywnych jak i negatywnych

-opisuje uczucia nadawcy

-jest przekazywana bezpośrednio przez autora

-jest przekazywana bezpośrednio po zachowaniach, których dotyczy

-dotyczy tych cech odbiorcy, na które ma wpływ; nie konstruktywna jest odwrotnością

CECHY DOBREGO SŁUCHACZA:

1. Umiejętność skupienia się

- wyrażanie zainteresowania

1. Umiejętności pożądane

- nieprzeszkadzanie i nierozpraszanie mówcy

- delikatne zachęcanie mówiącego poprzez wyrażanie na bieżąco

W czasie rozmowy otrzymujemy informacje zwrotne, od tych z którymi komunikujemy się

-mów o odczuciach, jakie wywołały w tobie zachwyt

-nie oceniać, nie dawać rad, nie narzucać

-skupić się na tym co widać- fakty

-mówić jaka jest druga osoba

-unikać „zawsze”, „każdy”, „nigdy”- bądź konkretny

-wykorzystanie informacji zwrotnej i ocena jej wartości zależy od ciebie

Reguły dotyczące komunikacji językowej. Przestrzeganie reguł

-reguła jakości- mów prawdę

-reguła ilości- przekazuj tyle informacji ile trzeba

-reguła odniesienia- mów na temat

-reguła sposobu- mów jasno

-reguła spójności- mów tak, by zachować wewnętrzną logikę

-reguła kooperacji- jest nadrzędna współdziałania

BARIERY KOMUNIKACYJNE-

Przeszkody fizyczne-(brak odpowiedniego kontekstu i zaplecza np. brak czasu, hałasy, zbyt duża odległość).

Stan psychofizyczny nadawcy/odbiorcy- wpływa na jakość komunikatu np. senność, ból, głód, zmęczenie- mogą powodować jej zniekształcenia.

Osądzanie- narzucanie własnych wartości innym osobom i formułowaniu rozwiązań cudzych problemów. Kiedy osądzamy nie słuchamy.

Formy i przykłady:

- krytykowanie

- obrażanie

- orzekanie

- chwalenie po to by ganić lub manipulować

Decydowanie za innych- utrudnia porozumiewanie się nawet, gdy podyktowane jest troską i chęcią pomocy. Decydując za innych uzależniamy ich od siebie.

Formy i przykłady decydowania za innych:

- rozkazywanie

- grożenie

- moralizowanie

- niewłaściwe zadawanie pytań

Uciekanie od cudzych problemów- polega na tym, że nie jesteśmy skłonni zajmować się nimi. Nie bierzemy pod uwagę uczuć ani zmartwień innych ludzi. Nie chcemy zajmować się ich lękami, obawami i troskami.

Formy i przykłady:

- doradzanie

- zmienianie tematu

- logiczne argumentowanie

- pocieszanie

Posługiwanie się odmiennymi poziomami języka -> kodami- ludzie wywodzą się z różnych środowisk i miejsc, zakres ich doświadczeń i wiedzy jest różny, nieprzystający do siebie. Język odbiega od poziomy kompetencji odbiorcy ze względu na różnice w wykształceniu.

Nieumiejętność odpowiedniego zakodowania intencji- ludzie nie zawsze są w pełni świadomi swoich intencji, niekiedy mają słabe rozeznanie we własnych zamierzeniach lub świadomie wprowadzają partnera w błąd.

Emocje- wpływają silnie na formułowanie, odbiór i interpretacje otrzymywanych wiadomości powodując utratę zdolności do ich oceny.

Brak wiarygodności nadawcy- jeśli odbieramy osobę jako niekompetentną to jego komunikaty będą ignorowane.

Różnice w postrzeganiu- ludzie często widzą i słyszą to co chcą usłyszeć; nie dopuszczają do siebie nowych informacji.

Różnice kulturalne- kultura tworzy całą sieć niewidzialnych barier i przeszkód, które sterują człowiekiem; wychowanie w danej kulturze sprawia, że ludzie reagują w różnoraki sposób.

Sprzeczność komunikatu- prowadzi do dezorientacji u odbiorcy i niemożności prawidłowego odczytania komunikatu np. sprzeczność komunikatu werbalnych z niewerbalnymi (ktoś mówi miłe słowa, ale podniesionym głosem).

Manipulowanie informacją- ten kto posiada informację ten ma władzę; w takich sytuacjach często dochodzi do świadomego ukrywania informacji; fałszowanie; Pokazywanie siebie w innym świetle- mówimy o sobie w korzystny sposób.

Przeciążenia informacją- zdolność do dokładnego analizowania i odczytywania informacji maleje wraz z ich wzrostem- im więcej dana osoba dostaje informacji tym bardziej utrudniona jest ich analiza, można w ten sposób przeoczyć ważną wiadomość.

Brak kooperacji ze strony partnera- skuteczność komunikacji jest znacznie ograniczona, gdy jedna ze stron w ogóle nie ma chęci na nawiązanie współpracy czy z założenia nastawiona jest agresywnie.

Różnice płci- w odmienny sposób posługujemy się językiem. Kobietom w komunikacji kładą nacisk na kształtowanie więzi międzyludzkich i wyrażaniu emocji. Mężczyznom na przekazaniu informacji; zachowują niezależność, są bardziej autorytarni i pewni siebie.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA-Jest to zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie. Komunikaty te informują o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy. Siła wpływu przekazu poza językiem jest ok. 5x większa od siły wpływu przekazu językowego, gdy nie są wspólne bardziej wiarygodne dla odbiorcy są niewerbalne.

ZACHOWANIE NIEWERBALNE DZIELI SIĘ NA:

WOKALIKA- dźwięk naszego głosu, akcent w czasie tworzenia wypowiedzi i inne, nie lingwistyczne wokalizacje np. ziewnięcia, tempo rozmowy, odchrząknięcia, pauzy, nieartykułowanie dźwięku, dialekty, regionalizmy, ton KINEZYKA- obejmuje szeroko rozumiany zakres zachowań opartych na ruchu; mimika i spojrzenia; proksemika; haptyka; zachowanie posturalno gestowe. MIMIKA- wszystkie rodzaje wyrazu twarzy, które wytwarzamy za pomocą mięśni twarzy w czasie rozmowy. Określony wyraz twarzy pojawia się często niespodziewanie, autonomicznie. Czas w jakim pojawi się dany znak oraz długość jego trwania można wykorzystać w celu zdobycia informacji. Prawdziwa ekspresja mimiczna nie pozostaje na twarzy dłużej niż kilka minut. PROKSEMIKA- ma związek z posługiwaniem się przez uczestników interakcji przestrzennie i dystansem fizycznym. W przypadku rozmowy jest to przestrzeń rozciągająca się między nadawcą, a odbiorcą. Wyróżniamy 4 sfery: Sfera intymna (15-45cm, na wyciągnięcie łokcia)- ma ona największe znaczenie i każdy człowiek broni jej jako najcenniejszej własności. Zarezerwowana dla bliskich osób. Mówimy tu o sprawach intymnych, przytłumionym głosem, budujemy zdanie krótkie, często niepoprawne gramatycznieSfera osobista (46-122cm na wyciągnięcie ręki)- przestrzeń traktuje się jako prywatną i wpuszczane są do niej osoby, które dobrze znamy, zachodzi mniej pomyłek językowych; rozmowa jest luźna, spontaniczna.Sfera społeczna (120-360cm)- w tej odległości kontaktujemy się z osobami które znamy lecz ich nie lubimy lub obcymi; sprawy urzędowe; tematy oficjalne; mowa sformalizowana.Sfera publiczna (powyżej 3m)- w dystansie publicznym z takiej odległości kontaktujemy się z osobami publicznymi (minister podczas spotkania) HAPTYKA- odnosi się do badania zachowań dotykowych, które służą do przekazania stronom interakcji całej gamy znaczeń. - podtrzymanie na duchu, uznanie, wspólnota - zainteresowanie lub intencje seksualne - żartobliwe uczucie, żartobliwa agresja - uwagi, zapowiedź odpowiedzi, przywitanie, pożegnanie SPOSOBY UŚCISKU DŁONI Naprężona dłoń- skierowana ku dołowi to najbardziej agresywny sposób uścisku dłoni, jako że daje witanemu niewielką szansę na wprowadzenie relacji równości. Zmusza do przyjęcia pozycji uległej. Uścisk „rękawiczki”- (dwóch rąk) nazywany uściskiem polityka. Inicjator próbuje sprawić na odbiorcy wrażenie. Uścisk „śniętej ryby”- miękka i wilgotna dłoń- powszechnie nielubiany (bezwładność) Uchwycenie końca palców- cechuje osoby mało pewne siebie Uścisk „strzelających kostek”- oznaka typu „agresywnego faceta” Podwójny uścisk dłoni- (nadgarstek, łokieć, ramię)- jego intencją jest okazanie szczerości, zaufania lub głębokości uczuć do odbiorcy. Sposób ten jest dopuszczony w rodzinie lub bliskich ale nie wobec obcych. ZACHOWANIA POSTURALNO- GESTOWE- pozycja, ruchy głowy, kończyn, dłoni, torsu, bioder. Wyróżniamy 3 gesty dłoni: -Dłoń otwarta ku górze -Dłoń otwarta skierowana ku dołowi -Dłoń z wyciągniętym palcem wskazującym PODSTAWOWE POZYCJE Dłoń wnętrzem do góry- pozycja uległa, pozbawiony agresji, przypominający gest ulicznego żebraka. Daje wskazówkę, że druga osoba mówi prawdę. Jeśli ktoś używa tej pozycji w trakcie proszenia o coś, druga osoba nie poczuje nacisku, ani że jest ono do czegoś zmuszona Dłoń wnętrzem do dołu- sygnalizowanie poleceń wydawane przez osobę nad nami. Wyciągnięty palec wskazujący- najbardziej irytujący gest (grożenie, zapowiadanie negatywnych emocji)- Palec rodzica Dłoń zamknięta w pięść- oznacza groźbę, agresje; niedaleko od rękoczynu Wieżyczka- ludzie pewni siebie i wyniośli, a także z ograniczoną gestykulacją; by zasygnalizować pewność siebie Gest zaciskania dłoni- gest wyrażający frustrację, sygnalizujący, że osoba stara się trzymać na uwięzi negatywne odruchy. Istnieje związek między na jakiej wysokości trzymamy dłonie, a siłą negatywnego odniesienia. Postawa defensywna- schowanie się, opór Bariera ze skrzyżowanych rąk- osoby czujące się obco lub mają małe zaufanie do siebie. „Strażnik ust”- dłonie w okolicy twarzy, zasłanianie ust po tym jak coś zostało wypowiedziane lub by nie zostało wypowiedziane Ocenianie- zamknięta dłoń na policzku z wyciągniętym palcem wskazującym do ust Gładzenie, pocieranie podbródka- związane z podejmowaniem decyzji.