Zjawisko przerzucalności podatkowej- jego uwarunkowania i skutki finansowe

Zazwyczaj podatnik formalny i podatnik rzeczywisty to ten sam podmiot. Inaczej jednak dzieje się w przypadku zjawiska przerzucalności podatkowej, polegającego na rozczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przeniesieniu ekonomicznego ciężaru opodatkowania z podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym.

Podatki pośrednie(np. podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy) są podatkami z założenia łatwo przerzucalnymi. Podatki te są nakładane na cenę nabywanych towarów lub usług.

Podatki bezpośrednie są podatkami trudno przerzucalnymi, ponieważ nakładane są bezpośrednio na źródło poboru podatku(dochód lub majątek).

Można wyróżnić następujące rodzaje przerzucalności podatkowej:

• Przerzucalność „w przód”

• Przerzucalność „w tył”

Przerzucalność „w przód” polega na przeniesieniu ekonomicznego ciężaru podatku na kolejne ogniwo obrotu gospodarczego, aż po odbiorcę finalnego, którym jest konsument; odbywa się to poprzez podniesienie ceny towaru lub usługi o wartość podatku. Jest to najczęściej spotykany typ przerzucalności, stosunkowo łatwy w realizacji w przypadku podatków pośrednich.

Przerzucalność „w tył” polega na przeniesieniu ekonomicznego ciężaru podatku na poprzednie ogniwo obrotu gospodarczego, czyli na dostawcę towarów lub usług poprzez obniżenie ceny dostaw lub pracownika poprzez obniżenie wysokości jego płacy. Ten rodzaj przerzucalności jest trudniejszy w realizacji.

Skutki finansowe przerzucalności podatków:

• Podniesienie cen towarów i usług

• Obniżenie zysku producentów towarów lub usług

• Zmniejszenie siły nabywczej konsumentów

• Chęć obniżenia kosztów występujących po stronie producentów

• Zachwianie relacji między popytem i podażą na rynku.

W gospodarce rynkowej dochodzi do podziału ciężaru opodatkowania podatkami pośrednimi między sprzedawców i nabywców. Podział ten jest uzależniony od elastyczności cenowej podaży i popytu. Gdy popyt jest sztywny a podaż doskonale elastyczna (np. chleb), wówczas cały ciężar podatków pośrednich ponoszą nabywcy. W odwrotnej sytuacji, cały ciężar podatków pośrednich ponoszą sprzedawcy.

Pozycja podatnika w zakresie sprzedawanych przez siebie towarów i usług znakomicie ułatwia mu przerzucanie wszystkich podatków pośrednich do przodu na odbiorców (także monopole w skali lokalnej występują w gospodarce komunalnej).

Możliwości przerzucenia podatków pośrednich są uzależnione także od elastyczności samego podatnika i elastyczności jego dostawców i odbiorców. Dana jednostka gospodarcza jest elastyczna, gdy charakteryzuje się przewagą kosztów zmiennych nad stałymi. W takiej jednostce łatwo jest przerzucić co najmniej w części wszystkie podatki pośrednie na nieelastycznych kontrahentów.

Podane prawidłowości w zakresie przerzucania podatków odnoszą się także do przerzucania ceł. W Polsce cła są w prawdzie płacone przez importerów, ale podnoszą one cenę importowanych towarów i w ten sposób są przerzucane na odbiorców towarów importowanych

Zjawisko przerzucalności podatków powinno być uwzględnione podczas reformowania systemu podatkowego i prowadzonej polityki fiskalnej. Elity sprawujące władzę powinny dążyć do zachowania odpowiedniej proporcji między przerzucanymi podatkami pośrednimi, a nie przerzucanymi podatkami bezpośrednimi.